၁၉၈၃ ခုနှစ် သြဂုတ်လ ၂၁ ရက်နေ့မှာ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရဲ့ မြို့တော် မနီလာရဲ့လမ်းမတန်းများ တစ်လျှောက် ဖဲကြိုးဝါတွေ တလွင့်လွင့်ဖြစ်နေတယ်။

“ငါ့ကို အလိုရှိနေဦးမယ်ဆိုရင် ဖဲကြိုးဝါတစ်စကို သစ်ပင်မှာ ချည်နှောင်ပြထားပါ” ဆိုတဲ့ သီချင်းသံလည်း လေထဲမှာလွင့်ပျံနေတယ်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကနေ ပြန်လာမယ့် အတိုက်အခံနိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင် ဘင်နီဒစ်အကွီနို ( Benedict Aquino) ကို ကြိုဆိုတဲ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ဖဲကြိုးဝါတွေ ချည်နှောင်ထားကြတာပါ။

ဘင်နီဒစ်အကွီနိုဟာ အာဏာရှင်ဖာဒီနန်မားကို့စ် (Ferdinand Marcos) ရဲ့ သေဒဏ်ပေးမှုကို ၁၉၉၇ ခုနှစ်မှာ ခံခဲ့ရသူဖြစ်ပေမယ့် ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်မှာတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို ဆေး ကုသဖို့ သွားရောက်ခွင့် ရခဲ့ပါတယ်။ မားကို့စ်က  ပြိုင်ဘက်မရှိတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲကို လုပ်ချင်တဲ့အတွက် အကွီနိုကို တစ်ဖက်လှည့်နဲ့ သွားခွင့်ပေးလိုက်တာပါ။ ဘင်နီဒစ်အကွီနို မပါဝင်နိုင်တဲ့ ၁၉၈၁ ရွေးကောက်ပွဲမှာ မားကို့စ်က မဲဆန္ဒ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ကို အရယူခဲ့ပြီး သက်တော်ရှည်သမ္မတကြီး ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် ဘင်နီဒစ် အကွီနိုဟာ သူ့ကို ကြိုဆိုတဲ့ ဖဲကြိုးဝါတွေကို မမြင်သွားရ ပါဘူး။ လေယာဉ်ပေါ်က အဆင်းမှာ အသင့်စောင့်နေတဲ့ လူသတ်သမားက သေနတ်နဲ့ပစ်ခတ် လုပ်ကြံတာကြောင့် အသက်ဆုံးသွားခဲ့ရပါတယ်။

ဒီအချိန်ကစပြီး အာဏာရှင်မားကို့စ်ကို ဆန့်ကျင်တဲ့ လူထုလှုပ်ရှားမှုတွေ အကြီးအကျယ် ပေါ်ပေါက် လာပါတော့တယ်။ သမ္မတမားကို့စ်ဟာ အုံကြွလာတော့မယ့် လူထုကို ထိန်းသိမ်းတဲ့အနေနဲ့ ၁၉၈၆ ခုနှစ်မှာ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ပါတယ်။ ဒီရွေးကောက်ပွဲမှာ သူ့ကို ယှဉ်ပြိုင်မယ့်သူကတော့ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံလိုက်ရတဲ့ အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် ဘင်နီဒစ်အကွီနိုရဲ့ ဇနီး ကိုရာဇန်အကွီနို ( Corazon Aquino ) ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ခင်ပွန်းသည်ကို ပစ်ခတ်လိုက်တဲ့ သေနတ်သံဟာ ဖိလစ်ပိုင်ပြည်သူလူထုကို လှုပ်နှိုးပေးလိုက်တယ်လို့ အကွီနိုက ပြောပါတယ်။

ကိုရာဇန်အကွီနိုဟာ သာမန်အိမ်ထောင်ရှင်မတယောက်အဖြစ် ဘဝကို ဖြတ်သန်းနေခဲ့ပေမဲ့ အထက်လွှတ်တော်အမတ်ဖြစ်တဲ့ခင်ပွန်းသည်ရဲ့ နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုတွေကို နောက်ကွယ်ကနေ အားပေးကူညီနေခဲ့ပါတယ်။ ခင်ပွန်းဖြစ်သူရဲ့ ဘေးမှာအမြဲလိုက်ပါရင်း အတိုက်အခံနိုင်ငံရေးသမားရဲ့ ပင်ပန်းဆင်းရဲမှုနဲ့ အသားကျနေသူလည်းဖြစ်ပါတယ်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ဆေးကုသပြီးအပြန် မနီလာလေဆိပ်မှာ ခင်ပွန်းသည် လုပ်ကြံ သတ်ဖြတ်ခြင်းခံရတဲ့နောက်မှာ အကွီနိုဟာ နိုင်ငံရေးအတွင်းကို ခြေစုံပစ်ပြီး ပါဝင်လာပါတော့တယ်။ လူထုဆန္ဒပြပွဲတွေမှာ တက်တက်ကြွကြွပါဝင်တဲ့ အကွီနိုဟာ ဖိလစ်ပိုင်ပြည်သူလူထုရဲ့ ဒီမိုကရေစီ မျှော်လင့်ချက် ဖြစ်လာတယ်။

အာဏာရှင်မားကို့စ်က လူထုဆန္ဒပြပွဲတွေကို ထိန်းချုပ်ဖို့အတွက် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲကို အချိန်စောပြီး ကျင်းပမယ်လို့ ၁၉၈၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလမှာ ထုတ်ပြန်လိုက်တယ်။ ကျင်းပမယ့်ရက်က ၁၉၈၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၇ ရက်။ ကြားထဲမှာ ၂ လတာကာလပဲ ရှိပါတယ်။ ပြိုင်ဘက်ဖြစ်သူတွေ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ပြင်ဆင်ချိန်မရအောင် ဆုံးဖြတ်လိုက်ခြင်းပါပဲ။

ပြင်ဆင်ချိန်မပေးတဲ့ရွေးကောက်ပွဲကို ဝင်ဖို့အတွက် ကိုရာဇန်အကွီနိုဟာ မဆုံးဖြတ်နိုင်ဘဲ ဖြစ်နေပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ပတ်သက်ပြီး အတွေ့အကြုံမရှိတာလည်း အကြောင်းတစ်ခုပါ။ ဒါပေမဲ့ ဖိလစ်ပိုင်ပြည်သူလူထုကလည်း သူတို့ရဲ့မျှော်လင့်ချက်ကို အပျောက်မခံနိုင်ပါဘူး။ ဖိလစ်ပိုင် ပြည်သူ တစ်သန်းရဲ့လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ ပန်ကြားစာတစ်စောင် သူ့ရှေ့ကို ရောက်လာတဲ့ အချိန်မှာတော့ အကွီနိုဟာ အာဏာရှင်မားကို့စ်ကို စိန်ခေါ်ပြီး နိုင်ငံရေးကြိုးဝိုင်းထဲကို ဝင်ရောက် လာပါတော့တယ်။

အာဏာရှင်မားကို့စ်ဟာ ၁၉၆၅ ခုနှစ်က စပြီး သမ္မတရာထူးကို အပိုင်စီးထားခဲ့တယ်။ ပထမ လေးနှစ် သက်တမ်းအတွင်းမှာ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုတွေနဲ့ နာမည်ပျက်ခဲ့ပေမယ့် ၁၉၆၉ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲမှာလည်း သူပဲအနိုင်ရခဲ့ပြန်ပါတယ်။ ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ်မှာ မားကို့စ်အစိုးရရဲ့ အကျင့်ပျက် ခြစားမှုကိုဆန့်ကျင်တဲ့ ကျောင်းသား ဆန္ဒပြပွဲတွေ အကြီးအကျယ်ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပါတယ်။

လူထုဆန္ဒပြပွဲကြီးတစ်ခုမှာ ဗုံးပေါက်ကွဲမှုကြောင့် လူ ၈ ယောက်သေဆုံးပြီး လူ ၁၀၀ကျော် ဒဏ်ရာ ရခဲ့တယ်။ မားကို့စ်ဟာ ဒါကို အကြမ်းဖက်မှုအဖြစ်အကြောင်း ပြပြီး ၁၉၇၂ မှာ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး ကြေညာလိုက်ပါတယ်။ အခြေခံဥပဒေကို ပြင်ပြီး သမ္မတရာထူးကိုရော ဝန်ကြီးချုပ်ရာထူးကို ယူလိုက်တယ်။ ၁၉၈၃ ခုနှစ်အထိ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ဆုပ်ကိုင်ထားခဲ့ရာမှာ စစ်တပ်ကို တပ်သားအင်အား သုံးသိန်းအထိ တိုးချဲ့ပြီး အာဏာကို အခိုင်အမာတည်ဆောက်ပါတယ်။

အာဏာရှင်မားကို့စ်က သမ္မတရွေးကောက်ပွဲကို ဝင်ရောက်လာတဲ့ အကွီနိုကို အပြင်းအထန် ပုတ်ခတ် ပြောဆိုပါတယ်။

“ အိပ်ခန်းထဲမှာပဲ ရှိနေသင့်တဲ့ မိန်းမတစ်ယောက်ပါ။ နိုင်ငံရေးအတွေ့ အကြုံလည်းဘာမှမရှိ ပါဘူး။ ဒီလို မိန်းမတစ်ယောက်က သမ္မတဖြစ်လာမယ်ဆိုရင် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံဟာ ကပ်ဆိုက်ပြီး ပျက်သွားလိမ့်မယ်”။

အကွီနိုကလည်း ပြန်လည်တုံ့ပြန်ပြောဆိုပါတယ်။ 

“ ကျွန်မမှာ အကျင့်ပျက်ခြစားတဲ့ အတွေ့အကြုံမရှိပါဘူး၊ ပြည်သူ့ဘဏ္ဍာငွေကို ခိုးယူတဲ့ အတွေ့အကြုံမရှိပါဘူး၊ အတိုက်အခံ နိုင်ငံရေးသမားတွေကို သတ်ဖြတ်တဲ့အတွေ့အကြုံ မရှိပါဘူး၊ ပြည်သူလူထုကို လိမ်ညာလှည့်ပတ်တဲ့ အတွေ့အကြုံမရှိပါဘူး၊ ဒါကြောင့် အမျိုးကောင်းသမီးဘက်က အနိုင်ရပါစေသား” ။ 

ဖိလစ်ပိုင်ပြည်သူလူထုဟာ ၁၉၈၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၇ ရက် ရွေးကောက်ပွဲမှာ တက်တက်ကြွကြွ မဲပေးကြတယ်။ ဒီမိုကရေစီအပြောင်းအလဲအတွက်အင်တိုက် အားတိုက် မဲပေးကြတယ်။

မားကို့စ် ဘက်ကလည်း ရွေးကောက်ပွဲကို အနိုင်ယူဖို့အတွက် နည်းမျိုးစုံ သုံးခဲ့ပါတယ်။ မဲစာရင်းမှာ မပါအောင် ချန်လှပ်ထားသူအရေအတွက်က သုံးသန်းကျော်ရှိပါတယ်။ မဲလိမ် မဲခိုး မဲဝယ် ရောင်းတွေလည်း မနည်းလှပါဘူး။ အကွီနိုကို ထောက်ခံတဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ယောက် အသတ်ခံရ ပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ရုံးမှာ မဲရလဒ်ကို ပြုစုရတဲ့ အဖွဲ့ထဲက ကွန်ပျူတာ ပညာရှင် သုံးဆယ်က မဲရလဒ်လိမ်လည်မှုကို မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုပြီး အလုပ်ထွက်ကြပါတယ်။

ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို ထုတ်ပြန်တဲ့အခါ မားကို့စ်က မဲပေါင်း ဆယ်သန်းရှစ်သိန်းကျော် ရရှိပြီး အကွီနိုက မဲကိုးသန်းသုံးသိန်းရတယ်လို့ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က ကြေညာပါတယ်။ လွတ်လပ်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲလှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့ ( NAMFREL ) ကတော့ အကွီနိုက မဲ ခုနစ်သန်း ရှစ်သိန်းကျော် ရပြီး မားကို့စ်က ခုနစ်သန်း ငါးသောင်းကျော်ပဲ ရတယ်လို့ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

ဖေဖော်ဝါရီ ၁၅ ရက်နေ့မှာ ကျင်းပတဲ့ လွှတ်တော်အစည်းအဝေးမှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က မားကို့စ်သာလျှင် အနိုင်ရသူဖြစ်တယ်လို့ တရားဝင်ကြေညာတဲ့အခါ  အတိုက်အခံလွှတ်တော်အမတ် ငါးဆယ်က ကန့်ကွက်ပြီး လွှတ်တော်ထဲက ထွက်သွားကြပါတယ်။ နောက်ရက်မှာတော့ အကွီနိုက လူထုစည်းဝေးပွဲကြီး ခေါ်ပြီး ရွေးကောက်ပွဲလိမ်လည်မှုကို အာခံတဲ့အနေနဲ့ သပိတ်မှောက်ကြဖို့ တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ကမ္ဘာကျော်ခဲ့တဲ့ ပြည်သူ့အာဏာ လှုပ်ရှားမှုကြီး ( Philippines People Power Movement) ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။

ပြည်သူလူထု ၂သန်းကျော်ဟာ မြို့တော်မနီလာကို ဖြတ်သန်းသွားတဲ့ အက်ဒဆာ အဝေးပြေး လမ်းမကြီးပေါ်မှာ စုရုံးပြီး အာဏာရှင်မားကို့စ်ရဲ့ မတရားအာဏာရယူမှုကို လက်သင့်မခံ ငြင်း ဆန်ကြပါတယ်။ ဒီလူထုရဲ့ အကြမ်းမဖက်အာခံမှုကြီးမှာ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေ၊ အနုပညာ သမားတွေလည်း အလုံးအရင်းနဲ့ ပါဝင်ခဲ့ကြပါတယ်။

လူထုကြီးဟာ ဂီတအနုပညာသမားများရဲ့ သီချင်းသံတွေကို သံပြိုင်လိုက်သီဆိုရင်း  ငြိမ်းချမ်းရေးကို သရုပ်ဖော်ခဲ့ကြတယ်။ လူထုစုဝေးမှုကြီးကို ဖြိုခွဲဖို့ ရောက်လာတဲ့ စစ်သားတွေဟာ လူထုရဲ့ လှိုက်လှဲတဲ့ ကြိုဆိုမှုအောက်မှာ လူထုနဲ့ တသားတည်း ဖြစ်သွားကြပါတယ်။ စစ်ဦးစီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ် ကြီး ဖီဒယ်လ်ရာမော့စ် (Fidel Ramos)နဲ့ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်ကြီး အင်န်ရိုင်း ( Enrile) တို့က မားကို့စ်အစိုးရထဲက နုတ်ထွက်ပြီး ပြည်သူလူထုနဲ့ ပူးပေါင်းလိုက်ကြတယ်။

ကက်သလစ်ခရစ်ယာန်သီလရင်များက လက်နက်ကိုင်စစ်သားများကို တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ရင်ဆိုင် နေကြပုံ၊ ပြည်သူလူထုက တင့်ကားပေါ်က စစ်သားများကို  ရေပုလင်းနဲ့ ပေါင်မုန့်ပေးနေကြတဲ့ပုံတွေဟာ ဖိလစ်ပိုင်ပြည်သူလူထုရဲ့ အကြမ်းမဖက်လှုပ်ရှားမှုအောင်ပွဲကို သရုပ်ဖော်တဲ့ပုံများအဖြစ် ကမ္ဘာကျော်ခဲ့ပါ တယ်။

ဖေဖော်ဝါရီ ၂၂ ရက်ကနေ ၂၅ ရက်အထိ သန်းနဲ့ချီတဲ့ပြည်သူလူထုက  ဆန္ဒပြခဲ့တာကြောင့် အာဏာရှင် မားကို့စ်နဲ့မိသားစုဟာ  တိုင်းပြည်ကနေ ထွက်ခွါသွားခဲ့ပါတယ်။  အကွီနိုက  ၁၁ယောက် မြောက် ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတအဖြစ် ကျမ်းကျိန်ပါတယ်။ ကမ္ဘာကျော် TIME  မဂ္ဂဇင်းကြီးက အကွီနိုကို ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီသူရဲကောင်းလို့ အမည်ပေးပါတယ်။

“အမေရိကန်နိုင်ငံသားတွေက သူတို့ဟာ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသားတွေကို ဒီမိုကရေစီဝါဒအကြောင်း သင်ပေးနေရတယ်လို့ ထင်နေကြတယ်။ အခု ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသားတွေက ဒီမိုကရေစီဝါဒအကြောင်းကို ကမ္ဘာကြီးကို သင်ပြပေးနေပါပြီ” လို့အမေရိကန်ရုပ်မြင်သံကြားဌာန CBS က ပြော ဆိုခဲ့ပါတယ်။

ဖိလစ်ပိုင်ရဲ့ ပြည်သူ့အာဏာလှုပ်ရှားမှုအတွင်းမှာ လူထုလူတန်းစားပေါင်းစုံပါဝင်ပါတယ်။ အကြမ်းမဖက်အာခံမှုသာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ပြည်သူအများပါဝင်ခဲ့တာလို့ သုံးသပ်ကြပါတယ်။

အထူးခြားဆုံးကတော့ ဘာသာရေးဝန်ထမ်းတွေပါပဲ။ ကက်သလစ်ဘုန်းတော်ကြီး ကာဒီနယ်ဆင်း ( Cardinal Sin) ရဲ့ ပါဝင်မှုဟာ အောင်မြင်မှုအတွက် ကြီးမားတဲ့အကြောင်းတစ်ခုပဲလို့ သုံးသပ်ကြ ပါတယ်။ ကာဒီနယ်ဆင်းက ပြည်သူ့အာဏာလှုပ်ရှားမှုကြီးအတွင်းမှာ စစ်ခေါင်းဆောင်တွေပါဝင် လာအောင် စည်းရုံးနိုင်ခဲ့တဲ့သူပါ။ ခရစ်ယန်သီလရင်များက အကြမ်းမဖက်အာခံခြင်းကို သရုပ်ပြခဲ့ တာဟာ လူထုလှုပ်ရှားမှုကို ဖြိုခွဲဖို့ လာခဲ့တဲ့ စစ်သားတွေရဲ့ နှလုံးသားကို အရည်ပျော်သွားစေခဲ့တယ်။

ကျောင်းသူကျောင်းသားနဲ့ အခြေခံပြည်သူလူထုကစပြီး ဘာသာရေးဝန်ထမ်းတွေအဆုံး ပါဝင်တဲ့ ပြည်သူ့အာဏာလှုပ်ရှားမှုကြီးမှာအတွင်းမှာ လုယက်မှု ၊ သတ်ဖြတ်မှု ၊ ရုန်းရင်းဆန်ခတ်မှုတွေ မဖြစ်ပွားခဲ့ပါဘူး။ လူမျိုးရေးပဋိပက္ခတွေ မဖြစ်ခဲ့သလို ဘာသာရေးအဓိကရုန်းတွေလည်း မဖြစ်ခဲ့ ပါဘူး။ ဒါကြောင့်လည်း မူလက သမ္မတမားကို့စ်ကို သစ္စာခဲ့တဲ့ စစ်ခေါင်းဆောင်တွေပင် ပြည်သူ့ အာဏာ လှုပ်ရှားမှုနဲ့ ပူးပေါင်းလာကြတာပါ။

လူထုရဲ့ အကြမ်းမဖက်လှုပ်ရှားမှုကြီးက စစ်ခေါင်းဆောင်တွေကို စွဲဆောင်နိုင်တဲ့အပြင် နိုင်ငံ တကာရဲ့ ထောက်ခံမှုကိုလည်း အကြီးအကျယ်ရရှိခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်အစိုးရက  ပြည်သူ့အာဏာ လှုပ်ရှားမှုဘက်မှာ ရပ်တည်နေတဲ့ အကွီနိုကို ထောက်ခံခဲ့ပြီး မားကို့စ်ကို အာဏာစွန့်ဖို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။ မားကို့စ်ကို ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံက ထွက်ခွါသွားအောင် စီစဉ်ပေးခဲ့ပါတယ်။ဖိလစ်ပိုင်ရဲ့ ပြည်သူ့အာဏာလှုပ်ရှားမှုဟာ အကြမ်းမဖက်အာခံနည်းရဲ့ အောင်မြင်မှုအတွက် ပြီးပြည့်စုံတဲ့စံနမူနာတစ်ခုဖြစ်တယ်လို့ ပညာရှင်များက ဆိုကြပါတယ်။     ။