ေနနန္းရယ္တဲ့ ဖန္သူရိန္၊ တန္ခိုး ဥဏွဂူႏွင့္၊ ကဆုန္ဟူ သည္မာသမွာ၊ ျပင္းျပပူရွိန္။ (မဟာဂီတ ဦးၿပဳံးခ်ဳိ) ပူလိုက္တာ ေဆြ႔ေဆြ႔ခုန္။ လကဆုန္မွာ ေနရထိုင္ရပံုမ်ား အေတာ့္ကို မသက္မသာ ရွိလွပါရဲ႕။ ပူလြန္းလို႔ သစ္ပင္ေတြ ညိႇဳးေျခာက္ ေရေတြက ခမ္း ေမာပမ္းလြန္းတဲ့လပါပဲ။ ဒီ ၂၀၁၅ ဟာ အပူဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ကဆုန္လရဲ႕ အဓိပၸာယ္ကိုက ေရသြန္းလ၊ ေရေလာင္းတဲ့လ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလဟာ အပူျပင္းဆံုး ေႏြလယ္ေခါင္လ၊ အေျခာက္ေသြ႔ဆံုးလ ျဖစ္ေပမယ့္ ကဆုန္မွာ ထူးျခားခ်က္ေတြ၊ ဥတုတည္မွီ အလွဴပြဲေတြ၊ ဘာသာ သာသနာနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ ပြဲေတာ္ေတြ ျပဳလုပ္ျမဲပါ။ ကဆုန္ဟာ ဧၿပီ၊ ေမတို႔နဲ႔ တိုက္ဆိုင္တယ္။ အထူးျခားဆံုးကေတာ့ ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာ ဗုဒၶဘုရားရွင္ ဖြားျမင္ခဲ့သလို၊ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္ စံခဲ့တဲ့ေန႔ ကလည္း ကဆုန္လျပည္ေန႔။ ဘုရားအျဖစ္ကို ေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ေန႔ကလည္း ကဆုန္လျပည့္ေန႔။ အလားတူ ဒီလထဲမွာ ဖြားျမင္သူေတြ ကြယ္လြန္ခဲ့သူေတြကလည္း အမ်ားအျပားပါ။ ကဆုန္ထဲ ထူးျခားတဲ့ အျဖစ္သနစ္ေတြကလဲ ရွိခဲ့ပါတယ္။ စတီရီယို ေတးသံရွင္ ေမခလာ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာဆိုႀကီး ဒဂုန္တာရာ၊ အာဇာနည္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ဒီးဒုတ္ဦးဘခ်ဳိ၊၊ စေလဦးပုည စသူတို႔ ေမြးခဲ့တဲ့ ကဆုန္လ၊ အေလာင္းမင္းတရား(ေခၚ) အေလာင္းဘုရား ဦးေအာင္ေဇယ်၊ နတ္ရြာစံခဲ့တဲ့လ၊ လူအိုရံု ၅ ခု တည္ေထာင္ခဲ့သူ ေဒၚဦးဇြန္း ကြယ္လြန္ခဲ့တာလဲ ကဆုန္လ။ လူထုေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ စည္းရံုးေရးယာဥ္တန္း အတိုက္ခိုက္ခံခဲ့ရတဲ့ ဒီပဲယင္းသတ္ျဖတ္ပြဲႀကီးကလည္း ကဆုန္လကြယ္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တာပါ။ ဗမာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားမ်ား သမဂၢ(All Burma Students Union)ကိုလည္း ကဆုန္လမွာပဲ စတင္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ သူတို႔ ဖြားခဲ့တဲ့ ကဆုန္လ၊ သူတို႔ လြန္ခဲ့ၾကတဲ့ ကဆုန္လ၊ အမွတ္တရ ျဖစ္ရပ္ေတြ ရွိခဲ့တဲ့ ကဆုန္လ ျဖစ္ရပ္မ်ား အေၾကာင္းေတြ မေျပာခင္ ကဆုန္ဆိုတာ ဘာလဲ၊ ဒါကို အရင္ ေျပာၾကစို႔။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘာသာျပန္စာေပအသင္း စာေပဗိမာန္၏ ရုပ္ျပဗဟုသုတဘဏ္ ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္းမွာ အခုလို ေတြ႔ရမယ္။ ကဆုန္လ ကဆုန္ဟု ယခု အေရးအေခၚ ျပဳေနၾကေသာ လ၏အမည္ကို ပုဂံေခတ္ထိုး ေက်ာက္စာတို႔တြင္ ကုဆုန္ ဟု အေရးမ်ားသည္။ ပုဂံေခတ္၏ အသံုးတြင္က်ယ္ေသာ ကုဆုန္၊ ကဆုန္ ဟူေသာ အေရး ၂ မ်ိဳးတြင္ ကုဆုန္သည္ မူလျဖစ္၍၊ ယင္းမွ ကဆုန္သို႔ ေရြ႕လ်ားသည္ဟု ယူဆရေပသည္။ ကု ၏အနက္သည္ ေရျဖစ္၍ ဆုန္၏အနက္သည္ သြန္းေလာင္းသည္ဟု ျဖစ္ေသာေၾကာင့္၊ ကဆုန္လကို ေရသြန္းလ၊ ေရေလာင္းလဟု ေကာက္ယူရာသည္။ ကုဆုန္၊ ကဆုန္ဟူေသာ လ၏အေခၚမွာ အလြန္ ေရွးက်သည္ကို ေထာက္ေသာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ သာသနာ ေရာက္သည့္အခါမွစ၍ ေညာင္ေရသြန္းပြဲေတာ္မ်ား က်င္းပျခင္း အေလ့လည္း တၿပိဳင္တည္း ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟု ထင္မွတ္ရေလသည္။ တန္ခူးနဲ႔ ကဆုန္ စေသာ ဆယ့္ႏွစ္လတို႔တြင္ ကဆုန္၊ ၀ါဆို၊ ၀ါေခါင္္၊ သီတင္းကၽြတ္၊ တန္ေဆာင္မုန္း၊ နတ္ေတာ္္္ဟူ၍ ၆ မ်ိဳးေသာ အေခၚတို႔မွာ သာသနာေရး ကိုးကြယ္ ယံုၾကည္ေရးနဲ႔ သက္ဆိုင္ေလသည္။ ဤကဆုန္လရာသီတြင္ ေနအရွွွွွွိန္္္္္္္္္ အျပင္းထန္ဆံုး ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေရမ်ားပင္ ခန္းေျခာက္ေလ့ ရွိရကား၊ ျမတ္စြာဘုရား ပြင့္ေတာ္မူရာ ေဗာဓိပင္ကို ရည္မွတ္ကာ ေဗာဓိပင္ အပြားေတာ္မ်ားကို တေပ်ာ္တပါး ေရစင္သြန္းေလာင္းျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသျဖင့္၊ လျပည့္ေန႔၌ က်င္းပေသာ ပြဲေတာ္အခါႀကီးကို ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းပြဲေတာ္ဟုလည္း ေခၚစမွတ္ျပဳခဲ့ၾကသည္။ ထိုမွ်မက ခန္းေျခာက္ေသာ အင္း အိုင္ ေရကန္တို႔မွ ငါးမ်ားကိုပင္ ေရမ်ားရာေဒသသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းေပးျခင္းအားျဖင့္လည္း ဇီ၀ိတဒါန ငါးလႊတ္ပြဲမ်ားကို ယခုထက္တိုင္ ျပဳလုပ္လ်က္ ရွိၾကသည္။ ကဆုန္လသည္ ျမန္မာ ၁၂ လတြင္ ဒုတိယလျဖစ္၍ ၿပိႆ ရာသီနဲ႔ တူညီသည္။ မိုးဦးက်ခါနီး ျဖစ္သည့္အေလ်ာက္ မိုးသံေလသံမ်ား စတင္ၾကားရေလသည္။ ခါလည္လုလု၊ ရတုသစ္သစ္ သရစ္ေပၚေပၚ၊ သာေပ်ာ္ရႊန္းရႊန္း ကိန္းခန္းသင့္ေမာ၊ ရြက္ရင့္ေလွ်ာ၍ ရြက္ေၾကာႏုလွန္၊ ရြက္သစ္ျပန္တည့္ ပန္းမန္ငံုကင္း၊ သုတ္ေလညင္းႏွင့္ ေျမသင္းနံ႔နံ႔၊ တပ်ံ႕ပ်ဴးပ်ဴး မင္းလြင္ျမဴးလ်က္၊ တန္ခူးလည္းကုန္ လကဆုန္သည္ ပဇၨဳန္ရိုက္ျမည္ ခ်ဳန္းခ်ဳန္းတည္း။ (ရွင္အဂၢသမာဓိ) ကဆုန္လျပည့္ေန႔ ကဆုန္လျပည့္ေန႔သည္ ဗုဒၶသာသနာ၀င္တို႔၏ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္္္ႀကီး ျဖစ္ေပသည္။ ထိုေန႔၏ ထူးျခားခ်က္ကား ၁။ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ သုေမဓာရွင္ရေသ့သည္ ဤဘဒၵကမၻာ၌ ၄ ဆူေျမာက္ေသာ ေဂါတမအမည္ျဖင့္ ဘုရားစင္စစ္ ဧကန္ျဖစ္လိမ့္မည္ဟု ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရားထံမွ နိယတဗ်ာဒိတ္ကို ကဆုန္လျပည့္ေန႔တြင္ ခံယူျခင္း။ ၂။ မဟာသကၠရာဇ္ ၆၈ ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔တြြင္ ေဂါတမဘုရားအေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၳမင္းသားအား ဖြားျမင္ေတာ္မူျခင္း။ ၃။ မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၃ ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ အရုဏ္တက္တြင္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္ကို ရရွိေတာ္မူျခင္း။ ၄။ မဟာသကၠရာဇ္ ၁၄၈ ခု ကဆုန္လျပည့္ေန႔တြင္ မလႅာမင္းတို႔၏ အင္ၾကင္းဥယ်ာဥ္၌ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္ စံ၀င္ေတာ္မူျခင္း တို႔ျဖစ္ေလသည္။ ထိုကဲ့သို႔ ဘုရားရွင္၏ အျဖစ္ေတာ္စဥ္တြင္ ထူးျခား မွတ္သားထိုက္ေသာ ဤကဆုန္လျပည့္ေန႔အား ဘုရားေန႔ဟု ဗုဒၶသာသနာ၀င္ အေပါင္းတို႔က အထြတ္္အျမတ္ ထားၾကလ်က္ ေဂါတမ ဘုရားရွင္သည္ ဤေန႔ဤအခါ၌ သဗၺညဳတ ေရႊဉာဏ္ေတာ္ကို ရေတာ္မူရန္္ အားထုတ္ရာတြင္ အမွီျပဳေတာ္မူေသာ ေဗာဓိပင္အား ေရသြန္းေလာင္းျခင္း စေသာ ကုသိုလ္ ေကာင္းမႈတို႔ကို ျပဳၾကကုန္သည္။ ေရသြန္းေလာင္း ၾကသည္မွာ ကဆုန္လတြင္ ေရရွားျပတ္လပ္၍ ညွိဳးေလ်ာ္အံ့ေသာ ေဗာဓိပင္ကို လန္းဆန္း စိုျပည္္ေစရန္အတြက္ ျဖစ္ေပသည္။ ထိုအေလ့အထသည္ ဗုဒၶသာသနာ၀င္တို႔တြင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားျခင္းမရွိပဲ ယခုထက္တိုင္ ႏွစ္စဥ္အၿမဲ ကဆုန္လျပည့္ေန႔တြင္ ေညာင္ေရသြန္းပြဲမ်ား ျပဳလုပ္လ်က္ ရွိၾကေလသည္။ ကဆုန္လ ေမြးဖြားသူေတြ အေၾကာင္း ဆက္ေျပာပါမယ္။ ေတးသံရွင္ ေမခလာ (၁၃၂၅ ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လဆန္း ၁၀ ရက္ဖြား) အသံခ်ိဳသာ ေကာင္းမြန္ၿပီး သီခ်င္းသီဆိုေနခ်ိန္ ကျပ သရုပ္ေဆာင္တာ ျမဴးၾကြလြန္းလို႔ ပရိသတ္ေတြ အႀကိဳက္ေတြ႔ အသည္းစြဲရသူ ခ်စ္ငယ္ (ေခၚ) ေတးသံရွင္ ေမခလာကို ဒီ ကဆုန္လမွာပဲ ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ ေမခလာဟာ ေကာ္လာေပၚက ႏႈတ္ခမ္းနီ၊ အဲဒီေလာက္ေတာင္ ခ်စ္ရသည္၊ ၁၆ ႏွစ္မ၊ ဂိုးသြင္းေကာင္းတဲ့ ကိုကို၊ ဝါကာဝါကာ စတဲ့ သီခ်င္းေတြအျပင္ ကိုယ္ပိုင္သီခ်င္း အပုဒ္ ၇၀ ေလာက္နဲ႔ ေအာင္ျမင္ခဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိမွာ ခင္ပြန္းသည္ သရုပ္ေဆာင္ ရန္ေက်ာ္နဲ႔ သမီးေလးတဦး ရွိၿပီး အႏုပညာ အလုပ္ေတြကို ဆက္ လုပ္ကိုင္ေနသူပါ။ ဒဂုန္တာရာ (စာေရးဆရာ) (ကဆုန္လဆန္း ၁၂ ရက္၊ ၁၂၈၁ ခုႏွစ္ဖြား) အမည္ရင္း ဦးေဌးၿမိဳင္ ေခၚ ဒဂုန္တာရာကို ၁၂၈၁ ခုႏွစ္ ကဆုန္လဆန္း ၁၂ ရက္ (၁၉၁၉ ခုႏွစ္္ ေမလ ၁၀ ရက္) မွာ ဦးဘအုန္း၊ ေဒၚဖြားရွင္တို႔က ဧရာ၀တီတိုင္း က်ိဳက္လတ္ၿမိဳ႕နယ္၊ ထိုင္ကူျမစ္တမ္းရြာ (မြန္ရြာ)မွာ ေမြးခဲ့ပါတယ္။ ဆရာ ဒဂုန္တာရာဟာ ေက်ာင္းသား သမဂၢ ေခါင္းေဆာင္၊၊ တကသ အမႈေဆာင္၊ အိုးေဝမဂၢဇင္း အယ္ဒီတာ၊ စာေရးဆရာအသင္းရဲ႕ ဥကၠ႒ တာဝန္ေတြကို ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကြန္ဂရက္(ျမန္မာႏိုင္ငံ) အၿမဲတမ္းေကာ္မတီ ဒုဥကၠ႒၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကဗ်ာဆရာသမဂၢဥကၠ႒ ျဖစ္ခဲ့သူပါ။ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလထုတ္ တကၠသိုလ္ သိပၸံမဂၢဇင္းမွာ ၿမိဳင္သဇင္ ကေလာင္အမည္နဲ႔ မႈံျပာရီ ဝတၴဳကို စတင္ ေရးသားခဲ့သူ၊ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ တာရာမဂၢဇင္း စတင္ တည္ေထာင္ ထုတ္ေဝခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ေမဝတၴဳကို ထုတ္ေဝၿပီး ကေလာင္ အမည္ အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ စာေပ၊ ႐ုပ္ရွင္၊ ပန္းခ်ီ၊ ဂီတ၊ အႏုပညာ၊ ႏိုင္ငံေရး၊ ေဝဖန္ေရး ဆိုင္ရာ ေဆာင္းပါးနဲ႔ ကဗ်ာေတြ ေရးခဲ့ပါတယ္။ စာေပ ဗိမာန္ ဝတၴဳတို ေပါင္းခ်ဳပ္ဆုကို ၁၉၆၁ ခုႏွစ္ ရခဲ့သူပါ။ ဆရာႀကီးဒဂုန္တာရာဟာ အသက္ ၉၄ ႏွစ္အရြယ္၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္ ၁၉ ရက္မွာ ကြယ္လြန္ခဲပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို အျမဲတေစ ဘ၀တသက္လံုး လႈပ္ရွား ေတာင္းဆိုသြားခဲ့သူပါ။ ဒါေပမယ့္ သူကြယ္လြန္ၿပီး ၂ ႏွစ္ၾကာအထိ ကခ်င္၊ ကရင္၊ ပေလာင္နဲ႔ ကိုးကန္႔နယ္ေျမေတြမွာ ေသနတ္သံ ဗံုးသံေတြ ၾကားေနရတုန္း။ ဒီးဒုတ္ဦးဘခ်ိဳ (၁၂၅၅ ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၁၀ ရက္ဖြား) ဦးဘခ်ဳိ (ေခၚ) အာဇာနည္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ဒီးဒုတ္ဦးဘခ်ိဳကို အဖ ဦးဘိုးစာ၊ အမိ ေဒၚျမစ္တို႔က ၁၂၅၅ ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၁၀ ရက္ (၁၈၉၃ ခုႏွစ္ ဧၿပီ ၂၄ ရက္ တနလၤာေန႔) ဧရာ၀တီတိုင္း ေျမာင္းျမၿမိဳ႕မွာ ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီးဒုတ္ဂ်ာနယ္ကို ၁၉၂၅ ခုႏွစ္မွာ ဦးစီး ထုတ္ေဝခဲ့လို႔ ဒီးဒုတ္ ဦးဘခ်ဳိ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဆရာႀကီးဟာ အဂၤလိပ္နဲ႔ ပါဠိစာေပေတြမွာ ႏွံ႔စပ္ၿပီး ၁၉၃၈ ခုႏွစ္မွာ ဒီးဒုတ္ေန႔စဥ္သတင္းစာကို ထုတ္ေဝခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ စာေရးဆရာအသင္း ဥကၠ႒လည္း ျဖစ္ခဲ့ၿပီိး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းရဲ႕ ဖဆပလ ၾကားျဖတ္အစိုးရ အဖြဲ႔မွာ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီး ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၄၇ ခု ဇူလုိင္ ၁၉ ရက္ မနက္ ၁ဝ နာရီ ၃၇ မိနစ္မွာ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးေတြအတူ လုပ္ႀကံ ခံရၿပီး မြန္းလြဲ ၁ နာရီ ၄၅ မိနစ္ အခ်ိန္ ကြယ္လြန္ခဲ့ပါတယ္။ စေလဦးပုည (၁၁၇၄ ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လဆန္း ၁၃-ရက္ဖြား) ကဗ်ာ၊ လကၤာ၊ ျပဇာတ္ စသျဖင့္ စာမ်ိဳးစံု ေရးသားခဲ့တဲ့ ကုန္းေဘာင္ေခတ္္္္ စာဆိုႀကီး စေလဦးပုညကို ဦးျမတ္ထြား၊ ေဒၚဆုံတို႔က ၁၁၇၄ ခု ကဆုန္လဆန္း ၁၃ ရက္ စေလၿမိဳ႕ တိုက္စုရပ္မွာ ဖြားၿမင္ခဲ့ပါတယ္။ စေလဦးပုညတို႔ စာစပ္ေကာင္းပံုမ်ား သူၿပိဳင္ဖက္ အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဖကေတာင္ မေက်မနပ္နဲ႔ အခုလို ကဗ်ာစပ္ ခဲ့ရေသးရဲ႕။ စာေကာင္းရင္ မအေပးေတြက စေလေရး ဆိုၾကျပန္တယ္ တို႔မ်ားက် ဉာဏ္မမီတယ္ ကံမပီညစ္ႏြမ္း။ ဆိုၿပီး ခပ္ေငါ့ေငါ့ စပ္ဆို ေရးသားရတဲ့အထိပါ။ ကဆုန္မွာ ဖြားခဲ့သူေတြ ရွိသလို လြန္ခဲ့သူေတြလည္း ရွိခဲ့ပါရဲ႕။ ဒါ့အျပင္ ကဆုန္လမွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြကလည္း မ်ားျပားခဲ့ပါတယ္။ ေဒၚဦးဇြန္း (၁၃၀၆ ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လဆုတ္ ၅ ရက္၊ ကြယ္လြန္) မင္းကြန္း၊ ေပါင္းတည္၊ ရန္ကုန္ (ႏွင္းဆီကုန္း)၊ သထံုနဲ႔ ပခုကၠဴ လူအိုရံု ၅ ရံုကို မိမိ တဦးတည္းပိုင္ေငြနဲ႔ ထူေထာင္ခဲ့သူ ေဒၚဦးဇြန္းကို အဘ ပိုးကုန္သည္ႀကီး ဦးဘိုးအိနဲ႔ အမိ ေဒၚဖြားျမႇင္တို႔က ၁၂၃၀ ျပည့္ ၀ါေခါင္လဆုတ္ ၅ ရက္ ေသာၾကာေန႔ မႏၱေလးၿမိဳ႕မွာ ေမြးခဲ့ပါတယ္။ သီလရွင္ႀကီး ေဒၚဦးဇြန္းဟာ ၁၃၀၆ ခုႏွစ္ ကဆုန္လဆုတ္ ၅ ရက္ေန႔ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တည္ေထာင္ထားခဲ့တဲ့ လူအိုရံုေတြမွာေတာ့ ႏွစ္ေပါင္း ရာနဲ႔ခ်ီတဲ့ အထိ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြကို ေစာင့္ေရွာက္ ေပးေနဆဲပါ။ အေလာင္းဘုရား ဦးေအာင္ေဇယ် (၁၁၂၂ ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၁၂ ရက္ နတ္ရြာစံ) ျမန္မာ့သမိုင္းမွာ အေရးပါတဲ့ ထင္ရွားတဲ့ အေလာင္းမင္းတရားႀကီး (ေခၚ) အေလာင္းဘုရား ဦးေအာင္ေဇယ်ဟာ စစ္ခ်ီယင္းက ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႕ တဖက္ကမ္း မုတၱမေက်း ကင္းရြာမွာ ၁၁၂၂ ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၁၂ ရက္ မိုးလင္းစအခ်ိန္ နတ္ရြာစံခဲ့ပါတယ္။ ဦးေအာင္ေဇယ်ဟာ မုဆိုးဘိုရြာကေလးကေန ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ကို တည္ေထာင္ခဲ့သူပါ။ ျမန္မာ့သမိုင္းမွာ မုဆိုးဘို၊ ရတနာသိခၤ၊ ရန္ႀကီးေအာင္၊ ကုန္းေဘာင္ခ ငါးမည္ရ ျပည္ေရႊဘိုရယ္လို႔ ထင္ရွားခဲ့တာ အေလာင္းမင္းတရားရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ေၾကာင့္ပါ။ အေလာင္းဘုရားကိုယ္တိုင္ ထန္းလံုးတပ္ကထြက္ ရန္သူကို ႏွိမ္နင္းတဲ့ေန႔ (၁၁၁၄ ခုႏွစ္ ကဆုန္လဆုတ္ ၈ ရက္ ေသာၾကာေန႔) ၁၁၁၃ ခု၊ တန္ခူးလဆန္း ၆ ရက္ ဟံသာ၀တီဘုရင္ သိမ္းခဲ့လို႔ အင္း၀ ပ်က္တယ္။ ဟံသာ၀တီပါမင္း (မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိ)ကို ဟံသာ၀တီအေရာက္ ဖမ္းေခၚသြားခဲ့တယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ အေလာင္းဘုရားဟာ မုဆိုးဘို ထန္းလံုးတပ္ကာၿပီး ပုန္ကန္လိုက္တယ္။ ၁၁၁၄ ခု ကဆုန္လဆန္း ၁၂ ရက္ (၁၇၅၂ ခုႏွစ္ ဧၿပီ ၂၄ ရက္ တနလၤာေန႔)ကစၿပီး ဟံသာ၀တီ ဘုရင္ဟာ အင္အားအလံုးအရင္းနဲ႔ အေလာင္းဘုရားရဲ႕ မုဆိုးဘို ထန္းလံုးတပ္ကို ထိုးစစ္ဆင္ခဲ့ပါတယ္။ အေလာင္းဘုရားဖက္က ၁၂ ရက္ၾကာေအာင္ ခုခံထားၿပီး ရန္သူေတြကို ထန္းလံုးတပ္ထဲက တန္ျပန္ထိုးစစ္ ထြက္တိုက္ျပီး အႏိုင္ရလိုက္ပါတယ္။ ဒီလို ထြက္တိုက္တဲ့ေန႔ဟာ ၁၁၁၄ ခုႏွစ္ ကဆုန္လဆုတ္ ၈ ရက္ (၁၇၅၂ ခုႏွစ္ ေမလ ၅ ရက္္ ေသာၾကာေန႔)။ ေမ ၃၀ ဒီပဲယင္း အေရးအခင္း (၁၃၆၅ ခု၊ ကဆုန္လကြယ္ေန႔) ဒီပဲယင္း အၾကမ္းဖက္ ရိုက္ႏွက္သတ္ျဖတ္ ဖမ္းဆီးမႈ အေရးအခင္းႀကီးဟာ ကမၻာေက်ာ္ ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ေမ ၃၀ ေသာၾကာေန႔ (၁၃၆၅ ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လကြယ္ေန႔) ေမွာင္မိုက္လြန္းတဲ့ ညအခ်ိန္ႀကီး ျဖစ္ပြားခဲ့တာပါ။ ဒီပဲယင္းအၾကမ္းဖက္မႈႀကီး ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေနရာကေတာ့ စစ္ကိုင္းတိုင္း ဒီပဲယင္းၿမိဳ႕နယ္ ၾကည္ရြာအနီးမွာပါ။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၊ ဦးတင္ဦးတို႔ အ၀င္အပါ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္၀င္ေတြ အရိုက္ခံရခဲ့ပါတယ္။ နအဖ စစ္အစိုးရကေတာင္ ၄ ဦးေသတယ္လို႔ ထုတ္ျပန္ခဲ့ရတယ္။ ေသဆံုးသူဟာ ဒီထက္မ်ားမွာပါ။ ၁၂ ႏွစ္ၾကာတဲ့ အခုအထိ ကဆုန္လကြယ္မွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဒီပဲယင္း အၾကမ္းဖက္မႈႀကီးဟာ လက္သည္ မေပၚေသးပါ။ ေတာ္ကဆုန္ ဦးေၾကာ့ ေဟမန္ ေႏြလွန္လို႔ တံု႔ျပန္ေတာ့ ေပြသဟန္ ေ၀ယန္အံု႔ဆီက ေလျပန္လံႈ႔ေဆာ္ခဲ့ၿပီ။ ပင္ေပၚထက္၊ ေရာ္ရြက္ ၀ါထိန္ေ၀ႏွင့္ ခါဂိေမၼ သည္တေခတ္တြင္မွ ညႇာလိမ္ေၾကြ တမည္သစ္မည္ေၾကာင့္ အသစ္ေတြ ေထြကာစုပါလို႔ ပုရစ္ေခြ တမာႏုမွာကြယ္ ေက်းဥစီစီ။ ခင္တန္းလွ်ိဳ သေျပပင္က ေရႊသဇင္ သုတ္ေလေႏွာျပန္ေတာ့ ေန၀င္လွ်င္ ဘုတ္ေတြေရာပါလို႔ အုတ္ေရႊၾသရယ္က တြန္သံခ်ီ ႒ာနီႏွင့္ကြာေ၀း။ ဖန္ခါခါ လမၺရာ စည္ဍိ႑ိေပမို႔ ၀သန္မွာ ဆည္မခ်ိၿပီဘု ပူမိသည္ ေနာ္ရဂံုက ေတာ္ကဆုန္ ေညာင္ေရသြန္းခ်ိန္မို႔ ေဖာ္မစံု ေအာင္ေျမကြန္းဆီသို႔ လြမ္းလိုက္လွေသး။ ။ ေရွးအတီေတကစလို႔ ဒီေန႔အထိ ကဆုန္လအတြင္း အျဖစ္သနစ္ ေပါင္းစံုေအာင္ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ေနာင္လည္း ရွိေနဦးမွာပါ။ အားလံုးကို စုစည္း တင္ျပရရင္ေတာ့ ဆံုးအံ့မထင္ပါ။ က်ေနာ့္ကို စာေတြ ဖတ္ျဖစ္ေအာင္ စာအုပ္ေပါင္း ရာနဲ႔ခ်ီ ရွာေဖြ စုေဆာင္းေပးခဲ့ရွာတဲ့ မိတ္ေဆြတဦးဟာလည္း ကဆုန္လဖြားပါ။ သၾကၤန္ဟာ ဧၿပီလနဲ႔ ဆံုေလ့မ်ားေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ႏွစ္ေတြမွာဆို ကဆုန္လထဲကိုလဲ ေရာက္သြားတတ္ပါတယ္။ ႏွစ္သစ္ကူး ႏွစ္ဆန္းတရက္ေန႔ဟာ တခ်ိဳ႕ႏွစ္ေတြမွာ ကဆုန္လတည္းမွာ က်ေရာက္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာ။ ။ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္မွာ သႀကၤန္အက်ေန႔ဟာ ကဆုန္လဆန္း ၁ ရက္ျဖစ္ၿပီး၊ ႏွစ္သစ္ကူးေန႔ဟာ ၁၃၀၄ ခုႏွစ္ ကဆုန္လဆန္း ၄ ရက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကဆုန္ရဲ႕ ထူးျခား ျဖစ္ရပ္တခုကို ေနာက္ဆံုးေျပာခ်င္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ သက္တမ္း ၇၉ ႏွစ္ရွိ (ဗကသ) ဗမာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢ All Burma Students Union ကို ကဆုန္မွာ ဖြဲ႔စည္းခဲ့တာပါ။ ဗမာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢ All Burma Students Union (ဗကသ) (၁၂၉၈ ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၆ ရက္ တနဂၤေႏြေန႔ စတင္ဖြဲ႔စည္း) ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ ေမ ၅ ရက္(၁၂၉၈ ခုႏွစ္ ကဆုန္္္ လျပည္႔ေက်ာ္ ၆ ရက္ တနဂၤေႏြေန႔)မွာ (ဗကသ) ကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ ပထမဆံုးဥကၠ႒ ဦးရာရွစ္ျဖစ္တယ္။ ကိုရာရွစ္၊ ကိုေအာင္ဆန္း၊ ကိုဗဟိန္း၊ ကိုေအာင္ေက်ာ္၊ ကိုလွေရႊစတဲ့ တကသ ေက်ာင္းသား ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ့ ဦးေဆာင္မႈနဲ႔ ဒုတိယ ေက်ာင္းသားသပိတ္၊ တတိယ ေက်ာင္းသား သပိတ္တို႔ကို ဗကသေတြ ဦးေဆာင္ၿပီး တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့တာပါ။ ဂ်ပန္ေခတ္မွာ ဗကသ မရွိခဲ့။ ၁၉၄၆၊ ၁၉၄၇ မွာ ျပန္လည္ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္က်ေတာ့ ဗမာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားသမဂၢမ်ား အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (All Burma Federation of Student Unions) ဗကသမ်ားအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ကို ေျပာင္းဖြဲ႔ပါတယ္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ ၇ ရက္ေန႔က်ေတာ့ စစ္အာဏာရွင္ေတြက ေက်ာင္းသားေတြကို အၾကမ္းဖက္ဖိႏိွပ္သတ္ျဖတ္ၿပီး ဇူလိုင္ ၈ ရက္ေန႔မွာ ေက်ာင္းသားသမဂၢအေဆာက္အဦကို ဗံုးခြဲဖ်က္ဆီးပစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေနာက္ပိုင္း ေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈေတြ ရွိေနခဲ့ေပမယ့္ ဗကသမ်ားအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ဆိုၿပီး မရပ္တည္ႏိုင္ခဲ့ပါ။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္ ၂၈ ရက္ေန႔မွာ မင္းကိုႏိုင္ ဦးေဆာင္ၿပီး ဗကသမ်ားအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ျပန္ေပၚလာပါတယ္။ ၈၈ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလမွာ စစ္တပ္က ဦးေဆာင္တဲ့ န၀တအစိုးရက အာဏာသိမ္းၿပီးေနာက္ပိုင္း ဗကသမ်ားအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ေျမေအာက္ ေရာက္သြားပါတယ္။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာ ေက်ာ္ကိုကို ဦးေဆာင္ ဗကသမ်ားအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ျပန္လည္ဖြဲ႔စည္းခဲ့ပါတယ္။ အခု ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာလည္း ဒီမိုကေရစီ ပညာေရး တိုက္ပြဲေၾကာင့္ မင္းေသြးသစ္၊ မၿဖိဳးၿဖိဳးေအာင္တို႔ အပါအ၀င္ ဗကသ ေခါင္းေဆာင္ေတြ အဖမ္းခံေနရဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ။ ကိုးကားစာအုပ္မ်ား ၁။ တတိယျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ကိုတည္ေထာင္ခဲ့သူ အေလာင္းမင္းတရားဦးေအာင္ေဇယ် (ေရးသူ တင္ေထြး)