အရည္အေသြးျမႇင့္ႏိုင္ရင္ ရာဘာတတန္ကို ေဒၚလာ ၄၀၀ ပိုရမယ္- ဦးခိုင္ျမင့္
အေးနိုင်
·
May 9, 2015
ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ရာဘာထုတ္ကုန္ဟာ အရည္အေသြးပိုင္းမွာ အလြန္အမင္း နိမ့္က်တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာေစ်းကြက္မွာ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္စြမ္းမရွိ ျဖစ္ေနသလို ျမန္မာႏိုင္ငံက ထြက္ရွိသမွ် ေရာ္ဘာစုစုေပါင္းရဲ႕ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းကိုသာ ျပည္တြင္းမွာ အသုံးျပဳၿပီး က်န္ ၉၂ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ျပည္ပကို တင္ပို႔ေနေပမယ့္ ကမၻာ့ရာဘာေစ်းႏႈန္း ထိုးက်ေနတာေၾကာင့္ ျမန္မာ့ေရာ္ဘာစိုက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္သူေတြကို အထိနာေစပါတယ္။
မႏွစ္ႏွစ္ဆန္းပိုင္းတုန္းကေတာ့ ရာဘာအေပၚေကာက္ခံတဲ့ ကုန္သြယ္ခြန္ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ကို အစိုးရက ပယ္ဖ်က္ေပးခဲ့ပါတယ္။
၂၀၁၁-၁၂ ဘ႑ာနွစ္က ရာဘာ မက္ထရစ္တန္ခ်ိန္ ၇၈,၀၀၀ ေလာက္ တင္ပို႔ခဲ့ျပီး အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၃၂၀ ခန္႔ ၊ ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာနွစ္မွာ ေရာ္ဘာ မက္ထရစ္တန္ ၈၂,၀၀၀ ခန္႔ ထိ တန္ခ်ိန္ေလးေထာင္ေက်ာ္ ပိုမိုတင္ပိုခဲ့ေပမယ့္ ေဒၚလာ ၂၃၉ သန္းပဲ ၀င္ေငြရခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ႏွစ္ေတြမွာလည္း တန္ခ်ိန္ ၁ သိန္းေက်ာ္ထိ တင္ပို႔မႈတိုးျမင့္လာ ခဲ့ေပမယ့္ ရာဘာေစ်းႏႈန္းက်ဆင္းမႈနဲ႔ ဆက္တိုက္ၾကဳံခဲ့ရၿပီး ဒီႏွစ္အတြင္းမွာလည္း က်ရိပ္ရွိေန ေသးတယ္လို႔ ခန္႔မွန္းေနၾကပါတယ္။
မႏွစ္ကေတာ့ ဂ်ပန္အစိုးရ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳတဲ့ကုမၸဏီက ျမန္မာ့ရာဘာ အရည္အေသြးတိုးတက္ေရးကို သင္တန္းေပးဖို႔နဲ႔ အရည္အေသြးျပည့္မီရင္ ကမၻာ့ေပါက္ေစ်း အတိုင္း ၀ယ္ယူမယ္လို ့ကတိက၀တ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။
ျမန္မာ့ ရာဘာကုိ ကုန္ၾကမ္းအျဖစ္ အဓိကအားျဖင့္ တရုတ္ႏိုင္ငံကို တင္ပို႔ေနၿပီး ထုိင္း၊ မေလးရွား၊ စင္ကာပူ၊ ေတာင္ကုိရီးယား၊ ဗီယက္နမ္ႏွင့္ အင္ဒုိနီးရွားႏိုင္ငံေတြကိုလည္း တင္ပို႔ေနပါတယ္။
ရာဘာစိုက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္သူမ်ားအသင္း အတြင္းေရးမွဴး ဦးခိုင္ျမင့္ကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထား ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရာဘာအဓိကစိုက္ပ်ဳိးရာေဒသေတြက ဘယ္ေဒသေတြလဲခင္ဗ်။
“က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ အမ်ားဆုံးစိုက္ပ်ဳိးၿပီးေတာ့ အမ်ားဆုံးထြက္တဲ့ေဒသက နံပါတ္ ၁ ကေတာ့ မြန္ျပည္နယ္ေပါ့ေနာ္။ နံပါတ္ ၂ ကေတာ့ တနသၤာရီတိုင္း။ နံပါတ္ ၃ ကေတာ့ ကရင္ျပည္နယ္ေပါ့။”
ျမန္မာႏိုင္ငံ ရာဘာစိုက္ပ်ဳိးမႈစတင္ခဲ့တဲ့ ခုႏွစ္ကို မိတ္ဆက္ေပးၿပီး ျမန္မာ့ရာဘာလုပ္ငန္းက လက္ရွိ ၂၁ ရာစုေခတ္နဲ႔အမီ လိုက္ႏိုင္ပါရဲ႕လား။
“ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရာဘာစိုက္တာ ႏွစ္ေပါင္းေတာ့ၾကာလွၿပီ၊ အဂၤလိပ္လက္ထက္ ကတည္းကေပ့ါေနာ္။ ဒါေပမယ့္ အဂၤလိပ္လက္ထက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ ဖဆပလ (ဖက္ဆစ္ ဆန္႔က်င္ေရးျပည္သူ႔လြပ္လပ္ေရးအဖြဲ႔) ေခတ္ေပါ့။ အဲဒီေခတ္ေလာက္အထိကို ေရာ္ဘာ စိုက္တာ အားသြန္ခြန္စိုက္ စိုက္လာတာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီတုန္းက စိုက္တာမ်ားတာ ကေတာ့ ႏိုင္ငံျခားကုမၸဏီေတြပဲ မ်ားတာေပါ့ေနာ္။ အဂၤလိပ္ကုမၸဏီတို႔ ဘာတို႔မ်ားတာေပါ့။ ပုဂၢလိက တဦးခ်င္းအေနနဲ႔ သိပ္မရွိလွဘူး။ အဲဒီကေန မဆလ ေခတ္ (ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ေခတ္) ေရာက္တဲ့အခါမွာ တေခတ္လုံးကေတာ့ ရာဘာစိုက္ပ်ဳိးေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ပုဂၢလိကကို အားမေပးခဲ့ဘူးေလ။ ႏိုင္ငံေတာ္ပိုင္ေတြခ်ည္းပဲ ျဖစ္ခဲ့တယ္ဆိုေတာ့ သိပ္ၿပီးေတာ့ မတိုးတက္လာခဲ့ဘူးေပါ့။ မဆလ ေခတ္ေနာက္ပိုင္းေပါ့ေနာ္ စစ္အစိုးရတက္လာၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာက်မွ ရာဘာကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔စိုက္ဖို႔အတြက္ ထုတ္လုပ္ဖို႔အတြက္ တြန္းအား ေပးလာတာေပါ့။ ပုဂၢလိကေတြကိုလည္း လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးလာတယ္။ ေပးလာတဲ့အခါမွာ ပထမပိုင္းအေနနဲ႔ ၁၉၉၀ ေလာက္မွာစၿပီး တြန္းတင္လာတာေပါ့။ တြန္းတင္လာေပမယ့္လည္း ပထမပိုင္းမွာေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး ေအာင္ျမင္သလိုျဖစ္လာၿပီးေတာ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ သိပ္ၿပီးေတာ့ ေအာင္ျမင္မႈ သိပ္မရဘူးေပါ့ေနာ္။ ေအာင္ျမင္မႈမရတာကလည္း အဓိကကေတာ့ ရာဘာစိုက္တဲ့ လုပ္ငန္းေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္က ပံ့ပိုးမႈအပိုင္းမွာ အရမ္းအားနည္းခဲ့တယ္ေပါ့ေနာ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ထြက္လာတဲ့ ရာဘာေတြကိုလည္း လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေရာင္းပိုုင္ခြင့္ မရွိဘူးေပါ့ေနာ္။ အကန္႔အသတ္နဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့အခါက်ေတာ့ သိပ္ၿပီးေတာ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ သိပ္မရွိလာခဲ့ဘူးေပါ့။ အဲဒီကေန ၂၀၀၅ ခုႏွစ္က်ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ကေနၿပီးေတာ့ ရာဘာကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ စိုက္ပ်ဳိးၿပီးေတာ့ေပါ့ေနာ္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပါ့ ေျမကအစေပါ့ေနာ္ အကုန္လုံးကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြ ေပးလိုက္တယ္။ ၿပီးေတာ့ ရာဘာကိုလည္း လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ႏိုင္ငံျခားကို မည္သူမဆို တင္ပို႔ေရာင္းခ်ပိုင္ခြင့္ေပးလိုက္တယ္။ အားလုံးလြတ္လပ္စြာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးလိုက္တဲ့အခါက်ေတာ့ ၂၀၀၅ ကေနစၿပီးေတာ့ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္နဲ႔ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္လာတာေပ့ါ။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္အထိ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ စိုက္ဧကက ငါးသိန္းေက်ာ္ေက်ာ္ပဲရွိတယ္ဗ်။ အဲဒီ ၂၀၀၅ ကေန ေတာက္ေလ်ာက္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔လုပ္လာၾကတဲ့အခါက်ေတာ့ ၂၀၁၅ မွာဆိုလို႔ရွိရင္ တႏိုင္ငံလုံးရဲ႕စိုက္ဧကက တသန္းခြဲေက်ာ္သြားၿပီ။ အဲဒီကေန လက္ရွိထုတ္လုပ္တဲ့ဧက ကေတာ့ ၅ သိန္း ၈ ေသာင္းေလာက္ပဲရွိေသးတာေပါ့။ က်န္တာေတြကေတာ့ ထိန္းသိမ္းေရးဧကေတြပဲ ရွိေနေသးတယ္ေပါ့။ ဒါကေတာ့ တႏွစ္ခ်င္းတိုးထြက္လာမွာေပါ့။”
ရာဘာပင္က အေစး ျခစ္ယူလို႔ရတဲ့အထိ ေစာင့္ဆိုင္းျပဳစုရတဲ့ကာလက ၇ ႏွစ္လား။
“ဟုတ္ပါတယ္။ စစိုက္တဲ့ကာလနဲ႔ အေစးျပန္လည္ရတဲ့အထိဆိုရင္ ၇ ႏွစ္ေလာက္ စိုက္ရတာေပါ့။ လက္ရွိကာလက ေရာ္ဘာစိုက္ဧက ျမႇင့္တင္ေနဆဲကာလလို႔ပဲ ေျပာလို႔ ရတာေပါ့။”
စီးပြားေရးဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြကို အခုအစိုးရလက္ထက္မွာ ျပန္ဖြင့္လိုက္ၿပီဆိုေတာ့ ျမန္မာ့ရာဘာလုပ္ငန္းမွာ ျပည္တြင္းျပည္ပရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏံွမႈေတြ စီးဆင္း၀င္ေရာက္တဲ့ အေျခအေန ကေရာ။ အားရစရာေကာင္းလား။
“ျပည္ပကေနၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာ ရာဘာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကေတာ့ အရမ္းနည္းပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ေလးကို အားနည္းပါတယ္။ ခုခ်ိန္ထိ အားနည္းေနတုန္းပဲ။ နည္းနည္းပါးပါး၀င္ၿပီးေတာ့ စိုက္တာတို႔ဘာတို႔ေတာ့ လုပ္ေနၿပီေပါ့။ ခုခ်ိန္ထိ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အလုံးအခဲနဲ႔ ၀င္လာတာ အားနည္းေနတုန္းပဲ။ အဓိကကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈနဲ႔ လာၿပီးေတာ့ ရာဘာစိုက္တာကေတာ့ နည္းနည္းအခက္အခဲေလးေတြရွိတယ္ေပါ့ ႏိုင္ငံျခားက လာလုပ္မယ္ဆိုလို႔ရွိရင္။ ဥပမာ -ေျမယာရရွိေရးအခက္အခဲေပါ့။ ရာဘာစိုက္လို႔ရတဲ့ေနရာေတြမွာ ေျမက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ရွားသြားၿပီေပါ့ေနာ္။ တခ်ဳိ႔ ေနရာေတြမွာ ရွိေတာ့ရွိတယ္။ သို႔ေသာ္လည္းပဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမရေသးတဲ့ေနရာေတြျဖစ္ေနေတာ့ အဲဒီေနရာမ်ဳိးေတြမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံၿပီး လာလုပ္ဖို႔အတြက္ကေတာ့ သိပ္ေတာ့ မလြယ္ေသးဘူးေပါ့။”
ျမန္မာျပည္ကထြက္တဲ့ရာဘာက ျပည္တြင္းထြက္သမွ်ရဲ႕ ရာခိုင္ႏွဳန္းဘယ္ေလာက္ကို ျပည္တြင္းမွာသုံးၿပီး ဘယ္ေလာက္ကို ျပည္ပတင္ပို႔ေနလဲ။
“က်ေနာ္တို႔ ျပည္တြင္းသုံးအေနနဲ႔ကေတာ့ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲရွိပါေသးတယ္။ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ကုန္ေခ်ာထုတ္တဲ့အပိုင္းမွာ အရမ္းအားနည္းတာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ ျပည္တြင္းသုံးအေနနဲ႔က ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲရွိတယ္။ ႏိုင္ငံျခားကို အိပ္စပို႔ကေတာ့ ၉၂ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္သြားတာေပါ့။”
ျမန္မာ့ရာဘာဟာ ျပည္ပေစ်းကြက္မွာ ေစ်းေကာင္းေရာ ရရဲ့လား။
“က်ေနာ္တို႔ဆီက ရာဘာဟာ ေစ်းေကာင္းမရဘူးခင္ဗ်။ ေစ်းေကာင္းမရဘူးဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကလည္း က်ေနာ္တို႔ဆီက ထုတ္တဲ့ရာဘာေတြက ပထမပိုင္းမွာေတာ့ Quality (အရည္အေသြး) ေတာ္ေတာ္ ေကာင္းခဲ့ပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ေကာင္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ရာဘာထုတ္တဲ့လုပ္ငန္းေတြမွာေပါ့ေနာ္ စည္းစနစ္မက်ဘဲနဲ႔ ျဖစ္ကတတ္ဆန္းလုပ္တာေတြ မ်ားတဲ့အခါက်ေတာ့ အရည္ေသြးက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါးျဖစ္တာေပါ့ေနာ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာက ၿခံႀကီးဆိုတာ ရာခိုင္ႏႈန္းနည္းပါတယ္။ ၿခံႀကီးက ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲရွိတာေပါ့။ ၿခံငယ္ေတြက ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ရွိတာေပါ့။ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ရွိတဲ့ျခံငယ္ေတြက ရာဘာကို RSS ထုတ္တဲ့ေနရာမွာ ပစ္စလက္ခတ္ေပါ့ စည္းစနစ္မက်တာေတြ၊ နည္းစနစ္မက်တာေတြ ရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ကထုတ္တဲ့ ရာဘာအရည္အေသြးအေနနဲ႔က ေတာ္ေတာ္ေလးကို ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါး ည့ံဖ်င္းတဲ့အေျခအေနရွိတာေပါ့။ အဲဒီလိုရွိတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံျခားကို ေရာင္းတဲ့အခါမွာ ကမၻာ့ေပါက္ေစ်းရဲ႕ တတန္ကို ေဒၚလာ ၃၀၀၊ ၄၀၀ ေလာက္ ေလွ်ာ့ေရာင္းရတာေပါ့။ ၁၀၀၀ ေလာက္ေပါက္ေနတာကို ၆၀၀ ေလာက္ပဲရတာေပါ့။ Quality အရည္အေသြးေၾကာင့္ပါ။ အရည္အေသြးက တအားကို၊ ေတာ္ေတာ္ေလးကို အေျခအေနဆိုး၀ါးတာေပါ့ေနာ္။ လက္ရွိက်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံျခားကိုေရာင္းေနတဲ့ RSS-3 ဆုိတဲ့ ရာဘာေတြက တကယ့္တကယ္ေျပာရမယ္ဆိုရင္၊ အင္တာေနရွင္နယ္ဂရိတ္နဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ RSS- 5 ေတာင္မွ မ၀င္ဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲလိုျဖစ္တယ္ေပါ့။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ေစ်းက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ဟိုဒင္း(ေလ်ာ့) ေနတာေပါ့။ အဲဒီ Control (ထိန္းေၾကာင္း) ကိစၥကိုလည္း က်ေနာ္တို႔အသင္းနဲ႔၊ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရပိုင္းနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီးေတာ့ တစိုက္မတ္မတ္ ထိန္းသိမ္းဖို႔ လုပ္ေနတာေပါ့ေနာ္။”
၂၀၁၁ ေလာက္တုန္းက ရာဘာေစ်းနဲ႔ လက္ရွိကာလ ေပါက္ေစ်းနဲ႔က ေတာ္ေတာ္ကြာေနတာေတြ႔ရတယ္။ ေစ်းႏႈန္းက ဘယ္ေလာက္ျဖစ္ေနလဲ။
“ျပည္တြင္းေစ်းကေတာ့ ေပါင္နဲ႔ က်ပ္နဲ႔တြက္တာ၊ ျပည္ပေစ်းက တန္နဲ႔ ေဒၚလာနဲ႔တြက္တာ။ ျပည္တြင္းေစ်းက မေန႔က RSS – 3 ကို တေပါင္ ၇၀၀ က်ပ္ေလာက္ေပါက္တယ္ဆုိေတာ့ ေစ်းတက္လာတာေပါ့ေနာ္။ တေပါင္ကို တစ္ရာေက်ာ္ေက်ာ္တက္လာတာေပ့ါ ဒီတပတ္ အတြင္းမွာ။ ေဒၚလာနဲ႔ဆိုရင္ေတာ့ တတန္ကို တစ္ေထာင့္သုံးရာ။ ဒါက က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာျပည္ကပို႔တဲ့ အိပ္စပို႔ေစ်း။”
၂၀၁၂-၁၃ တုန္းက RSS-3 က တတန္ကို ေဒၚလာ ၂၇၀၀-၂၈၀၀ ေလာက္ေပါက္တယ္ဆိုေတာ့ တအားက်ထိုးက်သြားတာေပါ့။ အဲေလာက္ထိကြာလား။
“ဟုတ္တယ္။ ကြာတယ္ ထက္၀က္ေလာက္က်တယ္။ ဟုိုတုန္းက ေဒၚလာ သုံးေထာင္ေလာက္ေပါက္တယ္။ အခုဟာက ၁၅၀၀ ပတ္ျခာလည္မွာပဲ သြားေနတယ္။ ဒီလပိုင္းက်မွ ေစ်းက နည္းနည္း ျပန္တက္လာတာေပါ့။”
ရာဘာအရည္အေသြးညံ့ရျခင္းအေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ျဖစ္ကတတ္ဆန္းလုပ္တာ အျပင္ သန္႔ရွင္းမႈေတြလိုတယ္လို႔ မွတ္သားရပါတယ္။ အက္စစ္သုံးစဲြမႈအပို္င္းမွာလည္း လိုတယ္ဆိုတာ ၾကားရတယ္။ ၿခံရွင္ေတြက မသုံးစြဲႏိုင္တာလား။
“အဲဒါေတြက ဒီလိုပါ။ ရာဘာမွာ အရည္အေသြးေကာင္းဖို႔ဆိုတာက Dust Percentage (ဖုန္မႈန္႔ပါ၀င္မႈရာခိုင္ႏႈန္း) ေပါ့ေနာ္ ဖုန္၊ သဲ၊ ခဲ၊ အမႈိက္သရိုက္ကင္းစင္ဖို႔လိုတာေပါ့။ ရာဘာအရည္အေသြး RSS တို႔ ထုတ္တဲ့အရည္အေသြး ေကာင္းဖို႔ဆိုတာက အပင္ကထြက္တဲ့အေစးရည္နဲ႔ မပတ္သက္ဘူးေပါ့။ မ်ဳိးနဲ႔ မပတ္သက္ဘူး။ တကယ္တမ္းက ထုတ္လုပ္တဲ့ဆီမွာ Processing ဆီမွာပဲ ကြယ္လတီ နိမ့္တာျမင့္တာျဖစ္တာေပါ့။ အဓိကကေတာ့ ဖုန္၊ သဲ၊ ခဲ၊ အမႈိက္သရိုက္ကို လုံး၀မပါေအာင္ေပါ့ေနာ္ စကာေတြနဲ႔ အဆင့္ဆင့္ေပါ့ စကာကို သုံးဆင့္ေလာက္၊ စကာကို ၄၀ စကာ၊ ၈၀ စကာ၊ ၆၀ စကာေပါ့ေနာ္ သုံးဆင့္ေလာက္ ေသေသခ်ာခ်ာစစ္ၿပီးေတာ့မွ၊ ၿပီးေတာ့ ေစးခဲ့တဲ့အခါမွာလည္း သုံးရမယ့္အက္စစ္က ေဖာမစ္အက္ဆစ္ကိုသုံးရတယ္။ ေဖာမစ္အက္ဆစ္ကိုသုံးတဲ့ေနရာမွာ ေဖာမစ္အက္ဆစ္ကို မသုံးဘဲနဲ႔ ရရာအက္ဆစ္ေပါ့ေနာ္၊ ဥပမာ- ဆာလျဖဴရစ္အက္ဆစ္တို႔၊ ၿပီးေတာ့ တခ်ဳိ႔ဆိုရင္ ေတာ္ေတာ္ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါးေပါ့ေနာ္ ဓာတ္ေျမၾသဇာေတြ ထည့္ခဲတာတို႔ အဲလိုေတြ လုပ္တယ္။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ ရာဘာရဲ႕ အရည္အေသြးက တအားက်ဆင္းတာေပါ့။ တကယ္တမ္းေတာ့ ရာဘာအရည္အေသြး တက္ဖို႔ဆိုတာက သန္႔ရွင္းမႈ၊ သပ္ရပ္မႈနဲ႔ ထြက္လာတဲ့အျပားကို စက္နဲ႔ႀကိတ္တဲ့အခါမွာလည္း ၃ မီလီမီတာထုတ္ထက္ ပိုမထူေအာင္ ႀကိတ္ၿပီးေတာ့မွ သန္႔ရွင္းတဲ့ေနရာမွာ ဖုန္၊ သဲ၊ ခဲ၊ အမႈိက္သရိုက္ကင္းတဲ့ေနရာမွာ အေျခာက္ခံမယ္ဆိုရင္ အရည္အေသြး အမ်ားႀကီးတက္လာတာေပါ့။ အခုကေတာ့ ျဖစ္ကတတ္ဆန္းေပါ့။ ရရာအက္ဆစ္နဲ႔ခဲတယ္၊ ၿပီးေတာ့ ႀကိတ္တဲ့အခါမွာလည္း ရာဘာျပားထုႀကီးက တမတ္ထုတို႔၊ ငါးမူးထုတို႔ သုံးမတ္ထုတို႔ေလာက္ရွိတယ္။ ဒီေလာက္ ထူသြားတဲ့အခါက်ေတာ့ ရာဘာရဲ႕ က်က္ႏိုင္တာ၊ က်က္သြားဖို႔အတြက္ ဘယ္ေလာက္ အပူရွိန္ေပးေပး အတြင္းသားေတြက မက်က္ဘဲနဲ႔က်န္ခဲ့ေတာ့ ကြယ္လတီနိ္မ့္သြားတာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ အဲဒီဟာေတြက ဘာျပန္လုပ္ရလဲဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံျခားက၀ယ္တာေရာ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာလည္း အခု စက္ရုံသုံးရုံေလာက္ေတာ့ ျဖစ္လာၿပီေပါ့ေနာ္။ Cramp Rubber ရာဘာျပန္လုပ္ရတယ္။ စက္ေတြနဲ႔ျပန္ႀကိတ္၊ ႀကိတ္ၿပီးေတာ့ ေရေတြနဲ႔ ျပန္ေဆးထုတ္ေပ့ါေနာ္ ေနာက္တဆင့္ စက္ရုံမွာ ျပန္ထုတ္ရတာေပါ့/ ကြယ္လတီျမင့္ဖုိ႔က အဓိကကေတာ့ ေပါ့ေနာ္ ဖုန္၊ သဲ၊ ခဲ၊ အမႈိက္သရိုက္ကင္းမယ္။ သုံးရမယ့္အက္ဆစ္သုံ းမယ္။ အထူကို ဂရုစိုက္မယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ တက္လာတဲ့အေျခအေနရွိတာေပါ့။ သိပ္လည္း ခဲယဥ္းတဲ့ဟာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ အရည္ေသြးတက္ဖို႔က အတတ္ပညာရပ္ ျမင့္ျမင့္မားမားသုံးစရာမလိုဘဲ၊ နည္းပညာႀကီးႀကီးမားမားမလိုဘဲ ဂရုစိုက္လိုက္ရင္ ျဖစ္လာမယ့္အေနအထားမ်ဳိးေပါ့။”
သုံးစြဲသင့္တဲ့ ေဖာမစ္အက္ဆစ္မသုံးၾကဘဲ တျခားအက္စစ္သုံးတာက အက္ဆစ္ေစ်းႏႈန္း တအားကြာျခားလို႔လား။
“ဒီေလာက္ႀကီး ေစ်းက မကြာပါဘူး။ အၾကမ္းဖ်င္းေျပာလို႔ရွိရင္ ဆာလဖ်ဴရစ္အက္ဆစ္နဲ႔ ခဲမယ္ဆိုရင္ ရာဘာတေပါင္ကို ကုန္က်စရိတ္က ၁ က်ပ္ခြဲ၊ ၂ က်ပ္ေလာက္က်မယ္ေပ့ါေနာ္၊ ေဖာမစ္အက္ဆစ္နဲ႔သုံးၿပီးခဲမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ၄ က်ပ္ေလာက္ က်မယ္ေပါ့။ သိပ္ ဒီေလာက္ႀကီးလည္း တက္သြားတာမ်ဳိးမဟုတ္ပါဘူး။”
ျပည္ပပို႔ေနတဲ့ ျမန္မာ့ရာဘာဟာ တျခားရာဘာတင္ပို႔ႏိုင္ငံေတြက ရာဘာေတြနဲ႔ ေစ်းကြက္မွာ ယွဥ္ရင္ အရည္အေသြးပိုင္းမွာ ဘယ္အဆင့္ေလာက္မွာရွိလဲ။ တန္းစီလိုက္ရင္။
“ဘယ္အဆင့္ေလာက္ရွိလဲဆိုရင္ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ေအာက္ဆုံးအဆင့္လို႔ပဲ ေျပာရမလိုျဖစ္္ေနတာေပါ့ အခုအခ်ိန္မွာက။ အခုက အရည္အေသြး ထိန္းေၾကာင္းတဲဲ့ကိစၥကို က်ေနာ္တို႔ တစိုက္မတ္မတ္ လုပ္ေနၾကရတာေပါ့။ လြန္ခဲ့တဲ့ ငါးႏွစ္ေလာက္ကတည္းက လုပ္ေနၾကတာ။ အခုေတာ့ ႏိုင္ငံျခားအကူအညီေတြဘာေတြနဲ႔လည္း က်ေနာ္တို႔ လုုပ္ေနတာေပါ့။”
ျမန္မာ့ရာဘာကို ျပည္ပကိုတင္ပို႔ေရာင္းခ်ရရွိတဲ့ ၀င္ေငြကို လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ႏွစ္ခန္႔နဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ေျပာျပပါ။ တက္လာလား။ က်သြားလား။
“ရာဘာက ရတဲ့၀င္ေငြက ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ ၃ ႏွစ္ေလာက္ တုန္းကဆိုရင္ေတာ့ ၀င္ေငြအေနနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ေလးေကာင္းပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ေလး အားရစရာေကာင္းတာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ အခု ၂ ႏွစ္၊ ၂ ႏွစ္ခြဲေလာက္အတြင္းမွာ ရွင္းရွင္းေျပာရလို႔ရွိရင္ ကမၻာ့ေပါက္ေစ်းကလည္း ထက္၀က္ေက်ာ္ေလာက္ထိုးက်သြားတာေပါ့။ ဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီကလည္း ေစ်းက ထက္၀က္ေက်ာ္ေလာက္ ထိုးက်သြားတဲ့အခါက်ေတာ့ တခ်ဳိ႔ ျခံငယ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက မ်ဳိးမမွန္တဲ့ျပႆ နာေတြရွိတာေပါ့ေနာ္။ အထြက္ႏႈန္းျမင့္တဲ့မ်ဳိးေတြ မစိုက္မိဘဲနဲ႔ အထြက္ႏႈန္းညံ့တဲ့မ်ဳိးေတြ စိုက္ထားတဲ့ ၿခံမ်ဳိးဆိုလို႔ရွိ႕ရင္ေတာ့ အခုလက္ရွိေစ်းနဲ႔ ဆိုလို႔ရွိရင္ ထုတ္လုပ္မႈစရိတ္ေအာက္ ေရာက္ေနတဲ့အတြက္ ဆက္ၿပီးေတာ့ ထုတ္လုပ္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနေတာင္ မရွိဘူးေပါ့ေနာ္။”
ျမန္မာ့ရာဘာကို ဘယ္ႏိုင္ငံေတြကို အဓိကပို႔လဲ။ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းေတြကပို႔လဲ။
“အဓိက ပို႔တဲ့ႏိုင္ငံကေတာ့ တရုတ္ႏိုင္ငံပါပဲခင္ဗ်။ သူကလည္း ကမၻာေပၚမွာ ရာဘာအ၀ယ္အမ်ားဆုံးႏုိင္ငံျဖစ္ေနတာကိုး။ အစိုးရခ်င္းပို႔တာမဟုတ္ပါဘူး။ က်ေနာ္တို႔က ရတယ္။ နယ္စပ္ကလည္းသြားတယ္။ အိုဗာဆီးကလည္း သြားပါတယ္။”
ျမန္မာ့ရာဘာကို ကုန္ၾကမ္းခ်ည္းပဲ ပို႔ရာကေန ကုန္ေခ်ာအျဖစ္ ထုတ္လုပ္တင္ပို႔ႏိုင္ေအာင္ ဘယ္လိုစီစဥ္ေဆာင္ရြက္ေနလဲ။
“ကုန္ေခ်ာအျဖစ္ပို႔ဖို႔က လက္ရွိကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဒီမွာ ပုဂၢလိက အေနနဲ႔ ႀကီးႀကီးမားမားေပါ့ ကုန္ေခ်ာထုတ္ၿပီးေတာ့ ျပည္တြင္းသုံးေရာ၊ ႏိုင္ငံျခားကိုေရာ Export ပို႔ႏိ္ုင္တဲ့ ကုမၸဏီကေတာ့ ရန္ကုန္တာယာေပါ့ေနာ္ ေမာ္ေတာ္ကားတာယာထုတ္တာ။ ရန္ကုန္တာယာကေတာ့ ျပည္တြင္းသုံးေရာ၊ ႏိုင္ငံျခားကိုေရာ ကုန္ေခ်ာအေနနဲ႔ Export အေနနဲ႔ ထုတ္လုပ္တင္ပို႔ႏိုင္တဲ့အေျခအေန ေရာက္ေနၿပီေပါ့ေနာ္။ အဲဒီအတိုင္းပဲ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ေနာက္တခုကေတာ့ MEC ေပါ့ ျမန္မာ့စီးပြားေရး ေကာ္ပိုေရး႐ွင္း (Myanmar Economic Corporation) ကေန ၿပီးေတာ့လည္း အခု တာရာစက္ရုံ အႀကီးႀကီးတလုံး အင္းစိန္မွာေဆာက္ၿပိီးေတာ့ သူတို႔လည္း ထုတ္လုပ္ေနၿပီေပါ့ေနာ္။ ထုတ္ေတာ့ထုတ္တယ္ ဒါေပမယ့္ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီက ကုန္ေခ်ာထုတ္တယ္ဆိုတာ ရာခိုင္ႏွဳန္းအားျဖင့္ အရမ္းနည္းတယ္လို႔ ေျပာရမွာေပါ့ေနာ္။ ဒီထက္မက အမ်ားႀကီး လုပ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံရဲ႕ ထြက္ရွိတဲ့ရာဘာရဲ႕ ထက္၀က္ေလာက္ကို ကုန္ေခ်ာထုတ္ႏို္င္မယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ ၀င္ေငြလည္း တိုးလာမွာေပါ့ေနာ္။ အျမတ္အစြန္းလည္း ပိုရရွိမယ္။ ၿပီးေတာ့ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းေတြလည္း အမ်ားႀကီးရရွိလာမွာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအဆင့္လုပ္ဖို႔ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ လုပ္ႏိုင္တဲ့ အင္အားက နည္းနည္းနည္းတယ္။”
အခု MEC ၀င္လာေတာ့ အားမျဖစ္ဘူးလား။ သူကလည္း ႀကီးမားတယ္မဟုတ္လား။
“MEC တာယာစက္ရုံႀကီးကေတာ့ ႀကီးပါတယ္။ သူတို႔က အခုကေတာ့ စမ္းသပ္လည္ပတ္ေနၿပီေပါ့ေနာ္။ က်ေနာ္တို႔တႏိုင္ငံလုံးမွာ တာယာစက္ရုံဆိုလို႔ ပထမ အစတုန္းက ဆိ္ုလို႔ရွိရင္ ဒီ အစိုးရေပါ့ေနာ္။ စက္မႈ၀န္ႀကီးဌာနမွာ ႏွစ္ရုံရွိတယ္။ သထုံတာယာစက္ရုံတလုံး၊ ဘီလင္းမွာ တာယာစက္ရုံတလုံး။ ပုဂၢလိကအေနနဲ႔ ေျပာလို႔ရွိရင္ေတာ့ ရန္ကုန္တာယာစက္ရုံ၊ အခု ေနာက္တည္တဲ့ MEC တာယာစက္ရုံ၊ အဲဒီေလးခုပဲရွိတာေပါ့ေနာ္ တာယာထုတ္တာဆိုလို႔။ အခုေတာ့ ဘီးလင္းတာယာစက္ရုံကလည္း ရန္ကုန္တာယာစက္ရုံ ပုဂၢလိကနဲ႔ ဖက္စပ္ၿပီးေတာ့ ထုတ္ေနၿပီေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ရာခိုင္ႏွဳန္းအားျဖင့္ ေျပာရင္ ကုန္ၾကမ္းသုံးစြဲမႈမွာ အရမ္းနည္းေနေသးတာေပါ့ေနာ္။ စက္ရုံေတြ အျပည့္လည္မွ ကုန္ၾကမ္းသုံးစြဲမႈက ဆယ္ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲရွိအုန္းမွာပါ။”
နည္းပညာ၊ လုပ္ငန္းကြ်န္းက်င္မႈ၊ အရင္းအႏွီးစိုက္ထုတ္မႈမွာ ျပည္ပ၀င္မႈ နည္းတယ္ ဆိုတာ့ ျပည္တြင္းက သူေဌးႀကီးေတြကေရာ ရာဘာလုပ္ငန္းတက္လာဖို႔ ဘယ္ေလာက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံၾကသလဲ။ စိတ္၀င္စားၾကလဲ။
“ျပည္တြင္းမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔သိသေလာက္ဆို ရာဘာလုပ္ငန္းကို ျမႇင့္တင္ဖို႔အတြက္ တစိုက္မတ္မတ္လုပ္တာ ရန္ကုန္တာယာစက္ရုံတခုပဲ ႀကီးႀကီးမားမားရွိေသးတာေပါ့ေနာ္။ က်န္တာေတြက ဘယ္လုိေျပာမလဲ တဆင့္ကုန္ေခ်ာေပါ့ေနာ္။ ခရမ့္စက္ရုံကေတာ့ စက္ရုံအႀကီးႀကီးသုံးရုံရွိတာေပါ့။”
ရာဘာပင္ စတင္စိုက္ပ်ဳိးခ်ိန္ကေန အေစးျခစ္ယူႏိုင္တဲ့အခ်ိန္အထိ ဘယ္ေလာက္ၾကာ သလဲ။
“ပုံမွန္ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္မႈနဲ႔ ပုံမွန္လုပ္သြားမယ္ဆိုရင္ စစိုက္တဲ့ႏွစ္ကစၿပီးေတာ့ ဆိုရင္ ခုႏွစ္ႏွစ္ေလာက္ေစာင့္ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပိုက္ဆံတအားသုံးႏိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေျခာက္ႏွစ္ေလာက္နဲ႔ ျပန္ရႏိုင္တာေပါ့။”
ကမၻာ့ရာဘာေစ်းကလည္း ထိုးက်ေနတယ္။ ျမန္မာ့ရာဘာကလည္း အရည္အေသြးေၾကာင့္ ေစ်းေကာင္းမရဘူးဆိုေတာ့ ျမန္မာျပည္က ရာဘာလုပ္ငန္းက လုပ္သားေတြ၊ ျခံရွင္ေတြရဲ႕ လူေနမႈဘ၀အေျခအေနက ဘယ္လိုျဖစ္ေနၾကသလဲ။
“အဓိကကေတာ့ ျခံရွင္ေတြအတြက္ ထိခိုက္မႈ ပိုမ်ားတာေပါ့။ ျခံလုပ္သားေတြက်ေတာ့ ေစ်းက်လို႔ လုပ္ခလစာေလွ်ာ့ေပးတာတို႔ဘာတို႔ လုပ္လို႔မရဘူး။ ေစ်းက်ေပမယ့္လည္း သူတို႔ကုိ ေပးေနရတဲ့ လုပ္အားခကေတာ့ ေပးေနရတာပဲ။ ဆိုေတာ့ ထိခိုက္မႈကေတာ့ ျခံရွင္ေတြ ပိုမ်ားတာေပါ့။”
ႏိုင္ငံတ၀န္းမွာ လယ္ယာေျမေတြ သိမ္းဆည္းခံခဲ့ၾကရသလိုျဖစ္ရပ္မ်ဳိး ရာဘာျခံေတြ မွာေရာ ၾကံဳရလား။ သိမ္းဆည္းခံရတဲ့ ျခံေတြ ေလ်ာ္ေၾကးရၾကလား။
“ရာဘာက႑မွာေတာ့ အဲဒီလိုဟာမ်ဳိးေတြက သိပ္ႀကီးႀကီးမားမား မရွိပါဘူးခင္ဗ်။ သိပ္ႀကီးႀကီးမားမားမရွိပါဘူး။ အနည္းအက်ဥ္းေလာက္ေတာ့ ရွိပါတယ္္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႔ေပ့ါေနာ္ ႏိုင္ငံေတာ္စီ္မံကိန္းနဲ႔ မလြတ္တဲ့ဟာေတြ သိမ္းတာေတြက်ေတာ့ ေလ်ာ္ေၾကးေတြကို ထိုက္ထိုက္တန္တန္ရရွိပါတယ္။”
ျမန္မာ့ရာဘာက႑ တိုးတက္ျဖစ္ထြန္းေအာင္ ဘယ္လိုအႀကံဉာဏ္ေတြရွိလဲ။
“က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ ရာဘာက႑ကို ျမႇင့္တင္ဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔လုပ္ေနတာ နံပါတ္ ၁ အေရးအႀကီးဆုံးကေတာ့ ပထမ ရာဘာ စစိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေျမေနရာ ေရြးခ်ယ္မႈမွန္ကန္ဖို႔၊ ၿပီးေတာ့ ေျမေနရာ ရရွိမႈေပါ့။ နံပါတ္ ၂ ကေတာ့ မ်ဳိးမွန္ကန္ဖို႔ေပါ့။ ကိုယ္စိုက္မယ့္ေနရာေဒသနဲ႔ ရာသီဥတုနဲ႔ ကိုက္ညီမယ့္ မ်ဳိးေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေဒသမွာရွိတဲ့ ေရာဂါဒဏ္ခံႏိုင္တဲ့မ်ဳိးျဖစ္ဖို႔ေပါ့။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီမ်ဳိးကလည္း အထြက္ႏွဳန္းအျမင့္ဆုံးမ်ဳိးျဖစ္ရမယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆို ေရာ္ဘာမွာက က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ အထြက္ႏႈန္းေတြက တႏွစ္ ၁ ဧကကို ရာဘာေပါင္ ၅၀၀ ထြက္တဲ့မ်ဳိးကေနၿပီးေတာ့ ေပါင္ ၁၆၀၀ ေလာက္ထိ ထြက္တဲ့မ်ဳိးအထိ ရွိတာေပါ့။ ဆိုေတာ့ စစိုက္တဲ့ မ်ဳိးေရြးခ်ယ္မႈ မွားယြင္းသြားတာနဲ႔ အဲဒီ မွားယြင္းသြားတဲ့သူေတြရဲ႔ ထိခိုက္မႈက ေတာက္ေလ်ာက္ႀကီးသြားေနတာေပါ့ေနာ္။ အဲေတာ့ ၁၆၀၀ ေလာက္ ထြက္တဲ့မ်ဳိးကို မစိုက္မိဘဲနဲ႔ ၇၀၀ ေလာက္ထြက္တဲ့မ်ဳိးကို စိုက္မိတယ္ဆိုရင္ ထက္၀က္ေလာက္ အထြက္ႏႈန္းကြာေနၿပီ။ ပိုက္ဆံျပန္ရတဲ့အခါမွာ ထက္၀က္ေလာက္ ကိုယ္က ဆုံးရႈံးေနတာေပါ့။ အဲဒီလို ဆုံးရႈံးမႈမရွိေအာင္လို႔ မ်ဳိးေရြးခ်ယ္မႈမွန္ကန္ဖို႔ အဓိက အေရးႀကီးတာေပါ့။ မ်ဳိးေရြးခ်ယ္မႈမွန္ကန္ၿပီးေတာ့ စိုက္ၿပီးတာနဲ႔လည္း ကိုယ္စိုုက္ထားတဲ့ျခံရဲ႕ စိုက္နည္းစနစ္တို႔၊ ထိန္းသိမ္းနည္းစနစ္တို႔လည္း မွန္ကန္ဖို႔လိုတာေပါ့။ အဲဒါေတြလည္း အေရးႀကီးတယ္ေပါ့ေနာ္။ ၿပီးေတာ့ ကိုယ္က ေျခာက္ႏွစ္ေလာက္၊ ခုႏွစ္ႏွစ္ေလာက္ ရင္းျပဳၿပီးေတာ့ ထြက္လာတဲ့အခါမွာလည္း ကိုုယ့္ျခံကထုတ္တဲ့ရာဘာက ကြယ္လတီထုတ္ဖို႔လည္း အေရးႀကီးတယ္။ ဒါမွလည္း ကိုယ္က ေစ်းတန္းတတန္းကို ကိုယ္ရရွိမွာေပါ့ေနာ္။ အရည္အေသြးေကာင္းဖို႔လိုတာေပါ့။ အခု က်ေနာ္တို႔ကလည္း ကြယ္လတီကို အဓိကထားၿပီးေတာ့ တြန္းအားေပးၿပီးတင္ေနတာေပါ့ေနာ္။ ကြယ္လတီဘက္ကို စၿပီးေတာ့ စသြားတဲ့အခ်ိန္မွာေပါ့ေနာ္ တခုရွိတာက ေစ်းအေနနဲ႔က ေစ်းေကာင္းမရႏိုင္ေသးဘူးေပါ့။ ဘာေၾကာင့္လဲဆို ကိုယ္က နာမည္တခုျပန္ရေအာင္ ထိန္းသိမ္းရဦးမွာကိုး။ ေစ်းေကာင္းရဖို႔ကလည္း ေရာ္ဘာ၀ယ္တဲ့အခါက်ေတာ့ေပ့ါေနာ္ ကြယ္လတီေကာင္းတဲ့ ရာဘာဆိုလို႔ရွိရင္၊ တခါ ေရာင္းတဲ့သူက ကြယ္လတီေကာင္းနဲ႔ အာမခံနဲ႔ ေရာင္းေပမယ့္လည္း ၀ယ္တဲ့သူက တစ္လကို ကြန္တိန္နာ တလုံး ေပးႏိုင္မလား၊ ႏွစ္လုံး ေပးႏိုင္မလား၊ သုံးလုံးေပးႏိုင္မလား အဲဒီလို အေရအတြက္လည္း လိုတာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီလို အေရအတြက္မ်ားမ်ား ကြယ္လတီျဖစ္လာလို႔ရွိရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ရာဘာက ကမၻာ့ေပါက္ေစ်းနဲ႔ နီးနီးစပ္စပ္ ရရွိလာမွာေပါ့။ လတ္တေလာအေျခအေနမွာရဖို႔ေတာ့ ႀကိဳးစားရဦးမွာေပ့ါ။ ဒီေန႔ကြယ္လတီလုပ္ၿပီးေတာ့ ေနာက္ေန႔ ေစ်းေကာင္းရမယ္ဆိုတဲ့ဟာမ်ဳိးေတာ့လည္း မျဖစ္ႏိုင္ေသးဘူးေပါ့။ ဘာျဖစ္လို႔လည္း ဆို ကြယ္လတီေကာင္းသလို အေရအတြက္လည္း အာမခံ ေရာင္းေပးႏိုင္တဲ့အေျခအေန ရွိရဦးမွာကိုး။ အခုလတ္တေလာမွာ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ကြယ္လတီကိုသြားေနတာ ျခံငယ္ေတြနဲ႔ ျခံႀကီးေတြနဲ႔ဆို ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္ရွိတာေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ က်န္တဲ့ျခံေတြကေနၿပီးေတာ့ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္ျဖစ္လာၿပီဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ေစ်းတန္းတတန္းကို ရရွိဖို႔ ေသခ်ာေနၿပီ။ အခုကေတာ့ ျမန္မာ့ရာဘာက ရုန္းေနရဆဲပဲ၊ ရုန္းေနရဆဲပဲ။”
“ျပည္ပကေနၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာ ရာဘာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကေတာ့ အရမ္းနည္းပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ေလးကို အားနည္းပါတယ္။ ခုခ်ိန္ထိ အားနည္းေနတုန္းပဲ။ နည္းနည္းပါးပါး၀င္ၿပီးေတာ့ စိုက္တာတို႔ဘာတို႔ေတာ့ လုပ္ေနၿပီေပါ့။ ခုခ်ိန္ထိ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အလုံးအခဲနဲ႔ ၀င္လာတာ အားနည္းေနတုန္းပဲ။ အဓိကကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈနဲ႔ လာၿပီးေတာ့ ရာဘာစိုက္တာကေတာ့ နည္းနည္းအခက္အခဲေလးေတြရွိတယ္ေပါ့ ႏိုင္ငံျခားက လာလုပ္မယ္ဆိုလို႔ရွိရင္။ ဥပမာ -ေျမယာရရွိေရးအခက္အခဲေပါ့။ ရာဘာစိုက္လို႔ရတဲ့ေနရာေတြမွာ ေျမက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ရွားသြားၿပီေပါ့ေနာ္။ တခ်ဳိ႔ ေနရာေတြမွာ ရွိေတာ့ရွိတယ္။ သို႔ေသာ္လည္းပဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမရေသးတဲ့ေနရာေတြျဖစ္ေနေတာ့ အဲဒီေနရာမ်ဳိးေတြမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံၿပီး လာလုပ္ဖို႔အတြက္ကေတာ့ သိပ္ေတာ့ မလြယ္ေသးဘူးေပါ့။”
ျမန္မာျပည္ကထြက္တဲ့ရာဘာက ျပည္တြင္းထြက္သမွ်ရဲ႕ ရာခိုင္ႏွဳန္းဘယ္ေလာက္ကို ျပည္တြင္းမွာသုံးၿပီး ဘယ္ေလာက္ကို ျပည္ပတင္ပို႔ေနလဲ။
“က်ေနာ္တို႔ ျပည္တြင္းသုံးအေနနဲ႔ကေတာ့ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲရွိပါေသးတယ္။ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ကုန္ေခ်ာထုတ္တဲ့အပိုင္းမွာ အရမ္းအားနည္းတာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ ျပည္တြင္းသုံးအေနနဲ႔က ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲရွိတယ္။ ႏိုင္ငံျခားကို အိပ္စပို႔ကေတာ့ ၉၂ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္သြားတာေပါ့။”
ျမန္မာ့ရာဘာဟာ ျပည္ပေစ်းကြက္မွာ ေစ်းေကာင္းေရာ ရရဲ့လား။
“က်ေနာ္တို႔ဆီက ရာဘာဟာ ေစ်းေကာင္းမရဘူးခင္ဗ်။ ေစ်းေကာင္းမရဘူးဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကလည္း က်ေနာ္တို႔ဆီက ထုတ္တဲ့ရာဘာေတြက ပထမပိုင္းမွာေတာ့ Quality (အရည္အေသြး) ေတာ္ေတာ္ ေကာင္းခဲ့ပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ေကာင္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ရာဘာထုတ္တဲ့လုပ္ငန္းေတြမွာေပါ့ေနာ္ စည္းစနစ္မက်ဘဲနဲ႔ ျဖစ္ကတတ္ဆန္းလုပ္တာေတြ မ်ားတဲ့အခါက်ေတာ့ အရည္ေသြးက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါးျဖစ္တာေပါ့ေနာ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာက ၿခံႀကီးဆိုတာ ရာခိုင္ႏႈန္းနည္းပါတယ္။ ၿခံႀကီးက ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲရွိတာေပါ့။ ၿခံငယ္ေတြက ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ရွိတာေပါ့။ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ရွိတဲ့ျခံငယ္ေတြက ရာဘာကို RSS ထုတ္တဲ့ေနရာမွာ ပစ္စလက္ခတ္ေပါ့ စည္းစနစ္မက်တာေတြ၊ နည္းစနစ္မက်တာေတြ ရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ကထုတ္တဲ့ ရာဘာအရည္အေသြးအေနနဲ႔က ေတာ္ေတာ္ေလးကို ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါး ည့ံဖ်င္းတဲ့အေျခအေနရွိတာေပါ့။ အဲဒီလိုရွိတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံျခားကို ေရာင္းတဲ့အခါမွာ ကမၻာ့ေပါက္ေစ်းရဲ႕ တတန္ကို ေဒၚလာ ၃၀၀၊ ၄၀၀ ေလာက္ ေလွ်ာ့ေရာင္းရတာေပါ့။ ၁၀၀၀ ေလာက္ေပါက္ေနတာကို ၆၀၀ ေလာက္ပဲရတာေပါ့။ Quality အရည္အေသြးေၾကာင့္ပါ။ အရည္အေသြးက တအားကို၊ ေတာ္ေတာ္ေလးကို အေျခအေနဆိုး၀ါးတာေပါ့ေနာ္။ လက္ရွိက်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံျခားကိုေရာင္းေနတဲ့ RSS-3 ဆုိတဲ့ ရာဘာေတြက တကယ့္တကယ္ေျပာရမယ္ဆိုရင္၊ အင္တာေနရွင္နယ္ဂရိတ္နဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ RSS- 5 ေတာင္မွ မ၀င္ဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲလိုျဖစ္တယ္ေပါ့။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ေစ်းက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ဟိုဒင္း(ေလ်ာ့) ေနတာေပါ့။ အဲဒီ Control (ထိန္းေၾကာင္း) ကိစၥကိုလည္း က်ေနာ္တို႔အသင္းနဲ႔၊ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရပိုင္းနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီးေတာ့ တစိုက္မတ္မတ္ ထိန္းသိမ္းဖို႔ လုပ္ေနတာေပါ့ေနာ္။”
၂၀၁၁ ေလာက္တုန္းက ရာဘာေစ်းနဲ႔ လက္ရွိကာလ ေပါက္ေစ်းနဲ႔က ေတာ္ေတာ္ကြာေနတာေတြ႔ရတယ္။ ေစ်းႏႈန္းက ဘယ္ေလာက္ျဖစ္ေနလဲ။
“ျပည္တြင္းေစ်းကေတာ့ ေပါင္နဲ႔ က်ပ္နဲ႔တြက္တာ၊ ျပည္ပေစ်းက တန္နဲ႔ ေဒၚလာနဲ႔တြက္တာ။ ျပည္တြင္းေစ်းက မေန႔က RSS – 3 ကို တေပါင္ ၇၀၀ က်ပ္ေလာက္ေပါက္တယ္ဆုိေတာ့ ေစ်းတက္လာတာေပါ့ေနာ္။ တေပါင္ကို တစ္ရာေက်ာ္ေက်ာ္တက္လာတာေပ့ါ ဒီတပတ္ အတြင္းမွာ။ ေဒၚလာနဲ႔ဆိုရင္ေတာ့ တတန္ကို တစ္ေထာင့္သုံးရာ။ ဒါက က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာျပည္ကပို႔တဲ့ အိပ္စပို႔ေစ်း။”
၂၀၁၂-၁၃ တုန္းက RSS-3 က တတန္ကို ေဒၚလာ ၂၇၀၀-၂၈၀၀ ေလာက္ေပါက္တယ္ဆိုေတာ့ တအားက်ထိုးက်သြားတာေပါ့။ အဲေလာက္ထိကြာလား။
“ဟုတ္တယ္။ ကြာတယ္ ထက္၀က္ေလာက္က်တယ္။ ဟုိုတုန္းက ေဒၚလာ သုံးေထာင္ေလာက္ေပါက္တယ္။ အခုဟာက ၁၅၀၀ ပတ္ျခာလည္မွာပဲ သြားေနတယ္။ ဒီလပိုင္းက်မွ ေစ်းက နည္းနည္း ျပန္တက္လာတာေပါ့။”
ရာဘာအရည္အေသြးညံ့ရျခင္းအေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ျဖစ္ကတတ္ဆန္းလုပ္တာ အျပင္ သန္႔ရွင္းမႈေတြလိုတယ္လို႔ မွတ္သားရပါတယ္။ အက္စစ္သုံးစဲြမႈအပို္င္းမွာလည္း လိုတယ္ဆိုတာ ၾကားရတယ္။ ၿခံရွင္ေတြက မသုံးစြဲႏိုင္တာလား။
“အဲဒါေတြက ဒီလိုပါ။ ရာဘာမွာ အရည္အေသြးေကာင္းဖို႔ဆိုတာက Dust Percentage (ဖုန္မႈန္႔ပါ၀င္မႈရာခိုင္ႏႈန္း) ေပါ့ေနာ္ ဖုန္၊ သဲ၊ ခဲ၊ အမႈိက္သရိုက္ကင္းစင္ဖို႔လိုတာေပါ့။ ရာဘာအရည္အေသြး RSS တို႔ ထုတ္တဲ့အရည္အေသြး ေကာင္းဖို႔ဆိုတာက အပင္ကထြက္တဲ့အေစးရည္နဲ႔ မပတ္သက္ဘူးေပါ့။ မ်ဳိးနဲ႔ မပတ္သက္ဘူး။ တကယ္တမ္းက ထုတ္လုပ္တဲ့ဆီမွာ Processing ဆီမွာပဲ ကြယ္လတီ နိမ့္တာျမင့္တာျဖစ္တာေပါ့။ အဓိကကေတာ့ ဖုန္၊ သဲ၊ ခဲ၊ အမႈိက္သရိုက္ကို လုံး၀မပါေအာင္ေပါ့ေနာ္ စကာေတြနဲ႔ အဆင့္ဆင့္ေပါ့ စကာကို သုံးဆင့္ေလာက္၊ စကာကို ၄၀ စကာ၊ ၈၀ စကာ၊ ၆၀ စကာေပါ့ေနာ္ သုံးဆင့္ေလာက္ ေသေသခ်ာခ်ာစစ္ၿပီးေတာ့မွ၊ ၿပီးေတာ့ ေစးခဲ့တဲ့အခါမွာလည္း သုံးရမယ့္အက္စစ္က ေဖာမစ္အက္ဆစ္ကိုသုံးရတယ္။ ေဖာမစ္အက္ဆစ္ကိုသုံးတဲ့ေနရာမွာ ေဖာမစ္အက္ဆစ္ကို မသုံးဘဲနဲ႔ ရရာအက္ဆစ္ေပါ့ေနာ္၊ ဥပမာ- ဆာလျဖဴရစ္အက္ဆစ္တို႔၊ ၿပီးေတာ့ တခ်ဳိ႔ဆိုရင္ ေတာ္ေတာ္ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါးေပါ့ေနာ္ ဓာတ္ေျမၾသဇာေတြ ထည့္ခဲတာတို႔ အဲလိုေတြ လုပ္တယ္။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ ရာဘာရဲ႕ အရည္အေသြးက တအားက်ဆင္းတာေပါ့။ တကယ္တမ္းေတာ့ ရာဘာအရည္အေသြး တက္ဖို႔ဆိုတာက သန္႔ရွင္းမႈ၊ သပ္ရပ္မႈနဲ႔ ထြက္လာတဲ့အျပားကို စက္နဲ႔ႀကိတ္တဲ့အခါမွာလည္း ၃ မီလီမီတာထုတ္ထက္ ပိုမထူေအာင္ ႀကိတ္ၿပီးေတာ့မွ သန္႔ရွင္းတဲ့ေနရာမွာ ဖုန္၊ သဲ၊ ခဲ၊ အမႈိက္သရိုက္ကင္းတဲ့ေနရာမွာ အေျခာက္ခံမယ္ဆိုရင္ အရည္အေသြး အမ်ားႀကီးတက္လာတာေပါ့။ အခုကေတာ့ ျဖစ္ကတတ္ဆန္းေပါ့။ ရရာအက္ဆစ္နဲ႔ခဲတယ္၊ ၿပီးေတာ့ ႀကိတ္တဲ့အခါမွာလည္း ရာဘာျပားထုႀကီးက တမတ္ထုတို႔၊ ငါးမူးထုတို႔ သုံးမတ္ထုတို႔ေလာက္ရွိတယ္။ ဒီေလာက္ ထူသြားတဲ့အခါက်ေတာ့ ရာဘာရဲ႕ က်က္ႏိုင္တာ၊ က်က္သြားဖို႔အတြက္ ဘယ္ေလာက္ အပူရွိန္ေပးေပး အတြင္းသားေတြက မက်က္ဘဲနဲ႔က်န္ခဲ့ေတာ့ ကြယ္လတီနိ္မ့္သြားတာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ အဲဒီဟာေတြက ဘာျပန္လုပ္ရလဲဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံျခားက၀ယ္တာေရာ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာလည္း အခု စက္ရုံသုံးရုံေလာက္ေတာ့ ျဖစ္လာၿပီေပါ့ေနာ္။ Cramp Rubber ရာဘာျပန္လုပ္ရတယ္။ စက္ေတြနဲ႔ျပန္ႀကိတ္၊ ႀကိတ္ၿပီးေတာ့ ေရေတြနဲ႔ ျပန္ေဆးထုတ္ေပ့ါေနာ္ ေနာက္တဆင့္ စက္ရုံမွာ ျပန္ထုတ္ရတာေပါ့/ ကြယ္လတီျမင့္ဖုိ႔က အဓိကကေတာ့ ေပါ့ေနာ္ ဖုန္၊ သဲ၊ ခဲ၊ အမႈိက္သရိုက္ကင္းမယ္။ သုံးရမယ့္အက္ဆစ္သုံ းမယ္။ အထူကို ဂရုစိုက္မယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ တက္လာတဲ့အေျခအေနရွိတာေပါ့။ သိပ္လည္း ခဲယဥ္းတဲ့ဟာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ အရည္ေသြးတက္ဖို႔က အတတ္ပညာရပ္ ျမင့္ျမင့္မားမားသုံးစရာမလိုဘဲ၊ နည္းပညာႀကီးႀကီးမားမားမလိုဘဲ ဂရုစိုက္လိုက္ရင္ ျဖစ္လာမယ့္အေနအထားမ်ဳိးေပါ့။”
သုံးစြဲသင့္တဲ့ ေဖာမစ္အက္ဆစ္မသုံးၾကဘဲ တျခားအက္စစ္သုံးတာက အက္ဆစ္ေစ်းႏႈန္း တအားကြာျခားလို႔လား။
“ဒီေလာက္ႀကီး ေစ်းက မကြာပါဘူး။ အၾကမ္းဖ်င္းေျပာလို႔ရွိရင္ ဆာလဖ်ဴရစ္အက္ဆစ္နဲ႔ ခဲမယ္ဆိုရင္ ရာဘာတေပါင္ကို ကုန္က်စရိတ္က ၁ က်ပ္ခြဲ၊ ၂ က်ပ္ေလာက္က်မယ္ေပ့ါေနာ္၊ ေဖာမစ္အက္ဆစ္နဲ႔သုံးၿပီးခဲမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ၄ က်ပ္ေလာက္ က်မယ္ေပါ့။ သိပ္ ဒီေလာက္ႀကီးလည္း တက္သြားတာမ်ဳိးမဟုတ္ပါဘူး။”
ျပည္ပပို႔ေနတဲ့ ျမန္မာ့ရာဘာဟာ တျခားရာဘာတင္ပို႔ႏိုင္ငံေတြက ရာဘာေတြနဲ႔ ေစ်းကြက္မွာ ယွဥ္ရင္ အရည္အေသြးပိုင္းမွာ ဘယ္အဆင့္ေလာက္မွာရွိလဲ။ တန္းစီလိုက္ရင္။
“ဘယ္အဆင့္ေလာက္ရွိလဲဆိုရင္ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ေအာက္ဆုံးအဆင့္လို႔ပဲ ေျပာရမလိုျဖစ္္ေနတာေပါ့ အခုအခ်ိန္မွာက။ အခုက အရည္အေသြး ထိန္းေၾကာင္းတဲဲ့ကိစၥကို က်ေနာ္တို႔ တစိုက္မတ္မတ္ လုပ္ေနၾကရတာေပါ့။ လြန္ခဲ့တဲ့ ငါးႏွစ္ေလာက္ကတည္းက လုပ္ေနၾကတာ။ အခုေတာ့ ႏိုင္ငံျခားအကူအညီေတြဘာေတြနဲ႔လည္း က်ေနာ္တို႔ လုုပ္ေနတာေပါ့။”
ျမန္မာ့ရာဘာကို ျပည္ပကိုတင္ပို႔ေရာင္းခ်ရရွိတဲ့ ၀င္ေငြကို လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ႏွစ္ခန္႔နဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ေျပာျပပါ။ တက္လာလား။ က်သြားလား။
“ရာဘာက ရတဲ့၀င္ေငြက ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ ၃ ႏွစ္ေလာက္ တုန္းကဆိုရင္ေတာ့ ၀င္ေငြအေနနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ေလးေကာင္းပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ေလး အားရစရာေကာင္းတာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ အခု ၂ ႏွစ္၊ ၂ ႏွစ္ခြဲေလာက္အတြင္းမွာ ရွင္းရွင္းေျပာရလို႔ရွိရင္ ကမၻာ့ေပါက္ေစ်းကလည္း ထက္၀က္ေက်ာ္ေလာက္ထိုးက်သြားတာေပါ့။ ဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီကလည္း ေစ်းက ထက္၀က္ေက်ာ္ေလာက္ ထိုးက်သြားတဲ့အခါက်ေတာ့ တခ်ဳိ႔ ျခံငယ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက မ်ဳိးမမွန္တဲ့ျပႆ နာေတြရွိတာေပါ့ေနာ္။ အထြက္ႏႈန္းျမင့္တဲ့မ်ဳိးေတြ မစိုက္မိဘဲနဲ႔ အထြက္ႏႈန္းညံ့တဲ့မ်ဳိးေတြ စိုက္ထားတဲ့ ၿခံမ်ဳိးဆိုလို႔ရွိ႕ရင္ေတာ့ အခုလက္ရွိေစ်းနဲ႔ ဆိုလို႔ရွိရင္ ထုတ္လုပ္မႈစရိတ္ေအာက္ ေရာက္ေနတဲ့အတြက္ ဆက္ၿပီးေတာ့ ထုတ္လုပ္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနေတာင္ မရွိဘူးေပါ့ေနာ္။”
ျမန္မာ့ရာဘာကို ဘယ္ႏိုင္ငံေတြကို အဓိကပို႔လဲ။ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းေတြကပို႔လဲ။
“အဓိက ပို႔တဲ့ႏိုင္ငံကေတာ့ တရုတ္ႏိုင္ငံပါပဲခင္ဗ်။ သူကလည္း ကမၻာေပၚမွာ ရာဘာအ၀ယ္အမ်ားဆုံးႏုိင္ငံျဖစ္ေနတာကိုး။ အစိုးရခ်င္းပို႔တာမဟုတ္ပါဘူး။ က်ေနာ္တို႔က ရတယ္။ နယ္စပ္ကလည္းသြားတယ္။ အိုဗာဆီးကလည္း သြားပါတယ္။”
ျမန္မာ့ရာဘာကို ကုန္ၾကမ္းခ်ည္းပဲ ပို႔ရာကေန ကုန္ေခ်ာအျဖစ္ ထုတ္လုပ္တင္ပို႔ႏိုင္ေအာင္ ဘယ္လိုစီစဥ္ေဆာင္ရြက္ေနလဲ။
“ကုန္ေခ်ာအျဖစ္ပို႔ဖို႔က လက္ရွိကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဒီမွာ ပုဂၢလိက အေနနဲ႔ ႀကီးႀကီးမားမားေပါ့ ကုန္ေခ်ာထုတ္ၿပီးေတာ့ ျပည္တြင္းသုံးေရာ၊ ႏိုင္ငံျခားကိုေရာ Export ပို႔ႏိ္ုင္တဲ့ ကုမၸဏီကေတာ့ ရန္ကုန္တာယာေပါ့ေနာ္ ေမာ္ေတာ္ကားတာယာထုတ္တာ။ ရန္ကုန္တာယာကေတာ့ ျပည္တြင္းသုံးေရာ၊ ႏိုင္ငံျခားကိုေရာ ကုန္ေခ်ာအေနနဲ႔ Export အေနနဲ႔ ထုတ္လုပ္တင္ပို႔ႏိုင္တဲ့အေျခအေန ေရာက္ေနၿပီေပါ့ေနာ္။ အဲဒီအတိုင္းပဲ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ေနာက္တခုကေတာ့ MEC ေပါ့ ျမန္မာ့စီးပြားေရး ေကာ္ပိုေရး႐ွင္း (Myanmar Economic Corporation) ကေန ၿပီးေတာ့လည္း အခု တာရာစက္ရုံ အႀကီးႀကီးတလုံး အင္းစိန္မွာေဆာက္ၿပိီးေတာ့ သူတို႔လည္း ထုတ္လုပ္ေနၿပီေပါ့ေနာ္။ ထုတ္ေတာ့ထုတ္တယ္ ဒါေပမယ့္ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီက ကုန္ေခ်ာထုတ္တယ္ဆိုတာ ရာခိုင္ႏွဳန္းအားျဖင့္ အရမ္းနည္းတယ္လို႔ ေျပာရမွာေပါ့ေနာ္။ ဒီထက္မက အမ်ားႀကီး လုပ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံရဲ႕ ထြက္ရွိတဲ့ရာဘာရဲ႕ ထက္၀က္ေလာက္ကို ကုန္ေခ်ာထုတ္ႏို္င္မယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ ၀င္ေငြလည္း တိုးလာမွာေပါ့ေနာ္။ အျမတ္အစြန္းလည္း ပိုရရွိမယ္။ ၿပီးေတာ့ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းေတြလည္း အမ်ားႀကီးရရွိလာမွာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအဆင့္လုပ္ဖို႔ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ လုပ္ႏိုင္တဲ့ အင္အားက နည္းနည္းနည္းတယ္။”
အခု MEC ၀င္လာေတာ့ အားမျဖစ္ဘူးလား။ သူကလည္း ႀကီးမားတယ္မဟုတ္လား။
“MEC တာယာစက္ရုံႀကီးကေတာ့ ႀကီးပါတယ္။ သူတို႔က အခုကေတာ့ စမ္းသပ္လည္ပတ္ေနၿပီေပါ့ေနာ္။ က်ေနာ္တို႔တႏိုင္ငံလုံးမွာ တာယာစက္ရုံဆိုလို႔ ပထမ အစတုန္းက ဆိ္ုလို႔ရွိရင္ ဒီ အစိုးရေပါ့ေနာ္။ စက္မႈ၀န္ႀကီးဌာနမွာ ႏွစ္ရုံရွိတယ္။ သထုံတာယာစက္ရုံတလုံး၊ ဘီလင္းမွာ တာယာစက္ရုံတလုံး။ ပုဂၢလိကအေနနဲ႔ ေျပာလို႔ရွိရင္ေတာ့ ရန္ကုန္တာယာစက္ရုံ၊ အခု ေနာက္တည္တဲ့ MEC တာယာစက္ရုံ၊ အဲဒီေလးခုပဲရွိတာေပါ့ေနာ္ တာယာထုတ္တာဆိုလို႔။ အခုေတာ့ ဘီးလင္းတာယာစက္ရုံကလည္း ရန္ကုန္တာယာစက္ရုံ ပုဂၢလိကနဲ႔ ဖက္စပ္ၿပီးေတာ့ ထုတ္ေနၿပီေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ရာခိုင္ႏွဳန္းအားျဖင့္ ေျပာရင္ ကုန္ၾကမ္းသုံးစြဲမႈမွာ အရမ္းနည္းေနေသးတာေပါ့ေနာ္။ စက္ရုံေတြ အျပည့္လည္မွ ကုန္ၾကမ္းသုံးစြဲမႈက ဆယ္ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲရွိအုန္းမွာပါ။”
နည္းပညာ၊ လုပ္ငန္းကြ်န္းက်င္မႈ၊ အရင္းအႏွီးစိုက္ထုတ္မႈမွာ ျပည္ပ၀င္မႈ နည္းတယ္ ဆိုတာ့ ျပည္တြင္းက သူေဌးႀကီးေတြကေရာ ရာဘာလုပ္ငန္းတက္လာဖို႔ ဘယ္ေလာက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံၾကသလဲ။ စိတ္၀င္စားၾကလဲ။
“ျပည္တြင္းမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔သိသေလာက္ဆို ရာဘာလုပ္ငန္းကို ျမႇင့္တင္ဖို႔အတြက္ တစိုက္မတ္မတ္လုပ္တာ ရန္ကုန္တာယာစက္ရုံတခုပဲ ႀကီးႀကီးမားမားရွိေသးတာေပါ့ေနာ္။ က်န္တာေတြက ဘယ္လုိေျပာမလဲ တဆင့္ကုန္ေခ်ာေပါ့ေနာ္။ ခရမ့္စက္ရုံကေတာ့ စက္ရုံအႀကီးႀကီးသုံးရုံရွိတာေပါ့။”
ရာဘာပင္ စတင္စိုက္ပ်ဳိးခ်ိန္ကေန အေစးျခစ္ယူႏိုင္တဲ့အခ်ိန္အထိ ဘယ္ေလာက္ၾကာ သလဲ။
“ပုံမွန္ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္မႈနဲ႔ ပုံမွန္လုပ္သြားမယ္ဆိုရင္ စစိုက္တဲ့ႏွစ္ကစၿပီးေတာ့ ဆိုရင္ ခုႏွစ္ႏွစ္ေလာက္ေစာင့္ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပိုက္ဆံတအားသုံးႏိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေျခာက္ႏွစ္ေလာက္နဲ႔ ျပန္ရႏိုင္တာေပါ့။”
ကမၻာ့ရာဘာေစ်းကလည္း ထိုးက်ေနတယ္။ ျမန္မာ့ရာဘာကလည္း အရည္အေသြးေၾကာင့္ ေစ်းေကာင္းမရဘူးဆိုေတာ့ ျမန္မာျပည္က ရာဘာလုပ္ငန္းက လုပ္သားေတြ၊ ျခံရွင္ေတြရဲ႕ လူေနမႈဘ၀အေျခအေနက ဘယ္လိုျဖစ္ေနၾကသလဲ။
“အဓိကကေတာ့ ျခံရွင္ေတြအတြက္ ထိခိုက္မႈ ပိုမ်ားတာေပါ့။ ျခံလုပ္သားေတြက်ေတာ့ ေစ်းက်လို႔ လုပ္ခလစာေလွ်ာ့ေပးတာတို႔ဘာတို႔ လုပ္လို႔မရဘူး။ ေစ်းက်ေပမယ့္လည္း သူတို႔ကုိ ေပးေနရတဲ့ လုပ္အားခကေတာ့ ေပးေနရတာပဲ။ ဆိုေတာ့ ထိခိုက္မႈကေတာ့ ျခံရွင္ေတြ ပိုမ်ားတာေပါ့။”
ႏိုင္ငံတ၀န္းမွာ လယ္ယာေျမေတြ သိမ္းဆည္းခံခဲ့ၾကရသလိုျဖစ္ရပ္မ်ဳိး ရာဘာျခံေတြ မွာေရာ ၾကံဳရလား။ သိမ္းဆည္းခံရတဲ့ ျခံေတြ ေလ်ာ္ေၾကးရၾကလား။
“ရာဘာက႑မွာေတာ့ အဲဒီလိုဟာမ်ဳိးေတြက သိပ္ႀကီးႀကီးမားမား မရွိပါဘူးခင္ဗ်။ သိပ္ႀကီးႀကီးမားမားမရွိပါဘူး။ အနည္းအက်ဥ္းေလာက္ေတာ့ ရွိပါတယ္္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႔ေပ့ါေနာ္ ႏိုင္ငံေတာ္စီ္မံကိန္းနဲ႔ မလြတ္တဲ့ဟာေတြ သိမ္းတာေတြက်ေတာ့ ေလ်ာ္ေၾကးေတြကို ထိုက္ထိုက္တန္တန္ရရွိပါတယ္။”
ျမန္မာ့ရာဘာက႑ တိုးတက္ျဖစ္ထြန္းေအာင္ ဘယ္လိုအႀကံဉာဏ္ေတြရွိလဲ။
“က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ ရာဘာက႑ကို ျမႇင့္တင္ဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔လုပ္ေနတာ နံပါတ္ ၁ အေရးအႀကီးဆုံးကေတာ့ ပထမ ရာဘာ စစိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေျမေနရာ ေရြးခ်ယ္မႈမွန္ကန္ဖို႔၊ ၿပီးေတာ့ ေျမေနရာ ရရွိမႈေပါ့။ နံပါတ္ ၂ ကေတာ့ မ်ဳိးမွန္ကန္ဖို႔ေပါ့။ ကိုယ္စိုက္မယ့္ေနရာေဒသနဲ႔ ရာသီဥတုနဲ႔ ကိုက္ညီမယ့္ မ်ဳိးေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေဒသမွာရွိတဲ့ ေရာဂါဒဏ္ခံႏိုင္တဲ့မ်ဳိးျဖစ္ဖို႔ေပါ့။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီမ်ဳိးကလည္း အထြက္ႏွဳန္းအျမင့္ဆုံးမ်ဳိးျဖစ္ရမယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆို ေရာ္ဘာမွာက က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ အထြက္ႏႈန္းေတြက တႏွစ္ ၁ ဧကကို ရာဘာေပါင္ ၅၀၀ ထြက္တဲ့မ်ဳိးကေနၿပီးေတာ့ ေပါင္ ၁၆၀၀ ေလာက္ထိ ထြက္တဲ့မ်ဳိးအထိ ရွိတာေပါ့။ ဆိုေတာ့ စစိုက္တဲ့ မ်ဳိးေရြးခ်ယ္မႈ မွားယြင္းသြားတာနဲ႔ အဲဒီ မွားယြင္းသြားတဲ့သူေတြရဲ႔ ထိခိုက္မႈက ေတာက္ေလ်ာက္ႀကီးသြားေနတာေပါ့ေနာ္။ အဲေတာ့ ၁၆၀၀ ေလာက္ ထြက္တဲ့မ်ဳိးကို မစိုက္မိဘဲနဲ႔ ၇၀၀ ေလာက္ထြက္တဲ့မ်ဳိးကို စိုက္မိတယ္ဆိုရင္ ထက္၀က္ေလာက္ အထြက္ႏႈန္းကြာေနၿပီ။ ပိုက္ဆံျပန္ရတဲ့အခါမွာ ထက္၀က္ေလာက္ ကိုယ္က ဆုံးရႈံးေနတာေပါ့။ အဲဒီလို ဆုံးရႈံးမႈမရွိေအာင္လို႔ မ်ဳိးေရြးခ်ယ္မႈမွန္ကန္ဖို႔ အဓိက အေရးႀကီးတာေပါ့။ မ်ဳိးေရြးခ်ယ္မႈမွန္ကန္ၿပီးေတာ့ စိုက္ၿပီးတာနဲ႔လည္း ကိုယ္စိုုက္ထားတဲ့ျခံရဲ႕ စိုက္နည္းစနစ္တို႔၊ ထိန္းသိမ္းနည္းစနစ္တို႔လည္း မွန္ကန္ဖို႔လိုတာေပါ့။ အဲဒါေတြလည္း အေရးႀကီးတယ္ေပါ့ေနာ္။ ၿပီးေတာ့ ကိုယ္က ေျခာက္ႏွစ္ေလာက္၊ ခုႏွစ္ႏွစ္ေလာက္ ရင္းျပဳၿပီးေတာ့ ထြက္လာတဲ့အခါမွာလည္း ကိုုယ့္ျခံကထုတ္တဲ့ရာဘာက ကြယ္လတီထုတ္ဖို႔လည္း အေရးႀကီးတယ္။ ဒါမွလည္း ကိုယ္က ေစ်းတန္းတတန္းကို ကိုယ္ရရွိမွာေပါ့ေနာ္။ အရည္အေသြးေကာင္းဖို႔လိုတာေပါ့။ အခု က်ေနာ္တို႔ကလည္း ကြယ္လတီကို အဓိကထားၿပီးေတာ့ တြန္းအားေပးၿပီးတင္ေနတာေပါ့ေနာ္။ ကြယ္လတီဘက္ကို စၿပီးေတာ့ စသြားတဲ့အခ်ိန္မွာေပါ့ေနာ္ တခုရွိတာက ေစ်းအေနနဲ႔က ေစ်းေကာင္းမရႏိုင္ေသးဘူးေပါ့။ ဘာေၾကာင့္လဲဆို ကိုယ္က နာမည္တခုျပန္ရေအာင္ ထိန္းသိမ္းရဦးမွာကိုး။ ေစ်းေကာင္းရဖို႔ကလည္း ေရာ္ဘာ၀ယ္တဲ့အခါက်ေတာ့ေပ့ါေနာ္ ကြယ္လတီေကာင္းတဲ့ ရာဘာဆိုလို႔ရွိရင္၊ တခါ ေရာင္းတဲ့သူက ကြယ္လတီေကာင္းနဲ႔ အာမခံနဲ႔ ေရာင္းေပမယ့္လည္း ၀ယ္တဲ့သူက တစ္လကို ကြန္တိန္နာ တလုံး ေပးႏိုင္မလား၊ ႏွစ္လုံး ေပးႏိုင္မလား၊ သုံးလုံးေပးႏိုင္မလား အဲဒီလို အေရအတြက္လည္း လိုတာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီလို အေရအတြက္မ်ားမ်ား ကြယ္လတီျဖစ္လာလို႔ရွိရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ရာဘာက ကမၻာ့ေပါက္ေစ်းနဲ႔ နီးနီးစပ္စပ္ ရရွိလာမွာေပါ့။ လတ္တေလာအေျခအေနမွာရဖို႔ေတာ့ ႀကိဳးစားရဦးမွာေပ့ါ။ ဒီေန႔ကြယ္လတီလုပ္ၿပီးေတာ့ ေနာက္ေန႔ ေစ်းေကာင္းရမယ္ဆိုတဲ့ဟာမ်ဳိးေတာ့လည္း မျဖစ္ႏိုင္ေသးဘူးေပါ့။ ဘာျဖစ္လို႔လည္း ဆို ကြယ္လတီေကာင္းသလို အေရအတြက္လည္း အာမခံ ေရာင္းေပးႏိုင္တဲ့အေျခအေန ရွိရဦးမွာကိုး။ အခုလတ္တေလာမွာ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ကြယ္လတီကိုသြားေနတာ ျခံငယ္ေတြနဲ႔ ျခံႀကီးေတြနဲ႔ဆို ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္ရွိတာေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ က်န္တဲ့ျခံေတြကေနၿပီးေတာ့ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္ျဖစ္လာၿပီဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ေစ်းတန္းတတန္းကို ရရွိဖို႔ ေသခ်ာေနၿပီ။ အခုကေတာ့ ျမန္မာ့ရာဘာက ရုန္းေနရဆဲပဲ၊ ရုန္းေနရဆဲပဲ။”