မေမေကို ပထမဆုံးအကြိမ် အကျယ်ချုပ်ချထားဖို့ လာရောက်ဖမ်းဆီးစဉ်က ကျနော် ဆယ့်တနှစ် အရွယ်သာ ရှိသေးသည်။ ထိုအချိန်က ကျနော် မေမေနှင့်အတူ ရှိနေခဲ့သည်။ စစ်သားများ ရောက်လာပြီး ကျောင်းသားလူငယ်များအား ခေါ်ထုတ်သွားကြသည်ကို မှတ်မိနေပါသေးသည်။ ယင်းနှင့်အတူ မေမေသည်လည်း ပြင်ပလောကကြီးနှင့် အဆက်ပြတ်သွားခဲ့ရသည်။ သို့သော် ကျနော့်အဖို့က နောက်ပိုင်း ရက်သတ္တပတ် အတန်ကြာ ‌ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဆိုသည့် မေ‌မေကို ကျနော် တဦးတည်း ပိုင်ဆိုင်ခွင့် ရသွားခဲ့သည်။

ယခု ကျနော် အသက် ၄၈ နှစ် ရှိလာခဲ့ပြီး မေမေသည်လည်း စစ်အာဏာသိမ်းပြီး အဖမ်းခံခဲ့ရမှုနှင့် ယခင်ထက် အပုံကြီး ဆိုးဝါးလာနေသော အခြေအနေနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပြီ ဖြစ်သည်။ မေမေသည် ရှားရှားပါးပါး ရလာခဲ့သော လွတ်လပ်သည့် ရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲအရေအတွက်၏ ၈၂ ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် အပြတ်အသတ် အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး နောက် သုံးလအတွင်း အဖမ်းခံခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။

အသက် ၈၀ ရှိလာပြီဖြစ်သည့် မေမေသည် ယခုအခါ နှလုံး၊ သွားဖုံးနှင့် အရိုးရောဂါများ ခံစားလာရပြီ ဖြစ်သည်။ ယခင် အကျဉ်းချခံရစဉ်က အိမ်တွင်ပင် နေခွင့်ရခဲ့ပြီး မိသားစုနှင့် အဆက်အသွယ် ရခဲ့သည်များ ရှိခဲ့သော်လည်း ယခုအခါ မည်သည့်နေရာတွင် ရှိနေမှန်းပင် မသိရတော့။ ယခင်က ဖေဖေ၊ အစ်ကိုဖြစ်သူနှင့် ကျနော်တို့ အတူတူ ခရစ္စမတ် အတူဆင်နွှဲခွင့် ရခဲ့ဖူးသေးသည်။ ယခုအခါတွင်တော့ မိတ်ဆွေ၊ မိသားစုဝင် တဦးတလေမျှ တွေ့ခွင့်မရတော့၊ မေမေ့ထံမှ စာတိုလေး တစောင်သာ ကျနော် ရရှိခဲ့ဖူးသည်။ အသက်အရွယ် ကြီးရင့်နေပြီဖြစ်သော အမျိုးသမီးကြီး တဦးအား အသက်ရှင်လျက်နှင့် နှုတ်ပိတ်ထားခြင်းသည် တရားမျှတမှု ကင်းမဲ့နေသည့်အပြင် ဂုဏ်သိက္ခာမဲ့သော လုပ်ရပ်လည်း ဖြစ်သည်။ ထိုကဲ့သို့ ရက်စက်စွာ ဆက်ဆံနေမှုသည် စစ်အုပ်စု၏ သရုပ်မှန်ကို ပြဆိုနေခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ မေမေ့ကို စွဲဆိုထားသော အမှုများသည်လည်း လုပ်ကြံ လီဆယ်ထားခြင်းသာ ဖြစ်သည်။ မေမေ့ကို  ဖမ်းဆီးထားခြင်းသည် စစ်အာဏာရှင် မင်းအောင်လှိုင် ဦးဆောင်သည့် စစ်အုပ်စုက အာဏာကို ဆုပ်ကိုင်ထားရန်အတွက် ပြုလုပ်သော ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသည့် ပရိယာယ် ဖြစ်သည်။

မြန်မာရှိ အကျဉ်းထောင်များ၏ အ‌ခြေအနေသည် အလွန်တရာ ဆိုးဝါး ကြောက်မက်ဖွယ် ကောင်းလှပြီး လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့များ အဆိုအရ တလလျှင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား နှစ်ဦးခန့် သေဆုံးနေသည်။ ကျနော်၏မိခင်အား ဆေးကုသခံခွင့် မပေးခဲ့ကြသည့်အပြင် စကားပြောခွင့် အပါအဝင် အခြေခံ လူ့အခွင့်အရေးများပင် မရဘဲ ဖြစ်နေသည်။ မေမေ အသက်ကြာကြာ ရှင်နိုင်ပါတော့မလားဟု ကျနော် စိုးရိမ်နေမိသည်။ ကျနော့်အဖို့ မျှော်လင့်နိုင်သည်က မေမေ လွတ်မြောက်ပြီး ဆေးကုသခွင့်ရဖို့၊ ကျနော်နှင့် နောက်တကြိမ် ပြန်ဆုံနိုင်ခွင့်ရဖို့ပင် ဖြစ်သည်။ ကျနော်၏ ပန်ကြားချက်သည် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရသာ မဟုတ်၊ ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့်လည်း သက်ဆိုင်နေပါသည်။ အမှန်တရား၊ တာဝန်ခံခွင့်နှင့် လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုနိုင်ခွင့်မရှိ ဖြစ်နေသည့် သန်း ၅၀ သော မြန်မာပြည်သူများအတွက်လည်း ဖြစ်သည်။ နိုဝင်ဘာ ၈ ရက်နေ့သည် လွတ်လပ်သော ရွေးကောက်ပွဲဖြင့် မေမေအား နိုင်ငံ၏ ခေါင်းဆောင်တဦးအဖြစ် ရွေးချယ် တင်မြှောက်ခဲ့ကြသည့်နေ့လည်း ဖြစ်သည်။ ယခုအခါ စစ်အုပ်စုသည် သူ့အား ဖြုတ်ချပြီး အတုအယောင် ရွေးကောက်ပွဲအား ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ပြုလုပ်ပြီး ၎င်းတို့၏ အုပ်ချုပ်ရေးကို တရားဝင်လာသ‌ယောင် ဖြစ်ရန် ကြိုးပမ်းနေပြီ ဖြစ်သည်။ ထိုအရေးအတွက် ကမ္ဘာကြီးသည် နှုတ်ဆိတ်မနေမှ ဖြစ်မည်။

အာဏာသိမ်းပြီးကတည်းက စစ်အုပ်စုသည် လူထုအပေါ် အကြောက်တရား ကမ်ပိန်းကို မညှာမတာ အတောမသတ် ဆင်နွှဲလာခဲ့သည်။ ကျေးရွာများကို မီးတိုက်ခဲ့သည်၊ အရပ်သား ပြည်သူများကို သတ်ဖြတ် ကွပ်မျက်ခဲ့ကြသည်။ ကလေးသူငယ်များကို ပစ်မှတ်ထားလာခဲ့သည်။ လူ ၆,၀၀၀ ခန့် သေဆုံးခဲ့ရပြီး နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအဖြစ် လူ ၂၂,၀၀၀ ခန့် လှောင်ချိုင့်ထဲ ထည့်ထားခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂကပင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အခြေအနေသည် အဆိုးဝါးဆုံးသော လူသားတို့ ရင်ဆိုင်နေရသည့် အကျပ်အတည်းကြီးဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။ ဝမ်းနည်းဖို့ကောင်းသည်က ထိုသို့ အုပ်ချုပ်နေသူများ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ကျူးလွန်နေသော အကြမ်းဖက်မှုများကို နိုင်ငံတကာ အသိုက်အဝန်းက အားပေး ကူညီနေခြင်းပင် ဖြစ်သည်။

၂၀၂၁ ဧပြီလတွင် မင်းအောင်လှိုင်သည် အာဆီယံ၏ နိုင်ငံတွင်း သွေးထွက်သံယိုမှုများ အဆုံးသတ်ပြီး စေ့စပ်‌ဆွေးနွေးရေး လမ်းကြောင်းပေါ် ရောက်ရန် ချမှတ်ခဲ့သော ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရပ်ကို သဘောတူခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ ထို ၅ ချက်သည် အကြမ်းဖက်မှုများ ရပ်တန့်ရေး၊ အားလုံး ပါဝင် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေး၊ အထူးသံတမန်အား ဖျန်ဖြေခွင့်ပေးရေး၊ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားသည့် အကူအညီများ ပေးခွင့်ပြုရေး၊ အထူးသံတမန်အား သက်ဆိုင်သူများ အားလုံးနှင့် တွေ့ခွင့်ပေးရေးတို့ ဖြစ်သည်။ မင်းအောင်လှိုင်သည် မည်သည့် အချက်ကိုမျှ လိုက်နာခဲ့ခြင်းမရှိ၊ အကြမ်းဖက်မှုများ တိုးသည်ထက် တိုးလာပြီး အကူအညီများအားလည်း ပိတ်ဆို့ထားခဲ့ပြန်သည်။ ကျနော်၏မိခင် အပါအဝင် နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများအားလုံး အကျဉ်းချခံနေရဆဲ ဖြစ်သည်။

ပြီးခဲ့သည့်လ အာဆီယံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် ခေါင်းဆောင်အားလုံးက အချက် ၅ ချက်ကိုပင် မြန်မာအကျပ်အတည်း ဖြေရှင်းရေးအတွက် လုပ်ငန်းဘောင်အဖြစ် ထပ်မံအတည်ပြုခဲ့ကြသည်။ လက်ရှိ စစ်အုပ်စုမှ ပြုလုပ်မည့် ရွေးကောက်ပွဲသည် တရားဝင်မှု ရှိမည်မဟုတ်ဟု ထပ်ပြောခဲ့ကြသည်။ ထိုရပ်တည်ချက်ကို စင်ကာပူ၊ မလေးရှား၊ အင်ဒိုနီးရှားတို့က ဦးဆောင်လာခဲ့ခြင်းကပင် ၎င်းတို့၏ ဒီမိုကရေစီ လမ်းပြမြေပုံ ဆိုသည်က အဖြေမဟုတ်ဘဲ အလိမ်အညာသာ ဖြစ်သည်ကို ပို၍ သဘောပေါက်လာကြောင်း ထင်ဟပ် ပေါ်လွင်စေခဲ့သည်။

ထိုရပ်တည်ချက်ကို ကြိုဆိုရမည် ဖြစ်သော်လည်း အဓိပ္ပာယ်ရှိလာမည့် အရေးယူ ဆောင်ရွက်ခြင်းမျိုး တပါတည်း လိုက်ပါလာရမည် ဖြစ်သည်။ စကားလုံးများသက်သက်ဖြင့် လူ့အသက်များကို ကာကွယ်ပေးနိုင်မည် မဟုတ်သလို ငြိမ်းချမ်းရေးကိုလည်း ဖော်ဆောင်နိုင်မည် မဟုတ်ပေ။

အာဆီယံ အနေဖြင့် မင်းအောင်လှိုင်နှင့် အဖွဲ့ကို တရားဝင်အဖြစ် အသိအမှတ်မပြုရန်၊ ပြည်သူများ အပေါ် စစ်ပွဲ ဆင်နွှဲနေသူများဖြစ်၍ တန်းတူရည်တူ သဘောထားပြီး ဒေသတွင်း အစည်းအဝေးများသို့ တက်ရောက်ခွင့်မပြုရန်၊ အလားတူ အာဆီယံသည် လက်ရှိ စစ်အုပ်စုက ဆက်၍ အာဏာရှင်ဆန်ဆန် အုပ်ချုပ်သွားနိုင်ရန် အယောင်ပြ စီစဉ်နေသည့် တရားမဝင်သော၊ မမှန်ကန်သော အတုအယောင် ရွေးကောက်ပွဲကို အသိအမှတ်ပြုခြင်း သို့မဟုတ် ဂုဏ်သိက္ခာ မြှင့်တင်ပေးခြင်းမျိုး မပြုလုပ်သင့်ပေ။

အာဆီယံသည် မင်းအောင်လှိုင် သို့မဟုတ် ၎င်း၏ ကိုယ်စားလှယ် တဦးဦးအား တန်းတူရည်တူ အဖြစ် အစည်းအဝေးများကို တက်ရောက်ခွင့်ပြုမည် ဆိုက အာဆီယံ တည်ထောင်ထားသည့် မူများဖြစ်သော ငြိမ်းချမ်းရေး၊ တရားမျှတရေးနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး ဆိုသည်များကို အာခံ သစ္စာဖောက်နေခြင်းကို ‌ဆုလာဘ်များ ချီးမြှင့်သလို ဖြစ်သွားပေမည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဖြစ်သနစ်သည် ပြည်တွင်းတွင် ဖြစ်ပွားနေသော ကြေကွဲဖွယ်ဖြစ်ရပ်သာ မဟုတ်တော့ဘဲ တကမ္ဘာလုံးသို့ ပဲ့တင်ရိုက်ခတ်လာနေပြီ ဖြစ်သည်။ မြန်မာနှင့် ထိစပ်နေသော ဒေသများတွင် စစ်တပ်နှင့် ဆက်စပ်နေသော လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ၏ အကာအကွယ်ဖြင့် ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းများသည် ကွန်ရက်များသဖွယ် တိုးပွားလာနေပြီး မူးယစ်ဆေးဝါးကုန်ကူးမှု၊ အွန်လိုင်းမှတဆင့် နိုင်ငံဖြတ်ကျော် လိမ်လည်နေသည့် ပြစ်မှုများ ကျူးလွန်နေကြသည်။

မြန်မာစစ်တပ်မှ သိသိကြီးနှင့် အကာအကွယ်ပေးထားသည့် အွန်လိုင်း ငွေလိမ်ဂိုဏ်းများသည် နိုင်ငံပေါင်းစုံမှ လူများကို သိမ်းသွင်း၍ ကျွန်အဖြစ် ခိုင်းစေနေကြသည်။ ဒေါ်လာ ဘီလီယံပေါင်းများစွာ ဝင်ငွေများ ရရှိနေပြီး စစ်အုပ်စု၏ သွေးများ ရွှဲရွှဲစိုနေသည့် ကမ်ပိန်းကို ပံ့ပိုးပေးနေကြသည်။

တကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာဖြင့် အင်တာနက်မှ ကျူးလွန်နေသော လိမ်လည်မှုများအတွက် ၂၀၂၄ တွင် ဒေါ်လာ ၁၆ ဒသမ ၄ ဘီလီယံ ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်ဟု အက်ဖ်ဘီအိုင်က အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ထိုအထဲတွင် အမေရိကန်၊ ဗြိတိန်နှင့် ဂျပန်တို့ အများဆုံး ခံခဲ့ကြရသည်။ ထိုရာဇဝတ်ဂိုဏ်းကြီးများက မြန်မာစစ်တပ်၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများနှင့် လူထုအား ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်နေမှုများကို ငွေကြေး ပံ့ပိုးပေးနေကြသည်။ ကလေးသူငယ်များကို အကျဉ်းချထားသည့် စစ်အုပ်စုသည် မူးယစ်ဆေးဝါး၊ လူကုန်ကူးမှုများနှင့် အွန်လိုင်းလိမ်လည်မှုများမှ အကျိုးအမြတ် ရနေကြသည်။ အစိုးရအဖွဲ့တဖွဲ့မှ စစ်ပွဲအတွက် ရန်ပုံ‌ငွေရရန် လိမ်လည်မှုများ၊ ကျွန်ပြုထားမှုများအပေါ် မှီခိုနေရပြီ ဆိုကတည်းက တရားဝင် ရပ်တည်ပိုင်ခွင့် ဆုံးရှုံးသွားခဲ့ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။

သို့ဆိုက မြန်မာပြည်အတွက် အဖြေသည် အဘယ်နည်း၊ မြန်မာပြည်သူများ အဘယ်သို့ ငြိမ်းချမ်းစွာ နေထိုင်နိုင်ကြပေမည်နည်း။

ပထမဆုံး မရှိမဖြစ် အသိအမှတ် ပြုရမည်က ပြဿနာသည် မြန်မာစစ်တပ်ဖြစ်သည် ဆိုသည်ပင်။ ကျနော်၏ အဘိုးဖြစ်သူ  တည်ထောင်ပေးခဲ့သည့် အဖွဲ့အစည်းသည် ယခုအခါ လူများ အစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်နေသည့်အဖြစ် ရောက်နေသည်ကို တွေ့က လွန်စွာ ထိတ်လန့် တုန်လှုပ်ရှာပေလိမ့်မည်။ ကမ္ဘာ့သံတမန်များက မင်းအောင်လှိုင် သို့မဟုတ် ၎င်း၏ ကိုယ်စားလှယ်များကို နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များ သို့မဟုတ် ဝန်ကြီးအဆင့် အစည်းအဝေးများတွင် အသိအမှတ်ပြု နေရာပေးရန် ငြင်းဆိုကြရပေမည်။ ၎င်းတို့၏ မမှန်ကန်သော မဲပုံးသည် အဘယ်သို့သော အရာဖြစ်သည်ကို ထုတ်ဖော်ရမည်၊ ၎င်းမှာ လိမ်လည်မှု ဆိုသည်ပင် ဖြစ်သည်။

မြန်မာတွင် ငြိမ်းချမ်းရေး ရလိုသည်ကို မြင်တွေ့လိုသူများ အနေဖြင့် နိုင်ငံအား တရားဝင် ကိုယ်စားပြုနေသည့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ အပါအဝင် ပြည်သူများ၏ အစစ်အမှန် ထောက်ခံမှုကို ရနေသည့် လူမျိုးစု အဖွဲ့အစည်းများနှင့် တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ ဆက်ဆံရမည် ဖြစ်သည်။ ကုလသမဂ္ဂသည်လည်း NUG ၏ ကိုယ်စားလှယ် ဦးကျော်မိုးထွန်းကိုသာ မြန်မာ၏ အမြဲတမ်း သံအမတ်ကြီးအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုရပေမည်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်များသည်သာ မြန်မာပြည်အတွက် ကိုယ်စားပြု ပြောဆိုနေသူများ ဖြစ်သည်။

ဂျပန်၊ အိန္ဒိယ၊ အမေရိကန် အပါအဝင် အကျိုးတူ နိုင်ငံများသည် စစ်အုပ်စုအား ကျောထောက်နောက်ခံပေးနေသည့် ဘဏ္ဍာရေးနှင့် ဆိုက်ဘာကွန်ရက်များကို ဖြိုဖျက်နိုင်သည့် လက်နက်ကိရိယာများ ရှိနေကြသည်။ ထိုသို့လုပ်ခြင်းဖြင့် စစ်တပ်၏ တွက်ချက်မှုပုံစံကို ပြောင်းလဲသွားစေပြီး ဒေသတွင်းနှင့် ကမ္ဘာကြီးအတွက် ပို၍ လုံခြုံမှုရလာမည် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ လွှတ်ပေးခြင်းသည်သာ တည်တံ့ခိုင်မြဲမည့် ငြိမ်းချမ်းရေးမျိုး ရစေဖို့ မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည် ဆိုသည်ကို ရှင်းလင်းစွာ အသိပေးထားဖို့ လိုပေသည်။

ကျနော်၏မိခင်နှင့် မြန်မာပြည်အား ကိုယ့်မင်းကိုယ့်ချင်း အုပ်ချုပ်နေသူများ လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်စေခြင်းသည် ကမ္ဘာကြီး၏ အကျိုးစီးပွားလည်း ဖြစ်သည်။ မြန်မာပြည်သူများက မည်သူ့ထံမှ သနားကရုဏာနှင့် စွက်ဖက်ခြင်းကို တောင်းခံနေခြင်းမဟုတ်၊ ခိုင်မာသည့် ကိုယ်ကျင့်တရားဖြင့် မှန်ကန်သည့်အရာကို လုပ်ဆောင်ဖို့အတွက် တောင်းဆိုနေခြင်းသာ ဖြစ်သည်။

ကျနော့်မိခင် အရေးတကြီး လိုအပ်နေသော ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုကို ရရှိစေရန်အတွက် သက်ဆိုင်သူ အားလုံးနှင့် ဆက်လက်၍ ဆက်သွယ် ဆောင်ရွက်သွားမည်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများအားလုံး လွတ်မြောက်ပြီး ဘေးကင်းလုံခြုံမှု မရမချင်း ကျနော် ငြိမ်နေမည်မဟုတ်။

တရားမျှတမှု၊ ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လူသားတို့၏ ဂုဏ်သိက္ခာအတွက် မြန်မာပြည် လွတ်လပ်မှ ဖြစ်ပေမည်။

လှစိုးဝေ

Ref: Time Magazine

Burma Must Release My Mother—and All Political Prisoners—Before Holding Elections By Kim Aris