ဆီးရီးယား (Syria) ဟာ သမိုင်းဝင်အထူးဒေသဖြစ်တယ်၊ သမိုင်းကြောင်းအရ ဘာသာရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ အထောက်အထားတွေ ရှိတဲ့နိုင်ငံတခုဖြစ်တယ်။ သို့သော်လည်း နောက်ပိုင်းနှစ်တွေမှာ ဆီးရီးယားဟာ ပဋိပက္ခတွေ ပြည်တွင်းစစ်ပွဲတွေနဲ့ ဒေသခံတွေနဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ပြဿနာတွေကြောင့် ကမ္ဘာ့သတင်းတွေမှာ ရေပန်းစားလာတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဆီးရီးယားနဲ့ပတ်သက်တဲ့ သတင်းစကားတွေကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် အဓိကအားဖြင့် ဒီအချက်တွေကို တွေ့ရမှာပါ။

၁။ စစ်ပွဲနဲ့ ပြည်တွင်းပဋိပက္ခ

ဆီးရီးယားမှာ ၂၀၁၁ ခုနှစ်ကတည်းက စခဲ့တဲ့ ပြည်တွင်းစစ်ပွဲဟာ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေပြီး အစိုးရတပ်တွေ အာဖရိကန်ဒေသခံအုပ်စုတွေနဲ့ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့တွေကြားမှာ ပဋိပက္ခတွေဟာ အခြေခံတာ တွေ့ရပါတယ်။

၂။  ဒေသခံပြည်သူတွေရဲ့  ဒုက္ခ

ဆီးရီးယားနိုင်ငံသား အများအပြားဟာ ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် ဘဝအနှောင့်အယှက်တွေနဲ့ ဒုက္ခရောက်နေကြရပြီး စစ်ဘေးရှောင်ဖို့ တခြားနိုင်ငံတွေကို ထွက်ပြေးကြရပါတယ်။

၃။ ပထဝီဒေသရေးရာ ပြဿနာများ

ဆီးရီးယားဟာ နယ်နိမိတ်အရ အီရန်၊ တူရကီနဲ့ အစ္စရေးတို့ကြားမှာရှိပြီး ဒေသတွင်းမှာ အချင်းချင်း ရင်ဆိုင်ယှဥ်ပြိင်ရမှုတွေအတွက် အရေးပါတဲ့ နေရာတခုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

၄။ လူသားရေး အကူအညီနဲ့ ရေရှည်ထိန်းသိမ်းရေး

ကုလသမဂ္ဂနဲ့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေ ဆီးရီးယားမှာ လူသားချင်းစာနာမှုအရေး အကူအညီတွေပေးဖို့ ကြိုးပမ်းလျက်ရှိပါတယ်။

၅။ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ သမိုင်းအမွေအနှစ်တွေ ပျက်စီးမှု

ဆီးရီးယားမှာရှိတဲ့ သမိုင်းဝင်နေရာတွေ ဂုဏ်ထူးဆောင် ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်တွေဟာ စစ်ပွဲတွေကြောင့် ပျက်စီးသွားမှုတွေ များစွာရှိတာ တွေ့ရပါတယ်။

ဆီးရီးယားကပေးတဲ့ သတင်းစကားတွေမှာ သံတမန်ဆက်ဆံရေးတွေ၊ ပဋိပက္ခတွေ အဆုံးသတ်ရေးနဲ့ ပြည်သူလူထုတွေရဲ့ ဘဝအဆင့်အတန်း တိုးတက်ရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ မျှော်လင့်ချက်တွေလည်း ရှိနေတာ တွေ့ရပါတယ်။

ဆီးရီးယားရဲ့ တော်လှန်ရေးအောင်မြင်မှုအတွက် သော့ချက်တွေဟာ အောက်ကအချက်တွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

၁။ ပြည်သူလူထု အစုအဝေးတွေရဲ့ စည်းလုံးခြင်း

ပြည်သူတွေရဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေနဲ့ တက်ကြွမှုအဆင့်တွေဟာ တော်လှန်ရေးအောင်မြင်မှုအတွက် အရေးပါပါတယ်။ သက်ဆိုင်ရာလူထုအားလုံး (ကျောင်းသားများ၊ အလုပ်သမားများ၊ လယ်သမားများ) ရဲ့  ပူးပေါင်းမှုသာရှိပါက ထိရောက်မှုပိုရှိမှာ အသေအချာပါပဲ။

၂။  ခေါင်းဆောင်မှု အားကောင်းခြင်း

မဟာဗျူဟာရေးဆွဲနိုင်ပြီး ပြည်သူလူထုအား စွမ်းဆောင်စည်းရုံးနိုင်သော ခေါင်းဆောင်မှု သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ဟာ အလွန် အရေးပါပါတယ်။ စဉ်ဆက်မပြတ် နောက်ပြန်မလှည့်တဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုကလည်း တော်လှန်ရေးကို ထိရောက်စွာ အောင်မြင်စေတဲ့ အချက်ပါပဲ။

၃။ ဆက်သွယ်ရေး နည်းလမ်းတွေကို ထိရောက်စွာ အသုံးချနိုင်ခြင်း

လူထုကြားမှာ သတင်းအချက်အလက်တွေကို အချိန်မီ ပျံ့နှံ့စေဖို့ အကျိုးရှိတဲ့ ဆက်သွယ်ရေး နည်းလမ်းတွေကို သုံးရပါမယ်။ အင်တာနက်၊ လူမှုမီဒီယာနဲ့ အခြားသော နည်းပညာတွေကို သုံးခြင်းကလည်း ပိုပြီးတော့ အကျိုးရှိစေပါတယ်။

၄။ ပြည်ပအကူအညီ

နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ ဖိအားပေးမှု၊ ထောက်ခံချက်တွေနဲ့ သက်ဆိုင်ရာ အကူအညီတွေဟာ အလွန်အရေးပါတာ တွေ့ရပါတယ်။ ပြည်ပကနေ မဟာဗျူဟာဆိုင်ရာနဲ့ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့တွေ ရရှိပါက တော်လှန်ရေးအားကို ပိုမိုကောင်းမွန်စေတာ တွေ့ရပါတယ်။

၅။ လူထုရဲ့ စိတ်ရှည်သည်းခံမှုနဲ့ စွမ်းဆောင်ရည် ကောင်းမွန်ခြင်း

ရေရှည် မကြာခဏ ဆက်လက်ဆောင်ရွက်ဖို့ဟာ လူထုရဲ့စိတ်ဓာတ်နဲ့ စိတ်ရှည်သည်းခံနိုင်ခြင်းနဲ့ တိုက်ရိုက်အချိုးကျပါတယ်။ ခက်ခဲတဲ့ အခြေအနေတွေကို ကျော်ဖြတ်ဖို့  အတူတူ လက်တွဲဆောင်ရွက်တာ တွေ့ရပါတယ်။

၆။ စစ်ဘက်အနေအထားရဲ့ အရေးပါခြင်း

စစ်သားများနဲ့ လုံခြုံရေးအဖွဲ့ဝင်တွေရဲ့ ပူးပေါင်းမှု သို့မဟုတ် နောက်ပြန်ဆုတ်ခြင်းဟာ အရေးကြီးတာ တွေ့ရပါတယ်။ စစ်ဘက်အဖွဲ့တွေရဲ့ အထောက်အပံ့ရရှိတဲ့အခါ အနိုင်ရနိုင်မှု ပိုမိုမြင့်မားတာ တွေ့ရပါတယ်။

၇။ ဖြစ်ရပ်ဇာတ်လမ်းဆိုင်ရာ အပြိုင်ဖန်တီးမှု ကောင်းမွန်ခြင်း

လှုပ်ရှားမှုကို တရားမဝင်တော်လှန်မှုဖြစ်စေချင်တဲ့ အစိုးရရဲ့ ကြိုးစားမှုတွေကို ပြည်သူလူထုကို သိစေကာ အတည်ပြုနိုင်သော သက်သေတွေနဲ့ စင်ပြိုင်ဖန်တီးနိုင်ခြင်းရှိတာ တွေ့ရပါတယ်။ မဟာဗျူဟာနဲ့ တော်လှန်ရေးရည်ရွယ်ချက်တွေကို ပြည်တွင်းပြည်ပ သဘောတူ လက်ခံရယူမှု ပိုမိုရရှိအောင် ကြိုးစားနိုင်တာ တွေ့ရပါတယ်။

ဆီးရီးယားတော်လှန်ရေးနဲ့ မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေး ကွာခြားချက်

အမှန်ပါပဲ။ ဆီးရီးယားတော်လှန်ရေးနဲ့ မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေးတို့ကို နှိုင်းယှဉ်ကြည့်သင့်တယ် မဟုတ်လား။

ဆီးရီးယားတော်လှန်ရေး စတင်ချိန်ဟာ ၂၀၁၁ ခုနှစ် မတ်လမှာ အာရပ်နွေဦး လှုပ်ရှားမှုမှ စတင်ခဲ့ပါတယ်။ အကြောင်းရင်းကတော့ နိုင်ငံရေးအုပ်ချုပ်ခွင့်ရှိတဲ့ ဘာရှား အာဆတ် (Bashar al-Assad) အစိုးရကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ပြည်သူလူထုက ဆန္ဒပြစတင်ခဲ့ပါတယ်။ လှုပ်ရှားမှုအမျိုးအစားက အစမှာ နေရာတိုင်း အဆောက်အအုံတိုင်းမှာ ဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြမှုတွေနဲ့ စတင်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းမှာ ပြင်းထန်တဲ့ စစ်ပွဲပုံစံထဲ ရောက်သွားပါတယ်။

အဓိက ပါဝင်သူတွေကတော့ အမျိုးမျိုးသော တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းတွေ၊ အထူးသဖြင့် လွတ်လပ်သော ဆီးရီးယားစစ်တပ် (Free Syrian Army) နဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ အတ္တိစ အဖွဲ့အစည်းတွေ ပါဝင်လာပါတယ်။ ရလဒ်အနေနဲ့ကတော့ ပြည်သူအမြောက်အမြား အဓိက ကျဆုံးမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ အရပ်ဘက်တွေရဲ့ ကျူးလွန်မှုတွေ ပါရှိပါတယ်။

မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေး

စတင်ချိန်က  ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့မှာ စတင်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ အကြောင်းရင်းက နိုင်ငံရေးအုပ်ချုပ်မှုကို တိုက်ဖျက်တဲ့ စစ်ရေးမဟာဗျူဟာအတိုင်း စတင်ခဲ့ပါတယ်။ လှုပ်ရှားမှု အမျိုးအစားကတော့ နှေးကွေးတဲ့ အခြေအနေနဲ့ စတင်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းမှာ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ အခြေခံဥပဒေဆန်တဲ့ ပဋိညာဥ်စနစ်ကိုလည်း အခြေခံထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ အဓိက ပါဝင်သူတွေဆိုရင် လူထုရဲ့ လှုပ်ရှားမှု၊ လူငယ်အသင်းအဖွဲ့တွေ၊ CDM၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေးဝန်ထမ်းတွေ ပါဝင်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ ပါရှိပါတယ်။ ရလဒ်အနေနဲ့က  ဆန့်ကျင်ရေးနဲ့ လေးလေးနက်နက် ပုံမှန်မဟာဗျူဟာတွေ ရှိလာပါတယ်။ နိုင်ငံတကာအကူအညီနဲ့ တုံ့ပြန်မှုတွေလည်း ပါရှိပါတယ်။

အရေးကြီးသော ကွာခြားချက်များ

ဆီးရီးယားတော်လှန်ရေးရဲ့ အခြေအနေဟာ တိုင်းရင်းသား လှုပ်ရှားမှုတွေကြောင့် ဖြစ်လာပြီး မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေးဟာ စစ်ရေးအုပ်ချုပ်မှုကို ဆန့်ကျင်ရာက စတင်တာဖြစ်ပါတယ်။ အကဲဖြတ်ရမယ်ဆိုရင် ဆီးရီးယား အတွင်းစစ်ပွဲဟာ အလွန်ပြင်းထန်ကာ နိုင်ငံတကာ အကျိုးစီးပွားတွေအထိ သက်ရောက်ပေမဲ့ မြန်မာ့တော်လှန်ရေးက တည်ငြိမ်မှုရှိဖို့  ကြိုးစားနေကြတာပါ။ နိုင်ငံတကာအကူအညီ ရရှိမှုမှာလည်း ဆီးရီးယားမှာ နိုင်ငံတကာ စစ်ရေးကူညီမှုတွေ ရပေမဲ့ မြန်မာမှာ နိုင်ငံတကာက သူတို့နိုင်ငံရဲ့ ကိုယ်ကျိုးစီးပွားတွေသာ လက်ခံရရှိခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။

မြန်မာတွေရဲ့ တော်လှန်ရေး အမြန်အောင်မြင်ဖို့အတွက်ဆိုရင် အောက်ကအချက်တွေကို ဦးစားပေး လုပ်ဆောင်သင့်တယ်လို့ မြင်ပါတယ်။

 ၁။ အမျိုးသားညီညွတ်ရေး

တနိုင်ငံလုံး အခိုင်အမာပေါင်းစည်းပြီး အမြဲတည်တံ့တဲ့ ကျင့်ဝတ်တွေကို အားကိုးအားထားပြုဖို့ လိုပါမယ်။ လူထုထောက်ခံမှုတွေကို ယခုထက်ပိုပြီး မြင့်တက်အောင်လုပ်ဖို့လည်း လိုပါတယ်။

၂။ နိုင်ငံတကာအကူအညီနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း

နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ဆက်ဆံရေးကို ရှင်းလင်းပြတ်သားစွာ တည်ဆောက်ရပါမယ်။ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ဒီမိုကရေစီအပေါ်မှာ ကမ္ဘာတလွှားက အကူအညီပေးရေးဟာ ဘယ်အချိန်မှာမဆို အမြဲတမ်းပဲ သက်သာမှုရရှိတယ်ဆိုတာ နှလုံးသွင်းရပါမယ်။

 ၃။ လှုပ်ရှားမှုကြီးတွေ အများအပြားပြုလုပ်ခြင်း

လူထုလှုပ်ရှားမှု၊ ဆန္ဒပြမှု၊ လှုပ်ရှားမှုကြီးတွေကို ပြီးမြောက်အောင်မြင်စွာ ပြုလုပ်ရပါမယ်။ အဆိုးအကောင်းရှိတဲ့ ဆန္ဒပြမှုတွေကို ဂရုတစိုက်မှုနဲ့ကို ပြီးမြောက်အောင် ဆောင်ရွက်ကြဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။

၄။ နည်းပညာနဲ့ အဆင်ပြေအောင် ကြိုးစားခြင်း

လူငယ်တွေ နည်းပညာသိပ္ပံနဲ့  ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုတွေအတွက် အဆင်ပြေအောင်မြင်မှုရရှိစေဖို့  ကြိုးပမ်းကြရမှာပါ။ အများပြည်သူကို နည်းပညာအသုံးပြုပြီး ကျောင်းသားလူငယ်များအတွက်ကို ဆက်သွယ်ရေးကွန်ရက် ကောင်းစွာရရှိစေဖို့  ကြိုးပမ်းရပါမယ်။

၅။ မဟာဗျူဟာရေးဆွဲခြင်း

လှုပ်ရှားအခြေပြုမဟာဗျူဟာများကို ရေးဆွဲရပါမယ်။ အစိုးရနဲ့ အခြားအဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ အကန့်အသတ်တွေကို သိရှိကာ လှုပ်ရှားကြရပါမယ်။

အထက်က အချက်တွေဟာ မြန်မာ့နွေဦး တော်လှန်ရေးလှုပ်ရှားမှုကို အမြန်အောင်မြင်ဖို့ ဆောင်ရွက်ဖို့ အဓိကကျတဲ့ အချက်တွေဖြစ်ပါတယ်။ အနှစ်ချုပ်ရရင် ဆီးရီးယားမှာ အာဏာရှင် ပြုတ်ကျသွားသလို မြန်မာမှာရော အာဏာရှင် ပြုတ်ကျသွားနိုင်သလားဆိုရင် အခြေအနေတွေ အချိန်အခါတွေ ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေ ပြည်သူလူထုရဲ့ အခန်းကဏ္ဍ အပြန့်ကျယ်ပုံတွေကို စဥ်းစားချိန်ဆနိုင်ဖို့ကိုသာ ဒီဆောင်းပါးက အာရုံစိုက်ထားတာဖြစ်ကြောင်း တင်ပြလိုက်ရပါတယ်။

ချစ်မင်းနွဲ့ကြည်