ဟားမတ်စ် နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင် အစ္စမေးလ် ဟာနီယာ့ဟာ အီရန်နိုင်ငံ တီဟီရန်မြို့မှာ အစ္စရေးရဲ့ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုကို ခံလိုက်ရပြီး အဲဒီဖြစ်ရပ်ကြောင့် ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနဲ့ ဓားစာခံ သဘောတူညီမှုတွေဟာ လတ်တလောမှာ ဆိုင်းငံ့သွားဖွယ် ရှိပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဒေသတခုလုံးမှာ ပိုမိုရှုပ်ထွေးလာမယ့် ဖြစ်ရပ်ဆိုးတွေအတွက်လည်း ခြေတလှမ်းစာ ပိုမိုနီးကပ်သွားပါတယ်။ တိုက်ခိုက်မှုဖြစ်ပွားအပြီး နာရီပိုင်းအတွင်းမှာပဲ အီရန်နိုင်ငံရဲ့ခေါင်းဆောင် အလီအယာတိုလာ ခါမေနီက အစ္စရေးနိုင်ငံကို တိုက်ခိုက်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားကြောင်း ကြေညာခဲ့ပါတယ်။

ဟားမတ်စ်ခေါင်းဆောင် ဟာနီယာ့ လုပ်ကြံခံရပြီးနောက်ပိုင်း တဖြည်းဖြည်း ကျယ်ပြန့်လာတဲ့ အကြမ်းဖက် ဖြစ်စဉ်တွေဟာ ဂါဇာစစ်ပွဲကို ဂါဇာဒေသအတွင်းမှာပဲ ထိန်းထားနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ထားတဲ့ သမ္မတဘိုင်ဒင်ရဲ့ ဂါဇာဒေသဆိုင်ရာ မူဝါဒမှာ အဓိကချို့ယွင်းချက်တွေ ရှိနေကြောင်း မီးမောင်းထိုးပြနေပါတယ်။ ‌ဂါ‌ဇာဒေသမှာ ဒေသတွင်း ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေတွေဟာ မစ္စတာဘိုင်ဒင်အတွက် အမြဲတမ်း ခေါင်းခဲစရာ ဖြစ်နေခဲ့တာပါ။ ဒါပေမဲ့ လအတော်ကြာတဲ့အထိ စစ်ပွဲဟာ ယီမင်၊ လက်ဘနွန်၊ ဆီးရီးယား၊ အီရတ်နဲ့ ယခု အီရန်နိုင်ငံအထိပါ ပျံ့နှံ့နေခဲ့ပါတယ်။ ကံကောင်းထောက်မစွာနဲ့ သံတမန်ရေးရာ ကျွမ်းကျင်မှုတွေကြောင့်သာ ဒီပဋိပက္ခတွေဟာ ပိုမိုဆိုးရွားတဲ့ အခြေအနေကို မရောက်သေးတာ ဖြစ်ပြီး ဒီအခြေအနေကို ဆက်လက်ထိန်းထားနိုင်ဖို့လည်း မလွယ်ကူတော့ပါဘူး။

အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဆိုင်ရာ ဌာနက ဝန်ထမ်းအချို့ကတော့ အမေရိကန်အနေနဲ့ရော အီရန်ကပါ အပြည့်အဝ စစ်တိုက်ဖို့ မလိုလားဘဲ ခေါင်းအေးအေးနဲ့ ဖြေရှင်းနိုင်မှသာ ပြေလည်မယ်လို့ ငြင်းခုံနေကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီလိုအကြမ်းဖက်မှုမျိုးဟာ တကြိမ် စတင်ဖြစ်ပွားပြီးရင် ပြန်လည်ထိန်းချုပ်ဖို့ ခက်ခဲပါတယ်။ အရေးကြီးတဲ့အချက်ကတော့ အားလုံးမျှော်လင့်ထားကြသလို လက်ရှိ ပေါက်ကွဲခါနီး ပဋိပက္ခကနေ နောက်တလှမ်း ပြန်ဆုတ်နိုင်ခဲ့ရင်တောင် အမေရိကန်ရဲ့ မူဝါဒအနေနဲ့ကတော့ ကျင့်ဝတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရရော ဗျူဟာအရပါ အရှုံးပေါ်နေပြီး ကျွန်ုပ်တို့နားမလည်နိုင်တဲ့ စည်းမျဉ်းတွေကို အခြေခံထားတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေမှာ နောက်ဆက်တွဲဖြစ်ရပ်တွေကြောင့် လူတွေအများကြီး အသက်ဆုံးရှုံးရဦးမှာပါ။

အခုလို မရေရာတဲ့ အခြေအနေဟာ စစ်ပွဲမစတင်ကတည်းက ချမှတ်ထားတဲ့ အမေရိကန်ရဲ့ မူဝါဒတွေအပေါ် အယူအဆ လွဲမှားမှုတွေရဲ့ ရလဒ်ပါ။ အောက်တိုဘာလ ၆ ရက်နေ့မှာ အမေရိကန်ဟာ အစ္စရေးနဲ့ ဆော်ဒီအာရေဗျတို့ကြား သဘောတူညီထားတဲ့ ပါလက်စတိုင်း ပြည်သူတွေကို ဆယ်စုနှစ်ခြောက်ခုအကြာ သူတို့ စစ်ရေးအရ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ ‌နယ်မြေတွေမှာပဲ ဆက်လက်ထားရှိဖို့နဲ့ အချိန်ကာလတခုရောက်ရင် တိုက်ကြီး ၇ ခုထဲက တချို့နေရာတွေမှာ နေရာချထားပေးပြီး သူတို့နယ်မြေထိန်းချုပ်ထားတာတွေကို ပြန်လည်ဖယ်ရှားမယ့် သဘောတူညီချက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ အလေးအနက် အာရုံစိုက်နေခဲ့ပါတယ်။ အဲ့နောက်ပိုင်း အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့မှာပဲ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေကတော့ ဒီသဘောတူညီချက်ဟာ စိတ်ကူးယဉ်မှုသက်သက်ပဲ ဆိုတာကို ဖော်ပြလိုက်ပါတယ်။

ဘိုင်ဒင်အစိုးရဟာ လအတန်ကြာတဲ့အခါမှာ အစ္စရေးရဲ့ လက်ယာယိမ်းအစိုးရကို လက်နက်တွေရောင်းတာ၊ နိုင်ငံရေးအရ အကူအညီပေးတာတွေ ဆက်လက်ပြုလုပ်နေပြီး ကျယ်ပြန့်တဲ့ ပြည်တွင်းပြည်ပ ဆန္ဒပြမှုတွေနဲ့ အတွင်းပိုင်းက သဘောထားကွဲလွဲမှုတွေကို ရင်ဆိုင်နေရတာကြောင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး တောင်းဆိုမှုတွေကို နှောင့်နှေးလာစေခဲ့ပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ ဒေသတွင်း ပဋိပက္ခတွေဟာလည်း တဖြည်းဖြည်း ကျယ်ပြန့်လာခဲ့ပါတယ်။

အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့က တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်ပွားပြီး နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့ လက်ဘနွန်က ပစ်လွှတ်လိုက်တဲ့ ဒုံးကျည်တွေကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းမှာ ပြည်သူ သောင်းနဲ့ချီ နေရပ်စွန့်ခွာခဲ့ရပြီး အနည်းဆုံး လူဦးရေ ၆၀,၀၀၀ လောက်ဟာ အိမ်ပြန်ရဖို့ မျှော်လင့်ချက် မရှိတော့ဘဲ အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်ကုန်ကြပါတယ်။ ယီမင်နိုင်ငံရဲ့ ဟူသီတပ်ဖွဲ့တွေကလည်း ပင်လယ်နီထဲက ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းတွေမှာ တိုက်ခိုက်မှုတွေ ပြုလုပ်ခဲ့တာကြောင့် ကုန်သေတ္တာတင် သင်္ဘောတွေအနေနဲ့ ကုန်သယ်ပို့စရိတ် နှစ်ဆခန့် ပိုမိုကုန်ကျနေပြီး ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကို ခြိမ်းခြောက်နေပါတယ်။ ဆီးရီးယားနဲ့ အီရတ်တို့မှာရှိတဲ့ အီရန်နောက်ခံ တပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ အမေရိကန်အပေါ် တိုက်ခိုက်မှုတွေဟာလည်း ပိုမိုပြင်းထန်တဲ့ အခြေအနေကို ရောက်ရှိလာနေပါတယ်။ အဆိုပါတပ်ဖွဲ့တွေဟာ ဂျော်ဒန်မှာရှိတဲ့ အမေရိကန် စစ်အခြေစိုက်စခန်းကို ဒရုန်းနဲ့ တိုက်ခိုက်ခဲ့ရာမှာ အမေရိကန်တပ်ဖွဲ့ဝင် သုံးဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး အမေရိကန်အနေနဲ့ အဲ့ကိစ္စအပေါ် လက်တုံ့ပြန်တဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေ ချက်ချင်းပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။

ဆီးရီးယားနိုင်ငံ ဒမတ်စကတ်မြို့မှာရှိတဲ့ အီရန်သံရုံးကို ဧပြီလတုန်းက အစ္စရေးရဲ့တိုက်ခိုက်မှု အပေါ်လည်း အီရန်နိုင်ငံက အစ္စရေးနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းကို ဒရုန်းနဲ့ ဒုံးကျည်များ အသုံးပြု တိုက်ခိုက်ပြီး လက်တုံ့ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ၇ နှစ်အရွယ် ကလေးငယ်တဦး အပြင်းအထန် ဒဏ်ရာရခဲ့ပေမဲ့ ပစ်လွှတ်လိုက်တဲ့ ဒရုန်းနဲ့ ဒုံးကျည်အများစုကိုတော့ အစ္စရေးနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ အမေရိကန်နဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ထားတဲ့ လေကြောင်းကာကွယ်ရေး စနစ်က ကြားဖြတ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီလို ကြားဖြတ်နိုင်ခဲ့ပေမဲ့ အီရန်ရဲ့ ပထမဆုံးအကြိမ် အစ္စရေးနိုင်ငံအတွင်းကို တိုက်ရိုက်တိုက်ခိုက်တဲ့ လုပ်ရပ်ကတော့ မှေးမှိန်သွားမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ပြီးခဲ့တဲ့လကတော့ ဟူသီတပ်ဖွဲ့က ဒရုန်းတစင်းဟာ အစ္စရေးနိုင်ငံရဲ့ လေကြောင်း ကာကွယ်ရေးစနစ်ကို ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး တဲလ်အဗီမြို့ရဲ့ ဆင်ခြေဖုံးရပ်ကွက်တွေကို တိုက်ခိုက်သွားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီဖြစ်ရပ်အပေါ် အစ္စရေးဘက်ကလည်း ယီမင်နိုင်ငံကို ပထမဦးဆုံးအကြိမ်အဖြစ် စတင်တိုက်ခိုက်ပြီး တုံ့ပြန်လိုက်ပါတယ်။

ဇူလိုင်လ ၂၇ ရက်နေ့ကလည်း ဂိုလန်ကုန်းမြင့်ပေါ်မှာရှိတဲ့ မက်ဂ်ျဒယ်ရှန်မြို့ကို ဒုံးကျည်နဲ့ တိုက်ခိုက်ခံခဲ့ရပြီး ကလေးငယ် ၁၂ ဦး အပါအဝင် ဆယ်ကျော်သက်လူငယ်တွေ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ အစ္စရေးအနေနဲ့ အထက်ပါတိုက်ခိုက်မှုကို ဟစ်ဇ်ဘိုလာအဖွဲ့အပေါ် အပြစ်တင်ခဲ့ပြီး လက်ဘနွန်နိုင်ငံမြို့တော် ဘေရွတ်မြို့ တောင်ပိုင်းကို လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှု ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ အဆိုပါ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ဟစ်ဇ်ဘိုလာ အကြီးတန်း စစ်ဦးစီးချုပ် သေဆုံးခဲ့ပြီး ပဋိပက္ခစက်ဝန်းဟာ တဖြည်းဖြည်း ကြီးမားလာခဲ့ပါတယ်။

ဒီလို စည်းကျော်တဲ့ကိစ္စတွေ ဖြစ်လာလေ အခြေအနေတွေက ပိုပြီး ပေါက်ကွဲဖို့ အားကောင်းလာလေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဝါရှင်တန်အစိုးရအနေနဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံကို စစ်ပွဲအတွင်း ဆွဲသွင်းချင်နေတဲ့ အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် ဘင်ဂျမင် နေတန်ယာဟုရဲ့ အစီအစဉ်ကိုသာမက အီရန်ရဲ့ စစ်ရေးအရ ဖြေရှင်းမယ့် အလားအလာတွေကိုပါ လျှော့မတွက်သင့်ဘဲ နျူးကလီးယား ထိန်းချုပ်ရေးကိစ္စကို အပြည့်အဝ အကောင်အထည်ဖော်ရန် ဆုံးဖြတ်ဖို့ လိုအပ်နေပါတယ်။

အခုလို ပြင်းထန်တဲ့ ပွတ်တိုက်မှုဖြစ်စဉ်တွေဟာ ဂါဇာစစ်ပွဲကို အဆုံးသတ်ဖို့ အဆောတလျင် လိုအပ်နေပြီဖြစ်ကြောင်း သက်သေတွေအဖြစ် မြင်ရမယ့်အစား ဝါရှင်တန်အစိုးရကတော့ သူတို့စွမ်းရည်ကြောင့်သာ လက်ရှိအခြေအနေထက် ပိုဆိုးမသွားအောင် ထိန်းထားနိုင်တယ်လို့ ရှုမြင်နေပါတယ်။ စစ်ပွဲကို ဆိုင်းငံ့စေဖို့ လိုအပ်တဲ့အချက်တွေဖြစ်တဲ့ အစ္စရေးကို လက်နက်ရောင်းတာတွေနဲ့ အခြားအကူအညီပေးတာတွေကို ထိန်းချုပ်ဖို့ကိစ္စကိုလည်း ဘိုင်ဒင်အစိုးရက ငြင်းပယ်ခဲ့ပါတယ်။

မေလနှောင်းပိုင်းတုန်းက အမြဲတမ်း အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးအတွက် အကြံပြုထားတဲ့ မစ္စတာဘိုင်ဒင်ရဲ့ မိန့်ခွန်းဟာ စစ်ပွဲရပ်တန့်ရေး သဘောတူညီချက်ရဖို့ အရေးပါတဲ့ ကြိုးစားမှု ‌ဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ ဘိုင်ဒင်က အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟုကို ရာဇသံပေးဖို့ ငြင်းဆိုခဲ့တာကြောင့် အလားအလာတွေ ပြန်လျော့သွားခဲ့ပါတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ ရီပတ်ဘလစ်ကန်ပါတီက ဝန်ကြီးချုပ်ကို လွှတ်တော်သို့ ဖိတ်ကြားခဲ့ပြီး ဒီမိုကရက်တစ် လွှတ်တော်တာဝန်ရှိသူတွေကလည်း တာဝန်မဲ့စွာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့တာကြောင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ကိစ္စတွေကို ဆိုင်းငံ့ထားဖို့ မစ္စတာနေတန်ယာဟု အနေနဲ့ ပိုပြီး အားတက်သွားစေခဲ့ပါတယ်။

ဒါ့အပြင် လတ်တလောအတွင်းက လက်ဘနွန် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ခေါင်းဆောင်တွေကို လုပ်ကြံနိုင်ခဲ့တာတွေနဲ့ အလားတူ မစ္စတာဟာနီယာ့အပေါ် တိကျသေချာစွာ လုပ်ကြံနိုင်ခဲ့တဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေကို သုံးသပ်ကြည့်ရင် ဂါဇာမှာရှိတဲ့ ဟားမတ်စ် ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွေကို ပစ်မှတ်ထားတဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေဟာ လုံးဝကွဲပြားတဲ့ စစ်ဆင်ရေးဗျူဟာတွေကြောင့် အကျိုးဖြစ်ထွန်း လာတာဖြစ်တယ်ဆိုတာကို သတိပြုမိဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ဟားမတ်စ် စစ်သွေးကြွတွေကို နှိမ်နင်းဖို့ ကြိုးပမ်းမှုတွေဟာ ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာပြီး မျိုးဆက်တခုစာမက ပြန်လည်တည်ဆောက်ရမယ့် အိမ်၊ ကျောင်း၊ ဆေးရုံနဲ့ အခြေခံအဆောက်အဦတွေကို ထိခိုက်စေမှုမျိုး မရှိဘဲ ဆောင်ရွက်နိုင်မယ့် အလားအလာ ရှိနေပါတယ်။

ဂါဇာစစ်ပွဲရဲ့ ရေရှည်အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ဘာတွေဖြစ်လာနိုင်မလဲ ဆိုတာကို မြင်နိုင်ဖို့ ကျန်ပါသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီလို ဆိုးရွားတဲ့ အဖြစ်အပျက်တွေဟာ တဖြည်းဖြည်း ကျယ်ပြန့်လာတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို ထိန်းချုပ်နိုင်မယ်ဆိုတဲ့ ဝါရှင်တန်ရဲ့ မှားယွင်းတဲ့ ယုံကြည်မှုလွန်ကဲခြင်းကြောင့် ဖြစ်လာတယ် ဆိုတာတော့ သိသာနေပါတယ်။ အခုလို သမိုင်းဝင် အခိုက်အတန့်မှာ ဒီလို ထင်‌ယောင်ထင်မှားမှုတွေကို ချေဖျက်နိုင်ဖို့က အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးပေါ်လစီကို ပုံဖော်တဲ့နေရာမှာ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ ခြေလှမ်းတခုဖြစ်ပါတယ်။

အခုစာကို ရေးသားနေတဲ့ အချိန်မှာတော့ လက်ဘနွန်မှာ မြေပြင်စစ်ပွဲတွေနဲ့ အဖျက်စွမ်းအားမြင့် ဒုံးကျည်တိုက်ခိုက်မှုတွေကို တားဆီးနိုင်ဆဲဖြစ်ပေမဲ့ ဒီလို ဆက်လက်တားဆီးနိုင်ဖို့ အစ္စရေးရဲ့ လက်နက်လမ်းကြောင်းတွေကို ဖြတ်တောက်ဖို့ ကျွမ်းကျင် မြန်ဆန်တဲ့ သံတမန်ရေးရာ လုပ်ဆောင်မှုတွေနဲ့ ထိရောက်တဲ့ ဆောင်ရွက်မှုတွေ လိုအပ်ပါတယ်။ အဲ့လိုဆောင်ရွက်မှုတွေဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ဆယ်လအတွင်း မြင်တွေ့ခဲ့ရတဲ့ ဆောင်ရွက်မှုတွေထက် ပိုမိုအရေးပါနေပြီး ဖြစ်ပွားနေတဲ့ အခြေအနေတွေအရ လက်ရှိ ကြီးထွားလာနေတဲ့ ပဋိပက္ခဟာ အမေရိကန်တွေ ဖြစ်စေချင်သလောက် ဆက်ဖြစ်နေဦးမှာပဲ ဆိုတဲ့ စိုးရိမ်မှု‌တွေကို ဖြစ်ပေါ်လာစေပါတယ်။

အချိန်က နောက်ကျနေပါပြီ။ ဒါပေမဲ့ သမ္မတ ဘိုင်ဒင် အနေနဲ့ စွမ်းအားမြင့်လက်နက်တွေ ထောက်ပံ့နေတာကို ရပ်တာ၊ ဓားစာခံတွေကို အစ္စရေးသို့ ပြန်လည်ပို့ဆောင်တာနဲ့ ဂါဇာမှာ အကြီးအကျယ် လိုအပ်နေတဲ့ လူသားချင်းနာမှုဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ ပံ့ပိုးပေးပြီး စစ်ပွဲရပ်ရေးကို အဓိက ဖိအားပေးဖို့ လိုအပ်နေပါတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံက ဒီစစ်ပွဲကို မထောက်ခံဘူး ဆိုတာကို ကျယ်ကျယ်လောင်လောင် အသံထွက်ပေးဖို့ လိုအပ်ပြီး ပြောတဲ့အတိုင်း လိုက်လုပ်ဖို့လည်း လိုအပ်ပါတယ်။

သူရိန်သွေး

Photo- Reuters

(New York Times သတင်းစာပါ “The Killing of a Hamas Leader Is Part of a Larger War” ဆောင်းပါးကို ဘာသာပြန်သည်။)