ၿပီးခဲ့တဲ့ ဧၿပီလကုန္ပိုင္းတံုးက မႏၱေလးၿမိဳ့အနီး အမရပူရၿမိဳ့နယ္ထဲက ေတာင္သမန္အင္းမွာ ငါးေတြ အစုလိုက္ အၿပံဳလိုက္ေသဆံုးမႈ တတိယအႀကိမ္ျဖစ္ခဲ့ပြားခဲ့တဲ့ သတင္းကို ဖတ္လိုက္ရတယ္။ အပုပ္နံ႔တေထာင္းေထာင္း ယင္တေလာင္းေလာင္းနဲ႔မို႔ အင္းအနီးတ၀ိုက္ ေနထိုင္သူေတြ၊ အင္းကိုအမွီျပဳ ေနထိုင္စားေသာက္ေနရသူေတြေတာ့ အနံ႔ဆိုးေတြ ဒဏ္ခံၾကရေပမေပါ့။ ဒါနဲ႔ ဆရာျမသန္းတင့္ရဲ႕ နာမည္ေက်ာ္ေတာင္သမန္ေရႊအင္းက ေလညင္းေဆာ္ေတာ့ ဆိုတဲ့ စာအုပ္ေခါင္းစဥ္ေလး ျဖတ္ခနဲ ေခါင္းထဲ၀င္လာလို႔ ဒီေဆာင္းပါးေလးကို ေတာင္သမန္ ေရႊအင္းက ေသမင္းေခၚျပန္ေသာ္လို႔ အမည္တပ္လိုက္တယ္။ အထက္အညာမႏၱေလးကိုအလည္ေရာက္လာတဲ့ ျပည္တြင္းခရီးသြားေတြသာမက ျပည္ပခရီးသည္ ႏိုင္ငံျခားသားေတြအထိ ေတာင္သမန္အင္းတ၀ိုက္ကို တခုတ္တရ လာေရာက္ၾကည့္႐ႈၾကတာ အေၾကာင္းမဲ့သက္သက္ မဟုတ္ဘူး။ မိႈင္းျပျပ ရွမ္းရိုးမ ေတာင္တန္းႀကီးကို ေနာက္ခံထားၿပီး မႈံေနေအာင္ လွတဲ့သူမနဲ႔သူမရဲ့ ၀န္းက်င္႐ႈခင္းအလွက ဘယ္အခ်ိန္ၾကည့္ၾကည့္ မရိုးေအာင္လွေနတာကိုး။ ေတာင္သမန္အင္းက ေရေဖြးေဖြးနဲ႔မွလွတာ မဟုတ္ဘူး။ အရင္တုန္းကအင္းထဲမွာ ေရအၿမဲရွိတာ မဟုတ္ဘူး။ မိုးတြင္းမွာသာေရရွိတာ။ ေႏြနဲ႔ေဆာင္းတြင္းေရက်ခ်ိန္ဆို ယာခင္းေလး စိုက္ခင္းေလးေတြနဲ႔တမ်ိဳး လွတာ။ ေႏြဦးေပါက္ခ်ိန္သြားၾကည့္လိုက္ အင္းေစာင္းတ၀ိုက္ အနီးအနားက လက္ပန္ပင္ႀကီးေတြက ပင္လံုးကၽြတ္ရဲရဲနီ ေအာင္ပြင့္ေပးၾကေတာ့ ပါးနီ ပအို႔နီ တို႔ထားတဲ့ အပ်ိဳမေလးရွက္ေသြးျဖန္းတဲ့ အလွမ်ိဳး။ ေဟာေဆာင္းတြင္းက်ေတာ့ ႏွင္းပု၀ါ ျမဴပ၀ါပါးေလးၿခံု ခိုက္ခိုက္တံုလွေနျပန္ေရာ။ စိမ္းစိမ္းစိုစို ယာခင္းေလးေတြ အစီအရီ ယာတဲေလးေတြက မီးခိုးတအီအီၾကား ေမ်ာလြင့္ၿပီး လွေနတတ္တာ အရင္တုန္းကပါ။ ခုေတာ့ေရက် မသြားေအာင္ ဧရာ၀တီျမစ္ေရကို တႏွစ္လံုးေပါက္ သြင္းလိုက္ေတာ့ ေရေသလိုျဖစ္သြားတာ မဟုတ္လား။ အဲ့ဒီသဘာ၀ အလွေတြအျပင္ သမိုင္းတခါးခ်ပ္ကို ဖြင့္ျပေနတဲ့ ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီေက်ာ္သက္တမ္းရင့္ေနတဲ့ ေျခတန္ရွည္ ဦးပိန္တံတားအိုႀကီးရဲ့ အင္းလယ္မွာျဖတ္သန္းေနတဲ့ ေကာက္ေၾကာင္းအလွကေတာ့ ကမာၻ ေက်ာ္ေနပါၿပီ။ ေတာင္သမန္အင္းကို လူေတြစိတ္၀င္စားေစတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြထဲမွာ အဓိက အေၾကာင္းတခ်က္က အင္း ပတ္ပတ္လည္မွာရွိတဲ့ ႀကီးေလးႀကီးလို႔လူသိမ်ားတဲ့ ဘုရားႀကီး ေလးဆူပါ။ အမရပူရေခတ္၊ ရတနာပံုေခတ္ ပန္းဆယ္မ်ိဳး လက္မႈအႏုပညာ ေတြျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ ေက်ာက္ေတာ္ႀကီး၊ ေရႊဂူႀကီး၊ ေတာင္မင္းႀကီး၊ ပုထိုး ေတာ္ႀကီး စတဲ့ဘုရားေလးဆူျဖစ္ပါတယ္။ အလြန္အခ်ိဳးအစားက်နတဲ့ မႏုႆီဟရုပ္တုေတြကုိ ေတာင္သမန္အင္းတဖက္ ကမ္းမွာရွိတဲ့ေက်ာက္ေတာ္ႀကီး (မဟာသက်ရံသီ၊ ၁၈၅ဝ ခုႏွစ္) မွာေတြ႔ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ အဲ့ဒါအျပင္ ေတာင္သမန္အင္းေဇာင္းမွာ တရားရိပ္နဲ႔ေအးျမသာယာလွတဲ့ သာသနာ့ အာဇာနည္အေက်ာ္ အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသ ခႏၶာ၀န္ခ်ခဲ့ရာဌာနျဖစ္တဲ့ မဟာဂႏၶာရံု ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးလည္း တည္ရွိေနတယ္ေလ။ မနက္ဆည္းဆာ အာရုဏ္သန္းခ်ိန္ဆို အေရွ႕ရိုးမေတာင္တန္းေတြဆီက ၿပိဳက်လာတဲ့ေရာင္နီေတြတို႔ထိ ထားတဲ့ေနာက္ခံကားမွာ တံတား၊ ထန္းပင္၊ ေစတီ ဟန္ခ်က္ညီေအာင္လွတာ။ ေတာင္သမန္ဟာ ေနညိဳခ်ိန္မွာလည္း တမ်ိဳးလွတာပါ။ ညိႇဳ႕ေနတဲ့ မယ္ဇယ္ပင္တန္းအုပ္ေတြ၊ ခပ္ေ၀းေ၀းက အိပ္တန္းပ်ံငွက္တအုပ္ စစ္ကိုင္းေတာင္ေပၚေမးျမဳႇပ္ေနတဲ့ ေနလံုးနီနီက ပန္းခ်ီဆရာမွ ေတာင္ထိုင္ဆြဲခ်င္စိတ္ ေပၚပါ့မလား မသိဘူး။ ခုေတာ့လည္း အဲဒီလိုလွတဲ့ ေတာင္သမန္အပ်ိဳမဟာ ကိုယ္ေရပ်က္ေရာဂါ ကုဌႏူနာစြဲသလို လူသားေတြရဲ့ ပေရာဂနဲ႔ေရမသန္ ့စင္ေတာ့တဲ့ ေရဆိုးအင္းႀကီး၊ အင္းပုပ္ႀကီးျဖစ္သြားတာကေတာ့ အလြန္၀မ္းနည္းစရာ ေကာင္းပါတယ္။ တသုန္သုန္ေျဖဴးျဖဴးတိုက္ေနတဲ့ လတ္ဆတ္ေအးျမတဲ့ အင္းေလေျပအစား ငါးညီႇပုပ္နံ ့ တေထာင္းေတာင္းထသြားခဲ့ရတာ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ ငါးေတြဘာေၾကာင့္ေသရသလဲ ေရမွာေပ်ာ္လို႔ေရမွာေနတဲ့ငါး ေရမွာမေနႏိုင္ဘဲ ေရမွာေသၾကရတာ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ အေျဖကရွင္းရွင္းေလးပါ။ ေတာင္သမန္ေရဟာ ငါးေတြရွင္သန္လို႔ မရေအာင္ ေအာက္ဆီဂ်င္ ပါ၀င္မႈေလွ်ာ့က်ၿပီး ညစ္ညမ္းသြားလို႔ပါ။ ငါးဆိုတာ တျခားသက္ရွိသတၱ၀ါေတြလို သူတို႔ရဲ႕ ကိုယ္ခႏၶာအစိတ္အပိုင္းေတြ ရွင္သန္လႈပ္ရွားႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ စြမ္းအင္ (Energy) ထုတ္လုပ္ႏိုင္ဖို ့ ေအာက္ဆီဂ်င္လိုအပ္ပါတယ္။ ေရရွင္မွာျဖစ္ျဖစ္၊ ေရေသမွာျဖစ္ျဖစ္ အနည္းနဲ႔အမ်ားသာကြာမယ္ ေရထဲမွာ ေအာက္ဆီဂ်င္ေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ေရထဲမွာ ပံုစံႏွစ္မ်ိဳးနဲ႔ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ မထမအမ်ိဳးစားကေတာ့ ေလထဲကတဆင့္ ေရထဲမွာေပ်ာ္၀င္ေနတဲ့ လြတ္လပ္ေသာ ေအာက္ဆီဂ်င္ပါ။ ဒီေအာက္ဆီ၈်င္အမ်ိဳးအစားကို ငါးသတၱ၀ါ ေတြက သူတို႔ရဲ့ ပါးဟက္ေတြ (Gills) ကေနတဆင့္ ရယူႏိုင္ပါတယ္။ ခႏၶာအရြယ္အစားနဲ႔စာရင္ ႀကီးမားတဲ့ ပါးဟက္ရွိတဲ့ငါးေတြ ဟာ ေအာက္ဆီဂ်င္ပါ၀င္မႈနိမ့္တဲ့ေရထဲေတာင္ရွင္သန္ႏိုင္ပါတယ္။ [caption id="attachment_92581" align="alignleft" width="240"] (ေရထဲမွာရွိတဲ့ေအာက္ဆီဂ်င္မ်ား)[/caption] [caption id="attachment_92582" align="alignright" width="240"] (ေအာက္ဆီဂ်င္ပါ၀င္မႈတိုင္းတဲ့ DO Meter)[/caption] ေအာက္ဆီဂ်င္ ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ ေရထဲမွာ ဟိုက္ၿဒိဳဂ်င္ေမာ္လီက်ဴးႏွစ္ခုနဲ႔ပူးတြဲေနတဲ့ ေအာက္ဆီဂ်င္ ေမာ္လီက်ဴးပါ။ ဒီမလြပ္လပ္တဲ့ေအာက္ဆီဂ်င္မ်ိဳးကိုေတာ့ anaerobic bacteria လို႔ေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယား အမ်ိဳးအစားေတြသာ ခြဲထုတ္သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ပိုမိုအားစိုက္ထုတ္ဖို႔လိုတာမို႔ သူတို႔လည္း သံုးစြဲဖို႔ လြယ္ကူတဲ့ လြတ္လပ္ေသာ ေအာက္ဆီဂ်င္ေတြကိုပဲ သံုးစြဲေလ့ရွိတာပါ။ တခ်ိဳ ့ငါးေတြဟာ ေအာက္ဆီဂ်င္ပါ၀င္မႈ (dissolved oxygen ) ဟာ (3 to 4 milligrams per liter) ထိနိမ့္တဲ့ ေရထဲမွာ ေပါက္ဖြားရွင္သန္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ႏိုင္ငံတခ်ိဳ့ရဲ့ စံသတ္မွတ္ခ်က္ကေတာ့ ေရဆိုးသန္ ့စင္ရံုေတြက ထုတ္လႊတ္မဲ့ သန္ ့စင္ေရဟာ ေရတလီတာမွာ အနဲဆံုး ေအာက္ဆီဂ်င္ပါ၀င္မႈ ၅ မီလီဂရမ္ရွိရပါမယ္။ စကၤာပူႏိုင္ငံရဲ့ စံသတ္မွတ္ခ်က္ကေတာ့ အဲ့ဒါထင္ပိုျမင့္ပါတယ္။ ေရထဲမွာ ေအာက္ဆီဂ်င္ပါ၀င္မႈ (dissolved oxygen ) ကို ဒီအို မီတာ (DO Meter) နဲ႔ တိုင္းတာႏိုင္ပါတယ္။ ေတာင္သမန္အင္းေရ ဘာေၾကာင့္ပုပ္သြားရတာလဲ အၿမဲစီးဆင္းေနတဲ့ ေရအရွင္နဲ႔မစီးဆင္းဘဲ ေရ၀င္ေရထြက္မရွိတဲ ့ေရေသ ( Stagnant Water ) ႏွစ္မ်ိဳးမွာ ေရေသဟာပုပ္လြယ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ျပဳျပင္ထိမ္းသိမ္းမႈ ညံ့ဖ်င္းလို႔ျဖစ္ေစ၊ မထိမ္းသိမ္းဘဲပစ္ထားလို႔ျဖစ္ေစ အလြယ္တကူပုပ္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာေဆာင္ရရင္ မိမိအိမ္ၿခံ၀င္းထဲမွာ ေရႊငါးေလးေတြအလွေမြးထားဖို႔ ေရကန္တကန္တူးၿပီး ေကာင္းမြန္စြာ မထိန္းသိမ္းတဲ့အခါ၊ သစ္ရြက္ေဆြး အညစ္အေၾကးအမိႈက္ေတြ ပံုမွန္မဆယ္ဘူး မဖယ္ရွားဘူး ဆိုရင္ အဲ့ဒီေရကန္ဟာ မၾကာခင္ပုပ္ေတာ့တာမဟုတ္လား။ အမိႈက္အညစ္ အေၾကးေတြ မ်ားလာတာနဲ႔အမွ် ေရေတြေနာက္လာမယ္၊ အနံ႔ေတြထြက္လာမယ္၊ ေအာက္ဆီဂ်င္နည္းလာလို႔ ေရႊငါးေတြေသကုန္မယ္၊ ေရေမွာ္ေတြထလာမယ္၊ ျခင္ေတြေပါက္ဖြားၿပီး ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေရာဂါ ရမယ္မဟုတ္လား။ [caption id="attachment_92584" align="alignleft" width="320"] (ေရေသတြင္ေပါက္ဖြားေသာေရေမွာ္မ်ား)[/caption] အဲ့ဒီလိုပါဘဲ စစ္အစိုးရလက္ထက္ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြမွာ သဘာ၀အင္းႀကီးျဖစ္တဲ့ ေတာင္သမန္ကို ေရေသအင္းအျဖစ္ ပိတ္ေလွာင္လို႔ ငါးေမြးကန္ႀကီးအျဖစ္ ေျပာင္းၿပီးတဲ့ေနာက္ စနစ္တက် ပံုမွန္ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ မလုပ္ေဆာင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ေရဆိုးအင္း၊ ေရပုပ္အင္းႀကီးျဖစ္သြားရတာပါပဲ။ အင္းေဇာင္းမွာ ေမးတင္ၿပီးစားေသာက္ဆိုင္ေတြဖြင့္ခြင့္ေပးၿပီးမွ အမိႈက္သရိုက္အညစ္အေၾကး စြန္႔ပစ္မႈကို စနစ္တက် စီမံခန္႔ခြဲမႈ မလုပ္ႏိုင္တာကလည္း အင္းပုပ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းတရား တရပ္ပါ။ အဓိကအက်ဆံုးနဲ႔ အဆိုးဆံုးအေျခခံအေၾကာင္းတရားကေတာ့ ၈၈ အာဏာသိမ္း စစ္အစိုးရရဲ့ ပရမ္းပတာက်တဲ့ မႏၱေလးစက္မႈ ဇုန္စီမံကိန္းေတြေၾကာင့္ပါဘဲ။ စက္ရံုအလုပ္ရံုေတြက စြန္႔ထုတ္တဲ့ေရဆိုးေတြကို ေတာင္သမန္အင္းထဲ စီး၀င္တဲ့ ပရံေတာ္ေခ်ာင္း ကေနတဆင့္ အင္းအတြင္းကို ေဖာက္ထုတ္သတဲ့။ ရွစ္ေလးလံုးလူထုအေရးေတာ္ပံုႀကီးကို လက္နက္နဲ႔ၿဖိဳခြင္းၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို ျပည္သူအလိုမတူဘဲဇြတ္ သိမ္းယူခဲ့တဲ့ စစ္အာဏာရွင္ေတြဟာ သူတို႔ လက္ထက္မွာ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ပါတယ္ဆိုတာကို ဇြတ္အတင္းျပႏိုင္ဖို႔ စက္မႈဇုန္ေတြကို ေျမကြက္ရိုက္၊ ဓာတ္တိုင္စိုက္၊ ေက်ာက္ၿဖံဳးလမ္းေဖာက္၊ ထံုးသုတ္တာေလာက္နဲ႔ၿပီးကပ်စ္ ေဆာက္သြားခဲ့တာ မဟုတ္လား။ တျခားတိုင္းျပည္က စက္မႈဇုန္ေတြ ဘယ္လိုေဆာက္သလဲဆိုတာ သြားၾကည့္။ ႏိႈင္းယွဥ္လိုက္ရင္ သိပ္ရွက္စရာ ေကာင္းတယ္။ ေဝးေဝးသြားၾကည့္စရာမလိုဘူး၊ ဗီယက္နမ္တို႔ တ႐ုတ္ျပည္တို႔မွာ ေဆာက္ထားတဲ့ စက္မႈဇုန္ ေတြဆိုတာ ၆ လမ္းသြားလမ္းမႀကီးေတြျဖဴးလို႔ မီးေတြထိန္လင္းလို႔ အေဆာက္အအံုႀကီးေတြ ဆိုတာမ်ားဟီး ထေနတာ။ ေတာင္သမန္ေရဆိုးအင္းျဖစ္ရတာဟာ မႏၱေလးစက္မႈဇုန္ႀကီးေတြတည္ေဆာက္ရာမွာ အလြန္အေရးႀကီးတဲ့ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္တဲ့ ေအာက္ပါအဂၤါရပ္ေတြ (Infrastructure) ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမျပည့္စံုဘဲ တာ၀န္မဲ့စြာတည္ ေဆာက္သြားခဲ့လို႔ ထြက္ေပၚလာတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြထဲက တခုပါဘဲ။ ၁) အေဆာက္အဦ ရံုးခန္းမ်ားႏွင့္ ဂိုေထာင္မ်ား (Building ,Offices and Warehouse) ၂) လမ္းပန္းဆက္သြယ္ ပို ့ေဆာင္ေရး (Road and Transportation) ၃) ေသာက္သံုးေရလိုအပ္ခ်က္ (Water Supply) ၄) လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားလိုအပ္ခ်က္ (Power Supply) ၅) စက္သံုးဆီႏွင့္ဓါတ္ေငြ ့လိုအပ္ခ်က္ (Oil and Gas Supply) ၆) အီလက္ထေရာနစ္နဲ႔ ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရး (Telecommunication) ၇) စြန္႔ျပစ္ပစၥည္းစီမံခန္ ့ခြဲမႈ (Waste Management) ၈) ေရဆိုးေျမာင္းစနစ္ ႏွင့္ စြန္႔ပစ္ဆီနဲ႔ ေရသန္႔စင္စက္ (Sewage Drainage System and Waste Oil and Water treatment Plant) ၉) မိုးေရစီးဆင္းမႈႏွင့္ ေရလႊမ္းမိုးမႈကာကြယ္ေရး (Rain water drainage and Flood Prevention) တိုင္းျပည္ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရာမွာ စီးပြားေရးစီမံကိန္းေတြနဲ႔အတူ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ကို မထိခိုက္ရေအာင္ လိုအပ္တဲ့ဥပေဒ၊ စီရင္ထံုးေတြ (Environmental Pollution Control Act) ျပဌာန္းေပးရမွာျဖစ္သလို၊ တိက်တဲ့တာ၀န္ယူမႈ၊ တာ၀န္ခံမႈေတြလည္း သတ္မွတ္ေပးဖို႔ လိုတယ္။ ၿပီးေတာ့လိုက္နာရမယ့္ ႏိုင္ငံတကာစံရည္ စံညႊန္းေတြ (International Standards) နဲ႔ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ (Code of Practice for Pollution Control) ထုတ္ျပန္ေပးဘို ့လည္းလိုပါတယ္။ ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ဥပေဒနဲ႔ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို လိုက္နာမႈရွိမရွိကိုလဲ အဂတိတရား ကင္းကင္းနဲ႔ေစာင့္ၾကပ္ထိန္းညိႇ ေပးထားတယ္။ လိုက္နာမႈပ်က္ကြက္ခဲ့ရင္လည္း လူပုဂၢိဳလ္တဦးခ်င္းက စလို႔ ႏိုင္ငံတကာကုမၸဏီႀကီးေတြအထိ ထိုက္သင့္သလို အေရးယူ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ စံနမူနာျပေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုတယ္။ ျမန္မာစစ္အာဏာရွင္ေတြဟာ မိုက္လံုးႀကီးစြာနဲ႔ စီးပြားေရးစီမံကိန္းေတြကို စိတ္႐ႈးေပါက္ရာ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ၿပီးလုပ္စားသြားတာ။ ထိေရာက္ၿပီး လံုေလာက္တဲ့ ေရဆုိးသန္႔စက္႐ံုေတြ တည္ေဆာက္ခဲ့ဟန္ မတူဘူး။ အခုမွ ထုိင္း ကုမၸဏီတခုနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး ေရဆိုးသန္႔စင္စက္ရံုကို ၂ ႏွစ္အတြင္း အေကာင္အတည္ေဖာ္သြားမယ္ဆိုလား၊ ေတာင္အင္း ေျမာက္အင္းမွာ စတင္တည္ေဆာက္ေနတာ ဇြန္လကုန္ပုိင္း ေရဆိုးသန္႔စင္စက္႐ံုတည္ေဆာက္ၿပီး မယ္ဆိုလား၊ စက္ရံုေတြက ထြက္မဲ့ စြန္႔ပစ္ေရေတြကို ဒုတၳ၀တီျမစ္ထဲေဖာက္ထုတ္မွာတဲ့။ အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္ က လႊတ္ထုတ္မယ့္ ေရေတြထဲမွာ ဇီ၀အေျခခံအညစ္ေၾကးစင္ေအာင္ ေသျခာေအာင္သန္႔စင္ဖို႔ လိုတယ္။ အဲ့ဒီလိုမွ မဟုတ္ဘဲ အျပသေဘာေလာက္ လုပ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒုတၳ၀တီျမစ္ထဲက ေရသတၱ၀ါေတြေတာ့ ဘုရားတၾကေပေရာ့ေပါ့။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ စြန္႔ထုတ္ေရထဲမွာ ပါလာတဲ့ ဇီ၀အေျခခံအညစ္ေၾကးေတြကို ဘက္တီးရီးယားေတြ ကစားသံုးတဲ့အခါ ေရထဲက ေအာက္ဆီဂ်င္ေတြ ေလွ်ာ့ပါးကုန္တာမို႔ ေရသတၱ၀ါေတြေသေၾကနိင္တဲ့ အထိ အႏၱရာယ္ႀကီးပါတယ္။ ေနာက္အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္က ကိုယ့္အလုပ္ရံုထဲမွာ ေရဆိုးသန္႔စင္တဲ့စက္ (Waste Water Treatment Plant) ေဆာက္စရာမလိုတဲ့၊ စြန္႔ပစ္ေရပမာဏနည္းတဲ့ အေသးစားစက္ရံု အလုပ္ရံုေတြကို ဘယ္လိုစီမံခန္႔ခြဲ မလဲဆိုတာဘဲ။ စကၤာပူႏိုင္ငံမွာေတာ့ တႏွစ္လံုးမွာ စြန္႔ထုတ္ေရပမာဏ (လီတာ ၁၀,၀၀၀) မေက်ာ္ရင္ ေရဆိုးသန္႔စင္တဲ့စက္ ေဆာက္စရာမလိုဘဲ ဆီနဲ႔ေရခြဲထုတ္ႏိုင္တဲ့ ေျမေအာက္က်င္းေတြ (Oil Water Separator) ကိုသာ ေဆာက္လုပ္ေစတယ္။ ၿပီးရင္ လစဥ္လတိုင္း စြန္႔ထုတ္ေရ နမူနာကို ဓါတ္ခြဲခန္းကိုပို႔ ေစၿပီး ဓာတ္ခြဲၾကည့္ေစတယ္။ ထြက္လာတဲ့ စစ္ေဆးေတြ႔ရွိခ်က္ေတြဟာ သတ္မွတ္ထားတဲ့ စံႏႈန္းေဘာင္ထဲ (ဥပမာ PH value 6~9) ၀င္မွ အဲ့ဒီစြန္႔ထုတ္ေရကို ျပင္ပေျမာင္းေတြထဲ ေဖာက္ထုတ္ခြင့္ရွိတယ္။ တကယ္လို႔ ရလဒ္ေတြက စံႏႈန္းေဘာင္ထဲမ၀င္ရင္ ေဖာက္ထုတ္ခြင့္ မရွိဘူး။ လာစာရင္းစစ္ေဆးလို႔ မလိုက္နာတာေတြ႔ရင္ ႀကီးေလးတဲ့ ေငြဒဏ္ေဆာင္ခိုင္းၿပီး အျပစ္ေပးတယ္။ လာစစ္ေဆးတဲ့၀န္ထမ္းေတြလည္း အဂတိမလိုက္စားႏိုင္ဘူး။ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ ရွိဖို႔ လိုတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးကို နိဂံုးသပ္ရရင္ ေတာင္သမန္အင္းနဲ႔ အနီးတဝိုက္ေနရာဌာနေတြဟာ သမိုင္းဝင္ အထင္ကရ ဌာနေတြျဖစ္သလို ႏိုင္ငံျခားခရီးသြားေတြကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္တာမို႔ ႏိုင္ငံျခားဝင္ေငြကို ရွာေပးေနတဲ့အျပင္ လူေပါင္းမ်ားစြာကို အလုပ္အကိုင္ဖန္တီးေပးရာဌာနေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္တန္ဘိုးထားၿပီး ေကာင္းမြန္စြာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္အပ္တယ္။ ထိန္းသိမ္းတယ္ ဆိုရာမွာလည္း ေကာက္႐ိုးမီးေတာက္သလို ခဏေတာက္ျပန္ၿငိမ္းသြားသလို လုပ္လို႔မရဘူး။ အၿမဲတမ္းဝီရိယစိုက္ စစ္ေဆးေစာင့္ၾကည့္ သတိျပဳထိန္းသိမ္းရမယ့္ ကိစၥႀကီးျဖစ္တယ္။ အစိုးရမင္းမ်ားကလည္း စီးပြားေရးစီမံကိန္းေတြခ်မွတ္တဲ့အခါ တတ္သိပညာရွင္ေတြကို ေရွ႕တန္းတင္ဖို႔လိုသလို ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈနဲ႔အတူ လိုက္ပါလာတတ္တဲ့ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္စီးထိခိုက္မႈဆိုတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကို အေလးအနက္ထည့္သြင္းစဥ္းစား ဖို႔လိုပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာစံရည္စံၫႊန္းေတြနဲ႔ အရည္အေသြးမွီမွီလုပ္ကိုင္ႏိုင္ဘို႔ လိုသလို အဂတိလိုက္စားမႈ ကင္းေအာင္ တရားဥပေဒစိုးမိုးေအာင္ ေဆာင္ရြက္မွသာ ေရရွည္ခံတဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈေတြရၿပီး ထိေရာက္ေအာင္ျမင္ႏိုင္တာကို သတိခ်ပ္ႏိုင္ၾကပါေစ။ တိုင္းျပည္အေပၚေစတနာမွန္မွန္ ထားႏိုင္ၾကပါေစလို႔ ဆႏၵျပဳလိုက္ပါတယ္။ မင္းေကာင္းခ်စ္ ေမလ (၁၁) ရက္ေန ့၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ေတာင္သမန္အင္း Photos credit to ေတာင္သမန္အင္း - ဦးပိန္တံတား Facebook Web page & http://myanmartravelinformation.com/around-mandalay/amarapura.html