ဒီတပတ်မှာ ထူးထူးခြားခြား အိမ်ဖြူတော်ဘဲဥပုံရုံးခန်းမှာ လုပ်သွားတဲ့ အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်နဲ့ ကမ္ဘာ့အချမ်းသာဆုံးပုဂ္ဂိုလ် အီလွန်မက်စ်တို့ရဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ ကောက်နုတ်ချက်နဲ့အတူ ဂါဇာကို မဝယ်ဘဲ လက်လွှဲယူမယ့်ကိစ္စ သမ္မတထရမ့်ပ်နဲ့ ဂျော်ဒန်ဘုရင် တို့ရဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ အကြောင်းတွေစုစည်း ဖော်ပြပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အစိုးရ အကျိုးထိရောက်မှုဌာန (DOGE) အကြီးအကဲ အီလွန်မတ်စ်က သူ့ရဲ့ အစိုးရအသုံးစရိတ်လျှော့ချရေး အစီအစဉ်အပေါ် ခုခံချေပသွားခဲ့ပြီး၊ အမေရိကန်အစိုးရကို မောင်ပိုင်စီးဖို့လုပ်နေတာလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းကိုပါ ဖြေရှင်းခဲ့ပါတယ်။ ထူးခြားတာကတော့ သမ္မတတွေသာ သတင်းထောက်တွေကို တွေ့ဆုံဖြေကြားလေ့ရှိတဲ့ အိမ်ဖြူတော်၊ ဘဲဥပုံရုံးခန်းမှာ မတ်စ်ကပါ သမ္မတထရမ့်ပ်နဲ့ အတူ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၁ ရက်က သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲလုပ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ကမ္ဘာ့အချမ်းသာဆုံးပုဂ္ဂိုလ်၊ Tesla နဲ့ SpaceX CEO ၊ X လူမှုကွန်ရက်ပိုင်ရှင်၊ အီလွန်မတ်စ်ဟာ သမ္မထရမ့်ပ် အာဏာရပြီးနောက်ပိုင်းပထမဆုံးအကြိမ် မီဒီယာတွေနဲ့ တွေ့ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ သတင်းထောက်တွေ အမေးကို ဖြေကြားအပြီးမှာ အစိုးရဝန်ထမ်းအင်အား လျှော့ချရေး DOGE ဌာနကို လုပ်ပိုင်ခွင့် တိုးပေးတဲ့ အမိန့်ကိုပါ ထရမ့်ပ်က လက်မှတ်ထိုးခဲ့ပါတယ်။
မတ်စ်ဦးဆောင်တဲ့ DOGE ဟာ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုမရှိဘူး၊ ကိုယ်ကျိုးစီးပွားပဋိပက္ခ တွေရှိနေတယ်လို့ ဝေဖန်ခံနေရသလို တရားစွဲဆိုမှုတွေနဲ့လည်း ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ ဒီအချိန်မှာ ထရမ့်ပ်က မတ်စ်နဲ့အတူ ရပ်တည်ကြောင်း ဘဲဥပုံရုံးခန်းမှာ အတူတွဲလူလုံးပြခဲ့တာဖြစ်သလို လုပ်ပိုင်ခွင့်ပါ တိုးပေးလိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ မတ်စ်နဲ့ အတူ သားငယ် X ပါ အတူရှိနေခဲ့တာတွေ့ရပါတယ်။
အီလွန်မတ်စ်
“အဲဒီကိစ္စကို နိုင်ငံခြားရေးဌာနနဲ့ရော ဝန်ကြီး ရူဘီယိုနဲ့ ပါ ကျုပ်တို့ အနီးကပ်တွဲလုပ်နေပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ကျုပ်တို့မှာ အီဘိုလာကာကွယ်ရေး၊ HIV ကာကွယ်ရေး ရန်ပုံငွေဖွင့်ပေးတာ ရှိပါတယ်။ .. ဟုတ်ပါတယ်။ မှန်ပါတယ်။ ကျုပ်တို့လှုပ်ရှားတာမြန်နေပါတယ်။ ဒါကြောင့် အမှားတွေလည်းရှိမှာပါ။ ဒါပေမဲ့ လုံးဝမြန်မြန်ဆန်ဆန်ပဲ အမှားတွေကို ပြင်သွားမှာဖြစ်ပါတယ်။"
သတင်းထောက်
“ဒါဆို USAID ကရော ထိုက်တန်တဲ့ကိစ္စလို့ ထင်ပါလား”
အီလွန်မတ်စ်
"တချို့ထိုက်တန်တဲ့ကိစ္စတွေတော့ရှိမယ်ထင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ခြုံပြောရရင်၊ ပေးရတာနဲ့ ရတာတန်သလားဆိုရင်တော့ တော်တော်မတန်ဘူးပဲ ပြောရမယ်။ ပြီးတော့ USAID က လုပ်နေတာ တော်တော်များများက ရွေးကောက်ပွဲကို လွှမ်းမိုးဖို့ လုပ်ခဲ့တာတွေဖြစ်နေပြီးတော့ သံသယဖြစ်စရာကောင်းတဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့ မရိုးမသားလုပ်တာတွေများနေတယ်လို့ထင်ပါတယ်။"
အမေရိကန် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်ပ်
"ကျုပ်တို့ ဖမ်းမိထားတဲ့ မသမာမှုတွေက အများကြီးပါ။ နှစ်ပတ်လောက်အတွင်းမှာတင် ဒေါ်လာ ဘီလီယံ အများကြီးကို ဖမ်းမိထားပြီးလို့ ထင်ပါတယ်။ ပြီးတော့ ခင်ဗျားတို့ မယုံနိုင်လောက်တဲ့ ကိန်းဂဏန်းတွေအထိ တက်သွားဦးမှာပါ။"
အီလွန်မတ်စ်
"ပြည်သူတွေဆီကနေ အစိုးရဆီကို ကောင်းမွန်တဲ့ တုံ့ပြန်မှု လမ်းကြောင်းတခု မရှိဘူးဆိုရင်၊ ဗျူရိုကရေစီစနစ်က အုပ်ချုပ်နေမယ်ဆိုရင်၊ အစိုးရဝန်ထမ်းတွေက အာဏာရှိနေမယ်ဆိုရင် ဒီမိုကရေစီဆိုတာ ဘာအဓိပ္ပာယ်ရှိတော့မလဲ။ ပြည်သူတွေက မဲပေးပြီး သူတို့ရဲ့ဆန္ဒကို သမ္မတ၊ အထက်နဲ့ အောက်လွှတ်တော်တို့လို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်တွေဆီကနေ မဆုံးဖြတ်နိုင်ဘူးဆိုရင် ကျနော်တို့က ဒီမိုကရေစီမှာ နေနေတာ မဟုတ်တော့ဘူး၊ ဗျူရိုကရေစီမှာ နေနေတာပဲ။ ဒါကြောင့် အဲဒီတုံ့ပြန်မှု လမ်းကြောင်းကို ပိတ်ဖို့၊ အဲဒီတုံ့ပြန်မှု လမ်းကြောင်းကို ပြင်ဖို့ အရမ်းအရေးကြီးပါတယ်။ ရွေးကောက်ခံမဟုတ်ဘဲ အကြီးကြီးဖြစ်နေတဲ့ ဗျူရိုကရေစီ ယန္တရားကြီးအစား၊ ပြည်သူတွေ၊ ပြည်သူ့ကိုယ်စားလှယ်တွေ၊ သမ္မတ၊ အောက်လွှတ်တော်နဲ့ အထက်လွှတ်တော်တွေကသာ ဘာဖြစ်မယ်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။”
အီလွန်မတ်စ်
“ကျနော်တို့က လိုငွေပြမှုကိုလည်း ကိုင်တွယ်မှာပါ။ ၂ နှစ်စာ ဒေါ်လာထရီလီယံချီ လိုငွေပြနေပါတယ်။ ဒီလိုငွေပြမှုအတွက် တခုခု မလုပ်ဘူးဆိုရင် နိုင်ငံက ဒေဝါလီခံရတော့မှာပါ။ အံ့သြစရာကောင်းတာက အမျိုးသားကြွေးမြီအတွက် အတိုးပေးနေရတာက ကာကွယ်ရေးဌာန ဘတ်ဂျက်ထက်တောင် ကျော်နေပါပြီ။ ကျနော်တို့က ကာကွယ်ရေးအတွက် ငွေအများကြီး သုံးနေတာမို့ ဒါက အံ့သြစရာကောင်းပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီလိုပဲ ဆက်သွားနေရင် နိုင်ငံ ဒေဝါလီခံသွားပါလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် ဖက်ဒရယ်အသုံးစရိတ် လျှော့ချဖို့က ရွေးချယ်စရာ ကိစ္စမဟုတ်ပါဘူး။ လုပ်ကိုလုပ်ရမယ့်ကိစ္စဖြစ်တယ်လို့ ပြောချင်ပါတယ်။”
“ကျနော်တို့ တွေ့ရတာက၊ ထူးဆန်းတဲ့ကိစ္စက၊ ဗျူရိုကရေစီထဲမှာ လူတော်တော်များများက လစာ ဒေါ်လာ သိန်းဂဏန်းလောက် ရပေမဲ့ အဲဒီရာထူးတာဝန်ယူထားချိန်မှာပဲ ဒေါ်လာ သန်းနဲ့ချီတဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုတွေ စုဆောင်းနိုင်တဲ့ကိစ္စပါ။ USAID မှာ ဖြစ်သွားတာလိုပါပဲ။ ဒါက ဘယ်ကလာတာလဲဆိုတာ ကျနော်တို့ သိချင်နေတယ်။ သူတို့က ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရာမှာ တော်လွန်းလို့လား၊ ဒါဆို ကျနော်တို့လည်း သူတို့ဆီက အကြံဉာဏ်ယူသင့်တာပေါ့နော်။ ဒါပေမဲ့ သူတို့က ထူးထူးဆန်းဆန်း ချမ်းသာလာကြတယ်။ ဘာကြောင့်မှန်း မသိဘူး။ ဘယ်ကလာတာလဲ မသိဘူး။ တကယ့်လက်တွေ့ကတော့ သူတို့က အခွန်ထမ်းပြည်သူတွေရဲ့ စရိတ်နဲ့ ချမ်းသာလာတာပါ။ ဒါ အမှန်တရားပါပဲ။ ဥပမာ ဘဏ္ဍာရေးဌာနကိုကြည့်ရင် ကုမ္ပဏီတိုင်းမှာ ရှိသင့်တဲ့ အခြေခံ ထိန်းချုပ်မှုတွေ၊ ငွေပေးချေမှုတိုင်းမှာ ငွေပေးချေမှု အမျိုးအစား ကုဒ်ရှိရမယ်၊ ငွေပေးချေမှုကို ဖော်ပြတဲ့ မှတ်ချက်အကွက် ရှိရမယ်၊ မပေးရ စာရင်းထဲ ပါနေရင် တကယ် မပေးဘဲ ထားရမယ်ဆိုတာမျိုး။ အခုတော့ အဲဒါတွေ တခုမှ မဟုတ်သေးဘူး။”
“ကျနော်တို့က ရှိသင့်ပေမဲ့ မရှိသေးတဲ့ သာမန်ဆင်ခြင်တုံတရား (common sense) နဲ့ ညီတဲ့ ထိန်းချုပ်မှုတွေ ထည့်ဖို့ပဲ ပြောနေတာပါ။ ဒါမျိုးတွေ ဘယ်လို ဖြစ်လာတာလဲ မေးရင်၊ အဲဒါ တော်တော်ရူးတဲ့ကိစ္စပါ။ အားလုံးက တိုင်တန်းမှုတွေ လျော့အောင်လုပ်တာ (complaint minimization) ကို အာရုံစိုက်ကြည့်ရင် လုပ်နေတာတွေရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကို နားလည်လာမယ်။ လူတွေက ပိုက်ဆံရရင် မတိုင်တော့ဘူးဗျာ။ ဒါပေမယ့် ပိုက်ဆံမရရင်တော့ တိုင်တာပေါ့။ လိမ်တဲ့လူတွေကတော့ အသံအကျယ်ဆုံးနဲ့ အမြန်ဆုံး တိုင်ကြတာပေါ့။ အဲဒါကို နားလည်ရင် သဘောပေါက်လာမယ်။ အော်... ဒါကြောင့် ဘဏ္ဍာရေးဌာနက ငွေပေးချေမှုအားလုံးကို အတည်ပြုပေးတာပဲ၊ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ငွေပေးချေမှုအားလုံးကို အတည်ပြုလိုက်ရင် တိုင်တာတောတာတွေ မရှိတော့ဘူးလေ။”
“ဒါတွေက သာမန်ဆင်ခြင်တုံတရား (common sense) နဲ့ တွေးလို့ရတာတွေပါ။ ပြင်းထန်တာ ဒါမှမဟုတ် အစွန်းရောက်တာ မဟုတ်ပါဘူး။ အသုံးစရိတ်တိုင်းကို ကြည့်ပြီး ဒါက တကယ် ပြည်သူတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားအတွက် ဟုတ်လားလို့ မေးကြည့်ကြရအောင်ပဲ ပြောနေတာပါ။ ဟုတ်ရင် အတည်ပြုမယ်၊ မဟုတ်ရင် စဉ်းစားသင့်တယ်ပေါ့။ အဲဒီလိုမျိုးပါ။”
သတင်းထောက်
“ခင်ဗျားက အစိုးရကို မောင်ပိုင်စီး သိမ်းပိုက်ဖို့ လုပ်နေတယ်၊ အဲဒါကိုမှ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု မရှိတဲ့ပုံစံနဲ့ လုပ်နေတယ်လို့ ပြောနေကြတာရှိပါတယ်။ အဲဒီဝေဖန်မှုတွေအပေါ် ဘယ်လိုတုံ့ပြန်ချင်ပါသလဲ။"
အီလွန်မတ်စ်
“ပထမဆုံးအနေနဲ့ ပြည်သူ့ဆီက ဒီထက် ပိုအားကောင်းတဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်တောင်းခံလို့ မရနိုင်တော့ပါဘူး။ ပြည်သူတွေက မဲပေးခဲ့ကြပါတယ်။ ပြည်သူအများစုက သမ္မတထရမ့်ပ်ကို မဲပေးခဲ့ကြတယ်။ ကျနော်တို့ အောက်လွှတ်တော်မှာလည်းနိုင်ပါတယ်။ အထက်လွှတ်တော်မှာလည်း နိုင်ပါတယ်။ ပြည်သူတွေက အစိုးရပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး ကြီးကြီးမားမားလုပ်ဖို့ မဲပေးခဲ့ကြတာပါ။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး သံသယ မရှိသင့်ပါဘူး။ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးမှာလည်း ဒါပဲပြောခဲ့တာပါ။ သမ္မတက အစည်းအဝေးပွဲတိုင်းမှာ ဒီလိုပဲ ပြောခဲ့တာပါ။ ပြည်သူတွေက အစိုးရပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး ကြီးကြီးမားမားလုပ်ဖို့ မဲပေးခဲ့တာပါ။ ပြည်သူတွေက သူတို့ မဲပေးခဲ့တဲ့အတိုင်း ရမှာပါ။ တခါတလေတော့ ပြည်သူတွေက သူတို့ မဲပေးတဲ့အတိုင်း မရဘူးပေါ့။ ဒါပေမဲ့ ဒီသမ္မတလက်ထက်မှာတော့ သူတို့ မဲပေးခဲ့တဲ့အတိုင်း ရမှာပါ။ ဒါက ဒီမိုကရေစီရဲ့ အနှစ်သာရပါပဲ။”
သတင်းထောက်
“မစ္စတာ မတ်စ်၊ အိမ်ဖြူတော်ကတော့ ရှင့်မှာ ရှိနိုင်တဲ့ ကိုယ်ကျိုးစီးပွား ပဋိပက္ခတွေကို ဖော်ထုတ်ပြီး ရှောင်ရှားမယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဆိုလိုတာ ခင်ဗျားက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ထိန်ကျောင်းစောင့်ကြည့်တယ်လို့ ဆိုလိုတာလား။ တာဝန်ခံမှုနဲ့ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု ရှိစေဖို့ ဘယ်လို ထိန်းကျောင်းမှုတွေနဲ့ ဟန်ချက်ညီမှုတွေ လုပ်ထားပါသလဲ”
အီလွန်မတ်စ်
“ကျနော်တို့က အဖြစ်နိုင်ဆုံး ပွင့်လင်းမြင်သာမှု ရှိအောင် တကယ် ကြိုးစားနေပါတယ်။ တကယ်တော့ ကျနော်တို့ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို X လူမှုကွန်ရက်ပေါ်က DOGE အကောင့်မှာရော DOGE ဝဘ်ဆိုဒ်ပေါ်မှာပါ တင်ပေးထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကျနော်တို့ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ အားလုံးဟာ အမြင့်ဆုံး ပွင့်လင်းမြင်သာမှု ရှိပါတယ်။ DOGE အဖွဲ့အထက် ပိုပြီး ပွင့်လင်းမြင်သာမှု ရှိတဲ့ အဖွဲ့အစည်းမျိုးတောင်ရှိမယ်မထင်ပါဘူး။”
အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်နဲ့ ဂျော်ဒန်ဘုရင် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ
အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်ဟာ ဂျော်ဒန်ဘုရင် အဗ္ဗဒူလာနဲ့ အိမ်ဖြူတော်မှာ တွေ့ဆုံချိန်မှာ ဂါဇာကို လက်လွှဲယူမယ့် အစီအစဉ်ကိုထပ်ပြောခဲ့ပါတယ်။ ဂါဇာကို ဝယ်မှာ မဟုတ်ဘဲ လက်လွှဲယူမှာဖြစ်သလို၊ အီဂျစ်၊ ဂျော်ဒန်နဲ့ တစ်ခြားနိုင်ငံတွေမှာ ပါလက်စတိုင်းပြည်သူတွေကို ပြန်နေရာချပေးမယ်လို့ ပြောသွားခဲ့ပါတယ်။ ဂျော်ဒန်က ဒီအစီအစဉ်ကို လက်ခံသလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို ဂျော်ဒန်ဘုရင်က ယတိပြတ်မငြင်းဆန်နိုင်ခဲ့တာလည်း ထူးခြားပါတယ်။ အီဂျစ်အပါအဝင် တစ်ခြားအာရပ်နိုင်ငံတွေနဲ့ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းရဦးမယ်ဆိုတာမျိုးကို ပဲပြောသွားခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။
ဂျော်ဒန်ဘုရင် အဗ္ဗဒူလာ
"သမ္မတကြီးခင်ဗျား၊ ကျနော်တို့ကို လက်ခံတွေ့ဆုံတဲ့အတွက် အထူးပဲ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ ကျမ်းကျိန်ပြီး မကြာမီမှာပဲ တွေ့ဆုံရတာဟာ ကျနော်တို့ နှစ်နိုင်ငံကြား အထူးဆက်ဆံရေးနဲ့ ကျနော်တို့ နှစ်ဦးကြား ခင်မင်ရင်းနှီးမှု၊ ယုံကြည်မှုတွေရဲ့ သက်သေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ သမ္မတကြီးခင်ဗျား၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ ရှိနေတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေအားလုံးနဲ့အတူ ဒေသတွင်း တည်ငြိမ်မှု၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ သာယာဝပြောမှုတွေ ရရှိဖို့ ပန်းတိုင်ထိ ခေါ်ဆောင်နိုင်မယ့်သူကို နောက်ဆုံးတော့ တွေ့ရှိလိုက်ပြီလို့ ကျနော် တကယ်ယုံကြည်ပါတယ်။ အဲဒီမြင့်မြတ်တဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေကို ရရှိဖို့ ခင်ဗျားနဲ့အတူ ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ဖို့၊ ခင်ဗျားကို ထောက်ခံဖို့ဟာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ ရှိတဲ့ ကျနော်တို့ အားလုံးရဲ့ တာဝန်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီနေရာမှာ ရောက်ရှိနေရတာ အရမ်းပဲ ဝမ်းသာပါတယ်။ ခင်ဗျား ပြောသလိုပဲ၊ ရှေ့ဆက်ပြီး စိတ်ဝင်စားဖွယ် ဆွေးနွေးမှုတွေ ရှိနေမှာဖြစ်ပါတယ်။
သတင်းထောက်
"အစ္စရေးက အနောက်ဘက်ကမ်းကို သိမ်းယူခွင့် မပြုဘူးဆိုတာမျိုး ဂျော်ဒန်ဘုရင်ကို အာမခံ ပေးမှာလား”
ထရမ့်ပ်
"အဲဒါ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် အဆင်ပြေသွားမယ်လို့ ထင်တယ်။ ဒါက ဒီနေ့ ကျုပ်တို့ ဆွေးနွေးတဲ့ အကြောင်းအရာ မဟုတ်ပါဘူး။ အဲဒါက သူ့ဘာသာ အဆင်ပြေသွားမှာလို့ ထင်ပါတယ်။ အခုလည်း အခြေအနေကောင်းပါတယ်။ ကျုပ်တို့ ဆွေးနွေးပါတယ်။ တခြားသူတွေကလည်း ကျုပ်တို့နဲ့ ကျုပ်နဲ့ဆွေးနွေးကြပါတယ်။ အဆင်ပြေသွားမှာပါ။ အနောက်ဘက်ကမ်းမှာ အဆင်ပြေသွားမှာပါ။"
ဘုရင်အဗ္ဗဒူလာ
"အီဂျစ်နဲ့ အာရပ်နိုင်ငံတွေမှာ အစီအစဉ်တခု ရှိနေတာကို ကျနော်တို့ ထည့်တွက်ရပါမယ်။ ကျနော်တို့ကို ဆော်ဒီအိမ်ရှေ့စံ မိုဟာမက်ဘင်ဆယ်လ်မန်က ရီယာ့ဒ်မှာ ဆွေးနွေးဖို့ ဖိတ်ထားပါတယ်။ အဓိက ကတော့ လူတိုင်းအတွက် အဆင်ပြေအောင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲဆိုတာပါ။ အမေရိကန်ရဲ့ အကျိုးစီးပွား၊ ဒေသတွင်းက လူတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွား၊ အထူးသဖြင့် ကျနော်ဂျော်ဒန်ပြည်သူတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို ကြည့်ရမှာဆိုတာတော့ ရှင်းပါတယ်။ ဒီနေ့ စိတ်ဝင်စားစရာတွေ ဆွေးနွေးဖြစ်မှာပါ။ ချက်ချင်း လုပ်နိုင်တာ တခုကတော့ ကင်ဆာရောဂါသည် ကလေးတွေ၊ ကျန်းမာရေးတော်တော်ဆိုးရွားနေတဲ့ ကလေး ၂၀၀၀ ကို ဂျော်ဒန်ကို အမြန်ဆုံး ခေါ်ပေးဖို့ပါ။ ပြီးတော့ အီဂျစ်တွေက သူတို့အစီအစဉ်ကို တင်ပြပါလိမ့်မယ်။ ဂါဇာဒေသရဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကို သမ္မတကြီးနဲ့အတူ ဘယ်လို ကိုင်တွယ်ကြမလဲဆိုတာတင်ပြပါလိမ့်မယ်။”
ထရမ့်ပ်
"ကျုပ် ပြောချင်တာက တစိတ်လောက်၊ ခဏစောင့်ကြပါ။ ကျုပ် မသိခဲ့ဘူး။ ခင်ဗျားပြောတဲ့ ကင်ဆာနဲ့ တခြားပြဿနာတွေရှိတဲ့ ကလေး ၂၀၀၀ အကြောင်းပါ။ ဒါ တကယ့်ကို လှပတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ပါ။ တကယ်ကောင်းပါတယ်။ ကျုပ်တို့ ဝမ်းသာပါတယ်။ ကျန်တာတွေလည်း ဆက်လုပ်မှာပါ။ အီဂျစ်နဲ့အတူ၊ တိုးတက်မှုကောင်းတွေ တွေ့ရမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဂျော်ဒန်နဲ့လည်း တိုးတက်မှုကောင်းတွေ တွေ့ရမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ သုံးနိုင်ငံ၊ ပြီးတော့ တခြားသူတွေကလည်း ကူညီကြမှာပါ။ အဆင့်မြင့် ကူညီမှုတွေရမှာပါ။ အားလုံး ဖြစ်လာမှာပါ။ ဒါက ရှုပ်ထွေးတဲ့ကိစ္စ မဟုတ်ပါဘူး။ အမေရိကန်က အဲဒီမြေကွက်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်မယ်ဆိုရင်၊ တော်တော်ကြီးမားတဲ့ မြေကွက်ပါ၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ ပထမဆုံးအကြိမ် တည်ငြိမ်မှု ရမှာပါ။ အခု ဂါဇာမှာ နေထိုင်နေတဲ့ ပါလက်စတိုင်းတွေ၊ ပြည်သူတွေက တခြားနေရာမှာ လှလှပပ နေထိုင်ရမှာပါ။ သူတို့ လုံလုံခြုံခြုံနေထိုင်ရမှာပါ။ သူတို အသတ်ခံရမှာ မဟုတ်ဘူး၊ လုပ်ကြံခံရမှာ မဟုတ်ဘူး၊ ၁၀ နှစ်ကြာတိုင်း စွန့်ခွာရမှာ မဟုတ်တော့ပါဘူး။ ကျုပ် ကြည့်နေတာ နှစ်ပေါင်းများစွာကြာပါပြီ။ ဒီမှာက ပြဿနာကလွဲလို့ ဘာမှ မရှိပါဘူး။ "
"ကျုပ်တို့ ဘာမှ ဝယ်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျုပ်တို့ရမှာ၊ ထိန်းသိမ်းထားမှာ။ ငြိမ်းချမ်းရေးရဖို့ ဘာပြဿနာမှမရှိဖို့ သေချာအောင် လုပ်မယ်။ ဘယ်သူမှလည်း မေးခွန်းထုတ်မှာ မဟုတ်ဘူး။ ကျုပ်တို့ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် လည်ပတ်မယ်။ နောက်ဆုံးမှာ ကြီးမားတဲ့ စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုတွေ ရှိလာမှာပါ။ အဲဒီနေရာမှာ ဟိုတယ်တွေ၊ ရုံးအဆောက်အဦတွေ၊ အိမ်ရာတွေနဲ့ တခြားအရာတွေ အများကြီး တည်ဆောက်သွားမှာပါ။"
"ခင်ဗျားသိတယ်၊ စနေနေ့ နောက်ဆုံးထားဖို့ ကျုပ်ပြောထားတယ်။ သူတို့ အဲဒီသတ်မှတ်ချိန် မီမထင်ဘူး။ ကျုပ်အထင်တော့ သူတို့က မာကျောတဲ့ဘဲ တွေလို့ ဟန်ဆောင်ချင်နေတာ။ ဒါပေမဲ့ ဘယ်လောက် မာနိုင်မလဲ ကြည့်ရအောင်။ အံ့ဩစရာ ဖြစ်လာမှာ။ အရှေ့အလယ်ပိုင်းအတွက် အံ့ဩစရာ ဖြစ်မှာပါ။ အရှေ့အလယ်ပိုင်းကို ပြောင်းလဲသွားစေမယ်၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ ငြိမ်းချမ်းရေး ရလိမ့်မယ်လို့ ထင်တယ်။ နောက်ဆုံးတော့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ ငြိမ်းချမ်းရေး ရမှာပါ။"
သတင်းထောက်
"သမ္မတကြီးခင်ဗျား၊ ဒီသတ်မှတ်ချိန်က ဂျော်ဒန်ဘုရင်နဲ့ ဒီနေ့ လုပ်နေတဲ့ ဆွေးနွေးပွဲကို ထိခိုက်စေနိုင်တယ် မဟုတ်လား။ ခင်ဗျား ရရှိဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးကို အန္တရာယ်ပေးနိုင်တယ် မဟုတ်လား။”
ထရမ့်ပ်
"မဟုတ်ပါဘူး၊ ဒါက ကြီးမားတဲ့အခြေအနေ မဟုတ်လို့ပါ။ ကျနော်တို့က အမြန်ဆုံး လုပ်လို့ရနိုင်တဲ့ အရာတခုအကြောင်း ပြောနေတာပါ။ အမြန်ဆုံး လုပ်မှာပါ။ အချိန်ကြာကြာ ယူမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ အဲဒါ အချိန်ကြာကြာ ယူမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ အိုကေလား။”
သတင်းထောက်
"သမ္မတကြီးရှင့်၊ ပါလက်စတိုင်းတွေက သူတို့ မြေပေါ်က မထွက်ခွာချင်ဘူးဆိုတာ သိပါသလားရှင့်။ တချို့က ဒါဟာ လူမျိုးရေး သန့်စင်မှုလို့ ပြောကြပါတယ်။ ရှင့်အနေနဲ့ သူတို့ကို သူတို့ မြေပေါ်ကနေ အတင်းအကျပ် ထွက်ခိုင်းလို့ မရနိုင်ပါဘူး။”
ထရမ့်ပ်
"ကျုပ်တို့က သူတို့ကို လှပတဲ့ နေရာတခုကို ရွှေ့ပေးမှာပါ။ အဲဒီမှာ အိမ်သစ်တွေ ရှိမယ်၊ လုံခြုံစွာ နေထိုင်နိုင်မယ်၊ ဆရာဝန်တွေ၊ ဆေးဝါးကုသမှုတွေနဲ့ အဲဒီလို အရာအားလုံး ရှိမှာပါ။ အဲဒါ အရမ်းကောင်းမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဟုတ်တယ်မလား၊ ဘာမေးစရာရှိသေးလဲ။”
သတင်းထောက်
"ဘုရင် အဗ္ဗဒူလာခင်ဗျား၊ အမေရိကန်က ဂါဇာကမ်းမြောင်ကို သိမ်းပိုက်မှာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုယူဆပါသလဲ။ အမေရိကန်က ဂါဇာကမ်းမြောင်ကို ပိုင်ဆိုင်တာကို မြင်ချင်ပါသလား။"
ဘုရင် အဗ္ဗဒူလာ
"ကျနော်အစောပိုင်းက ပြောခဲ့သလိုပဲ၊ အီဂျစ်ရဲ့ အစီအစဉ်ကို တင်ပြလာတာကို သမ္မတကြီးက စောင့်ကြည့်နေပါတယ်။ သမ္မတကြီးနဲ့၊ အမေရိကန်နဲ့အတူ ဘယ်လိုလုပ်ကိုင်မလဲဆိုတာ ကျနော်တို့ ဆော်ဒီအာရေဗျမှာ ဆွေးနွေးကြမှာပါ။ ဒါကြောင့် ကျနော်တို့က ရှေ့ကျွံမထွက်ဘဲ သမ္မတကြီးဆီကို အီဂျစ်ဘက်က တင်ပြတာကို စောင့်ကြည့်ရပါမယ်။”
သတင်းထောက်
"ဂျော်ဒန်မှာရော ပါလက်စတိုင်းတွေ နေထိုင်ဖို့ မြေကွက် ပေးဖို့ အဆင်သင့် ဖြစ်နေပါသလား။"
ဘုရင် အဗ္ဗဒူလာ
"ကျနော်တို့ ပြောခဲ့သလိုပဲ၊ ကျနော့်နိုင်ငံရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို ကြည့်ရပါမယ်။ သမ္မတကြီးကတော့ ကျနော်တို့ ကလေး ၂၀၀၀ ကို အမြန်ဆုံး လက်ခံဖို့ ကိစ္စကို အရမ်း ကျေနပ်နေပါတယ်။"
ဒေါ်နယ်ထရမ့်ပ်
"ကျုပ်ထင်တာကတော့ ဟားမတ်စ်က အချိန်ယူချင်တာ ဖြစ်မယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သူတို့ဆီမှာ နေနေတဲ့ လူတွေက အရမ်းဆိုးရွားတဲ့ အခြေအနေမှာ ရှိနေလို့ပါ။ ကျန်းမာရေးအရ နည်းတဲ့သူတွေကို မပို့ချင်လို့ ကျန်းမာရေး အကောင်းဆုံးသူတွေကိုပဲ ပို့နေတာပါ။ မနေ့က လွတ်လာတဲ့ဓားစာခံတွေ မြင်တော့ ဆူပူမှုတွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် အဲဒီလို မလုပ်ချင်ဘူး။ ပြီးတော့ တပတ်ကြာရင် နှစ်ယောက်၊ သုံးပတ်ကြာရင် လေးယောက် ဆိုပြီး လုပ်တာ မဟုတ်ဘူး။ မဟုတ်ဘူး။ သူတို့က စနေနေ့ မွန်းတည့် ၁၂ နာရီ မတိုင်ခင် လွှတ်ပေးရမယ်၊ မဟုတ်ရင်တော့ အားလုံး ပျက်စီးသွားမယ်။"
"မဟုတ်ပါဘူး၊ ကျုပ်တို့ တခုခု လုပ်နိုင်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ငွေကြေးနဲ့ ခြိမ်းခြောက်စရာ မလိုပါဘူး။ ကျနော်တို့က ဂျော်ဒန်နဲ့ အီဂျစ်အတွက် ကျုပ်တို့ ငွေကြေးအများကြီး ထည့်ဝင်ပေးထားပါတယ်။ နှစ်နိုင်ငံလုံးကို အများကြီးပါပဲ။ ဒါပေမဲ့ အဲဒါနဲ့ ခြိမ်းခြောက်စရာ မလိုပါဘူး။ ကျုပ်တို့ အဲဒီထက် ပိုကောင်းတဲ့အခြေအနေရှိတယ် လို့ ယုံကြည်ပါတယ်။
သတင်းထောက်
"သမ္မတကြီးခင်ဗျား၊ ခင်ဗျားက အရင်က အမေရိကန်က ဂါဇာကို ဝယ်မယ်လို့ ပြောခဲ့ပြီး ဒီနေ့ကျတော့ ဂါဇာကို ဝယ်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောပါတယ်။"
ထရမ့်ပ်
"ကျုပ်တို့ ဝယ်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျုပ်တို့ ဂါဇာကို ရမှာပါ။ ဝယ်စရာ မလိုပါဘူး။ ဝယ်စရာလည်း အဲဒီမှာ ဘာမှ မရှိပါဘူး။ ဂါဇာကိုရမှာပါ။ ဝယ်ဖို့ အကြောင်း မရှိပါဘူး။ ဝယ်စရာလည်း ဘာမှ မရှိပါဘူး။ ဒါက ဂါဇာပါ။ စစ်ဘေးဒဏ်သင့် ဒေသပါ။ ကျုပ်တို့ ယူမယ်။ ထိန်းသိမ်းမယ်။ တန်ဖိုးထားမယ်။"
သတင်းထောက်
"သမ္မတကြီးခင်ဗျား၊ ဘယ်လုပ်ပိုင်ခွင့် အာဏာနဲ့ ဂါဇာကို ရယူမှာပါလဲ။ အဲဒါက အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် နယ်မြေဆိုတော့လေ။”
ထရမ့်ပ်
"အမေရိကန်ရဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့် အာဏာအရပါ။"
သတင်းထောက်
"သမ္မတကြီးခင်ဗျား၊ ဒါတွေဖြစ်ပေါ်ပြီးရင် ဂါဇာမှာ ခင်ဗျား ကိုယ်တိုင် အိမ်ခြံမြေ စီးပွားရေး လုပ်ဖို့ ရည်ရွယ်ပါသလား"
ထရမ့်ပ်
"မဟုတ်ပါဘူး။ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျုပ်က အိမ်ခြံမြေလုပ်ငန်းမှာ အင်မတန်အောင်မြင်ခဲ့ပြီးပါပြီ။ ခင်ဗျားတို့သိတဲ့အတိုင်း လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်တွေက ကျုပ် လုပ်ခဲ့တာတွေ၊ တကယ်တော့ တခြားအရာတွေ လုပ်သင့်တဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ လေးနှစ်အပါအဝင်ပေါ့၊ အဲဒါကို လူတွေက အခု သေချာ မြင်နေရပါပြီ။ ဒါပေမဲ့ ခင်ဗျားတို့သာ ကျုပ်လုပ်ခဲ့သလို လုပ်ပြီးသွားခဲ့ရင်၊ သမ္မတဖြစ်တဲ့အခါ လူတွေအတွက် ပိုကောင်းတဲ့အရာတွေ လုပ်နိုင်ပါတယ်။”
စိုင်းခေတ်နွေ
Source: Reuters
