လူငယ္ေတြရဲ႕ဘ၀ဟာ တုိင္းျပည္အနာဂတ္ျဖစ္ၿပီး ပညာေရးဟာ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အႏုိင္ရရင္ လူငယ္ေတြရဲ႕ အနာဂတ္နဲ႔ ပညာေရးျမင့္တင္မႈေတြ လုပ္ေဆာင္သြားမယ္လုိ႔ ရခုိင္အမ်ဳိးသားပါတီက လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ေဒၚထုေမက ေျပာပါတယ္။ လာမယ့္ ႏို၀င္ဘာ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ရခုိင္ျပည္နယ္ အမ္းနဲ႔ ရမ္းၿဗဲၿမိဳ႕နယ္ မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ ၁၁ မွာ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္အတြက္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္မယ့္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္း ေဒၚထုေမကုိ ဒီဗြီဘီကေန ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားပါတယ္။ အဓိကၿပိဳင္ဘက္က ဘယ္သူေတြျဖစ္မလဲ။ အႏုိင္ရဖုိ႔ ဘာေတြ ျပင္ဆင္ထားလဲ။ “အဓိက ၿပိဳင္ဘက္ကေတာ့ ယူအက္စ္ဒီပီ ႀကံ့ခိုင္ေရးပါတီလုိ႔ပဲ ေျပာလုိ႔ရမွာေပါ့ေနာ္။ ေဒါက္တာဘေရႊဆုိေတာ့ သိပၸံနဲ႔ နည္းပညာ ဒု-၀န္ႀကီး၊ သူက အဓိက ၿပိဳင္ဘက္ျဖစ္ဖုိ႔မ်ားတယ္ရွင္။ ယူအက္စ္ဒီပီအေနနဲ႔ ေငြေရးေၾကးေရးေရာ အားေကာင္းတယ္ဆုိေတာ့ေလ။ ျပင္ဆင္မႈအေနနဲ႔က်ေတာ့ ကုိယ့္ပါတီရဲ႕ ေပၚလစီ ျပည္သူလုထုအတြက္ ဘယ္ေလာက္အက်ဳိးျပဳမလဲဆုိတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ေဟာေျပာပြဲေတြ လုပ္ဖုိ႔ရွိတယ္။ ေနာက္တခုက မိတ္ေဆြေဆြးေႏြးေရးေတြ လုပ္ဖုိ႔ရွိတယ္။” အခုေလာေလာဆယ္ မဲဆြယ္စည္း႐ုံးမႈေတြ စလုပ္ေနၿပီလား။ “ရန္ကုန္ေရာက္ေတာ့ ဗီႏုိင္းကိစၥေတြ လာယူတာနဲ႔ နယ္ေျမဆင္းေတာ့မယ္ေပါ့။ ဒါေပမယ့္ က်မပါတီကေတာ့ က်မၿမိဳ႕နယ္မွာ စေနပါၿပီ။” အမ္းနဲ႔ ရမ္းၿဗဲက အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္အေနနဲ႔ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္မွာဆုိေတာ့ ေဒသခံေတြအတြက္ ဘာေတြ လုပ္ေဆာင္ေပးဖုိ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိလဲ။ “ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ အစ္မတုိ႔ အထူးသျဖင့္ တုိင္းရင္းသားမ်ားရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ဆုံးျဖတ္ပုိင္ခြင့္ေပါ့ေနာ္။ ဒီဖယ္ဒရယ္ကုိ က်မတုိ႔ ဦးတည္တယ္။ ဖယ္ဒရယ္စနစ္နဲ႔ ဒီမုိကေရစီထြန္းကားေအာင္ တန္းတူညီမွွ်မႈေတြ ရရွိေအာင္ က်မတုိ႔ မူ ၃ ရပ္နဲ႔ သြားဖုိ႔ရွိတယ္။ က်မရဲ့ ေနာက္ခံက ပညာေရးျဖစ္ေတာ့ ဒီလူငယ္ေတြ ပညာေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ လုပ္ဖုိ႔ရွိတယ္။ ေနာက္တခုက လူငယ္ေတြအတြက္ အလုပ္အကုိင္ အခြင့္အလမ္းေပါ့ေနာ္။ ကုိယ္သာအႏုိင္ရလာလုိ႔ရွိရင္ လူငယ္ေတြၾကားထဲမွာ က်မတုိ႔ အဖြဲ႔အစည္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဘယ္လုိေပၚလစီေတြ ခ်မွတ္ႏုိင္မလဲ။ အထူးသျဖင့္ တုိင္းရင္းသားေတြရဲ႕ တန္းတူေရးနဲ႔အတူ ျပည္နယ္၊ ျပည္မ ေနရာေဒသေတြကေနၿပီးေတာ့ ပညာေရးေရာ၊ အလုပ္အကုိင္အခြင့္အလမ္းေရာ အခုလုိမ်ဳိး အရမ္းႀကီး မကြာဟရေလေအာင္ ႀကိဳးစားသြားဖုိ႔ရွိပါတယ္။” ပညာေရးနဲ႔ မိသားစု ေနာက္ခံ အက်ဥ္းနည္းနည္းေလာက္ ေျပာျပေပးပါလား။ “၉ တန္းအထိေတာ့ အ.ထ.က ဇရပ္ျပင္၊ ေလးေတာင္၊ ရမ္းၿဗဲ၊ ၁၀ တန္းကုိေတာ့ ရန္ကုန္မွာေအာင္တယ္။ ဘြဲ႔ရတာကေတာ့ ၂၀၀၂ BA-Philosophy။ ၿပီးလုိ႔ရွိရင္ေတာ့ Scholar Institute ရန္ကုန္ ဒါေပမယ့္ ေက်းလက္ေဒသ စြမ္းအင္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး (REDP) အစီအစဥ္ တခ်ဳိ႕ကုိေတာ့ ရခုိင္မွာ သြားလုပ္တယ္ေပါ့ေနာ္။ Scholar Institute မွာ ၂၀၀၈ ကစၿပီးေတာ့ ၂၀၁၄ အထိ အဂၤလိပ္ဆရာမေပါ့ေနာ္။ အပတ္တုိင္းက်လုိ႔ရွိရင္ေတာ့ Volunteer teacher အေနနဲ႔ လုပ္ခဲ့တယ္။ ၂၀၁၄ ႏုိ၀င္ဘာကေနၿပီးေတာ့ ၂၀၁၅ ဇြန္ မတုိင္ခင္အထိေတာ့ Shwe Gas movement ေရႊသဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔ပိုက္လိုင္း လႈပ္ရွားမႈမွာ ဆက္သြယ္ညႇိႏိႈင္းေဆာင္ရြက္သူ coordinator လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ေမြးသကၠရာဇ္က ၂၆ ဇြန္လ ၁၉၇၉ ပါ။ ေနာက္ RSF ေဖာင္ေဒးရွင္းနဲ႔ ရခုိင္ျပည္နယ္ အပါအ၀င္ ဧရာ၀တီတုိင္း၊ ရန္ကုန္တုိင္းက အမ်ဳိးသမီးေခါင္းေဆာင္ေတြေရာ ရန္ကုန္မွာေခၚၿပီးေတာ့ အမ်ဳိးသမီးေခါင္းေဆာင္မႈ သင္တန္းေတြ ေပးပါတယ္။” ဆုိေတာ့ အစ္မတုိ႔ အမ္းနဲ႔ ရမ္းၿဗဲေဒသမွာ ေလ့လာမိသေလာက္ လက္ရွိ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ စီးပြားေရး ဘယ္လို အေရးကိစၥေတြ အဓိကလုပ္ဖုိ႔ လိုအပ္ေနတယ္ ထင္ပါသလဲ။ “အဓိက ႏုိင္ငံရဲ႕ အေရးႀကီးတာက လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးနဲ႔ လွ်ပ္စစ္မီးရရွိေရးက လုိအပ္တယ္။ လမ္းလုံး၀မေကာင္းဘူး။ အဲဒါကေလ ဘယ္လုိမွ အဆင္ေျပတဲ့လမ္း မဟုတ္ဘူး။ ရွိတဲ့လမ္းေတာင္မွ အႏၱရာယ္ျဖစ္ႏုိင္တဲ့လမ္းေပါ့။ ေနာက္တခုက နယ္မွာေနရတဲ့လူေတြရဲ႕ အလုပ္အကုိင္ အခြင့္အလမ္းျဖစ္ျဖစ္၊ ပညာေရးျဖစ္ျဖစ္ လွ်ပ္စစ္မီးမရရွိျခင္းကလည္း တကယ့္ကုိ အေျခခံက်တဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈေပါ့ေနာ္။ ဆုိေတာ့ လုံး၀အေျခခံက်တဲ့ အေျခခံအေဆာက္အဦ infrastructure တခုကုိ အစုိးရအေနနဲ႔ တည္ေဆာက္မယ္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ အခက္ခဲဆုံးက လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးနဲ႔ လွ်ပ္စစ္မီးရရွိေရးေပါ့ေနာ္။ ဒီလမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးနဲ႔ လွ်ပ္စစ္မီးတုိ႔ ရရွိရင္ေတာ့ အခုနက ပညာေရးတုိ႔ က်န္းမာေရးတုိ႔က တုိးတက္ႏုိင္တယ္ေပါ့ေနာ္။” ဒီလုိအပ္ခ်က္ေတြရွိေနတဲ့ အခါက်ေတာ့ တကယ္လုိ႔ အစ္မအေနနဲ႔ အႏုိင္ရမယ္ဆုိရင္ ဘာေတြလုပ္ေဆာင္ေပးမွာလဲ။ ဒီေဒသအတြက္ကုိ။ “အဓိက လုိအပ္ခ်က္ေတြကုိေတာ့ ျဖည့္ဆည္းဖုိ႔ စဥ္းစားထားတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်မတုိ႔ ပါတီ အေနနဲ႔က်ေတာ့ ကတိေပးရတာကေတာ့ လြယ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီကတိကုိေဖာ္ေဆာင္ဖုိ႔က လက္ရွိ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံကုိ ၾကည့္လုိက္လုိ႔ရွိရင္ ေတာ္ေတာ္ကုိ အခက္အခဲ ေတြ႔ႏုိင္တယ္ေပါ့ေနာ္။ ျပည္နယ္၊ ျပည္ေထာင္စု၊ အမ်ဳိးသားအဆင့္ျဖစ္ေစ ဒီအဆုိကုိတင္သည့္တုိင္ ၂၅ ရာခုိင္ႏႈန္းသည္ အလုိအေလ်ာက္ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈမရွိဘဲနဲ႔ ၂၅ ရာခုိင္ႏႈန္း အထိေတာင္ ပါ၀င္ေနတယ္ဆုိတာက က်မတုိ႔ ျပည္သူေတြကုိ ကတိေပးဖုိ႔အတြက္ အခက္အခဲတခုထဲမွာ ပါတာေပါ့ေနာ္။ "တကယ္တန္း လုပ္ေပးခ်င္တာက အခုလုိ ျပည္သူေတြအတြက္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္မႈ မေကာင္းတာကုိ ရခုိင္ျပည္နယ္အတြက္ ဘတ္ဂ်က္ရေအာင္ တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ ပုိၿပီးေတာ့ လုိအပ္ခ်က္ရွိတယ္ ဆုိတာကုိ ဒီျပင္တုိင္းရင္းသားေတြနဲ႔အတူ တုိက္ပြဲ၀င္ရမွာေပါ့။ ေျပာရမယ္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ဒီႏုိင္ငံတခု ေျပာင္းလဲဖုိ႔အတြက္ တကယ့္လူ႔အရင္းအျမစ္က လူငယ္ေတြ၊ အဲဒီလူငယ္ေတြရဲ႕ ပညာေရးကုိ လုပ္ေဆာင္သြားဖုိ႔ရွိတယ္။ တဆက္တည္းမွာပဲ လွ်ပ္စစ္မီးရရွိျခင္းက ေနၿပီးေတာ့ ဒီေဒသမွာ ေနထုိင္ၾကတဲ့ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီး တႏုိင္တပုိင္ စုိက္ပ်ဳိးေရး၊ ေမြးျမဴေရး လုပ္ႏုိင္ဖုိ႔လည္း ႀကိဳးစားသြားဖုိ႔ရွိတယ္။ ျပည္ေထာင္စုက ထုတ္ေ၀လုိက္တဲ့ ဘတ္ဂ်က္သည္ ကုိယ့္ျပည္နယ္ကုိ ေရာက္တဲ့အခါမွာ တကယ့္အေျခခံ လုိအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးဖုိ႔ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ကုိယ္နဲ႔ဘ၀တူ တုိင္းရင္းသားမ်ားနဲ႔ ဒီမုိကေရစီတုိက္ပြဲ၀င္ဖုိ႔ ရည္မွန္းထားပါတယ္။" ေရွ႕ဆက္ၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံေရးသမားတဦးအေနနဲ႔ အနာဂတ္ရည္မွန္းခ်က္ ဘယ္လုိေတြရွိလဲ။ “တုိင္းျပည္အတြက္ ေျပာင္းလဲခ်င္တာကေတာ့ လူငယ္ေတြရဲ႕ ဘ၀ေပါ့ေနာ္။ လူငယ္ေတြရဲ႕ဘ၀သည္ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အနာဂတ္လုိ႔ ယုံၾကည္တယ္။ ပညာေရးသည္ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္လုိ႔ ယုံၾကည္တယ္။ ဆုိေတာ့ က်မတုိ႔ တေလွ်ာက္လုံး လူငယ္ေတြရဲ႕ ဘ၀ေတြက အဆင္မေျပခဲ့ၾကဘူး။ ဆင္းရဲၾကတယ္။ အေဆာက္အဦတခုကုိ ၿဖိဳခ်လုိက္တဲ့ အခါမွာေတာ့ ႏုိင္ငံအနာဂတ္ ပ်က္စီးသြားတယ္။ ႏုိင္ငံ ဆင္းရဲမြဲေတသြားတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဆုိေတာ့ ႏုိင္ငံေရး ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ လူငယ္ေတြရဲ႕ အနာဂတ္ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚမႈ Freedom Education ကုိ ရေစခ်င္တယ္။ ေနာက္တခုက တုိင္းရင္းသားမ်ားရဲ႕ လုိလားခ်က္ျဖစ္တဲ့ ဖက္ဒရယ္အေရး၊ ဒီမုိကေရစီေရးနဲ႔ မတူညီတဲ့ တုိင္းရင္းသားမ်ားနဲ႔အတူတူ က်မတုိ႔ တန္းတူညီမွ်မႈ အခြင့္အေရးေတြကို ႀကိဳးစားသြားဖုိ႔ရွိတယ္။ "ေနာက္တခုက လြတ္လပ္ေရးနဲ႔အတူ ေမြးဖြားလာခဲ့တဲ့ က်မတုိ႔ ျပည္တြင္းစစ္ႀကီးကုိ က်မတုိ႔က လႊတ္ေတာ္ထဲကေနၿပီး တုိင္းရင္းသားမ်ားနဲ႔ မဟာမိတ္လုပ္ၿပီးေတာ့ တုိင္းရင္းသားေဒသေတြမွာ ကုိယ္ပုိင္ျပ႒ာန္းခြင့္နဲ႔အတူ ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံဆီသုိ႔ ဦးတည္တာေပါ့ေနာ္။”