(၁)
၁၉၉၆ ခုနှစ်တုန်းကပါ။
DVB အသံလွှင့်ဌာန အယ်ဒီတာချုပ် ဒေါက်တာအောင်ခင် ဦးဆောင်တဲ့ ကျနော်တို့အဖွဲ့ နော်ဝေနိုင်ငံ ဒုတိယမြို့တော် “ဘာဂန်” ကို ရထားနဲ့ သွားကြပါတယ်။ ကိုကျော်ကျော်၊ စောနယ်လ်ဆင်ခူး၊ ကျနော်နဲ့ အန်ကယ်ကြီး ဒေါက်တာအောင်ခင်တို့ ဖြစ်ကြပါတယ်။
အင်မတန်အေးတဲ့အချိန်မို့ ရထားပေါ်မှာ အပူပေးစက် ရှိနေတာတောင် ကျနော်တို့မှာ အိပ်စင်တွေပေါ် စောင်ခြုံပြီး သွားခဲ့ကြရတာပါ။
အဲဒီနှစ်က ဘာဂန်မြို့မှာ အခြေစိုက်တဲ့ ရပ်ဖ်တိုဖောင်ဒေးရှင်းက ပေးတဲ့ “ရပ်ဖ်တို” ဆုကို ရုရှားနိုင်ငံက “စစ်သားမိခင်များအဖွဲ့” က ရတာပါ။ ၁၉၉၅။
အဲဒီ ရပ်ဖ်တိုဆုက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ရရှိတဲ့ နိုင်ငံတကာဆုတွေထဲက ပထမဆုံးရတဲ့ဆုပါ။ အဲဒီ စစ်သားမိခင်များအဖွဲ့က စစ်ပွဲထဲ အပို့ခံရတဲ့ သူတို့သားသမီးတွေအတွက် မိခင်တွေက စုပြီး ဖွဲ့ထားတဲ့ အဖွဲ့ပါ။ သူတို့က သူတို့သားသမီးတွေ စစ်ပွဲထဲ အပို့ခံရတာကို ကန့်ကွက်ကြသူတွေပါ။ ကျနော်တို့အဖွဲ့က အဲဒီ ရပ်ဖ်တိုဆုပေးပွဲသတင်း သွားယူကြရသူတွေပါ။
ဘာဂန်က ပြန်တဲ့အခါ ရထားပေါ်မှာ ချမ်းချမ်းနဲ့ စောင်ခြုံကွေးရင်း ရပ်ဖ်တိုဆုအပေါ် မူတည်ပြီး အတွေးတွေ တသီတတန်းကြီး တွေးနေခဲ့မိပါတယ်။ ရုရှားအမျိုးသမီးတွေ စစ်ဆန့်ကျင်ကြတာနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး ရုရှားကဗျာဆရာမ တယောက်အကြောင်း တွေးလာခဲ့တာပါ။ စစ်သားမိခင်များအဖွဲ့နဲ့ တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်တဲ့အဖြစ် မဟုတ်ပေမဲ့ ကျနော် တွေးနေမိတဲ့ ရုရှားကဗျာဆရာမကလည်း ရုရှားကွန်မြူနစ်အစိုးရကို ဆန့်ကျင်ခဲ့တဲ့သူပါ။ ရုရှားအစိုးရက ဆင်နွှဲနေတဲ့ စစ်ပွဲကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သူပါ။ သူက အောက်တိုဘာတော်လှန်ရေးကို ဆန့်ကျင်သူပါ။ အသက် ၄၉ နှစ်မှာ ဆွဲကြိုးချပြီး သူ့ကိုယ်သူ သတ်သေသွားတဲ့သူပါ။
သူ ကွယ်လွန်တဲ့အခါ သူနဲ့ အင်မတန်ရင်းနှီးတဲ့ ရုရှားကဗျာဆရာမ အက်ခ်မာ တော်ဗာက စဗက်ထရေဗာအပေါ် အခုလို ကောက်ချခဲ့ပါတယ်။ “မာရီနာ စဗက်ထရေဗါက မနိုင်နိုင်မှန်း သိနေတဲ့ကြားက ဒီတိုက်ပွဲကို အင်တိုက်အားတိုက် ဝင်တိုက်သွားခဲ့သူ” လို့ မှတ်ချက်ပေးခဲ့ပါတယ်။
‘မာရီနာ’ အပေါ် ရုရှားကဗျာဆရာ စာရေးဆရာ အီလျာ အာရင်ဘတ် (နှင်းခဲပျော်ချိန် ဝတ္ထု ရေးသူ) မှတ်ချက်ချတဲ့စကားတွေက ‘မာရီနာ’ ရဲ့ ဥပဓိရုပ်ကို အပေါ်လွင်ဆုံးဖော်နိုင်တဲ့ စကားတွေလို့လည်း ပြောနိုင်ပါတယ်။ သူက ‘မာရီနာ’ လောက် ကြေကွဲစရာကောင်းတဲ့ ကဗျာဆရာမျိုးကို ကျနော် မတွေ့ဖူးသေးဘူးလို့ သူ့ရဲ့ ‘လူများ၊ သက္ကရာဇ်များ-ဘဝ’ ဆိုတဲ့စာအုပ်မှာ ထည့်ရေးခဲ့တယ်။ “မာရီနာ ဟာ နာကျင်ခြင်း၊ အထီးကျန်ဖြစ်ခြင်း၊ ငြင်းပယ်ခံရခြင်း စတဲ့လမ်းများအတိုင်း လျှောက်လှမ်းခဲ့သူ ဖြစ်တယ်” လို့လည်း ရေးခဲ့ ပြောခဲ့ပါတယ်။
ကျနော်က “မာရီနာ စဗက်ထရေဗာ” ကိုလည်း စိတ်ဝင်စားခဲ့သလို သူ့ခေတ် သူ့အခါ သူနဲ့ အင်မတန်ရင်းနှီးတဲ့သူ တချို့ကိုလည်း စိတ်ဝင်စားခဲ့ပါတယ်။
(၂)
“မာရီနာ စဗက်ထရေဗါ” က ၁၈၉၂ ခု၊ မြို့တော်မော်စကိုမှာ မွေးပါတယ်။ ဖခင်က မော်စကိုတက္ကသိုလ်က သမိုင်းပညာရှင်ပါ။ ရုရှားတော်ဝင်ကဗျာဆရာကြီး “ပွတ်ခ်ျကင်” အတွက်ဆိုပြီး ပွတ်ခ်ျကင်ပြတိုက် ထူထောင်ခဲ့သူပါ။ မိခင်က ဂန္ထဝင်ဂီတပညာရှင် စန္ဒရားဆရာမပါ။ စဗယ်ထရေဗါက ၁၉၁၂ ခုနှစ်မှာ ဆာဂျီ အက်ဖရွန် ဆိုတဲ့သူနဲ့ အိမ်ထောင်ကျပြီး သမီးတယောက် ထွန်းကားခဲ့ပါတယ်။ အက်ဖရွန်က ကွန်မြူနစ်ဆန့်ကျင်ရေးသမား။ နောက်တော့ အောက်တိုဘာတော်လှန်ရေးကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ရှပ်ဖြူတွေနဲ့ အတိအလင်း ပေါင်းသွားတဲ့သူပါ။ သိပ်မကြာဘူး ကွန်မြူနစ်အစိုးရရဲ့ အဖမ်းခံရ၊ စဗက်ထရေဗါ ပြည်ပရောက်နေစဉ် ကွန်မြူနစ်အစိုးရက ဆာဂျီ အက်ဖရွန်ကို သေနတ်နဲ့ ပစ်သတ် စီရင်ခဲ့ပါတယ်။
“မာရီနာ စဗက်ထရေဗါ” က ပြည်ပြေးဘဝနဲ့ ၁၇ နှစ်လောက် နေခဲ့သူပါ။ ပြင်သစ်၊ ချက်၊ ဂျာမနီ သုံးနိုင်ငံမှာ ပြည်ပြေးဘဝနဲ့ နေခဲ့သူပါ။ ပြည်ပမှာ အနေအထိုင်ဆင်းရဲတာနဲ့ ရုရှားမှာ တစုံတရာ နိုင်ငံရေးအခြေအနေ မတင်းမာဘူးလို့ ထင်ရတဲ့အချိန် မော်စကိုကို ပြန်လာခဲ့ပါတယ်။
သူ့ကို ဇာဘုရင့်ဘက်ရပ်သူ၊ ရှပ်ဖြူတွေဘက်ကလူ၊ အောက်တိုဘာတော်လှန်ရေးကို ဆန့်ကျင်သူအဖြစ် သတ်မှတ်ကြ ယူဆကြပေမဲ့ သူဟာ အများထင်သလို မဟုတ်ဘူးလို့ ယူဆကြသူတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ပြီးတော့ တော်လှန်ရေးကြီးကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ကဗျာ အပြောအဆို၊ အဲဒါတွေလည်း သူ့မှာ မရှိဘူးလို့ ယူဆသူလည်း ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း အဲဒီကာလကြီးအတွင်းမှာတော့ တော်လှန်ရေးကို မထောက်ခံဘူးဆိုရင် တော်လှန်ရေးကို ဆန့်ကျင်သူ ဇာဘုရင့်ဘက်ကလူအဖြစ် အလွယ်တကူ သတ်မှတ်ခံရတဲ့ ခေတ်ကြီးဆိုတော့ကာ မာရီနာ စဗက်ထရေဗါ ဘယ်လောက်အထိ အခက်အခဲတွေ ရှိမလဲဆိုတာ မတွေးတတ်အောင်ပါပဲ။
ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ကွန်မြူနစ်ယဉ်ကျေးမှု တပ်မှူးကြီးလို့ တင်စားခံရတဲ့ နာမည်ကျော် ကွန်မြူနစ်ကဗျာဆရာ “မာယာကော်စကီး” သူ့ကိုယ်သူ သေနတ်နဲ့ပစ်သတ်ပြီး အဆုံးစီရင်သွားပြီ ဆိုတဲ့သတင်း ထွက်လာတော့ (၁၉၃၀ ဧပြီ ၁၄) စဗက်ထရေဗာ ပြောလိုက်တဲ့စကား။ မာယာကော်စကီးအပေါ် သူ ပြောလိုက်တဲ့စကားက “မာယာကော်စကီးဟာ ကျမရဲ့ အချစ်ဆုံးရန်သူပါ” တဲ့။ ပြီးတော့ မာယာကော်စကီး သေဆုံးတဲ့သတင်း ကြားကြားချင်း မာယာကော်စကီး အမှတ်တရကဗျာ ၇ ပုဒ်တိတိ ဆက်တိုက် ရေးဖွဲ့ခဲ့ပါသေးတယ်။
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် “မာရီနာ စဗက်ထရေဗါ” ဟာ အသက် ၁၈ နှစ်မှာ ပထမဆုံး ကဗျာစာအုပ် “Evening Album” ကို ထုတ်ဝေခဲ့သူ၊ ပြည်ပြေးဘဝမှာ အနာကျင်ဆုံး ဘဝကဗျာတွေ ရေးခဲ့သူ၊ သူ့ကဗျာတွေက အဲဒီခေတ်က ခေတ်စားတဲ့ အနာဂတ်ကဗျာ၊ သင်္ကေတကဗျာတွေလိုမဟုတ် လွတ်လပ်ပြီး ချစ်ခြင်းမေတ္တာ၊ ငြိမ်းချမ်းရေး ကဗျာတွေချည်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ကဗျာဆရာမှန်ရင် သူ့ဘက်ကိုယ့်ဘက် မခွဲခြားဘဲ ချစ်တတ်သူလို့ပဲ ကျနော် ခံစားမိပါတယ်။ အပြန်အလှန် လေးစားချစ်ခင်သူ ဖြစ်ပါတယ်။
ရုရှားကို သူ ပြန်ရောက်တော့ (၁၉၃၉) သူ့ခမျာ ဆင်းရဲမှုဒဏ် အပြင်းအထန် ခံရပါတယ်။ သမီးဖြစ်သူကလည်း အာဟာရချို့တဲ့မှုဒဏ်နဲ့ ဆုံးသွားပါတယ်။ သူလည်း ရုရှားပြည်တွင်းစစ်ကြီးဒဏ် အလူးအလှိမ့်ခံရပါတယ်။ နောက်ဆုံး ငတ်မွတ်မှုဒဏ်ခံနိုင်ဖို့ အိမ်ကမွေးထားတဲ့ မြင်းကိုတောင် သတ်စားရတဲ့အထိ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
နောက်တော့ ကဗျာဆရာ “မာယာကော်စကီး” ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတ်သေသွားပြီး နောက် ၁၁ နှစ် ရှိတဲ့အခါ ကဗျာဆရာမ “မာရီနာ စဗက်ထရေဗါ” တယောက် သူ့ကိုယ်သူ ကြိုးဆွဲချ သတ်သေသွားခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၄၁၊ စက်တင်ဘာ ၃၁….။
မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ ကဗျာဆရာမ “မာရီနာ စဗက်ထရေဗါ” ရဲ့ ကဗျာတွေဟာ နှောင်းပိုင်းကာလ ရောက်လာတဲ့အခါမှာတော့ “မာရီနာ စဗက်ထရေဗါ” ဟာ ရုရှားနိုင်ငံရဲ့ ဂန္ထဝင်မြောက် ကဗျာဆရာတယောက်အဖြစ် လူတွေက အသိအမှတ်ပြုလာကြပါတယ်။ မော်စကိုမြို့နားမှာ ကဗျာဆရာမ “မာရီနာ စဗက်ထရေဗါ” ကျောက်ရုပ် ထုထားကြပါတယ်။
အခု သူ့ကဗျာတပုဒ် တင်ပေးလိုက်ပါတယ်။
“ချက်ကိုစလိုဗက်ကီးယားအတွက် ကဗျာ”
ဘာပြုလို့ မျက်လုံးတွေထဲ
ဒီလို မျက်ရည်တွေ ရှိနေရမှာလဲ
ဒေါသတွေ၊ ချစ်ခြင်းမေတ္တာတွေနဲ့
အဲဒီမျက်ရည်တွေကို သုတ်ပစ်လိုက်စမ်း။
ချက်ကိုစလိုဗက်ကီးယားရဲ့ မျက်ရည်များ
စပိန်နိုင်ငံရဲ့ နှလုံးသားထဲက မျက်ရည်များ။
ကမ္ဘာကြီးကို ဘယ်လို အနက်ရောင်တောင်တန်းက
အလင်းရောင်နဲ့ မထိတွေ့နိုင်အောင် ကာဆီးထားသလဲ။
အချိန်ကျပြီ အချိန်ကျပြီ အချိန်ကျပြီ
ဘုရားသခင်ဆီ သူ့လက်မှတ် ပြန်ပေးဖို့ရာ အချိန်ကျပြီ။
ငါ ငြင်းဆိုတယ်
လူမဆန်တဲ့ အရူးတွေရဲ့အိမ်ထဲ
ငါ မနေဘူးလို့ ငြင်းဆိုတယ်။
ငါ ငြင်းဆိုတယ်
ဝံပုလွေတွေနဲ့အတူ မအူနိုင်ဘူးလို့
ငါ ငြင်းဆိုတယ်။
ငါ ငြင်းဆိုတယ်။
ကွင်းပြင်ထဲ ငါးမန်းတွေနဲ့အတူ မဟစ်ကြွေးနိုင်ဘူးလို့
ငါ ငြင်းဆိုတယ်။
ငါ ငြင်းဆိုတယ်။
နောက်ပြန်ဆုတ်တဲ့ လမ်းကြောင်းတခုမှာ
ငါ မကူးခတ်နိုင်ဘူးလို့
ငါ ငြင်းဆိုတယ်။
နားထောင်ဖို့ရာ နားနဲ့
နိမိတ်ဖတ်ဖို့ရာ မျက်လုံးတွေ
ငါ့မှာ မလိုအပ်ဘူး
သင့်ရဲ့ ရူးသွပ်နေတဲ့ကမ္ဘာအတွက်
အဖြေတခုပဲ ငါပေးမယ်
အဲဒါ ငါ ငြင်းဆိုလိုက်တယ်ဆိုတဲ့ အဖြေပဲ။ ။
(၁၉၃၈)
မှီငြမ်း။ ။ ။ (၁) SELECTED POEMS OF MARINA TSVETAYEVA
။ (၂) မောင်သာနိုးရဲ့ ‘တောမှော်ရုံလမ်း’ စာအုပ်
။ (၃) မြသန်းတင့် ဘာသာပြန်ဆိုတဲ့ ‘လူများ၊ သက္ကရာဇ်များ-ဘဝ’ စာအုပ်
