အရပ်ထဲမှာ ပြောနေကြတာက ‘တရုတ်စက် တရက်စုတ်’ ဆိုပဲ။ တကယ်လည်း တရုတ်စက်ပစ္စည်းတွေက ခဏသုံးပြီးတာနဲ့ ပျက်စီးလွယ်တာကို တွေ့ရမှာပါ။

စာရေးသူငယ်ငယ်တုန်းက စက်ပစ္စည်းတွေမှာ ကားတွေဆို အမေရိကန်ဖို့ဒ်ကုမ္ပဏီထုတ်ကားတွေ၊ ဂျာမဏီနိုင်ငံထုတ် မာစီဒီးကားတွေကဈေးကွက်ထဲမှာ ကျော်ကြားပါတယ်။ ကောင်းလည်းကောင်းတယ် အသုံးလည်းခံတယ်။ အသက် ၂၀ ကျော်လောက်မှာ နိုင်ငံထဲကို အာရှစ္စည်းတွေ လွှမ်းမိုးလာတာသတိထားမိပါတယ်။ ကားဆိုဂျပန်ကား တိုယိုတာ၊ မစ်ဆူဘီရှီ၊ ဟီးနိုး၊ တီဗီတို့ကက်ဆက်တို့မှာ ဆိုနီ၊ တိုရှီဘာ၊ ဆမ်ဆောင်းတို့ ဈေးကွက်မှာ လွှမ်းမိုးတယ်။ နောက်ပိုင်း အသက် ၃၀ လောက်မှာ တရုတ်ပစ္စည်းတွေမြန်မာနိုင်ငံထဲကို လှိမ့်ဝင်လာတော့တာပါပဲ။ အဲဒီအချိန်မြန်မာတွေဝယ်နိုင်တဲ့ ဈေးနဲ့တရုတ်ပစ္စည်းကတော့ အံကိုက်ပဲပေါ့။

၂၁ ရာစုဟာ အာရှရာစုနှစ်လို့ ခေါ်ကြသလို၊ အာရှရာစုမှာ အရှေ့တိုင်းကကုန်ပစ္စည်းတွေလွှမ်းမိုးမှု၊ အထူးသဖြင့် တရုတ်ပစ္စည်းလွှမ်မိုးမှုက နိုင်ငံတိုင်းမှာပါပဲ။ အခုကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါလည်းဖြစ်ရော၊ တရုတ်ထုတ်ကျန်းမာရေးပစ္စည်းတွေ၊ ကာကွယ်ဆေးနဲ့ ဆေးဝါးတွေက ကမ္ဘာအနှံ့အပြားမှာ အားကိုးစရာအဖြစ် ရောက်လာပြန်တာတွေ့ရပါတယ်။ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတွေဟာ အထူးသဖြင့် တရုတ်လုပ် စီနိုဗက် ကိုဗစ်-၁၉ ကာကွယ်ဆေးကို အမြောက်အမြား တင်သွင်းခဲ့ကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံတို့ဟာ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေ သတိပေးနေတဲ့ကြားက တရုတ်အပေါ်အမြောက်အမြား မှီခိုခဲ့ကြတာပါ။ တရုတ်ကလည်း သူထုတ်လုပ်တဲ့ကာကွယ်ဆေးတွေကို သံခင်းတမန်ခင်းလက်နက်တခုအနေနဲ့ အသုံးချပြီး အာဖရိက၊ အာရှ၊ လက်တင်အမေရိကနဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံတွေကို တင်ပို့ခဲ့လို့ ကာကွယ်ဆေးသံခင်းတမန်ခင်း(Vaccine Diplomacy)ရယ်လို့ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးအ သိုင်းအဝိုင်းမှာ လူပြောများခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ကူးစက်မြန်တဲ့အသွင်ပြောင်း ဒယ်လ်တာဗိုင်းရပ်စ်ဝင်ရောက်လာချိန်မှာတော့ အဲဒီတရုတ်အပေါ်မှီခိုမှုဟာ အနောက်နိုင်ငံတွေဆီ ပြန်လည်ရွေ့လျှားလာခဲ့ပါပြီ။ ဒယ်လ်တာဗိုင်းရပ်က မြို့တွေနယ်တွေကိုဝင်မွှေတဲ့အခါ၊ တရုတ်ကာကွယ်ဆေးရဲ့ တရက်စုတ် လက္ခဏာပြလာခဲ့ပါတယ်။ ကာကွယ်ဆေးထိုးထားတဲ့ဆေးဝန်ထမ်းတွေအများအပြားကို ဗိုင်းရပ်ကူးစက်မှုရှိတာတွေ့လာရတဲ့အခါ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ တရုတ်အပေါ်မှီခိုမှုကို ပြန်လည်စဉ်းစားလာရပါတယ်။ အားလုံးခြုံကြည့်ရင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ တနိုင်ငံတည်းမှာ  သေဆုံးမှု တသိန်းကျော်ရှိတယ်လို့မှတ်တမ်းတွေကဆိုပါတယ်။ တရုတ်လုပ် စီနိုဗက်နဲ့ စီနိုဖမ်း ကာကွယ်ဆေးတွေဟာ အစောဆုံး ဆေးခန်းအဆင့်မှာစမ်းသပ်ခဲ့ပေမဲ့ လုံလောက်တဲ့ အချက်အလက်တွေကိုထုတ်ပြန်မှုမရှိခဲ့ပါဘူး။ ချမ်းသာတဲ့နိုင်ငံတွေကတော့ ဖိုင်ဇာနဲ့ မိုဒါးနားလိုဆေးမျိုးကို လက်လှမ်းမီကြပေမဲ့ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတချို့ကတော့ ရွေးချယ်စရာနည်းနည်းလေးသာရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ တရုတ်ကိုပဲ အားကိုးနေကြရတာပါ၊ ဒါပေမဲ့ အင်ဒိုနီးရှားမှာ စီနိုဗက်ထိုးပြီးသားဆရာဝန်တွေ စတင်သေဆုံးချိန် ဇွန်လကစပြီး စီနိုဗက်အပေါ်သံသယတွေတိုးပွားလာခဲ့ပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှားကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကအနည်းဆုံး စီနိုဗက်ထိုးပြီးသူ ဆရာဝန် ၂၀ လောက်သေဆုံးကြောင်း မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။ စီနိုဗက်နဲ့ စီနိုဖမ်းမ်ကုမ္ပဏီတာဝန်ရှိသူတွေကတော့ မှတ်ချက်ပေးဖို့ ပျက်ကွက်ခဲ့ကြပေမဲ့ တရုတ်အစိုးရအာဘော် ဂလိုဘယ်တိုင်းမ်သတင်းစာကြီးကတော့ စီနိုဗက်ဟာ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း အပြည့်အဝ ကာကွယ်မပေးနိုင်ပေမဲ့ ရောဂါပိုပြီးဆိုးဝါးမလာအောင်နဲ့ သေဆုံးမှုမရှိအောင်တော့ ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်လို့ စီနိုဗက်ရဲ့စီအီးအို ပြောကြားချက်ကို ကိုးကားပြီးဖေါ်ပြထားပါတယ်။

အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ ဂျိုကိုဝီဒိုဒို တရုတ်ကာကွယ်ဆေးစီနိုဗက်ထိုးတာကို တီဗွီမှာဖေါ်ပြပြီး ကျန်းမာရေးအာဏာပိုင်တွေက စီနိုဗက်ကာကွယ်ဆေးသေတ္တာတွေကို ကိုင်ပြရင်း ကာကွယ်ဆေးအပေါ် ယုံကြည်မှုမြှင့်တင်နေစဉ်မှာ တရုတ်အစိုးရမီဒီယာတွေကလည်း သမ္မတဝီဒိုဒိုရဲ့ဆောင်ရွက်ချက်ကို အမွှန်းတင်ပြီး ကာကွယ်ဆေးဟာ အန္တရာယ်ကင်းပြီး အကျိုးဖြစ်ကြောင်း ဆွဲဆောင်နေကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံတွင်းမှာတော့ လူပေါင်းသန်း ၂၇၀ ကို အမေရိကန်ထုတ် မိုဒါးနားကာကွယ်ဆေးကိုထိုးနှံဖို့ ဇူလိုင်လနှောင်းပိုင်းမှာစတင်ဆောင်ရွက်နေပြီး ကျန်းမာရေးလုပ်သားတွေကို စတင်ထိုးပေးမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာအမေရိကန်က အင်ဒိုနီးရှားကို ကာကွယ်ဆေးအလုံးရေ ၈ သန်း လှူဒါန်းပြီးတဲ့အချိန်က စတင်တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒယ်လ်တာ ကိုဗစ်ဗိုင်းရပ်ကူးစက်မှု စတင်ခဲ့တဲ့အချိန်ကစလို့ တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ကာကွယ်ဆေးသံခင်းတမန်ခင်းဟာ လှုပ်ခတ်မှုတွေ ရှိလာခဲ့တာပါ။

ထိုင်းနိုင်ငံကလည်းပဲ ပေါင်းစပ်ထိုးနှံတဲ့အစီအစဉ်ကို ရွေ့လျားနေပါပြီ။ သူ့နိုင်ငံရဲ့ကာကွယ်ဆေးမူဝါဒကို ပထမအကြိမ် တရုတ်လုပ်စီနိုဗက်ကာကွယ်ဆေးထိုးပြီး ဒုတိယအကြိမ် အောက်စ်ဖို့ထုတ် အက်စ်ထရာဇနိကာကာကွယ်ဆေးကို ထိုးပေးဖို့ပြောင်းလဲခဲ့ပါတယ်။

ပထမအကြိမ်နဲ့ ဒုတိယအကြိမ် စီနိုဗက်ကာကွယ်ဆေးထိုးပြီးတဲ့ ကျန်းမာရေးလုပ်သားတွေအနေနဲ့ တတိယအကြိမ်ခွန်အားဖြည့်ကာကွယ်ဆေးကို အက်စ်ထရာဇနိကာ ဒါမှမဟုတ် mRNAအမျိုးအစား ကာကွယ်ဆေးဖြစ်တဲ့ ဖိုင်ဇာဒါမှမဟုတ် မိုဒါးနားကိုထိုးပေးမှာဖြစ်ပါတယ်။ တရုတ်လုပ်ကာကွယ်ဆေးကို ယုံကြည်မှုကျဆင်းလာတဲ့အထဲမှာ တရုတ်နဲ့အနီးစပ်ဆုံးဖြစ်တဲ့ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံလည်းပါဝင်ပါတယ်။ တရုတ်လုပ်ကာကွယ်ဆေး နှစ်ကြိမ်ထိုးပြီးတဲ့ သူတွေကို စွမ်းအားမြှင့်ကာကွယ်ဆေး တတိယအကြိမ်အဖြစ်ထိုးဖို့ အက်စ်စထရာဇနိကာဆေးကို စတင်မှာယူ နေပြီဖြစ်ကြောင်း ကမ္ဘောဒီးယားက ကြေညာထားပါတယ်။ သူ့နိုင်ငံမှာ လူဦးရေတဝက်လောက်ဟာ တရုတ်လုပ်ကာကွယ်ဆေးကိုထိုးနှံပြီးပါပြီ။ တရုတ်နဲ့အမေရိကန်လုပ် ကာကွယ်ဆေးတွေထိုးဖို့ကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီး လူထုတွေကြား ကြီးမားတဲ့ကွဲပြားမှုတွေရှိနေပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ကာလရှည်ကြာမဟာမိတ်ဖြစ်တဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံက သမ္မတဒူတာတေးကတော့ အမေရိကန်နဲ့ လက်တွဲဖြုတ်မယ်လို့ သူ့သမ္မတသက်တမ်းအစောပိုင်းမှာ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ နိုင်ငံအတွင်းပိတ်ဆို့တားဆီးမှုတွေကို ကြံ့ကြံ့ခံရင်း ကူးစက်မှုတွေမြင့်တက်နေစဉ်မှာပဲ စီနိုဗက်ကာကွယ်ဆေးသန်းနဲ့ချီ မကြာသေးခင်က လက်ခံခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့အမေရိကန်နဲ ဖိလစ်ပိုင်စစ်ရေးပူးပေါင်းမှုတွေကို ထိမ်းသိမ်းထားဖို့ သဘောတူခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင်ဟာ အမေရိကန်ကလှူဒါန်းတဲ့ မိုဒါးနားကာကွယ်ဆေးရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုရှိလာခဲ့ပါတယ်။

တရုတ်နိုင်ငံဟာ ကာကွယ်ဆေးကို သံတမန်ရေးလက်နက်အဖြစ် အသုံးချပြီး ကမ္ဘာ့ဒေသအတော်များများကို ဖြန်ကြက်ဖို့ကြိုးစားနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရုတ်နိုင်ငံလုပ်ကာကွယ်ဆေးတွေဟာ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ပဲ  ကာကွယ်နိုင်စွမ်းရှိပြီး စမ်းသပ်ထားတဲ့ အချက်အလက်တွေ ထုတ်ပြန်မှုအားနည်းနေသေးတာမို့ သုံးစွဲသူတွေရဲ့ ယုံကြည်မှုကျဆင်းနေပါတယ်။ ချမ်းသာတဲ့နိုင်ငံတွေမှာ တရုတ်လုပ်ကာကွယ်ဆေးက အမေရိကန်လုပ် ကာကွယ်ဆေးထက်ဈေးပိုကြီးနေပေမဲ့ ဒါဟာ အစိုးရတွေရဲ့ အခွန်လျှော့ပေါ့မှုနဲ့ တန်ဖိုးကုန်ကျမှုအပေါ် စရိတ်စိုက်ထုတ်ပေးတာတွေကြောင့်ဖြစ်ပြီး ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတွေမှာတော့ တရုတ်လုပ်ကာကွယ်ဆေးကသာ လက်လှမ်းမီနိုင်ပြီး ဈေးသက်သက်သာသာသုံးနိုင်တာဖြစ်ပါတယ်။

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးကတော့ တရုတ်လုပ်ကာကွယ်ဆေးတွေက အရေးပေါ်အခြေအနေမှာ သုံးစွဲနိုင်ကြောင်း အကြံပြုချက်ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတွေရဲ့ လက်တွေ့သုံးစွဲမှုအရ တရုတ်ကာကွယ်ဆေးကို လုံးလုံးလျားလျားမှီခိုဖို့ မဖြစ်နိုင်တာကြောင့် အမေရိကန်လုပ်ကာကွယ်ဆေးဘက်ကို ခြေဦးလှည့်ပြီး ရောစပ်သုံးစွဲဖို့ပြင်နေကြပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့်သမိုင်းကြောင်းအရ တရုတ်စက်တရက်စုတ်ဆိုသလိုပဲ၊ တရုတ်ဆေးကလည်း အရေးပေါ်တာနဲ့ အာလုံးကိုစုပ်ယူမယ့် တရုတ်ဆေးတ‌ရေးစုပ်ဆိုသလိုပဲ ဖြစ်နေမလား သုံးသပ်ကြည့်ဖို့လိုပါတယ်။

(ဝါရှင်တန်ပို့စ်သတင်းစာမှာဖေါ်ပြတဲ့ ရှီဗာနီမာတာနီရဲ့ ဆောင်းပါးပါ အချက်အလက်များကို အခြေခံပြီးရေးသားပါသည်။) 

အေးမင်း(တာမွေ)