ျမန္မာျပည္မွာ ဆိုက္ကားစဦးေပၚလာတာက ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ဆက္စပ္ၿပီး ေပၚလာခဲ့တာလို႔ေျပာရင္ ယုံခ်င္မွယုံႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါ တကယ္ျဖစ္ခဲ့တာ။ ဒီလိုေျပာရင္ ကိုလိုနီေခတ္ကို ျပန္လွန္ရလိမ့္မယ္ထင္တယ္။ ဆိုက္ကားက ကိုလိုနီေခတ္ထဲမွာ ေပၚလာခဲ့တာကိုး။ ဆိုက္ကားကို ေဒသအလိုက္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေခၚခဲ့ၾကတယ္။ အဂၤလိပ္လိုေတာင္ Trishaw; cycle-Rishaw; Pedicab; Trisikad; becab; bike cab; စသျဖင့္ မ်ိဳးစုံေခၚခဲ့၊ ျပန္ဆုိခဲ့ၾကတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဟိုတခါ လန္ျခား ရစ္ခ္ေရွာ (Rick shaw) နဲ႔ မတူဘူး။ ရစ္ခ္ေရွာဆိုတာက လူကဆြဲတာ။ ဆိုက္ကားကေတာ့ လူကနင္းတာ။ ႏွစ္ခုစလုံးကေတာ့ လူ႔လုပ္အားနဲ႔ပဲ သယ္ေဆာင္ၾကရတာပါ။ ဆိုက္ကားဆိုတာကလည္း တကယ္ေတာ့ ရစ္ခ္ေရွာလို႔ေခၚတဲ့ ၁၈၇၉ ခုႏွစ္ လန္ျခားေပၚၿပီးမွ ရစ္ခ္ေရွာကို အေျခခံၿပီး တီထြင္လိုက္ၾကတဲ့သေဘာပါ။ ျမန္မာျပည္ကိုေတာ့ လန္ျခားဟာ ၁၈၉၃ ခုႏွစ္မွ တ႐ုတ္ကတဆင့္ ေရာက္လာခဲ့တာ။ မိခင္ႏိုင္ငံကေတာ့ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံေပါ့။ ဆိုက္ကားလို႔ေျပာရာမွာ ေျခနင္းကိုအေျခခံၿပီး ေဘးတြဲဆိုက္ကား (ဗမာမွာသုံး)၊ ေနာက္တြဲဆိုက္ကား (ကုလားျပည္၊ မေလရွားတို႔မွာသုံး)၊ ေရွ႕တြဲဆိုက္ကား (ဟႏြိဳင္းမွာသုံး) ဆိုၿပီး သုံးမ်ိဳးသုံးစား ေတြ႔ရတယ္။ ေျခနင္းကိုအေျခခံၿပီး သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးလုပ္တဲ့ ဆိုက္ကားဆိုတဲ့ ယာဥ္တမ်ိဳးကို ဘယ္သူကစတင္ တီထြင္လိုက္သလဲဆိုတာ မေတြ႔မိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ၁၉၁၂ ခု The Malay Daily Chronicle သတင္းစာမွာ “The comming of pedal Rikisha" ဆိုၿပီး ပါတာကို အေစာဆုံး ေတြ႔ရတာပါပဲ။ သတင္းစာမွာ ဒီလိုပါေပမယ့္ မေလးမွာေတာ့ လန္ျခားကိုသာ ဦးစားေပး အသုံးျပဳေနဆဲျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဆိုက္ကားကို စတင္သုံးစြဲခဲ့ၾကတဲ့ ေဒသဆိုင္ရာ တိုင္းျပည္ေတြကို ေလ့လာၾကည့္ေတာ့ စင္ကာပူမွာ ၁၉၁၄ ေလာက္မွာ စတင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ၁၉၁၅ ထဲအေရာက္မွာ ေျခနင္းသုံးဘီးဘိုင္စကယ္ ဖရိန္ကို စတင္တီထြင္ခဲ့တယ္လို႔ သိရတယ္။ အေမရိကန္ကုမၸဏီကေန အစီးေရ ၅၀၀ မွာၿပီး ထုတ္လုပ္ခဲ့တာ။ ဒါေပမယ့္ စင္ကာပူလမ္းေပၚ သြားလာဖို႔ကိုေတာ့ ၿဗိတိသွ်တို႔က လမ္းလုံၿခံဳမႈအရ ျငင္းပယ္ခဲ့တယ္။ အသုံးျပဳခြင့္မေပးခဲ့ဘူးလို႔ မွတ္တမ္းအရ သိရတယ္။ ၁၉၄၂ ထဲ စင္ကာပူခံတပ္ၿပိဳလို႔ ဂ်ပန္လက္ေအာက္ က်ေရာက္ေတာ့မွ စင္ကာပူလမ္းေပၚမွာ ဆိုက္ကားေျပးဆြဲခြင့္ ရခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စတင္တီထြင္ရာမွာ စင္ကာပူဟာ မေလးထက္ ေနာက္မက်ခဲ့ဘူးလို႔ သိရပါတယ္။ အိႏၵိယကေတာ့ ၁၉၃၀ ကတည္းက လမ္းေပၚမွာ ဆိုက္ကားေျပးဆြဲေနပါၿပီ။ ဂ်ကာတာ (အင္ဒိုနီးရွား) ကေတာ့ ၁၉၃၆ မွာ စတင္သုံးစြဲခဲ့ပါတယ္။ ပီနန္ (မေလးရွား) မွာလည္း ၁၉၃၆ မွာ ဆိုက္ကားကို စတင္ေျပးဆြဲေနၿပီလို႔ သိရတယ္။ ဒက္ကာကေတာ့ ျမန္မာနဲ႔ သိပ္မကြာဘူး။ ၁၉၃၈ ထဲမွာ ဒက္ကာလမ္းေပၚမွာ ခရီးသည္ကုိ သယ္ေဆာင္ေျပးဆြဲႏိုင္ၿပီလို႔ ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဆိုက္ကားေပၚလာတာၾကေတာ့ အျခားႏိုင္ငံေတြနဲ႔ မတူဘူး။ သူက အမ်ိဳးသားေရး အသြင္သဏၭာန္နဲ႔ ေပၚလာတာလို႔ ဆိုပါတယ္။ စတင္ရာအရပ္က မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးကပါ။ ျမန္မာကေတာ့ စတင္တီထြင္သူရဲ႕ အမည္နာမနဲ႔တကြ မွတ္တမ္းတင္ေပးခဲ့တာက လူထုေဒၚအမာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ဆိုက္ကားအစအေၾကာင္း မေျပာမီ အဲ့ဒီေခတ္အခါက ရန္ကုန္ မႏၱေလးလို ၿမိဳ႕ႀကီးေတြမွာ ရွိခဲ့တဲ့ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးအေၾကာင္း အရင္ေျပာမွ ဇာတ္ရည္လည္မွာပါ။ အရင္အပတ္က လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ရထားလိုင္းေတြအေၾကာင္း ေျပာခဲ့ဖူးတယ္။ မႏၱေလးမွာ ဓာတ္ရထားလိုင္း ေျပးဆြဲတာက မႏၱေလးသားတို႔ရဲ႕ မွတ္တမ္းအရဆိုရင္ ၁၉၀၄ ခုႏွစ္ကတည္းက စတင္တာလို႔ သိရတယ္။ ဝိတိုရိယဘုရင္မႀကီး နန္းသက္ ၆၀ ျပည့္ႏွစ္ကို ဂုဏ္ျပဳတဲ့အေနနဲ႔ ၁၉၀၄ ဇြန္လ ၁၇ ရက္ေန႔မွာ စတင္ေျပးဆြဲေပးခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဓာတ္ရထားလိုင္း စုစုေပါင္း သုံးလိုင္းေျပးဆြဲတာ။ လမ္း ၃၀ ကေန ေဆး႐ုံကိုျဖတ္ ဘူတာႀကီးကေန ၇၈ လမ္းအတိုင္းသြားၿပီး ေျမာက္ဘက္ခ်ိဳးကာ ၂၆ လမ္း နာရီစင္မွာဆုံးတာက တလမ္း။ ေစ်းခ်ိဳ၊ ပိုက္က်ဳံး၊ သစ္ေတာ႐ုံးကေန ေဂါဝိန္ဆိပ္မွာတလမ္း။ ေနာက္တလမ္းက နာရီစင္ကေန ၈၄ လမ္းအတိုင္း ဘုရားႀကီးကေန ရွမ္းစုအထိ။ အဲဒီလမ္းသုံးလမ္းနဲ႔ ေျပးဆြဲေပးခဲ့တယ္။ ၂၆ ဘီလမ္းနဲ႔ ၇၈ လမ္းေထာင့္မွာ အဲ့ဒီေခတ္အေခၚအရ “ဓာတ္စက္႐ုံ” (လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားစက္႐ုံ) ကို ထားရွိခဲ့တာ။ မႏၱေလးမွာက ရန္ကုန္မွာလို လန္ျခားမရွိဘူး။ ဒီဓာတ္ရထားလိုင္းပဲရွိတာ။ ျမင္းလွည္း၊ ႏြားလွည္း ဝန္ေဆာင္မႈေတာ့ ရွိသေပါ့။ ဒီလိုနဲ႔ ၁၉၃၈ ထဲေရာက္ေတာ့ ၁၃၀၀ ျပည့္အေရးေတာ္ပုံႀကီးက တျပည္လုံး ပါဝင္ဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကတာ။ အလုပ္သမား၊ လယ္သမား၊ ပညာတတ္ေက်ာင္းသားနဲ႔ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္သူအားလုံး ပါဝင္ဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကတာပဲ။ အမ်ိဳးသားလြတ္လပ္မႈႀကီးအတြက္ဆိုေတာ့ မႏၱေလးသူ မႏၱေလးသားေတြလည္း ဘယ္ေနမလဲ။ အႀကီးအက်ယ္ ပါဝင္ခဲ့ၾကတာ။ အဲဒီေခတ္ မႏၱေလးၿမိဳ႕ရဲ႕ အဓိကေႂကြးေၾကာ္သံက “အမ်ိဳးသားစီးပြားေရးဟာ အမ်ိဳးသားေတြလက္ထဲမွာ ရွိရမယ္” ဆိုတာပဲ။ အဲဒီေႂကြးေၾကာ္သံကလည္း ဗမာေတြစိတ္ထဲ စြဲထင္ေနခ်ိန္ေပါ့။ အဲဒီလိုကာလမ်ိဳးမွာပဲ မႏၱေလးရဲ႕ ေညာင္ပင္ေစ်းမွာ ကားေဘာ္ဒီလုပ္တဲ့ ဆရာညိဳက စက္ဘီးအေဟာင္းတခုကို ေဘးတြဲဖရိန္တခုလုပ္ၿပီး စတင္တပ္ဆင္လိုက္ရာက ဆိုက္ကားဆိုတာ ျမန္မာ့သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးေလာကမွာ ယာဥ္တမ်ိဳးအျဖစ္ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ အဲဒီေခတ္က ေဘးတြဲတပ္ဆင္ခ ၁၀၀ က်ပ္ဆိုေတာ့ ျမန္မာေတြ ရင္းႏွီးႏိုင္ေလာက္တဲ့ ေငြေၾကးကလည္းျဖစ္ျပန္၊ ဆိုက္ကားဆိုေတာ့ လမ္းႀကိဳလမ္းၾကား၊ အိမ္ႀကိဳအိမ္ၾကားအထိ ဝင္ထြက္သြားလာလို႔ကလည္း ရျပန္ဆိုေတာ့ မႏၱေလးအတြက္ အေတာ္ကို အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႔ဟန္ပါပဲ။ ဓာတ္ရထားအပိုင္းကို ျပန္ၾကည့္ေတာ့ စုစုေပါင္း ၆ မိုင္ပဲ သြားလာလို႔ရတာပါ။ ၁၃၀၀ ျပည့္ အေရးေတာ္ပုံရဲ႕ လိႈင္းကလည္း အရွိန္ျပင္းလာတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာပဲ “အမ်ိဳးသားစီးပြားေရးဟာ အမ်ိဳးသားေတြလက္ထဲရွိရမယ္ဆိုတဲ့ ဂယက္ကလည္း ႀကီးထြားေနခ်ိန္ဆိုေတာ့ အေျခေနေပါင္းစုံ ေပါင္းဆက္မိၿပီး မႏၱေလးလူထုဟာ ဓာတ္ရထားမစီးေရးနဲ႔ ကိုယ့္အမ်ိဳးသား အက်ိဳးစီးပြား အားေပးေရး” ဆိုတဲ့ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္နဲ႔ ဆိုက္ကားကိုပဲ စီးနင္းလိုက္ၾကပါေတာ့တယ္။ ဓာတ္ရထားလိုင္းကလည္း မ်ိဳးစုံဆြယ္္ၿပီး စည္း႐ုံးေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါဘူး။ ေနာက္ဆုံး ရထားစီးခ ၃ ပဲ လက္မွတ္ျဖတ္ထားရင္ တေနကုန္ စီးနင္းလိုက္ခြင့္ရွိေၾကာင္း ေၾကညာေပမယ့္ စီးနင္းသူ မရွိေတာ့တာေၾကာင့္ ေရႊမႏၱေလးၿမိဳ႕ရဲ႕ ဓာတ္ရထားလိုင္းဟာ အၿပီးအပိုင္ပိတ္သိမ္းလို႔ ျပည္ေတာ္ျပန္သြားရပါေၾကာင္း မွတ္သားလိုက္ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာဆိုက္ကားဟာ အမ်ိဳးသားေရးအသြင္ လကၡဏာတရပ္အေနနဲ႔ ေပၚထြက္လာခဲ့တာလို႔ ဆိုၾကျခင္းပါပဲ။ ဆိုက္ကားႏိုင္ငံေရးေပါ့။ ဒါ့အျပင္ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ အလုပ္သမားဆႏၵျပပြဲႀကီးရဲ႕ အစဟာလည္း မႏၱေလး “အေႏွးယာဥ္အလုပ္သမားအစည္းအ႐ုံး” က အစျပဳခဲ့တယ္လို႔ အလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈ အစီရင္ခံစာမွာ ပါရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေခတ္က ဆိုက္ကားယာဥ္တမ်ိဳးကို အေႏွးယာဥ္အျဖစ္ စတင္ေခၚခဲ့ဟန္ပါပဲ။ မႏၱေလးအလုပ္သမားသပိတ္မွာ ဆိုက္ကားသမားေတြ အေစာဆုံး ထြက္လာခဲ့တာလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါ ဒုတိယအႀကိမ္ ဆုိက္ကားႏုိင္ငံေရးအသြင္ လုပ္ေဆာင္ခ့ဲမႈပါ။ ထပ္မံေတြ႔ရတဲ့ တတိယအႀကိမ္ ဆုိက္ကားႏိုင္ငံေရးကေတာ့ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ရဲ႕ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲကာလရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈပုံရိပ္ေတြပါပဲ။ ေရြးေကာက္ပြဲကာလရဲ႕ သတင္းဂ်ာနယ္ေတြမွာဆိုရင္ ဆိုက္ကားႏိုင္ငံေရး ပုံရိပ္ေတြကို ေဖာ္ျပပါရွိခဲ့ပါတယ္။ ပါတီဆိုင္းဘုတ္ေတြေထာင္ၿပီး သူတို႔ေထာက္ခံရာ ပါတီအတြက္ လွည့္လည္စည္း႐ုံး မဲဆြယ္လႈပ္ရွားခဲ့တာေတြ စာ႐ႈသူကိုယ္တိုင္ ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရၿပီပဲ။ မွတ္မွတ္ရရ မဂၤလာေတာင္ညြန္႔ရဲ႕ ရပ္ကြက္အခ်ိဳ႕မွာ ဆိုက္ကားစီးေရ ၃၀၀ ေက်ာ္ လွည့္လည္ခဲ့တာ။ ၿမိဳ႕နယ္တိုင္းနီးပါး ဆိုက္ကားအစီးေရ ၃၀၀ ထက္မနည္း လွည့္လည္စည္း႐ုံး ေထာက္ခံျပခဲ့တဲ့ ဆိုက္ကားႏိုင္ငံေရးဟာ တျဖည္းျဖည္း ထိုးထြက္လာခဲ့တာကို ျမင္ေတြ႔ရပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ကိုယ္တုိင္ ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီးမွာ ေတြ႔ဆုံဂုဏ္ျပဳ အသိအမွတ္ေပးခဲ့ရတာပဲ မဟုတ္လား။ ေသေသခ်ာခ်ာ တြက္ၾကည့္ေတာ့ ျမန္မာႏို္င္ငံမွာ ဆိုက္ကားဆိုၿပီး ေပၚထြက္လာခဲ့တာ ႏွစ္ေပါင္း ၈၀ ျပည့္ခဲ့ပါၿပီ။ လန္ျခားကေန ဆိုက္ကားကူးခဲ့တာ ၄၅ ႏွစ္အတြင္းမွာပါ။ ဆိုက္ကားတိုးတက္ေရးကို အစိုးကပဲျဖစ္ျဖစ္ ပုဂၢလိက အဖြဲ႔အစည္းေတြကပဲျဖစ္ျဖစ္ အေျဖတခု ရွာေဖြေပးသင့္ပါတယ္။ ဆိုၾကပါစို႔ ေျခနင္း Pedal နဲ႔နင္းၿပီး ပို႔ေဆာင္ရမယ့္အစား ဘက္ထရီသုံးဆိုက္ကားကို လုပ္ေဆာင္ကူညီ အေျဖရွာေပးသင့္ၿပီ။ လူနင္းၿပီး ခရီးသည္ပို႔ေဆာင္ရာမွာ အကန္႔အသတ္ရွိပါတယ္။ ကုန္းျမင့္ေတြဆိုရင္ နင္းဖို႔သိပ္ခက္ခဲပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ လူနင္းရမယ့္အစား ဘက္ထရီသုံး ဆိုက္ကားဆိုရင္ နင္းစရာမလိုဘဲ ပိုမိုလြယ္ကူ ျမန္ဆန္သြားႏိုင္တာပဲ မဟုတ္ပါလား။ ဘာေၾကာင့္ ဒီအဆင့္ကို မကူႏိုင္သလဲဆိုတာ စဥ္းစားစရာပါ။ ဥပေဒအကန္႔အသတ္ ရွိလို႔လား။ အရင္းအႏွီး အကန္႔အသတ္ရွိလို႔လား။ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ…..။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ မၾကာမီ ၂၀၂၀ ခုႏွစ္ရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲမွာေတာ့ ေျခနင္းေပၚမွာ အားသြန္ခြန္စိုက္နင္းရင္း အရင္လိုပဲ ေထာက္ခံစည္း႐ုံး လွည့္လည္ႏိုင္ဦးမလား။ ဘက္ထရီသုံး ဆိုက္ကားေတြနဲ႔ပဲ လွည့္လည္ေလဦးမလား။ ဒါမွမဟုတ္..။ အရင္လိုပဲ အာဏာရွင္ဆန္႔က်င္ေရးအတြက္ တခဲနက္ ပါဝင္ေထာက္ခံ စည္း႐ုံးမႈလမ္းေၾကာင္း ေျဖာင့္တန္းစြာ ရွိေနဦးမလား ဆိုတာကေတာ့ မေဝးေတာ့တဲ့ ကာလအတြင္း ဆိုက္ကားႏိုင္ငံေရးကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာၾကရဦးမွာ ျဖစ္ေၾကာင္းပါ။         ။ ဆရာေ႒း ကိုးကား

• လူထုေဒၚအမာ - က်မတို႔ေရႊမႏၱေလး။
• ၁၉၇၄ အလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈ အစီရင္ခံစာ။
• ဝီကီပီးဒီးယားတို႔မွ အခ်က္အလက္ ရယူပါတယ္။