အေမရိကန္သမၼတ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆုိပြဲသမိုင္းမွ သတိရစရာ အခိုက္အတန္႔မ်ား
DVB
·
January 26, 2017
ဝါရွင္တန္ (၁၇၈၉ ခုႏွစ္)
အေမရိကန္ရဲ႕ ပထမဆံုးသမၼတ ေဂ်ာ့ဝါရွင္တန္ဟာ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕မွာ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက နယူးေယာက္ဟာ ႏိုင္ငံရဲ႕ယာယီၿမိဳ႕ေတာ္ပါ။
အေမရိကန္မွာ အရင္ကသမၼတမရိွခဲ့ဘူးတာေၾကာင့္ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုပဲြကို ဘယ္လုိ က်င္းပသင့္တယ္ဆုိတာ ဥပေဒျပဳအမတ္ေတြ သေဘာတူညီခ်က္မရႏိုင္ခင္ ေဂ်ာ့ဝါရွင္တန္ဟာ တပတ္ၾကာ ေစာင့္ဆုိင္းလိုက္ရပါတယ္။
ေနာက္ဆံုးေတာ့ ဧၿပီလ ၃၀ ရက္ေန႔မွာ သမၼတေလာင္းနဲ႔ ဒုသမၼတေလာင္းတို႔ဟာ အျခားဥပေဒျပဳအမတ္ေတြနဲ႔အတူ အထက္လႊတ္ေတာ္အေဆာက္အဦမွာ စုေဝးခဲ့ၾကပါတယ္။
သူတို႔ဟာ ေလသာေဆာင္ရိွရာကို လမ္းေလ်ွာက္သြားၾကၿပီး လူထုပရိသတ္ကို လက္ေဝွ႔ယမ္းႏႈတ္ဆက္ၾကတယ္။
ေနာက္ေတာ့ တရားသူႀကီးက ဝါရွင္တန္ကို “အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု သမၼတ႐ံုးကို သစၥာရိွစြာ တာဝန္ယူထမ္းေဆာင္ပါမည္” လို႔ က်ိန္ဆိုဖို႔ တုိင္ေပးပါတယ္။ အဲဒီစကားလံုးေတြဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒက သတ္မွတ္ထားခ်က္အရ ျဖစ္ပါတယ္။
တရားသူႀကီးက ဝါရွင္တန္ကို သမၼာက်မ္းစာအုပ္အေပၚမွာ က်ိန္ဆိုေစခ်င္တာပါ။ ဒါေပမယ့္ သူ႔မွာ က်မ္းစာအုပ္ ပါမလာဘူးဆိုတာ ေနာက္ဆံုးသတိရလိုက္တယ္။ အဲဒီအခါ ဆက္သားတေယာက္က သမၼာက်မ္းစာအုပ္တအုပ္ကို အျမန္သြားငွားခဲ့ရပါတယ္။
က်မ္းက်ိန္ဆုိအၿပီးမွာ ဝါရွင္္တန္ဟာ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြကို မိန္႔ခြန္းေျပာပါတယ္။ အဲဒီအထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြထဲက တေယာက္က သူ႔ရဲ႕ဒုိင္ယာရီမွာ အဲဒီျမင္ကြင္းကို ေရးထားပါတယ္။ ဝါရွင္တန္ဟာ စိတ္လႈပ္ရွားေနၿပီး မသက္မသာျဖစ္ေနပံုရတယ္လို႔ ဝီလ်ံ မကၠေလးက ေရးခဲ့ပါတယ္။ ဝါရွင္တန္ဟာ သူ႔ရဲ႕မိန္႔ခြန္းကို တုန္တုန္ရီရီနဲ႔ ခက္ခက္ခဲခဲ ဖတ္သြားခဲ့ပါတယ္။
အခမ္းအနားဟာ တိုေတာင္းတယ္။ ေခ်ာေခ်ာေမြ႔ေမြ႔နဲ႔ ၿပီးဆံုးခဲ့တယ္။ မကၠေလးရဲ႕ အဆိုအရေတာ့ ကိုး႐ိုးကားရားႏိုင္လွပါတယ္တဲ့။
ဂ်က္ဖာဆန္ (၁၈၀၁ ခုႏွစ္)
တတိယေျမာက္သမၼတျဖစ္တဲ့ ေသာမတ္ဂ်က္ဖာဆန္ကေတာ့ ပိုၿပီး႐ိုးရွင္းတဲ့ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုပဲြကို လုပ္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သူ႔အရင္သမၼတႏွစ္ေယာက္က လုပ္ခဲ့သလို အခမ္းအနားကို ယာဥ္တစီးစီးနဲ႔သြားခဲ့တာ မဟုတ္ဘဲ လမ္းေလ်ွာက္သြားခဲ့ပါတယ္။
ကက္ပီတယ္ (လႊတ္ေတာ္အေဆာက္အဦ)ကို ဂ်က္ဖာဆန္ေရာက္ေတာ့ ဧရာမလူအုပ္ႀကီးက သူကို ေတြ႔ဆံုခဲ့ပါတယ္။ အေရြးေကာက္ခံသမၼတက သူ႔ရဲ႕မိန္႔ခြန္းကို ျပင္ဆင္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဂ်က္ဖာဆန္ မိန္႔ခြန္းေျပာေတာ့ အသံက သိပ္တိုးလြန္းေနလို႔ လူနည္းနည္းကပဲ သူ႔မိန္႔ခြန္းကို ၾကားၾကရပါတယ္။
ဒီေန႔ကာလမွာ ဂ်က္ဖာဆန္ရဲ႕ ပထမ က်မ္းသစၥာကိ်န္ဆုိပဲြ မိန္႔ခြန္းဟာ အေမရိကန္ေတြအၾကားမွာ ထင္ရွားပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြ မဲဆြယ္ကာလအတြင္း ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအၾကား အ႐ုပ္ဆိုးအက်ည္းတန္တဲ့ အျငင္းပြားမႈေတြကို ေျဖေလ်ွာ့ဖို႔ အဲဒီမိန္႔ခြန္းရဲ႕ ႀကိဳးစားအားထုတ္ထားခ်က္ေၾကာင့္ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ သိရသေလာက္ကေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြရဲ႕ ခါးသီးတဲ့အရသာက က်န္ရစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဂ်က္ဖာဆန္ရဲ႕ ၿပိဳင္ဘက္ အရင္သမၼတေဟာင္း ဂြၽန္အက္ဒမ္စ္က က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုပဲြကို မတက္ခဲ့ပါဘူး။ အခမ္းအနား မစခင္ေလး ေမွာင္နဲ႔မည္းမည္း အခိ်န္မွာပဲ အက္ဒမ္စ္ဟာ သူ႔အထုပ္အပိုးေတြ ျပင္ဆင္၊ အိမ္ျဖဴေတာ္ကေန ထြက္ခြာခဲ့ၿပီး ရထားလံုးတစီးနဲ႔ ေဘာ့စတြန္ကို ျပန္သြားခဲ့ပါတယ္။
ဝီလ်ံဟင္နရီ ဟာရစ္ဆင္ (၁၈၄၁ ခုႏွစ္)
အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ႕ နဝမေျမာက္သမၼတ ဝီလ်ံဟင္နရီဟာရစ္ဆင္အေၾကာင္းမပါဘဲ သမၼတ က်မ္းသစၥာကိ်န္ဆိုပြဲသမိုင္းအေၾကာင္းေျပာရင္ ျပည့္စံုမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
ဟာရစ္ဆင္ဟာ သမၼတတာဝန္ကုိ လက္ခံခဲ့တဲ့အဲဒီအခိ်န္တုန္းက အသက္ ၆၈ ႏွစ္ရိွၿပီး အသက္အႀကီးဆံုးပုဂိၢဳလ္ပါ။ သူ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုတဲ့အခိ်န္မွာ သူ႔ရဲ႕က်န္းမာေရးဟာ သမၼတ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ဖို႔ သန္သန္မာမာပဲ ရိွေသးတယ္ဆိုတာ ျပခ်င္တဲ့အတြက္ အလြန္႔အလြန္ ရွည္လ်ားတဲ့ မိန္႔ခြန္းကို ေျပာခဲ့တယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီေန႔တုန္းက သိပ္ေအးေပမယ့္ ဟာရစ္ဆင္ဟာ ကုတ္အကႌ် မဝတ္ခဲ့သလို ဦးထုပ္လည္း မေဆာင္းခဲ့ပါဘူး။
တလေလာက္ၾကာေတာ့ ဟာရစ္ဆင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ပါတယ္။ သမၼတရာထူးတာဝန္ ထမ္းေဆာင္ေနတုန္း ပထမဦးဆံုး ကြယ္လြန္တဲ့သမၼတပါ။ သူ႔ဆရာဝန္က ဟာရစ္ဆင္ဟာ အဆုတ္အေအးမိတဲ့ေရာဂါနဲ႔ ေသတယ္လုိ႔ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ေတာ့ သူ႔ရဲ႕မိန္႔ခြန္းရွည္ႀကီးက သူ႔ကို သတ္လိုက္တာလို႔ ဆိုပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္က သုေတသီေတြ ဟာရီဆင္အမႈကို ျပန္သံုးသပ္ၾကေတာ့ သူ ေသရတာဟာ တျခားအေၾကာင္းေၾကာင့္လို႔ ဆုိပါတယ္။ ဂ်ိန္းမက္ဟ်ဳဂ်္နဲ႔ ဖိလစ္မက္ကိုဝိတ္တို႔ ေျပာတာက ဟာရစ္ဆင္ဟာ က်မ္းသစၥာ က်ိန္ဆိုအၿပီး သံုးပတ္ၾကာတဲ့အထိ မနာမက်န္း မျဖစ္ေသးပါဘူးတဲ့။ ေနာက္ၿပီး သူက အဆုတ္နာအေၾကာင္းကိုမေျပာဘဲ ပင္ပန္းတာနဲ႔ စိတ္ပူပန္တာကိုပဲ ညည္းတြားခဲ့တာပါလုိ႔ ဆိုပါတယ္။
သုေတသီေတြ ေထာက္ျပတာက အဲဒီကာလ ဝါရွင္တန္ဒီစီမွာ ေရဆိုးစြန္႔စနစ္က သိပ္မေကာင္းေသးပါဘူးတဲ့။ လူေတြ စြန္႔ထုတ္လိုက္တဲ့ အညစ္အေၾကးေတြဟာ အိမ္ျဖဴေတာ္နဲ႔ မနီးမေဝးက အမ်ားျပည္သူသံုးေျမျပင္ေပၚကို စြန္႔ထုတ္ပစ္လိုက္တာပါလို႔ နယူးေယာ့တုိင္းမ္မွာ ေရးသားေဖာ္ျပပါတယ္။ တခိ်ဳ႕ဘက္တီးရီးယားပိုးေတြဟာ သမၼတ အသံုးျပဳတဲ့ ေရပိုက္ေတြထဲကို ဝင္ပံုရတယ္လို႔ ေျပာၾကပါစို႔။ သုေတသီေတြရဲ႕ သံုးသပ္ခ်က္အရ ဟာရီဆင္ဟာ ညစ္ညမ္းတဲ့ ေသာက္သံုးေရေၾကာင့္ ေသဆံုးရတာ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္တဲ့။
ကယ္ဗင္ ကူးလိုက္ဒ္ဂ်္ (၁၉၂၃)
သမၼတအားလံုးရဲ႕ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆုိပဲြတိုင္းက သတိရစရာေကာင္းေနတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ၃၀ ေယာက္ေျမာက္ သမၼတ ကယ္ဗင္ကူးလိုက္ဒ္ဂ်္ရဲ႕ က်မ္းသစၥာကိ်န္ဆိုပဲြကေတာ့ အမွတ္ရစရာအနည္းဆံုး ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ၁၉၂၃ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လမွာ ကူူးလိုက္ဒ္ဂ်္က ဒုသမၼတပါ။ သူ႔မွာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္စရာလည္း မ်ားမ်ားစားစား မရိွလွေတာ့ ဗားေမာင့္က သူ႔ရဲ႕မိသားစုေနအိမ္ကို အပန္းေျဖခရီးထြက္ေနခဲ့ပါတယ္။
ညသန္းေခါင္ယံအခိ်န္က်ေတာ့ သူ႔အေဖက သူ႔ကုိ ေၾကးနန္းစာတေစာင္ ယူလာျပရင္း အိပ္ရာကႏိႈးပါတယ္။ အဲဒီေၾကးနန္းစာထဲမွာ သမၼတ ဝါရင္းဟာဒင္း ကြယ္လြန္သြားၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ကူူးလိုက္ဒ္ဂ်္သမၼတ ျဖစ္ပါၿပီလို႔ ဆိုပါတယ္။
ကူးလိုက္ဒ္ဂ်္က သူ႔ရဲ႕ဒိုင္ယာရီမွာ ေရးမွတ္ထားခဲ့တာက သူ ပထမဆံုးလုပ္ျဖစ္တာက အားလံုးရပ္လိုက္ၿပီး ဆုေတာင္းေမတၱာပို႔သတဲ့ကိစၥပါ။ အဲဒီေနာက္ အေျခခံဥပေဒစာအုပ္ထဲက က်မ္းသစၥာကိ်န္ဆိုတဲ့ စာသားကို ရွာပါတယ္။ အဲဒါကို သူ႔အေဖကို ေပးလုိက္ၿပီး တိုင္တည္ေစပါတယ္။ မိသားစုအိပ္ခန္းထဲက ေရနံဆီမီးအိမ္အလင္းေရာင္ေအာက္မွာပဲ သမၼတ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္နာရီဝက္ေလာက္ၾကာမွာေတာ့ သမၼတသစ္ဟာ အိပ္ရာ ျပန္ဝင္ခဲ့ပါေတာ့တယ္။
လင္ဒန္ဂြ်န္ဆင္ (၁၉၆၃ ခုႏွစ္)
ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ အေမရိကန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ဂြၽန္အက္ဖ္ကေနဒီ ကြယ္လြန္သြားၿပီးေနာက္ တနာရီခဲြအၾကာမွာ ဇာတ္ဟန္ပါပါ စိတ္လႈပ္ရွားစရာ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆုိခဲ့တဲ့ ၃၆ ေယာက္ေျမာက္ သမၼတ လင္ဒန္ဂြၽန္ဆင္ကို သတိရေနၾကပါလိမ့္မယ္။
အခမ္းအနားကို ဂြၽန္ဆင္ရဲ႕ လူသိထင္ရွား အမွတ္သေကၤတတခုျဖစ္တဲ့ အဲယားဖို႔စ္ဝမ္း သမၼတေလယာဥ္ေပၚမွာ က်င္းပခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဂြၽန္ဆင္က လက္ထဲမွာ သမၼတက်မ္းက်ိန္လႊာကို ကိုင္ေျမႇာက္ထားပါတယ္။ သူ႔ဇနီးက တဖက္၊ သမၼတေဟာင္းရဲ႕ဇနိီး မုဆိုးမဂ်က္ကလင္းကေနဒီက တျခားတဖက္မွာ ရပ္ေနခဲ့တာပါ။ တိုင္တည္ေပးတဲ့ တရားသူႀကီးကလည္း အမိ်ဳးသမီးတေယာက္ပါပဲ။ သူမကေတာ့ ပထမဆံုး အမိ်ဳးသမီးတရားသူႀကီး ျဖစ္သလို အေမရိကန္သမၼတကို က်မ္းက်ိန္လႊာတိုင္တည္ေပးရတဲ့ တဦးတည္းေသာ အမိ်ဳးသမီး တရားသူႀကီးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
မစၥစ္ကေနဒီရဲ႕ မ်က္ႏွာေပၚမွာ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ခ်ားေနတာကို ေဖာ္ျပေနတဲ့အတြက္ ဒီပံုရိပ္က လူသိထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားလွပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္အထိ သူမဝတ္ထားတဲ့ ဝတ္စံုဟာ ခင္ပြန္းသည္ ပစ္သတ္ခံရတဲ့အခိ်န္မွာ ဝတ္ထားတဲ့ဝတ္စံုပဲ ျဖစ္ေနပါေသးတယ္။
ဒီပံုရိပ္က သမၼတသစ္တေယာက္ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုၿပီး တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေနၿပီဆိုတာ အေမရိကန္ျပည္သူလူထုကို အသိေပးလိုက္တာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဗ႐ုတ္ဗရက္ အခိုက္အတန္႔မွာေတာင္ အေမရိကန္ အစိုးရအေနနဲ႔ ဆက္လက္ရပ္တည္သြားႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ေဖာ္ျပလိုက္တာလည္း ျဖစ္တယ္။
က်မ္းသစၥာကိ်န္ဆိုပြဲ လဲြမွားသြားတဲ့အခါ
ဒါေပမယ့္ အေမရိကန္အစိုးရဟာ အၿမဲတမ္း ေခ်ာေခ်ာေမြ႔ေမြ႔ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့တာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။
က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုပဲြ အေတာ္မ်ားမ်ားက တလဲြေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
၁၈၂၉ ခုႏွစ္က အိမ္ျဖဴေတာ္မွာ အင္ဒ႐ူးဂ်က္ဆင္ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုၿပီးေတာ့ ေထာက္ခံသူေတြက သမၼတသစ္ကို လက္ဆဲြႏႈတ္ဆက္ဖို႔ သိပ္ကို စိတ္အားထက္သန္ေနၾကလို႔ စုၿပံဳတိုးလိုက္တာ သူ႔ကုိ နံရံနဲ႔ ဖိညႇပ္လုနီးပါးအထိ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဂ်က္ဆင္ဟာ လူအုပ္ႀကီးထဲက လြတ္ထြက္ဖို႔ ျပတင္းေပါက္တခုကေန ခုန္ထြက္ေျပးခဲ့ရပါတယ္။
၁၈၆၅ ခုႏွစ္မွာက်ေတာ့ ေနာက္ထပ္ အင္ဒ႐ူးတေယာက္ျဖစ္တဲ့ အင္ဒ႐ူးဂြ်န္ဆင္ဟာ သူ႔ရဲ႕ ဒုတိယသမၼတ မိန္႔ခြန္းကို အရက္မူးမူးနဲ႔ ေႁခြခဲ့ပါတယ္။ သူ ဆင္ေျခေပးတာကေတာ့ ေနလို႔သိပ္မေကာင္းတာေၾကာင့္ ဝီစကီကို ေဆးအျဖစ္ ေသာက္ခဲ့တာပါတဲ့။
၁၈၇၃ ခုႏွစ္က ယူလီဆီ အက္စ္ဂရန္႔ကေတာ့ သူ႔ရဲ႕ က်မ္းသစၥာက်ိန္ဆိုပဲြ အထိမ္းအမွတ္ကပဲြမွာ ငွက္ေတြကို လႊတ္ေပးခ်င္တာပါ။ ကံမေကာင္းခ်င္ေတာ့ အဲဒီေန႔က သိပ္ေအးလြန္းလို႔ ငွက္ေတြဟာ ေသြးခဲၿပီး ေသကုန္ပါ ေတာ့တယ္။
အဲဒီလိုပါပဲ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္မွာ ရစ္ခ်တ္နစ္ကဆင္က က်မ္းသစၥာကိ်န္ဆိုတဲ့ စၾကၤန္လမ္းတေလ်ွာက္ ခိုေတြ မလာႏိုင္ေအာင္ ရည္ရြယ္ၿပီး ဓာတုပိုးသတ္ေဆးရည္ေတြ ဖ်န္းခဲ့ပါတယ္။ တနည္းေတာ့ သူ ေအအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ က်န္းသစၥာက်ိန္ဆိုတဲ့ေန႔ေရာက္ေတာ့ ပင္ဆီလ္ေဗးနီးယား ရိပ္သာလမ္းတေလ်ွာက္ ငွက္ေသေကာင္ေတြအေပၚကို လူအုပ္ႀကီးက နင္းၿပီး ေလ်ွာက္ၾကရပါေတာ့တယ္။
ရဲထြန္း(သီေပါ)
“The making of a nation” By Jean Kelly and Anne Ball.
မွ Memorable Moments in U.S Inaugration History ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ပါသည္။
