၁၉၅၀ ၀န္းက်င္ကာလ၏ မႏၱေလးအနီးတ၀ိုက္တြင္ တိုင္းျပည္ၿငိမ္သက္ေအးခ်မ္းမႈက အသားတက် မျဖစ္ေသးေပ။ တံတားဦးမွာ၊ ေက်ာက္ဆည္မွာ၊ မတၱရာမွာ၊ ျပင္ဦးလြင္လမ္း ၂၁ မိုင္မွာ စသည္ျဖင့္ တိုက္ပြဲေတြက က်ဳိးၾကားျဖစ္ေန၏။ တပ္မင္း ဗိုလ္မွဴးႀကီး တန္ယုဆိုင္နဲ႔ ဒုတပ္ရင္းမွဴး ဗိုလ္မွဴးခ်စ္ခိုင္တို႔ ဦးစီးေသာ ခလရ ၈ ကလည္း နန္းတြင္း၌ပင္ အေျခစိုက္ထား၏။ ခလရ ၈ က မံုရြာ ယင္းမာပင္၊ ေရႊဘို ေက်ာက္ေျမာင္းတ၀ိုက္ စစ္ဆင္ေန၏။ ထို႔ျပင္ တံတားဦး၊ ေက်ာက္ဆည္၊ ျမင္းၿခံဆံုရာ ႀတိဂံနယ္ေျမသို႔လည္း စစ္ဆင္ေရး၀င္ရသည္။ ထိုမွတဆင့္ မလဲသာဘက္ဆီ ဦးတည္ရ၏။ စစ္ဆင္ေရးႀကီးမ်ား တရစပ္ မရပ္မနား၊ ဆင္ႏႊဲၿပီး တပ္သို႔ ျပန္လည္ အနားယူေနေသာအခ်ိန္တြင္ ႐ုပ္အာဟာရအတြက္သာမက စိတ္အာဟာရအတြက္ပါ အင္အား ျဖည့္တင္းၾကရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တပ္မွဴးက ဦးစီးၿပီး တပ္မေတာ္သက္သာေခ်ာင္ခ်ိေရး ရန္ပံုေငြ ပေဒသာကပြဲကို က်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့၏။ ထိုကပြဲအတြက္ ၿမိဳ႕မတူရိယာအသင္းက ဂီတဆိုင္ရာ တာ၀န္ယူခဲ့သည္။ ဇာတ္စင္ေပၚ တက္ေရာက္ကျပသူမ်ားက တပ္မေတာ္သားမ်ားနဲ႔ မိသားစု၀င္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ကိႏ္ၷရာယိမ္းအတြက္ မင္းသမီးၾသဘာေသာင္းက တာ၀န္ယူ တီးလံုးတိုက္ေပးခဲ့၏။ ျပင္ပမွ မင္းသမီးခင္စမ္းတင္ကိုလည္း ငွားရမ္းထားသည္။ ခင္စမ္းတင္ကား နာမည္ေက်ာ္ ““ခင္စမ္းတင္၊ ခင္စမ္းရင္”” အၿငိမ့္အဖြဲ႔မွ ျဖစ္သည္။ မင္းသမီး ခင္စမ္းတင္နဲ႔ ႏွစ္ပါးသြား အခန္းတြင္ တြဲဖက္ကျပမည့္သူက ခလရ ၈ မွ တပ္ၾကပ္တင္ေဖ ျဖစ္ကာ မင္းမ်ဳိးမင္းႏြယ္ဟု ဆိုသည္။ ႏွစ္ပါးသြားခန္းအတြက္ မင္းသားအကကို မႏၱေလးၿမိဳ႕သို႔ လာေရာက္ ကျပေနေသာ ဦးဖိုးစိန္ႀကီးဇာတ္မွ မင္းသားကက္နက္စိန္က သင္ျပေပးဟု ဆို၏။ ဤသို႔ျဖင့္ တဘက္က တိုင္းျပည္တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရင္း တဘက္ အႏုပညာ အလုပ္လုပ္ကာ အႏုပညာသည္မ်ားနဲ႔ ပါ ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ခဲ့ၾက သည္။ ထိုႏွစ္ ၁၃၁၁-၁၂ ခုႏွစ္ သႀကၤန္မွာေတာ့ ရန္ကုန္ေရာက္ေနသည့္ ၿမိဳ႕မကိုလွဒင္က မႏၱေလးရွိ အေပါင္းအသင္းမ်ားကို ေခၚယူကာ “ေရႊမန္းေရယာဥ္” အမည္ျဖင့္ အလွျပယာဥ္ ထြက္သည္။ ရန္ကုန္ေရာက္ “မႏၱေလး ျမန္မာကုန္သည္မ်ားအသင္း”က ကမကထျပဳ စီစဥ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ ဆရာၿငိမ္းလည္း စိတ္ေျပလက္ေပ်ာက္သေဘာနဲ႔ ရန္ကုန္သႀကၤန္သို႔ ဆင္းကာ ဆင္ႏႊဲသည္။ မႏၱေလးမွာ ၿမိဳ႕မအသင္းက ေငြငန္းယာဥ္ႀကီးနဲ႔ သႀကၤန္ပြဲေတြ အဆက္မျပတ္ ဆင္ႏႊဲခဲ့ေသာ္လည္း သီခ်င္းေရးစပ္ေပးတီးလံုးခ်ေပးခဲ့႐ုံက လြဲ၍ ဆင္ႏႊဲခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့ေသာ ဆရာၿငိမ္းသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ သႀကၤန္၌ “ေရႊမန္းေရယာဥ္” အလွျပကားေပၚ၌ ေငြငန္း႐ုပ္ႀကီးနဲ႔ ကပ္လ်က္ထိုင္ကာ သႀကၤန္ပြဲ၌ ဆင္ႏႊဲခဲ့၏။ ထိုႏွစ္ သႀကၤန္အတြက္ ဆရာက “သဘာ၀ရႊင္ျမဴးႏွစ္ကူး ဗမာ့ေရ သဘင္” အစခ်ီ “ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသႀကၤန္” သီခ်င္းကိုလည္း ေရးစပ္ခဲ့သည္။ (သဘာ၀ရႊင္ျမဴး ႏွစ္ကူးဗမာ့ေရသဘင္၊ ခါေရစင္လန္းၾကည္ရႊင္ ေအးေစခ်င္ ခ်မ္းတင္ခင္၊ စိမ့္စိမ့္ခ်မ္းခ်မ္း၊ ေအးေအးေလာင္းေပ၊ ေလာင္းေလေအးေလ၊ ေအးေလေလာင္းေလေတြမို႔ ခ်စ္မိတ္ေဆြျဖစ္ေၾကာင္း အခြင့္ေကာင္းႀကံဳလို႔ပင္)၂ (ေရႊဂုန္သူမို႔ ဖ်တ္လတ္ျဖဴစင္ ရွင္းေၾကာ့ယဥ္ယဥ္ မာပါေစ ဆုထူးဆင္)၂ ပိေတာက္ေတြ ေ၀ေ၀လြင္လြင္ ေရႊရည္လူး ဖူးပြင့္တဲ့ (ဒီအခ်ိန္တြင္၊ ဗမာျပည္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ရြက္သစ္ႏုႏု၊ ခါေတာ္ေရစင္ဖ်န္းလို႔ ေ၀စီလြင္ ေငြငန္းဆုေတာင္း ေအာင္ေၾကာင္းကိုပင္ ခါေတာ္ေရသဘင္။ တကယ္ေတာ့ ထိုႏွစ္က မႏၱေလးသားေတြ ရန္ကုန္ေရသဘင္ ဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကေသာ္လည္း မႏၱေလးေရသဘင္၏ အသံ၊ သီခ်င္း၊ ျမင္ကြင္းမ်ားကို ရန္ကုန္သားမ်ားက ထိေတြ႔ ရင္းႏွီး ႏွစ္သက္ၿပီး ျဖစ္ေနၾကၿပီ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ကိုအံ့ႀကီး၊ ကိုဘဦးတို႔ ဘီတီဘရားသား အဖြဲ႔က သူတို႔၏ ျပင္ဦးလြင္ေခ်ာင္းေကြ႔ရွိ ဘီတီေကာ္ဖီၿခံမ်ားမွ ေကာ္ဖီပင္မ်ား စိုက္ပ်ဳိးပံု၊ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ပံု၊ ရွမ္းပ်ဳိျဖဴေလး မ်ား ေကာ္ဖီခူးၾကပံု၊ ေကာ္ဖီေစ့မ်ားကို အမႈန္႔အထိ အဆင့္ဆင့္ စီမံ ေဆာင္ရြက္ပံုမ်ားကို အဆစ္အပိုင္းက်နစြာ ႐ုပ္ရွင္ကားတိုေလး ႐ိုက္ကူးၿပီး ဘီတီေကာ္ဖီအား ေၾကာ္ျငာသည္။ ထို႐ုပ္ရွင္ကားပိုင္းတိုေလးမွာ မႏၱေလးသႀကၤန္ျမင္ကြင္းကိုလည္း ေနာက္ခံသီခ်င္းမ်ားျဖင့္ ႐ိုက္ကူး ထည့္သြင္းထား၏။ ေကာ္ဖီထုတ္လုပ္ပံု၌ ကိုဘဦး၏ အေျပာကေလး ကို ေနာက္ခံဂီတသံျဖင့္ ျဖဴးေပးကာ မႏၱေလးသႀကၤန္အခန္း၌ ကိုအံ့ႀကီး၏ အဆိုတြင္ တူးပို႔တူးပို႔ သံၿမိဳင္ၿမိဳင္ျဖင့္““ေရႊမန္းေတာင္ရိပ္ခို”” သီခ်င္းကို ၿမိဳင္ၿမိဳင္ဆိုင္ဆိုင္ႀကီး တီးမႈတ္ထားသည္။ အဆိုေကာင္း၊ အတီးေကာင္းနဲ႔ ျမင္ကြင္းသစ္၊ အသံသစ္မို႔ ဘီတီဘုရားသား ႐ုပ္ရွင္ကားအပိုင္းတိုကေလး က ရန္ကုန္မွာ ေရပန္းစားေနသည္။ ထိုကားပိုင္းတိုေလးကို ျပသၿပီး ဘီဒီတီး၀ိုင္းအဖြဲ႔ကလည္း ၿမိဳ႕မသီခ်င္းမ်ားကို ေဖ်ာ္ေျဖေနက်မို႔ မ်က္ႏွာႀကီး အသိုင္းအ၀န္းၾကား၌ ကားပိုင္း တိုေလးနဲ႔ တီး၀ိုင္းအား ဖိတ္ၾကား ျပသေစခဲ့သည္မွာ လက္မလည္ေတာ့။ ျပသေဖ်ာ္ေျဖရာေနရာတိုင္းမွာလည္း ““ျမနႏ္ၵာ၊ ေရညိဳညိဳရစ္ကာ သန္းတယ္၊ ေရႊမန္းေတာင္ရိပ္ အတူတူ ခိုမယ္ ပ်ဳိျဖဴေတြရယ္”” ဟူေသာ သီခ်င္းသံက ေခတ္စား၍ မဆံုးေတာ့။ ရန္ကုန္ရဲမင္းႀကီး ဦးေက်ာ္ျမင့္ကလည္း “ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္း အကြက္အကြင္းေကာင္းသည့္ မည္သည့္ေနရာ၌ မဆို ခြင့္ျပဳခ်က္ ႀကိဳတင္ရယူရန္မလိုဘဲ ႐ုပ္ရွင္ျပသခြင့္ပါမစ္ ထုတ္ေပးလိုက္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ရန္ကုန္တၿမိဳ႕လံုး ““ေရႊမန္းေတာင္ရိပ္ခို”” သီခ်င္းအေၾကာင္း အၿမဲတမ္းပါရွိစၿမဲ ျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆရာၿမိဳ႕မၿငိမ္းတို႔ ရန္ကုန္ေရသဘင္တြင္ ပါ၀င္ဆင္ႏႊဲၾကေသာအခါ ရန္ကုန္က အထူး အားေပးခဲ့ၾကသည္။ ထိုႏွစ္က ““ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေရသဘင္”” သီခ်င္းအသစ္အျပင္ ရန္ကုန္က ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ၿပီး ““ေရႊမန္းေတာင္ရိပ္ခို”” သီခ်င္းကိုလည္း အထူးပြဲေတာင္းခံရေသာေၾကာင့္ ““ေရႊမန္းေရယာဥ္”” အလွျပယာဥ္ေပၚမွ ဆရာၿမိဳ႕မၿငိမ္း၏ ေရွ႕ေမွာက္မွာပင္ ““ေရႊမန္းေတာင္ရိပ္ခို””သီခ်င္းကို တြင္တြင္ႀကီး သီဆို ဧည့္ခံေပးခဲ့ၾကရေလသည္။ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ သႀကၤန္အတြက္ စတင္ေရးစဥ္က““ခင့္ေငြငန္းလာၿပီကြယ္ ဆီးႀကိဳလွည့္ကြယ္”” ဟူေသာ စာသားတြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ““ေရႊမန္းေရယာဥ္”” အလွျပယာဥ္ေပၚမွ သီဆိုေသာအခါ ““ခင့္ေရႊမန္းလာၿပီကြယ္ ဆီးႀကိဳလွည့္ကြယ္”” ဟုပဲ ေျပာင္းလဲ သီဆိုခဲ့၏။ ေနာင္တခ်ိန္ ကိုအ့ံႀကီးက ထိုသီခ်င္းကို ဓာတ္ျပားသြင္း ျဖန္႔ခ်ိေသာအခါ ““ခင္႔ ေရႊမန္းလာၿပီကြယ္”” ဟုပဲ ဆက္လက္ သီဆိုေသာေၾကာင့္ ဆရာၿငိမ္းမိသားစုက မူရင္းစာသားအမွန္ကို လွမ္း၍ ေထာက္ျပခဲ့ဖူးသည္။ ဆူးငွက္ မွတ္ခ်က္-စာေရးသူ၏ ေဖ့စ္ဘြတ္မွ ခြင့္ျပဳခ်က္ျဖင့္ ျပန္လည္ေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။