ေငြစန္းရယ္တဲ့ ပုဏၰမီ။ ေရႊႀကီးညိဳ တာရာႏွင့္ ၾကတၱိကာ ယွဥ္ၿပိဳင္လွ်မ္းတယ္ ဆန္းစရာသီ။ လႉကထိန္ ခါေတာ္ပြဲငယ္ႏွင့္ ခ၀ဲပြင့္ ၀ါစီစီ သာၾကည္လဲ့ ျမဴရွင္း။ လတန္ေဆာင္မွာ ႂကြေျပာင္ေျပာင္ အသေရတင့္ပါဘိ ေရႊျမင္းမိုရ္ ၀ါထိန္ထိန္ႏွင့္ ခါအခ်ိန္ ေျမာက္ေလေသြးတယ္ ေအးတဲ့ေငြႏွင္း။ တန္ေဆာင္မုန္းလ ေရာက္ပါၿပီ။ ျမန္မာႏွစ္ ၁ ႏွစ္မွာ ၁၂ လရွိတာ အားလံုးအသိပါ။ တႏွစ္ရဲ႕ အစ တန္ခူး၊ ကဆုန္၊ နယုန္၊ ၀ါဆို၊ ၀ါေခါင္၊ ေတာ္သလင္းနဲ႔ သီတင္းကၽြတ္ၿပီးရင္ တန္ေဆာင္မုန္းက ၈ လေျမာက္ေပါ့။ တန္ေဆာင္မုန္းလမွာ ထူးျခားခ်က္ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ သာမညဖလ အခါေတာ္ေန႔၊ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲေတာ္၊ မီးထြန္းပြဲေတာ္၊ ကထိန္ပြဲေတာ္ေတြ က်င္းပတဲ့လ ျဖစ္ပါတယ္။ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၁၀ ရက္က ျမန္မာ့အမ်ဳိးသားေန႔၊ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၈ ရက္ဟာလည္း တမ်ိဳးသားလံုး ကၽြန္ဘ၀ ေရာက္ခဲ့တဲ့ သီေပါရာဇာ ပါေတာ္မူေန႔ ျဖစ္သလို စာေရးဆရာမႀကီး လူထုေဒၚအမာ ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ေန႔လလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ တန္ေဆာင္မုန္းဆိုတာ ဘာအဓိပၸၸာယ္လဲ၊ ဘာေၾကာင့္ မီးထြန္းပြဲေတြ က်င္းပၾကသလဲ သိလုိၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘာသာျပန္စာေပအသင္းထုတ္ ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္းမွာ တန္ေဆာင္မုန္းလကို ဒီလို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ တန္ေဆာင္မုန္းလ။ ။ တန္ေဆာင္မုန္းလဟူေသာ ေ၀ါဟာရကို ေရွးေခတ္ ပုဂံေက်ာက္စာတို႔တြင္ တန္ေဆာင္မႈန္ဟု ေရးထိုးၾက၏။ ရြတ္ဆိုေခၚေ၀ၚရာ၌ကား တန္ေဆာင္မႈန္းျဖစ္၏။ ယင္းမွ တန္ေဆာင္မုန္းသို႔ ေရြ႕ေလ်ာလာျခင္း ျဖစ္ေပသည္။ သို႔ေသာ္ ေရွးအေခၚ တန္ေဆာင္မႈန္းအေပၚတြင္ မူတည္၍သာ အနက္ကို ႀကံဆရေပမည္။ တန္ေဆာင္မွာ မီး႐ႉး၊ မီးတိုင္၊ ဆီမီး ဟူေသာ အဓိပၸာယ္ကို ရ၏။ မႈန္း၏ အနက္ဖြင့္ဆိုခ်က္ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိရာတြင္ ေတာက္ပေစသည္္ဟူေသာ အနက္ကို ယူသင့္၏။ တန္ေဆာင္မႈန္းဟူရာ၌ ဆီမီးကို ေတာက္ပေစေသာလ၊ ဆီမီး ထြန္းညႇိေသာလ ဟူ၍ ေကာက္ယူႏိုင္ေပသည္။ တန္ေဆာင္မုန္းသည္ ျမန္မာ့ ၁၂ လ ရွိသည့္အနက္ အ႒မလျဖစ္၏။ ရာသီအားျဖင့္ ၿဗိစၧာဟု ေခၚသည္။ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔တြင္ ျမတ္စြာဘုရားအား မသိုးသကၤန္း ဆက္ကပ္လႉဒါန္းၾကသည္။ သီတင္းကၽြတ္ လျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္မွ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေန႔အထိ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားအား ကထိန္သကၤန္း ကပ္လႉၾကသည္။ တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္း ၁၄ ရက္ေန႔မွ လျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ေန႔အထိ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲေတာ္ကို က်င္းပၾကသည္။ ဗိႆ  ႏိုးနတ္မင္းသည္ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ၀ါဆိုလဆန္း ၁၂ ရက္ေန႔မွစ၍ အိပ္ေလရာ တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္း ၁၂ ရက္ေန႔တြင္မွ ႏိုးေသာေၾကာင့္ နတ္ႏိုးေသာလဟုလည္း ေခၚၾကသည္။ တန္ေဆာင္မုန္းလတြင္ ေကာင္းကင္ျပင္၌ မိုးသားတိမ္လႊာ အထူးကင္းစင္ေနေလ့ ရွိသည္။ နကၡတ္ပြဲ တန္ေဆာင္မုန္းလ မိုးအကုန္ နကၡတ္ တာရာစံု။ တာရာစံုတဲ့ နကၡတ္ပြဲ က်ီး ဗ်ိဳင္း ဟသၤာ၀ဲ။ ဟသၤာမင္းႀကီး မိုးမွာပ်ံ က်ီးမင္းေရွ႕ကရံ။ ဗ်ဳိင္းမင္းခံလို႔ က်ီးညိဳ၀ဲ ဟသၤာ ေနာက္ဆက္တြဲ။ ။ (မင္းသု၀ဏ္) တန္ေဆာင္မုန္းလမွာ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲေတာ္ က်င္းပၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တန္ေဆာင္တိုင္ဆိုတာဘာလဲ။ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲေတာ္ ဘယ္လိုက်င္းပၾကသလဲ။ သိလုိၾကမွာပါ။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘာသာျပန္စာေပအသင္းထုတ္ စြယ္စံုက်မ္းမွာပဲ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲကို အခုလို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲေန႔ ။ ။ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲေန႔သည္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔မ်ိဳးကဲ့သို႔ သာသနာေရးဆိုင္ရာ ပြဲေန႔မ်ိဳးလည္း မဟုတ္ေခ်။ ၾကတၱိကာနကၡတ္နဲ႔ စန္းယွဥ္ေသာလ ျဖစ္သျဖင့္ မီးနတ္ပူေဇာ္ပြဲအျဖစ္ က်င္းပသည့္ ေပ်ာ္ပြဲသက္သက္ျဖစ္သည္။ သီတင္းကၽြတ္မီးထြန္းပြဲတြင္ ရာသီဥတု မသာယာလွသျဖင့္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေပ်ာ္ပြဲမဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကရေသာ အေပ်ာ္အပါး ၀ါသနာပါသူမ်ားအတြက္ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲ ျဖစ္ေပၚလာရသည္ဟု ယူဆဖြယ္အေၾကာင္း ရွိသည္။ မဟာ၀ိနာယက နတ္မင္းႀကီးသည္ ထိုလတြင္ ႏိုးသျဖင့္ နတ္မင္းအား ပူေဇာ္သည့္ပြဲကို ဗုဒၶဘာသာ မထြန္းကားမီကပင္ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္တိုင္း က်င္းပခဲ့သည့္ အေလ့ရွိသည္။ ထိုသို႔ မီးနကၡတ္ပူေဇာ္ပြဲနဲ႔ နတ္မင္းႀကီးပူေဇာ္ပြဲ က်င္းပသည္မွစ၍ ယခုတိုင္ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲဟု သမုတ္ကာ မီးထြန္းပြဲမ်ား အရပ္ရပ္တြင္ က်င္းပၾကသည္။ တန္ေဆာင္မုန္းလမျပည့္မီ အဖိတ္ေန႔ လျပည့္ေန႔နဲ႔ လျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ေန႔ ၃ ရက္လံုးလံုးကုိ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲေန႔ဟု သတ္မွတ္ထားၾကသည္။ ယင္းပြဲေတာ္ေန႔မ်ားတြင္ ယခုအခါ မီးပံုးမ်ား အၿပိဳင္အဆိုင္ ထြန္းညႇိ၍ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ား ေပ်ာ္ပြဲ ဆင္ႏႊဲၾကသည္။ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲေန႔ကို ဘာသာေရးႏွင့္ မသက္ဆိုင္ေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕က ဆက္၍ယူၾကသည္။ ဘုရားရွင္၏ မယ္ေတာ္မိနတ္သားသည္ သားေတာ္ ဘုရားအေလာင္း ေတာထြက္ေတာ့မည္ကို သိေသာအခါ သကၤန္းလိုသျဖင့္ ညဥ့္ခ်င္းၿပီး သကၤန္းရက္ခ်ဳပ္ေသာ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔တိုင္း မသိုးသကၤန္းရက္ပြဲ က်င္းပၾကသည္။ ထို႔ျပင္လည္း ၀ိနည္းေတာ္အရ အခ်ိန္နဲ႔ကပ္ရေသာ အက်ိဳးထူးသည့္ ကထိန္လ်ာ ညပ္သကၤန္း ဆက္ကပ္လႉဒါန္းႏိုင္သည့္ ေနာက္ဆံုးေန႔ျဖစ္သျဖင့္ အၿမိဳ႕ၿမိဳ႕ အရပ္ရပ္တြင္ ကထိန္ပြဲမ်ား အၿပိဳင္အဆိုင္ က်င္းပၾကသည္။ မႏၲေလး၊ ေရႊဘိုနဲ႔ စစ္ကိုင္း စသည့္ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ တၿမိဳ႕လံုး ေငြေၾကးစုေဆာင္း၍ လႉဖြယ္တို႔ကို ပေဒသာပင္မ်ားသီးကာ ၿမိဳ႕ေပၚ၌ ကထိန္မကပ္ရေသးေသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားတြင္ ကပ္လႉၾကရာ ၿခိမ့္ၿခိမ့္သဲမွ် စည္ကားသိုက္ၿမိဳက္လွသည္။ ရာသီဥတုသာယာသည့္ ယင္းပြဲေတာ္ညမ်ား၌ လူငယ္လူရြယ္တို႔သည္ အနီးအပါး အိမ္၊ ေက်ာင္း စသည္တို႔မွ ပန္းအိုး၊ ခံု၊ လံုခ်ည္ စသည္တို႔ကို တိတ္တဆိတ္ယူကာ လမ္းဆံုလမ္းခြတို႔၌ အဆင့္ဆင့္ထပ္၍ အမ်ဳိးမ်ဳိး ဆင့္ထားၾကကာ ၀တႎသာပြဲ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ ၾကယ္တာရာ နကၡတ္အေပါင္း စံုေသာအခါ ျဖစ္သျဖင့္ တာ၀တႎသာရွိ စူဠာမဏိဘုရားအား ပူေဇာ္ဟန္ မီးပံုးပ်ံမ်ား လႊတ္ၾကသည္။ အခ်ိဳ႕ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ မီးပံုးပ်ံ အၿပိဳင္အဆိုင္ လႊတ္ပြဲမ်ားပင္ ရွိေလသည္။ ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲမ်ားသာမဟုတ္ ရာသီဥတုေကာင္း၍ ပြဲသံ တၿခိမ့္ၿခိမ့္ျဖစ္ေသာ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲအခါတြင္ လူတို႔သည္ ညဥ့္နက္သန္းေခါင္ပင္ မအိပ္ၾကေသးဘဲ ဤလ ဤအခါတြင္မွ ေဆးေပါင္းခသည္ဟု ယူဆၾကေသာ မဲဇလီအဖူးမ်ားကို ႏွမ္း၊ ေျမပဲ၊ ၾကက္သြန္ေၾကာ္၊ ဆီခ်က္တို႔ျဖင့္ တေပ်ာ္တပါး သုတ္၍စားၾကေပသည္။ အထက္ပါပြဲမ်ားအျပင္ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔တြင္ သွ်င္မာလဲပြဲကိုလည္း က်င္းပၾကေလ့ရွိသည္။ အရိေမေတၱယ် ဘုရားအေလာင္းေတာ္နတ္သားက သီဟိုဠ္ကၽြန္းမွ သွ်င္မာလဲမေထရ္အား တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔တိုင္း လူအေပါင္းတို႔ကို ေ၀ႆ    ႏၲရာဇာတ္ေတာ္ ေဟာၾကားရန္ ေတာင္းပန္သည့္အတိုင္း သွ်င္မာလဲက ဂါထာ ၁၀၀၀ အထိ တန္ဆာဆင္အပ္ေသာ ေ၀သႏၲရာဇာတ္ေတာ္ႀကီး ေဟာေျပာသည္ကို အထိမ္းအမွတ္ျပဳ၍ ဂါထာ ၁၀၀၀ ပါ ထိုဇာတ္ေတာ္ကို ေဟာေျပာျခင္း၊ ေလွာ္ကားေတာ္ပံု ျပဳလုပ္၍ ေလွာ္ကားေပၚတြင္ အသီးတေထာင္၊ အပြင့္တေထာင္၊ ထမင္းဆုပ္တေထာင္၊ ဆီမီးတေထာင္ စသည္တို႔တင္ကာ လႉဒါန္းျခင္းျဖင့္ သွ်င္မာလဲပြဲ ဆင္ယင္က်င္းပၾကသည္။ တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲကို ယခုမွသာမဟုတ္ ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာေရွးမင္း အဆက္ဆက္တို႔သည္ ပြဲေတာ္အခါတြင္ နန္းတြင္းနန္းျပင္၊ ေသနင္ဗိုလ္ထုနဲ႔တကြ၊ မင္းေဆြစိုးမ်ဳိး၊ မႉး႐ုိးမတ္လ်ာ၊ ေသနာပတိ၊ မင္းညီမင္းသား၊ ထီးရံနန္းရံ၊ ေစာ္ဘြား၊ မင္းမိဘုရားတို႔ တူရိယာမ်ိဳးအစံု တီးမႈတ္က်င္းပလ်က္ မဟာအသဒိတ အတုလသဘင္ ပြဲႀကီးယင္၍ ထီးစဥ္နန္းဆက္မျပတ္ လႉဒါန္းၾကသည္။ တန္ေဆာင္မုန္းလဘြဲ႔ လႉကထိန္ သကၤန္းႏွင့္ မဂ္လမ္းတဲ့ ဆုပန္ရြယ္ သည္ခ်ိန္ကို ၀တ္မံႈႀကဲလို႔ ခ၀ဲေရႊညႇာရင္းမွာ သင္းရနံ႔ႂကြယ္။ ေကာင္းကင္လယ္ ထက္၀ယ္ဘံုဦး ေရႊလစႏၵာႏွင့္ ၾကတၱိကာ ၾကယ္ေရာင္စြန္းတယ္ ထြန္းထိန္လို႔ျမဴး။ ။ (ဖိုးသူေတာ္ဦးမင္း) ကထိန္ပြဲေတာ္က်င္းပတဲ့ တန္ေဆာင္မုန္းလ ကထိန္သကၤန္း ကပ္လႉပြဲေတြကို ဘုရားရွင္လက္ထက္ကစ ခြင့္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ သီတင္းကၽြတ္လဆုပ္ ၁ ရက္ကေန တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔အထိ က်င္းပၾကရတယ္။ ကထိန ေခၚ ကထိန္သကၤန္းပြဲဟာ တန္ေဆာင္မုန္းလရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ပါ။ မသုိးသကၤန္းဟာလည္း ထူးျခားပါတယ္။ ထမင္းဟင္းသိုးေတြ မျဖစ္ေစသလို တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္း ၁၄ ရက္ညမွာ ရက္ကန္းစင္ေတြနဲ႔ အၿပီးရက္ခ်ဳပ္ၿပီး လျပည့္ေန႔ အ႐ုဏ္တက္မွာ ဗုဒၶျမတ္စြာကို ရည္မွန္းလို႔ သကၤန္းကို အၿပီးကပ္လႉၾကရတာပါ။ ကထိန္သကၤန္းဟာ ရဟန္းေတြအတြက္ အရမ္းအက်ိဳးရွိသလို၊ ကပ္လႉခြင့္ရသူေတြအတြက္လည္း အက်ိဳးထူးေတြ ရၾကပါတယ္။ အမ်ဳိးသားေန႔ (တန္ေဆာင္မုန္းလဆုပ္ ၁၀ ရက္) တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ ၁၀ ရက္က အမ်ဳိးသားေန႔ျဖစ္တယ္။ နယ္ခ်ဲ႕ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းခ်ိန္ ဝံသာႏုလႈပ္ရွားမႈကို ဦးေဆာင္ခဲ့တဲ့ ဂ်ီစီဘီေအ အသင္းခ်ဳပ္ႀကီးက ႀကီးမႉးၿပီး အမ်ဳိးသားေန႔ကို သတ္မွတ္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူေန႔၊ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ေထာင္က်တဲ့ေန႔၊ ေက်ာင္းသားေတြ အဂၤလိပ္အစုိးရ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ဥပေဒကုိ စတင္သပိတ္ေမွာက္တဲ့ေန႔ တေန႔ေန႔သတ္မွတ္ဖို႔ လ်ာထားခဲ့့ၿပီး ၁၉၂၂ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၁၇ - ၁၈ ရန္ကုန္ ဂ်ဴဗလီေဟာမွာက်င္းပတဲ့ ဂ်ီစီဘီေအ အထူးကြန္ဖရင့္က ၁၉၂၀ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ဥပေဒကုိ ေက်ာင္းသားေတြ သပိတ္ေမွာက္တဲ့ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုပ္ ၁၀ ရက္ကုိ အမ်ဳိးသားေန႔ သတ္မွတ္ခဲ့တာပါ။ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕အစုိးရကို ေအာင္ပဲြခံတဲ့ အမ်ဳိးသားေအာင္ပြဲေန႔လို႔ုလည္း ေခၚၾကပါတယ္။ ရက္သတ္မွတ္တဲ့အခါ  အမ်ဳိးသားအဓိပၸာယ္ ေပၚလြင္ထင္ရွားေစဖို႔ တကၠသုိလ္ဥပေဒကို သပိတ္ေမွာက္တဲ့ အဂၤလိပ္ရက္ ဒီဇင္ဘာ ၅ ကို မယူဘဲ ျမန္မာရက္ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ ၁၀ ရက္ကို ေသေသခ်ာခ်ာ သတ္မွတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ ၁၀ ရက္တုိင္း အမ်ဳိးသားေအာင္ပြဲေန႔ အခမ္းအနားေတြ က်င္းပၾကၿမဲပါ။ အမ်ဳိးသားေန႔ကုိ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္ကစ ေက်ာင္းပိတ္ရက္၊ ၁၉၃၈ ခုႏွစ္ကစ ႐ုံးပိတ္ရက္ သတ္မွတ္ခဲ့တာေပါ့။ သီေပါဘုရင္ ပါေတာ္မူေန႔ (၁၂၄၇ ခုႏွစ္၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ ၈ ရက္) ၁၂၄၇ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုပ္ ၈ ရက္မွာ ျမန္မာ့ေနာက္ဆံုးမင္းဆက္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ အဆံုးသတ္သြားတာ မဟုတ္လား။ နယ္ခ်ဲ႕တပ္ေတြ မႏၲေလးနန္းေတာ္ကို သိမ္း သီေပါမင္းကို ရတနာဂီရိကိုပို႔ ျမန္မာျပည္ကို ေနမ၀င္အင္ပါယာထဲ ထည့္လိုက္တဲ့ေန႔ေပါ့။ ျမန္မာအမ်ိဳးသားထုတရပ္လံုး သူ႔ကၽြန္ဘ၀ ေရာက္ခဲ့ရတဲ့ ပါေတာ္မူေန႔အျဖစ္ သမိုင္းတြင္ခဲ့ပါတယ္။ အခု ခရစ္ႏွစ္၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၄ ရက္၊ ျမန္မာႏွစ္ ၁၃၇၇ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ ၈ ရက္ဟာ ႏွစ္ ၁၃၀ ျပည့္ ပါေတာ္မူေန႔ပါ။ စာေရးဆရာမႀကီး လူထုေဒၚအမာ ရာျပည့္ေမြးေန႔ (တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ ၈ ရက္) ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလႈပ္ရွားမႈ၊ စာနယ္ဇင္းေလာကမွာ ထင္ရွားသူ လူထုေဒၚအမာကို မႏၲေလးမွာ အဘ ဦးထင္၊ အမိ ေဒၚစုတို႔က ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၁၅  ႏို၀င္ဘာ ၂၉ ရက္၊ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၇၇ ခု တန္ေဆာင္မုန္းလဆုပ္ ၈ ရက္ တနလၤာေန႔မွာ ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ အခုႏွစ္မွာ လူထုေဒၚအမာ ရာျပည့္ပါ။ သူဟာ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ၁၉၃၆ ဒုတိယေက်ာင္းသားသပိတ္မွာ ပါဝင္ခဲ့တယ္။ အိုးေဝ၊ ႀကီးပြားေရးမဂၢဇင္းတို႔နဲ႔ ဘားမားဂ်ာနယ္ေတြမွာ စာေတြေရးခဲ့ၿပီး ၁၉၃၈ ေမာရစ္ ေကာလစ္ရဲ႕ စာအုပ္ကုိ ‘ျမန္မာျပည္တြင္ စစ္ေဆးခဲ့ေသာ အမႈအခင္းမ်ား’ ဆိုၿပီး ဘာသာျပန္ထုတ္ေဝခဲ့လို႔ ထင္ရွားလာခဲ့တယ္။ ၁၉၃၉ ႏုိဝင္ဘာ ၁၃ လူထုဦးလွနဲ႔ လက္ထပ္ၿပီး ကိုစိုးဝင္း (ရဲေဘာ္ ထြန္းေက်ာ္)၊ ေဒါက္တာ ေဒၚသန္းရင္မာ၊ ဖိုးသံေခ်ာင္း၊ ေဒၚတင္ဝင္းနဲ႔ ကိုၿငိမ္းခ်မ္း (စာေရးဆရာ ညီပုေလး) တုိ႔ ၅ ဦး ေမြးခဲ့တယ္။ သားအႀကီးဆံုး ကိုစိုးဝင္း၊ တတိယသား ဖိုးသံေခ်ာင္းတုိ႔ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ (ဗကပ) နဲ႔ သြား ပူးေပါင္းခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၄၅ ဇူလုိင္ လူထုဂ်ာနယ္ စထုတ္ေတာ့ လက္ေထာက္အယ္ဒီတာ၊ ၁၉၄၆ ဧၿပီ ၁၉ လူထုသတင္းစာထုတ္ေတာ့ အယ္ဒီတာအဖြဲ႔ဝင္ ျဖစ္လာတယ္။ ၁၉၆၄ မွာ ‘ျပည္သူခ်စ္ေသာ အႏုပညာရွင္မ်ား’ စာအုပ္နဲ႔ စာေပဗိမာန္ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ အႏုပညာဆုိင္ရာ စာေပပထမဆု ရခဲ့တယ္။ လူထုေဒၚအမာဟာ မၾကာခဏ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခံခဲ့ရသူ ျဖစ္ပါတယ္။ စႏၵမာလာ (၁၉၄ဝ)၊ ျပည္သူခ်စ္ေသာ အႏုပညာသည္မ်ား၊ ဘဝခ်င္းမတူသည့္ တ႐ုတ္ျပည္ (၁၉၆၆)၊ ေအာင္ဗလ ဖုိးစိန္ စိန္ကတုံး၊ ေရႊ႐ုိး ဦးဘကေလး၊ ေရႊမန္းတင္ေမာင္၊ အၿငိမ့္ (၁၉၇၃)၊ ေရႊေဒါင္းေတာင္ ေဆာင္းပါးမ်ား (၁၉၇၅)၊ ဆရာႀကီး သခင္ကုိယ္ေတာ္မႈိင္း (၁၉၇၆)၊ အာဖရိက ဝတၴဳတုိမ်ား၊ မႏၱေလးသူ မႏၱေလးသားမ်ား၊ ထုိင္းဝတၴဳတုိမ်ား (၁၉၉၂)၊ ရတနာပုံ မႏၱေလး ကၽြန္မတုိ႔ မႏၱေလး၊ သာသနာ့တန္ေဆာင္ ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ား၊ ကၽြန္မတုိ႔ငယ္ငယ္က၊ အေမ့ေရွးစကား (၁၉၉၇) အပါအ၀င္ လံုးခ်င္းစာအုပ္ ၅၀ နီးပါး ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။ လူထုေဒၚအမာဟာ အသက္ ၉၂ ႏွစ္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဧၿပီ ၇ ရက္မွာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့တယ္။ ျမန္မာ့ပထမဆံုး သမၼတ စ၀္ေရႊသိုက္ (ကြယ္လြန္ေန႔၊ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုပ္ ၁၀ ရက္) လက္ရွိသမၼတက ဦးသိန္းစိန္ပါ။ အခု ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီးမွာ ဘယ္သူ သမၼတ ျဖစ္မလဲ။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကေတာ့ သမၼတအထက္မွာ သူရွိေနသတဲ့။ ခုလို သမၼတအေၾကာင္း ေျပာေနၾကခ်ိန္မွာပဲ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ပထမဆံုး သမၼတႀကီးအေၾကာင္း တင္ျပလိုပါတယ္။ ပထမဆံုး သမၼတႀကီး စ၀္ေရႊသိုက္ဟာ အခုလ တန္ေဆာင္မုန္းလနဲ႔ ပတ္သက္ေနလို႔ အထူးေျပာခ်င္မိတာပါ။ ျမန္မာႏွစ္ ၁၂၅၇ ခု ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၉၆ မွာ သူ႔ကို ေမြးဖြားခဲ့ၿပီး ၁၉၆၂ ႏို၀င္ဘာ ၂၁ ရက္ ျမန္မာႏွစ္ ၁၃၂၄ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၁၀ ရက္ ဗုဒၶဟူးေန႔က ကြယ္လြန္သြားခဲ့သူပါ။ ျမန္မာျပည္ လြတ္လပ္ေရးရအၿပီး ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ အေျခခံဥပေဒအရ ရွမ္း၊ ကရင္၊ ကခ်င္၊ ဗမာ အုပ္စု ၄ စုက သမၼတကို အလွည့္က် တင္ေျမႇာက္ရမယ္ ဆုိပါတယ္။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၄ ရက္ လြတ္လပ္ေရးေန႔ကစလို႔ စ၀္ေရႊသိုက္ သမၼတ ျဖစ္လာပါရဲ႕။ သူ႔ကို ေညာင္ေ႐ႊၿမိဳ႕မွာ ေညာင္ေရႊေစာ္ဘြား ဆာစပ္ေမာင္နဲ႔ မဟာေဒဝီတုိ႔က ဖြားျမင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၂၉ ဖခမည္းေတာ္ ကံေတာ္ကုန္ခ်ိန္ ေညာင္ေရႊေစာ္ဘြား အ႐ုိက္အရာ ခံယူတယ္။ စဝ္ေရႊသုိက္ဟာ ၁၉၃၇ ဇြန္လမွာ သိႏၷီေျမာက္ပုိင္း ေစာ္ဘြားသမီး စဝ္ဟိန္းခမ္းနဲ႔ လက္ထပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၁၂ ရက္ေန႔ သူ႔ သမၼတသက္တမ္း ကုန္တဲ့အခါ လူမ်ဳိးစု လႊတ္ေတာ္နာယက တင္ေျမႇာက္ခံရျပန္တယ္။ ၁၉၅၉ ခု ဧၿပီ ၂၉ အျခားေစာ္ဘြားေတြနဲ႔အတူ ေစာ္ဘြားအာဏာ စြန္႔ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၂ ရက္ေန႔ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ အမည္ခံ ဗိုလ္ေနဝင္း အာဏာသိမ္းေတာ့ သမၼတေဟာင္း စဝ္ေ႐ႊသုိက္ ဖမ္းဆီးခံရတယ္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ ႏုိဝင္ဘာလ ၂၁ ျမန္မာႏွစ္ ၁၃၂၄ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုပ္ ၁၀ ရက္ ရန္ကုန္မွာ သူ ကြယ္လြန္သြားပါတယ္။ ေဆးေပါင္းခတဲ့ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ည တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္မွာ ေဆးေပါင္းခတဲ့ မဲဇလီဖူးေတြခူးျပဳပ္ၿပီး သုပ္စားၾကပါတယ္။ မဲဇလီပင္ ဘာလို႔ ေဆးေပါင္းခရသလဲ။ ေရွးလူေတြကေတာ့ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္မွာ ပတ္၀န္းက်င္ရွိ နတ္၊ ႐ုကၡစိုးေတြဟာ မဲဇလီပင္ေစာင့္နတ္ေတြဆီ စုေ၀းၿပီး လာေရာက္ ဦးခိုက္ေနတဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္တာေၾကာင့္လို႔ ေျပာၾကတာ မွတ္သားဖူးပါတယ္။ မဲဇလီပင္တိုင္းမွာ နတ္အေပါင္းတို႔ အရိပ္အေငြ႔တန္ခိုးေတြ ေပါင္းဆံုေနတာေၾကာင့္ ေဆးေပါင္းခၾကရတယ္လို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ ေဆးပညာအရလည္း အခါးဓာတ္ရွိတဲ့ မဲဇလီေတြဟာ အာနိသင္ရွိေနတာပါ။ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ခ်ိန္နဲ႔ ၾကတၱိကာနကၡတ္ ယွဥ္ခ်ိန္မို႔ ေဆးေပါင္းခတယ္လို႔လည္း ေဗဒင္အလိုျပ ေဟာၾကပါေသးတယ္။ ၿပီးေတာ့လည္း တန္ေဆာင္မုန္းဟာ ဓာတ္ႀကီး ၄ ပါး ညီညြတ္ခ်ိန္ျဖစ္လို႔ ေဆးေပါင္းခရတယ္လို႔လည္း ဆိုၾကပါတယ္။ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ (သာမညဖလ အခါေတာ္ေန႔) ျမတ္စြာဘုရားက အဇာတသတ္မင္းကို တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ညမွာ သာမညဖလသုတၱန္ (ရဟန္းျပဳတဲ့အက်ဳိး) တရားေတာ္ ေဟာၾကားခဲ့တာကို မူတည္ၿပီး သာမညဖလအခါေတာ္ေန႔လို႔ ေခၚၾကပါတယ္။ ေဒ၀ဒတ္ကို ဆရာတင္မိခဲ့သူ အဇာတသတ္္္ဘုရင္ဟာ သူ႔ဖခမည္းေတာ္ ဗိမၼိသာရမင္းႀကိိီးကို သတ္ခဲ့မိၿပီး အိပ္မရတဲ့ ေ၀ဒနာ စြဲကပ္ေနခဲ့တယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာပဲ ဗုဒၶဘုရားရွင္အေပၚ အေကာက္ႀကံခဲ့တဲ့ အကုသိုလ္ႀကီးလြန္းတာေၾကာင့္ သူ႔ဆရာ ေဒ၀ဒတ္ဟာလည္း ေျမၿမိဳသြားခဲ့ၿပီးၿပီ။ ဆရာ ေဒ၀ဒတ္လို ခံရမွာကို အဇာတသတ္ အရမ္းေၾကာက္ေနခ်ိန္ သမားေတာ္ႀကီး ဇီ၀ကရဲ႕ အကူအညီနဲ႔ ဘုရားရွိရာ သရက္ဥယ်ာဥ္ဆီ လာခဲ့ပါတယ္။ ဗုဒၶက အဇာတသတ္ကို ရဟန္းျပဳျခင္းအက်ိဳး သာမညဖလသုတ္ ေဟာအၿပီး အိပ္မေပ်ာ္တဲ့ေ၀ဒနာ ေပ်ာက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဘုရား တရား သံဃာ ရတနာသံုးပါးကို ၾကည္ညိဳသြားခဲ့သလို သာသနာျပဳလုပ္ငန္းေတြကို အစြမ္းကုန္ ဘ၀သက္ဆံုး လုပ္သြားခဲ့ပါတယ္။ အဇာတသတ္ဟာ ပထမ သဂၤါယနာတင္ မင္းတရားႀကီး ျဖစ္သြားတဲ့အထိပါ။ အဖသတ္ထားတဲ့ ဆိုးျပစ္ေၾကာင့္ အဇာတသတ္ဟာ မဟာအ၀ီဇိငရဲမွာ က်ခံရမွာပါ။ ဒါေပမယ့္လည္း ဘုရားရွင္ရဲ႕ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ည သာမညဖလသုတ္ေတာ္ နာၾကားအၿပီး ရဟန္းသံဃာေတြ အပါအ၀င္ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ ရတနာသံုးပါး သက္၀င္ယံုၾကည္မႈ အက်ိဳးဆက္ သာသနာျပဳမင္းအျဖစ္ ကုသိုလ္တရားေတြကလည္း အမ်ားအျပား ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အကုသိုလ္ကံေတြကို ကုသိုလ္ကံေတြက လႊမ္းအုပ္ထားႏိုင္ခဲ့လို႔ အဇာတသတ္မင္း နတ္ရြာစံတဲ့အခါ အဆိုးဆံုး အ၀ီဇိကို မက်ေတာ့ဘဲ တဆင့္နိမ့္ ေလာဟကုမၻီ ငရဲမွာသာ က်ခံရပါေတာ့တယ္။ ဒီငရဲကေန ေနာင္တခ်ိန္မွာ လြတ္ေျမာက္ၿပီးပါက အဇာတသတ္ဟာ ပေစၥကဗုဒၶ ရဟန္းသာ ျဖစ္မွာပါ။ ဒါဟာ ရတနာသံုးပါး ၾကည္ညိဳ ကိုးကြယ္တဲ့ ကုသိုလ္ေၾကာင့္ပါ။ အခု တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ သာမညဖလ အခါေတာ္ေန႔မွာလည္း လယ္သမား၊ အလုပ္သမား၊ ၀န္ထမ္း၊ ေအာက္ေျခ ျပည္သူေတြကအစ မင္းအစိုးရေတြအထိ အကုသိုလ္ေတြေရွာင္ ကုသိုလ္ေတြေဆာင္ၿပီး ရတနာသံုးပါးကို ၾကည္ညိဳ ဆည္းကပ္သင့္ခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဘုရားသားေတာ္ ရဟန္းသံဃာေတာ္ အေပါင္းတို႔ကို လႉဒါန္း ၾကည္ညိဳ ပူေဇာ္သင့္ခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။     ။ မွီျငမ္း - ၁။ ျမန္မာ့ဆယ္ႏွစ္လအေၾကာင္း (ေမာင္ထင္) - ပါရမီစာေပ ၂။ ဆယ့္ႏွစ္လရာသီပန္းမ်ားႏွင့္ ပြဲေတာ္မ်ား (ခင္မ်ိဳးခ်စ္၊ ဂ်ဴနီယာ၀င္း) - ေဒါင္းစာေပ ၃။ ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း ျမန္မာႏိုင္ငံဘာသာျပန္စာေပအသင္း၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ - စာေပဗိမာန္ ၄။ လူထုအေမ ႏွစ္ ၉ဝ အမွတ္တရ စကားစု စာစုမ်ား