အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့မှာ ဂါဇာစစ်ပွဲ တနှစ်တိတိ ပြည့်ပါတယ်။ စစ်ပွဲတနှစ်အတွင်း ဂါဇာပြည်သူ ၄၁,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ပြီး လူပေါင်း တသိန်းကျော် ဒဏ်ရာရခဲ့တယ်။ ဂါဇာလူဦးရေရဲ့ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်း ပမာဏရှိတဲ့ လူဦးရေ ၁ ဒသမ ၉ သန်း အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ဖြစ်ခဲ့ရပြီး လူပေါင်း ၄၉၅,၀၀၀ အငတ်ဘေးနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတယ်။ ကလေးသူငယ် ၅၀,၀၀၀ နီးပါး အစာရေစာ မဝမလင်နဲ့ အသက်ရှင်နေရပြီး ဂါဇာစီးတီးတခုလုံး အစ္စရေးရဲ့ ဗုံးဒဏ်ကြောင့် လုံးဝပျက်စီးသွားခဲ့တယ်။ အစ္စရေးရဲ့ ထိုးစစ်ကြောင့် နေရပ်စွန့်ခွါခဲ့ရတဲ့ ပါလက်စတိုင်းတွေဟာ ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ ဂါဇာကမ်းမြောင်ထဲ ပိတ်မိနေပြီး ပြေးစရာ မြေမရှိ၊ သွားစရာ နေရာမရှိ၊ ကူသူကယ်သူမဲ့ ဒုက္ခအတိ ရောက်နေခဲ့တယ်။
ဒီအဖြစ်အပျက်ဟာ မနှစ်က အောက်တိုဘာ ၇ ရက်မှာ စတင်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး ခုဆို တနှစ်ပြည့်ပြီ ဖြစ်တယ်။ ဂါဇာအခြေစိုက် ဟားမာ့စ် စစ်သွေးကြွတွေဟာ မနှစ်က အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့မှာ အစ္စရေးနယ်မြေထဲ ရုတ်တရက် ဝင်ရောက်စီးနင်းခဲ့ကြပြီး နယ်စပ်အနီး ကျင်းပနေတဲ့ ဂီတပွဲတော်လူအုပ်ထဲ စက်သေနတ်တွေနဲ့ ပစ်ခတ်ခဲ့လို့ အစ္စရေးနဲ့ နိုင်ငံခြားသား ၁,၂၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရတယ်။ ၂၅၁ ဦးကိုတော့ ဓားစာခံအဖြစ် ဂါဇာနယ်မြေထဲ ဖမ်းဆီး ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့ကြတယ်။
အောက်တိုဘာ ၇ ရက် တိုက်ခိုက်မှု နှစ်ပတ်လည် အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ဝါရှင်တန်မှာ သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင်က ဂျူးဘုန်းတော်ကြီးနဲ့အတူ ဖယောင်းတိုင်မီးထွန်းပြီး အင်္ဂလန်မှာ ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ် စတာမာက ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် သံတမန်နည်းလမ်းနဲ့ ဆက်ကြိုးပမ်းကြဖို့ ပြောဆိုသလို နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေးဗစ်လမ်မီက ဂျူးဘုရားကျောင်းကို သွားရောက်ခဲ့တယ်။
“ဒီစစ်ပွဲမှာ နှစ်ဖက်အရပ်သားတွေ သေတာ များလှပြီ။ စစ်ပွဲချောက်ကမ်းပါးက သတ္တိရှိရှိ နောက်ဆုတ်ကြဖို့လိုပြီ” လို့ ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ် စတာမာက ဆိုတယ်။
ဂျေရုဆလင်မှာ ပြုလုပ်တဲ့ အခမ်းအနားမှာတော့ ပြင်သစ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဘားရော့က “အင်အားအသုံးပြုမှု တခုတည်းနဲ့ အစ္စရေးအနေနဲ့ လုံခြုံမှုမရနိုင်သလို ဘယ်သူမှလည်း မရနိုင်ဘူး။ စစ်ပွဲ တစ်နှစ်ပြည့်တဲ့ ခုချိန်မှာ သံတမန်နည်းလမ်းအရ ဖြေရှင်းဖို့ အချိန်ကျရောက်နေပြီ” လို့ ပြောဆိုခဲ့တယ်။
ဂျူးလူမှုအသိုင်းအဝိုင်းက ကြီးမှူးပြုလုပ်တဲ့ ပါရီမြို့က အခမ်းအနားမှာတော့ ပြင်သစ်ဝန်ကြီးချုပ် မိုက်ကယ်ဘာနီယာက ဂျူးဆန့်ကျင်ရေးသမားတွေကို ဆက်ပြီး တိုက်ခိုက်သွားမယ်လို့ ဆိုတယ်။ ဝမ်းနည်းခြင်း အထိမ်းအမှတ်အနေနဲ့ ပါရီ အီဖဲလ်မျှော်စင်ကို တနင်္လာနေ့ညမှာ သန်းခေါင်ယံမတိုင်မီအထိ မီးမှောင်ချထားခဲ့တယ်။
ဂျီနီဗာမှာ အစ္စရေးက ပြုလုပ်တဲ့ အခမ်းအနားကို ကုလသမဂ္ဂသံအမတ်ကြီး တက်ရောက်ခဲ့ပြီး ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ အစ္စရေးသံအမတ် ဒန်နီယယ် ဒါနွန်က “ကုလသမဂ္ဂကို ကျနော်တို့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြောစေချင်တာက ဒီစစ်ပွဲကို ဘယ်သူက စလိုက်တာလဲ ဆိုတာပါ” လို့ ပြောဆိုခဲ့တယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ရက်များက အီရန်ရဲ့ ဒုံးကျည်မိုး ရွာချခံထားရတဲ့ တဲလ်အဗစ်မြို့မှာလည်း အောက်တိုဘာ ၇ ရက် တိုက်ခိုက်ခံရမှု အခမ်းအနားကို တက်ရောက်လာသူတွေက ဖယောင်းတိုင်မီးထွန်းညှိ ကျင်းပခဲ့ပြီး ဓားစာခံအဖြစ် ဖမ်းဆီးခံထားရသူတွေရဲ့ ဓာတ်ပုံတွေကိုလည်း ဆလိုက်မီးတွေနဲ့ ဖော်ပြခဲ့ကြတယ်။
အောက်တိုဘာ ၇ ရက်၊ ဟားမာ့စ်အဖွဲ့ရဲ့ တိုက်ခိုက်ခံရမှုမှာ သေဆုံးသွားရသူ၊ ဓားစားခံအဖြစ် ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသူတွေအတွက် အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပနိုင်ငံတွေက ဝမ်းနည်းခြင်း အထိမ်းအမှတ်တွေကို ကျင်းပနေချိန်မှာ အစ္စရေးရဲ့ ဂါဇာထိုးစစ်ကြောင့် ပါလက်စတိုင်းပြည်သူ နှစ်သန်းနီးပါး နေစရာအိမ်မရှိတော့ဘဲ လူပေါင်း ၄၉၅,၀၀၀ ဟာ အငတ်ဘေးနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရကာ ကလေးသူငယ် ၅၀,၀၀၀ အာဟာရမပြည့်မဝ ဖြစ်နေရတယ်။ စစ်ကြောင့် သေဆုံးရသူပေါင်း ၄၂,၀၀၀ နီးပါး ရှိသွားပြီး စစ်မဖြစ်ခင်က သာယာလှပခဲ့တဲ့ ဂါဇာစီးတီးဟာ အစ္စရေးရဲ့ လက်တုံ့ပြန် ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုတွေကြောင့် အဆောက်အဦတွေအားလုံး ပြိုပျက်သွားပြီး ကွန်ကရစ်ပုံအဖြစ် ရောက်ရှိသွားခဲ့တယ်။
ဟားမာ့စ်တွေရဲ့ လက်ချက်ကြောင့် အသက်သေဆုံးသွားတဲ့ အစ္စရေးတွေအတွက် အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပခေါင်းဆောင်တွေက ဝမ်းနည်းခြင်းအထိမ်းအမှတ် ကျင်းပနေချိန်မှာ ပြေးစရာမြေမရှိ၊ သွားစရာနေရာမရှိ ဂါဇာကမ်းမြောင် စစ်ဘေးရှောင် ရွက်ဖျင်တဲတွေမှာ ခိုလှုံနေရတဲ့ ပါလက်စတိုင်းတွေ အတွက်တော့ ဝမ်းနည်းစကားပြောမယ့်သူမရှိ ဖြစ်နေခဲ့တယ်။
ဂါဇာစစ်ပွဲ တနှစ်ပြည့်မြောက်ချိန်မှာ စစ်ရှိန်က လျော့မသွားတဲ့အပြင် ခုဆိုရင် လက်ဘနွန်တောင်ပိုင်းအထိ ကူးစက်သွားခဲ့လို့ လက်ဘနွန်တောင်ပိုင်းမှာလည်း လူပေါင်း တသန်းကျော် နေရပ်စွန့်ခွာနေရပြီး လူ ၁,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးသွားခဲ့ရပြီဖြစ်တယ်။
အစ္စရေးရဲ့ စစ်မျက်နှာဟာ ဂါဇာကမ်းမြောင်ကနေ လက်ဘနွန်တောင်ပိုင်းကို ရောက်ရှိသွားပြီး ဟစ်ဇ်ဘိုလာတွေရဲ့ ပေဂျာနဲ့ ဆက်သွယ်ရေးစက်တွေကို အစ္စရေးက ဖောက်ခွဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ရာက အီရန်က ဒုံးပျံ ၂၀၀ ကျော်နဲ့ အစ္စရေးကို လက်တုံ့ပြန်ခဲ့ပြီး စစ်ပွဲဟာ ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာခဲ့တယ်။ ဒီရက်ထဲမှာပဲ အစ္စရေးဟာ လက်ဘနွန်တောင်ပိုင်းသာမက ဘေရွတ်မြို့တော်ကိုပါ ဆက်တိုက် ဗုံးကြဲမှုတွေ ပြုလုပ်နေတာ တွေ့ရတယ်။
ဂါဇာစစ်ပွဲဟာ ဒီလောက်အထိ ကျယ်ပြန့်လာလိမ့်မယ်လို့ ဘယ်သူမှ မထင်မှတ်ခဲ့ကြဘူး။ အစောပိုင်းတုန်းက ဓားစာခံလွတ်မြောက်ရေး၊ ဓားစာခံဖလှယ်ရေးအတွက် ခေတ္တခဏ အပစ်ရပ်တာမျိုး ရှိခဲ့ပေမဲ့ စစ်ပွဲက ရပ်မသွားဘဲ ဆက်ဖြစ်နေခဲ့တယ်။ အမေရိကန်နဲ့ နိုင်ငံတကာက စစ်ပွဲရပ်ဆိုင်းရေးအတွက် သံတမန်နည်းလမ်းအရ ကြိုးပမ်းမှုတွေ ရှိခဲ့ပေမဲ့လည်း အရာမထင်ခဲ့ဘူး။
“စစ်ပွဲတနှစ်ပြည့်လာတဲ့အချိန်မှာ ဒေသတွင်း စစ်မီးတောက် ပိုကြီးလာတော့မယ့်ကိစ္စကို လူအများက ထင်မှတ်မထားသလို ထူးထူးခြာခြား တကယ်ပဲဖြစ်လာခဲ့တယ်။ စစ်ကြီးပြီးဖို့လည်း မမြင်သေးသလို ဘယ်တော့ပြီးမယ် ဆိုတာလည်း မမှန်းဆနိုင်ဘူး။ အမေရိကန်နဲ့ နိုင်ငံတကာကလည်း စစ်ကြီးပြီးဖို့ ထိရောက်တဲ့ သံတမန်ရေး ကြိုးပမ်းမှုတွေ မလုပ်နိုင်ခဲ့ဘူး” လို့ အမေရိကန်နဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်း စီမံချက်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်တဲ့မူဝါဒ အင်စတီကျုက ဒန်နီယယ် လီဗိုင်း ဆိုသူက ဝေဖန်ခဲ့တယ်။
အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟုဟာ အမေရိကန်သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင်ရဲ့ အကြံပြုစကားကို နားမထောင်ခဲ့သလို ဂရုလည်း မစိုက်ဘူးလို့ မီချီဂန် ပြည်သူ့မူဝါဒရေးရာကျောင်းက တွဲဖက်ပါမောက္ခ အလီက ဆိုတယ်။ အမေရိကန်သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပဖို့ တလလောက်ပဲ လိုတော့တဲ့အချိန်မှာ ဘိုင်ဒင်အနေနဲ့ အစ္စရေးနဲ့ ဆက်ဆံရေးပျက်မယ့်ကိစ္စ လုပ်ချင်ဟန်မရှိဘူးလို့ သူကဆိုတယ်။
ဂါဇာစစ်ပွဲအရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဒု-သမ္မတ ကာမာလာ ဟားရစ်ရော သမ္မတဟောင်း ဒေါ်နယ်ထရမ့်ပ်ကပါ အင်မတန် သတိထားပြီး ပြောဆိုနေတာ တွေ့ရတယ်။ စကားမှားသွားလို့ နောက်ဆက်တွဲ အကျိုးဆက်တွေ ဖြစ်လာမှာကို နှစ်ဦးစလုံး မလိုလားကြဘူး။
လက်ရှိအချိန်မှာ ဂါဇာဟာ အခြေအနေဆိုးရွားနေတုန်းပါ။ ကုလသမဂ္ဂ လူသားချင်းစာနာမှု ဆိုင်ရာ ညှိနှိုင်းရေးရုံးက လက်ထောက်ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ Jens Laerke က သူ့ဆီကို မကြာခင်က ပါလက်စတိုင်း ဓာတ်ပုံသတင်းထောက်တဦး ပေးပို့လိုက်တဲ့ ဓာတ်ပုံတပုံ ရောက်ရှိလာကြောင်း၊ ဓာတ်ပုံက ဂါဇာဒုက္ခသည်စခန်းတခုက မိန်းကလေးငယ်တဦးရဲ့ဓာတ်ပုံ ဖြစ်ပြီး ကလေးငယ်ဟာ ဗုံးဒဏ်ကြောင့် မျက်နှာတခြမ်းမှာ အမာရွတ်ကြီးတခုရှိနေပြီး မျက်လုံးတဖက် ကွယ်နေတယ်။
“ဒီဓာတ်ပုံလေးက အင်မတန် စိတ်ထိခိုက်စရာပါ။ ကလေးမလေးရဲ့ မျက်နှာတခြမ်းမှာ အမာရွတ်ကြီးတခုရှိပြီး မျက်လုံးတဖက်လည်း မရှိတော့ဘူး။ ကလေးငယ်လေးကို သူ့မိခင်က ခေါင်းဖြီးပေးနေတဲ့ ဒီဓာတ်ပုံကိုကြည့်ပြီး သူတို့တတွေ ဒီနေရာမှာ ဘယ်လိုပုံစံမျိုးနဲ့ အသက်ရှင်နေနိုင်ကြသလဲ မတွေးဝံ့စရာဖြစ်ခဲ့ပြီး ကလေးငယ်ရဲ့ ရှေ့အနာဂတ်အတွက် မစဉ်းစားဝံ့စရာ ဖြစ်ခဲ့တယ်” လို့ စီအန်အေ သတင်းဌာနကို ပြောကြားခဲ့တယ်။
“ဂါဇာမှာ တိုးပွားလာနေတဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေဟာ မပြီးဆုံးနိုင်တဲ့ အပြန်အလှန် တိုက်ခိုက်မှုတွေပါ။ တိုက်ခိုက်မှုတခုကို အကြောင်းပြုလို့ တုံ့ပြန်တိုက်ခိုက်ရာက နောက်ထပ် တိုက်ခိုက်မှုတွေဖြစ်ပြီး မဆုံးနိုင်တဲ့ တိုက်ခိုက်မှုသံသရာ လည်နေတော့တာပါ။ (one attack becomes a pretext for the next attack, and it's a never-ending vicious cycle) ဒီတိုက်ပွဲတွေမှာ တကယ့် သားကောင်ဖြစ်ရသူတွေက မိသားစုတွေ၊ ကလေးသူငယ်တွေ ပါဝင်တဲ့ အရပ်ဘက်က လူတွေပါ” လို့ သူက ဆက်ပြောပါတယ်။
စစ်ပွဲ တနှစ်ပြည့်လာတဲ့အချိန်အထိ လူဦးရေ ၂ သန်း နေထိုင်တဲ့ ဂါဇာမှာ တနေ့ပျမ်းမျှ လူ ၁၀၀ အသက်ဆုံးရှုံးနေရပြီး အစ္စရေးရဲ့ ရက်စက်ပြီး လျင်မြန်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုကြောင့် ဂါဇာဟာ ကမ္ဘာမြေရဲ့ မှောင်မိုက်တဲ့နေရာတခုနဲ့ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းနဲ့ အဆိုးရွားဆုံး ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ နေရာတခု ဖြစ်လာတယ်လို့ Jens Laerke က ဆိုပါတယ်။
Ref: 'Remarkable' that Middle East is on the brink of a wider conflict a year into Israel-Hamas war, say observers. CNA and related news
