မည်သူ့ကိုမျှ မယုံပါနှင့်၊ အရာရာကို စစ်ဆေးပါ။
သင်သည် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (PDF) မှ ဖြစ်စေ၊ ဒစ်ဂျစ်တယ် စည်းရုံးရေးမှူး၊ သတင်းသမား သို့မဟုတ် တော်လှန်ရေးလှုပ်ရှားမှုအတွက် အရပ်သားပံ့ပိုးကူညီသူ ဖြစ်စေ၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် အရေးကြီးသော မေးခွန်းတခု ရှိပါသည်။
သင်၏ စက်ပစ္စည်းများနှင့် နေ့စဉ် အသုံးပြုနေသော ဒစ်ဂျစ်တယ်စနစ်များကို အမှန်တကယ် ယုံကြည်နိုင်ပါသလား။
မြန်မာ့စစ်အာဏာရှင်အဖွဲ့သည် ကျယ်ပြန့်သော စောင့်ကြည့်မှုများ၊ ဆက်သွယ်မှုများကို ကြားဖြတ်ခြင်းနှင့် စပိုင်ဝဲ ထည့်သွင်းခြင်းများ ပြုလုပ်နေသည့် ကမ္ဘာတွင် မျက်စိစုံမှိတ် ယုံကြည်ခြင်းသည် အန္တရာယ်ရှိသည်။
အဖြေမှာ Zero Trust Architecture (ZTA) မူဝါဒနှင့် ယင်း၏စနစ်ကို မွေးမြူလေ့ကျင့် လက်ခံ ကျင့်သုံးရန်သာ ဖြစ်သည်။
၎င်းသည် ဆက်တိုက်ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသော အရေးကြီးစနစ်များကို ကာကွယ်ရန်အတွက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေး အသိုင်းအဝိုင်း၏ ဦးဆောင်ပုံစံ ဖြစ်သည်။
Zero Trust ဆိုသည်မှာ အဘယ်နည်း။
“Zero Trust” ဆိုသည်မှာ မည်သည့်အသုံးပြုသူ၊ စက်ပစ္စည်း သို့မဟုတ် စနစ်ကိုမဆို မူလအားဖြင့် ယုံကြည်၍မရဟု ယူဆသည့် ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေး မူဘောင်တခု ဖြစ်သည်။
သင့်ကိုယ်ပိုင်ကွန်ရက်အတွင်းမှ အရာများကိုပင် မယုံကြည်ရ။
၎င်း၏ အဓိကမူများ
• Never trust, always verify ဘယ်တော့မှ မယုံပါနဲ့၊ အမြဲတမ်း စစ်ဆေးပါ။ အသုံးပြုသူများနှင့် စနစ်များအားလုံးကို ဆက်တိုက် စစ်မှန်ကြောင်း အတည်ပြုပြီး စစ်ဆေးရပါမည်။
• Least privilege ကိုယ့်တာဝန်အတွက် လိုအပ်တဲ့ အခွင့်အရေးကိုပဲ ပေးခြင်း (ဆိုလိုတာက မိမိနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အကြောင်းအရာ လုပ်ဆောင်ရမယ့် အရာကိုပဲ ခွင့်ပေးစေခြင်း၊ အထူးအခွင့်အရေး အနည်းဆုံးသာ ပေးခြင်း)။ အသုံးပြုသူများကို ၎င်းတို့၏ လုပ်ငန်းတာဝန်များအတွက် လုံးဝ လိုအပ်သော အခွင့်အရေးများကိုသာ ပေးသည်။
• Segmentation ခွဲခြားသတ်မှတ်ခြင်း။ အရင်းအမြစ်များကို သီးခြားခွဲထုတ်ခြင်းဖြင့် နေရာတခုတွင် ထိခိုက်မှုဖြစ်လျှင် အခြားနေရာများကို ထိခိုက်မှုမရှိစေရန်။
• Constant monitoring စဉ်ဆက်မပြတ် စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးခြင်း။ ဆိုင်ဘာ တောင်းဆိုမှုတိုင်း၊ ဆိုင်ဘာ ဝင်ရောက်ရန် ကြိုးပမ်းမှုတိုင်းနှင့် ယင်းတို့၏ စက်ပစ္စည်းတိုင်းကို ခြေရာခံပြီး ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာသည်။
မြန်မာပြည်အတွက် Zero Trust အဘယ်ကြောင့် အရေးကြီးသနည်း။
မြန်မာ့တော်လှန်ရေးအခြေအနေတွင် ခြိမ်းခြောက်မှုများသည် သီအိုရီအရသာ မဟုတ်ဘဲ တက်ကြွပြီး ဆက်တိုက်ရှိနေသည်။
စပိုင်ဝဲပါသော ဖုန်းများမှသည် အဖွဲ့အစည်းများအတွင်း ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်သူများအထိ၊ မူလအားဖြင့် ယုံကြည်ခြင်းသည် အသက်အန္တရာယ် ဖြစ်စေနိုင်သည်။
Zero Trust ကို လက်ခံကျင့်သုံးခြင်း ဆိုသည်မှာ
• အဖွဲ့ဝင်အသစ်များကို အလိုအလျောက် မယုံကြည်ခြင်း။ (ဆိုင်ဘာထဲ အသစ်ဝင်ရောက်မှုတိုင်းကို သံသယထားရှိခြင်းကို ဆိုလိုသည် အလိုအလျောက် ယုံကြည်မှုပေးခြင်းကို မပေးခြင်း။)
• အရေးကြီးဒေတာများကို အမြဲတမ်း သို့မဟုတ် အားလုံးအတွက် ဝင်ရောက်ခွင့်မရှိခြင်း။
• စက်ပစ္စည်းအဆင့် စစ်မှန်ကြောင်း အတည်ပြုခြင်းနှင့် ဒေတာကုဒ်သွင်းခြင်းတို့ကို အတင်းအကျပ် လုပ်ဆောင်ခြင်း။
• အတွင်းပိုင်းဆက်သွယ်မှုကို စစ်ဆေးအတည်ပြုခြင်းမရှိပါက ထိခိုက်နိုင်သည်ဟု သဘောထားခြင်း။
တော်လှန်ရေးအဖွဲ့များ အဘယ်အရာများ တည်ဆောက်သင့်သနည်း။
လုံခြုံသော ကွန်ပျူတာပတ်ဝန်းကျင်များကို တည်ဆောက်ရန်အတွက် မြန်မာ့တော်လှန်ရေးအဖွဲ့များသည် အောက်ပါတို့ကို အကောင်အထည်ဖော်သင့်သည်။
၁။ လုံခြုံသော Operating Systems များ
• Tails OS (tails.net) – ခြေရာမကျန်သည့် Live OS ဖြစ်ပြီး အရေးကြီးသော လုပ်ငန်းဆောင်တာများအတွက် အကောင်းဆုံး ဖြစ်သည်။
• Qubes OS (qubes-os.org) – လုပ်ငန်းတာဝန်တခုစီအတွက် သီးခြား Virtual Machines (VM) များကို အသုံးပြုထားသဖြင့် စနစ်တခုလုံး ထိခိုက်နိုင်ခြေကို လျှော့ချပေးသည်။
၂။ End-to-End Encrypted Communication များ
• Signal – လုံခြုံသော စာတိုပေးပို့ခြင်းအတွက် အကောင်းဆုံး (signal.org)။
• Session – ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုလျှော့ချထားပြီး metadata ဒဏ်ခံနိုင်သော မက်ဆင်ဂျာ။
• Morse Code over VPN – အချို့ PDF များသည် secure VPN tunnels များမှတဆင့် အော့ဖ်လိုင်းမော့စ်ကုဒ်သွင်းခြင်းဖြင့် တီထွင်ဖန်တီးလျက်ရှိသည်။
၃။ Access Control Systems များ
• Role-Based Access Control (RBAC) ကို အကောင်အထည်ဖော်ပါ။
• Just-in-Time (JIT) access ကို အသုံးပြုပါ — အချိန်တိုအတွင်း သက်တမ်းကုန်ဆုံးနိုင်သော ခွင့်ပြုချက်များ။
• logins နှင့် device access အတွက် Multi-Factor Authentication (MFA) ကို အတင်းအကျပ် လုပ်ဆောင်ပါ။
၄။ Data Encryption and Storage များ
• သိမ်းဆည်းထားသော ဒေတာများအတွက် AES-256 သို့မဟုတ် ChaCha20 encryption ကို အသုံးပြုပါ။
• ကုဒ်သွင်းထားသော အီးမေးလ်များနှင့် စာရွက်စာတမ်းများအတွက် GPG/PGP ကို အသုံးပြုပါ။
• Proton Drive သို့မဟုတ် Skiff ကဲ့သို့သော end-to-end encrypted cloud platform များတွင် ဒေတာများကို သိမ်းဆည်းပါ။
မြန်မာ့ဒစ်ဂျစ်တယ်တော်လှန်ရေး ရင်ဆိုင်နေရသော အဓိကခြိမ်းခြောက်မှုများ
၁။ Hardware Backdoors စျေးပေါသော တင်သွင်းဖုန်းများ၊ အထူးသဖြင့် တရုတ်အမှတ်တံဆိပ်များသည် လျှို့ဝှက်စောင့်ကြည့်ရေး ချစ်ပ်များ ပါဝင်နိုင်သည်။ [အရင်းအမြစ်- The Intercept, 2023]
၂။ အဖွဲ့အစည်းအတွင်း စပိုင်ဝဲ အော်ပရေတာများ Zero Trust မရှိပါက ပြည်တွင်း ခြိမ်းခြောက်မှုများကြောင့် ကွန်ရက်တခုလုံး ပျက်စီးသွားနိုင်သည်။ ထိခိုက်မှု ဖြစ်နိုင်သည်ဟု ယူဆကာ ဝင်ရောက်ခွင့်ကို သီးခြားခွဲထားပါ။
၃။ မျှဝေသုံးစွဲထားသော စက်ပစ္စည်းများနှင့် အများသုံးကွန်ရက်များ အများသုံး Wi-Fi၊ မျှဝေသုံးစွဲထားသော ဖုန်းများ သို့မဟုတ် မျှဝေသုံးစွဲထားသော VPN များကို ရှောင်ကြဉ်ပါ၊ ၎င်းတို့သည် စောင့်ကြည့်ရေးအတွက် အဓိကပစ်မှတ်များ ဖြစ်သည်။
PDF များ၊ CDM နှင့် ဒီမိုကရေစီလှုပ်ရှားမှုများအတွက် အဓိက အကြံပြုချက်များ
• Zero Trust ကို အဖွဲ့အစည်းတခုလုံးအတွက် မူဝါဒအဖြစ် တရားဝင်သတ်မှတ်ပါ။
• အဖွဲ့ဝင်အသစ်များ (နက်ဝပ်ထဲ အသစ်ဝင်လာသူများ) သို့မဟုတ် စက်ပစ္စည်းအသစ်များကို အလိုအလျောက် မယုံကြည်ပါနှင့် — သေချာစွာ စစ်ဆေးအတည်ပြုပါ။
• ယူနစ်တခုလျှင် အနည်းဆုံး တဦးစီကို ဒစ်ဂျစ်တယ်/ကွန်ရက်လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ သင်တန်းပေးပါ။
• ကိရိယာများကို အလျင်စလို မသုံးစွဲပါနှင့်။ ခြိမ်းခြောက်မှုပုံစံကို သုံးသပ်ပြီး ပြောင်းလဲမှုများကို စီစဉ်ပါ။
နိဂုံးချုပ်
တော်လှန်ရေးအတွက် ဒစ်ဂျစ်တယ် ခံတပ်
Zero Trust သည် နည်းပညာမူဘောင်တခုထက်မကဘဲ အတွေးအခေါ်တခု ဖြစ်သည်။
မြန်မာပြည် လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲတွင် အရပ်သားဦးဆောင်အဖွဲ့များသည် ပျက်စီးလွယ်သော ကွန်ရက်များနှင့် ကိရိယာများကို မှီခိုနေရသည့်အတွက် ဤဗိသုကာပုံစံသည် ဒစ်ဂျစ်တယ်ဒိုင်းလွှားတခု ဖြစ်လာသည်။
Zero Trust အခြေခံမူများကို လက်ခံကျင့်သုံးခြင်းသည် ရွေးချယ်စရာတခုမျှ မဟုတ်တော့ပါ။
၎င်းသည် မရှိမဖြစ် လိုအပ်ချက်တခု ဖြစ်သည်။
၎င်းသည် မြန်မာပြည်ရှိ အသက်ပေါင်းများစွာ၊ လုပ်ငန်းဆောင်တာများနှင့် ဒီမိုကရေစီ၏ အနာဂတ်ကို ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်။
ဦးအင်္ဂါ
ကိုးကားချက်များ
• National Institute of Standards and Technology (NIST) – Zero Trust Architecture Guidelines (SP 800-207)
• Signal – https://signal.org
• Qubes OS – https://www.qubes-os.org
• Tails OS – https://tails.net
• The Intercept – "China’s Hardware Backdoors in Phones" (2023)
