“ဒီပြဲကို လူကိုယ္တိုင္ မလာေရာက္ႏုိင္တဲ့အတြက္ အားလံုးကို ေတာင္းပန္ပါတယ္ - - - မင္းထင္ကိုကိုႀကီး - ေခတၱ အင္းစိန္ေထာင္” ဟူေသာ အမွာစကား ဖတ္ၾကားေနသံက က်ေနာ့္နားထဲမွတဆင့္ ရင္ထဲသို႔ ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္လာသည္။ တဆက္တည္းပင္ က်ေနာ့္ဦးေခါင္းထဲမွာလည္း ေမးခြန္းေတြ ပလံုစီလာေအာင္ ႏႈိးဆြေပးလိုက္သည္။ ယင္းအမွာစကားသည္ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ ႐ုပ္ရွင္ပြဲေတာ္ကို ႏွစ္စဥ္က်င္းပႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သူတဦး၏ “ျဖစ္သင့္ျဖစ္ထိုက္ေသာ အမွာစကား” ဟုတ္ပါရဲ႕လား။ သူက ေတာင္းပန္ရမွာ ဟုတ္ရဲ႕လား။ ေတာင္းပန္ရမွာက က်ေနာ္တုိ႔ မဟုတ္ဘူးလား။ မင္းထင္ကိုကိုႀကီးကို ဒီပြဲမွာ လူကိုယ္တိုင္ တက္ေရာက္လာႏုိင္ေအာင္ က်ေနာ္တို႔ မလုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္တဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို႔က သူ႔ကို ေတာင္းပန္ရမွာ မဟုတ္ဘူးလား။  က်ေနာ္တုိ႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကို လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ ျပည့္ဝတဲ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း ျဖစ္လာေစဖို႔ ကဗ်ာစာေပနဲ႔တမ်ိဳး၊ ႐ုပ္ရွင္အႏုပညာနဲ႔တမ်ိဳး၊ နည္းမ်ိဳးစံု ႀကိဳးပမ္းေနခဲ့တဲ့ လူတေယာက္ကို လြတ္လပ္စြာ ရွင္သန္ႏိုင္ေအာင္ ကေ်နာ္တုိ႔ မစြမ္းေဆာင္ေပးႏိုင္တဲ့အတြက္ က်ေနာ္တုိ႔က သူ႔ကို ေတာင္းပန္ရမွာ မဟုတ္ဘူးလား။ မင္းထင္ကိုကိုႀကီး၏ အမွာစကားကို ဖတ္ၾကားေပးသူက မင္းထင္ကိုကိုႀကီးတေယာက္ အင္းစိန္ေထာင္အတြင္း ေရာက္ေနျခင္းသည္ပင္ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ၏ အေျခအေနတခုဟု ေျပာသြားခဲ့သည္။ ျပည္သူကိုခ်စ္ေသာ အႏုပညာရွင္မ်ားအတြက္ ေသာကေခတ္ႀကီးကား မကုန္ဆံုးႏုိင္ေသးပါလား။

*  *  *  *  *

ကေ်နာ္သည္ မင္းထင္ကိုကိုႀကီး ႐ုိက္ကူးထုတ္လုပ္ထားသည့္ “လူ႔အခြင့္အေရးအခ်က္ ၃၀၊ ဇာတ္လမ္းတို ႐ုပ္ရွင္ ၃၀၊ ျပသပြဲ အခမ္းအနားကို ေရာက္ေနျခင္းျဖစ္သည္။ သူ၏အႏုပညာကို ေလးစားျမတ္ႏုိးၾကသည့္ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား၊ သံတမန္မ်ား၊ စာေပအႏုပညာရွင္မ်ား၊ ပရိသတ္မ်ားျဖင့္ ျပပြဲခန္းမမွာ ျပည့္ေနသည္။ သူ႔အမွာစကားကို ဖတ္ၾကားၿပီးေနာက္တြင္  ႐ုပ္ရွင္ဇာတ္လမ္းတိုကေလးမ်ား ျပသရန္ မီးပိတ္လိုက္သည္။ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတာ ဘာလဲ။ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာဆိုတာ ဘာလဲ။ ႐ုပ္ရွင္ဇာတ္လမ္းတိုေလးမ်ားက ကေ်နာ္တုိ႔အားလံုး ျဖတ္သန္းေနၾကရသည့္ ေသာကေခတ္ႀကီးကို ေဖာ္က်ဴးျပေနသည္။ တကယ္ေတာ့ ကဗ်ာဆရာတဦးလည္းျဖစ္ေသာ မင္းထင္ကိုကိုႀကီးသည္ ေသာကေခတ္ႀကီးကို ကဗ်ာမ်ားျဖင့္ ေျပာင္ေျမာက္စြာ ေဖာ္က်ဴးခဲ့ပါသည္။ သူေရးစပ္ေသာ “ဒီမိုးက ေရစီးတယ္” ဟူသည့္ကဗ်ာမွာ သူ၏ အႏုပညာမွတ္တိုင္တခုပင္ ျဖစ္သည္။ "ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ အေဖလည္း ပါသြားၿပီ ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ အေဖ့တုိက္ပံုအက်ႌေလးက အရင္အတိုင္း ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ လွ်ပ္စီးအျပက္မွာ ျမင္လုိက္ရတာ အစ္ကို႔လက္တဖက္လား ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ အစ္ကို႔လက္ထဲမွာ ေဘာပင္ေလးတေခ်ာင္း ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ အစ္ကို႔လက္တို႔ စြန္းေနတာ မင္နီေတြလား ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ က်ည္ဆန္ေတြလို ဆက္တိုက္က်ေနတဲ့ မိုးစက္ေတြၾကား ထီးရွာထြက္သြားတဲ့ ညီေလးရဲ႕ ဖိနပ္တဖက္က ပလက္ေဖာင္းေပၚ ေမွာက္လ်က္ ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ အဲဒီေဘးမွာ သူငယ္ခ်င္းရဲ႕ ဖိနပ္ ဒီမိုးက ေရစီးတယ္၊ မိုးႀကိဳးတခု ညီမေလးနဲ႔ သူ႔သူငယ္ခ်င္းကို တည့္တည့္မွန္တယ္ ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ ညီမေလးလြယ္အိတ္ထဲက စာအုပ္ေတြ မိုးေရထဲ လမ္းမေပၚ မီးထေတာက္ေနတုန္း ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ စိမ္းၿပီးေမွာင္ေနတဲ့ ေကာင္းကင္က ထစ္ခ်ဳန္းသံကို လန္႔ၿပီး သမီးေလးလည္း ငိုရဦးမယ္ ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ ဒီမိုးကို လက္ခုပ္နဲ႔ခံၿပီး ကိုယ့္ကိုယ္ကုိယ္ သရဏဂံုတင္ေတာ့ အေမမ်က္ရည္က်တယ္။

*  *  *  *  *

မင္းထင္ကိုကိုႀကီးကို စတင္သိကၽြမ္းရသည္မွာ ၂၀၀၇ ဝန္းက်င္။ ထိုအခ်ိန္က ကေ်နာ္သည္ ခ်င္းမိုင္တြင္ အလုပ္လုပ္ေနၿပီ။ သူက သူ႐ုိက္ကူးထားေသာ Human Zoo အမည္ရွိ မွတ္တမ္း႐ုပ္ရွင္ကို အေခ်ာသတ္ တည္းျဖတ္ရန္အတြက္ ခ်င္းမိုင္ကိုေရာက္လာရင္း သိကၽြမ္းျခင္းပင္။ Human Zoo မွာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုတခုကို ခရီးသြားလုပ္ငန္းအတြက္ ႐ုံသြင္းျပသ သလိုမ်ိဳး လုပ္ထားျခင္းအေပၚ လူသားမဆန္ေသာ လုပ္ရပ္အျဖစ္ ႐ုိက္ကူးျပထားသည့္ မွတ္တမ္း႐ုပ္ရွင္ျဖစ္သည္။ ထိုမွတ္တမ္း႐ုပ္ရွင္ကို ၾကည့္ရစဥ္ကတည္းက မင္းထင္ကိုကိုႀကီးသည္ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာအေပၚ ေလးနက္သူတဦးအျဖစ္ သိမွတ္ထားခဲ့သည္။ Human Zoo မွတ္တမ္း႐ုပ္ရွင္ကို ႐ုိက္ၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ “အင္းသီး” ဟူေသာ မွတ္တမ္း႐ုပ္ရွင္တခုကို ႐ုိက္ခဲ့ေသးသည္။ အင္းေလးေဒသ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္စပ္ေသာ မွတ္တမ္း႐ုပ္ရွင္။ ယင္း႐ုပ္ရွင္မွာလည္း မင္းထင္ကိုကိုႀကီး၏ မွတ္တုိင္တခုပင္။ ထို႔ေနာက္ ႐ုပ္ရွင္ကားမ်ား ႐ုိက္ကူးထုတ္လုပ္ေနသည္ဟု ၾကားရျပန္သည္။ အိပ္မက္အလြန္၊ အမွ်င္၊ ေနာက္ဆံုးကဗ်ာ။ ထို႐ုပ္ရွင္ကားမ်ားကို လူႀကံဳႏွင့္ ပို႔ေပးသည္။ ယင္းဇာတ္ကားမ်ားကို ၾကည့္ၿပီး သူ၏ အႏုပညာဖန္တီးမႈမ်ားအေပၚ အံ့ၾသခဲ့ရသည္။ ထိုကာလက သူ႔႐ုပ္ရွင္မ်ားမွာ သမား႐ုိးက် ကားမ်ားထဲမွ ထိုးထြက္လာေသာ ကားမ်ားအျဖစ္ ႐ုပ္ရွင္ခ်စ္သူတို႔က အကဲျဖတ္ၾကသည္။ စြယ္စံုအႏုပညာရွင္ႀကီး ဦးဝင္းေဖက သူ႔႐ုပ္ရွင္ကားမ်ားကို ခ်ီးမြမ္းေျပာဆိုသံၾကားရေတာ့ ဝမ္းသာဂုဏ္ယူရသည္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ ႐ုပ္ရွင္ပြဲေတာ္ကို သူဦးေဆာင္ၿပီး က်င္းပသည့္အခါ သူနဲ႔ထိုက္တန္ေသာ အလုပ္ပဲဟု မုဒိတာပြားမိသည္။ ပြဲေတာ္က်င္းပၿပီး မၾကာခင္ ခ်င္းမိုင္သို႔ ေရာက္လာသည္။ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ ႐ုပ္ရွင္ပြဲေတာ္တြင္ ေတြ႔ႀကံဳရေသာ အခက္အခဲမ်ားကို သူေျပာျပေတာ့ ရင္ေမာရသည္။ မည္သို႔ျဖစ္ေစ ယင္းပြဲမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ကိုယ္တိုင္ တက္ေရာက္ၿပီး ဆုမ်ားေပးခဲ့သည့္အတြက္ ခမ္းနားေသာ ပြဲေတာ္တခု ျဖစ္ခဲ့ၿပီး ႏိုင္ငံတကာ၏ အာ႐ုံစိုက္မႈကိုပါ ရရွိခဲ့သည္။ (ထိုပြဲေတာ္တြင္ ကေ်နာ္ႏွင့္ ရင္းႏွီးေသာ မိတ္ေဆြႏွစ္ဦးက ဆုရရွိခဲ့သည့္အတြက္လည္း ဝမ္းသာဂုဏ္ယူခဲ့ရသည္။) ျမန္မာ့လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာကို ျမႇင့္တင္ခ်င္သည့္ စိတ္ဆႏၵကို အႏုပညာျဖင့္ ထုတ္ေဖာ္ျပသသည့္ပြဲဟု သိမွတ္ၾကသည္။ ယင္းပြဲကို ႏိုင္ငံတဝန္း လွည့္လည္ျပသခဲ့ရာ ျပည္သူမ်ားကလည္း တခဲနက္ အားေပးခဲ့သည္။ ေနာက္ေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ ႐ုပ္ရွင္ပြဲေတာ္ကို ႏွစ္စဥ္က်င္းပသည္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္အထိ ငါးႀကိမ္ျပသခဲ့သည္။ ထူးျခားေသာ ႏိုင္ငံတကာ ႐ုပ္ရွင္မ်ားႏွင့္အတူ ျမန္မာလူငယ္မ်ား လက္စြမ္းျပထားသည့္ ႐ုပ္ရွင္မ်ားကို ယင္းပြဲေတာ္တြင္ ျပသႏုိင္ခဲ့သည္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌သာ ယင္းကဲ့သို႔ေသာ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ ႐ုပ္ရွင္ပြဲေတာ္မ်ိဳးကို က်င္းပႏိုင္ျခင္းျဖစ္သည္ဟု သိရသည္။ မင္းထင္ကိုကိုႀကီးသည္ ယင္း႐ုပ္ရွင္ပြဲေတာ္ တခုတည္းႏွင့္ပင္ “ျပည္သူ႔အႏုပညာရွင္” တေယာက္ ျဖစ္ခဲ့ၿပီ။ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းက တန္ဖုိးထားအပ္သည့္ အႏုပညာရွင္တေယာက္ ျဖစ္ခဲ့ၿပီ။ ေခတ္တာဝန္ကို ထမ္းပိုးၿပီး ေခတ္လမ္းကို မညည္းမညဴ ေလွ်ာက္ခဲ့ေသာ အႏုပညာရွင္တဦးအျဖစ္ ေမာ္ကြန္းဝင္ခဲ့ၿပီ။

*  *  *  *  *

က်ေနာ္သည္ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတန္းပါ အခ်က္သံုးဆယ္ကို ႐ုပ္ရွင္ျဖင့္ ေဖာ္က်ဴးထားသည့္ မင္းထင္ကိုကိုႀကီး၏ လက္ရာမ်ားကို ၾကည့္ရင္း စိတ္က ႐ုပ္ရွင္ထဲေရာက္လိုက္၊ မင္းထင္ကိုကိုႀကီးအေၾကာင္း သတိရလိုက္ ျဖစ္ေနသည္။ ထို႔ေနာက္ က်ေနာ္တုိ႔ ျဖတ္သန္းေနရဆဲျဖစ္ေသာ ေသာကေခတ္ႀကီးအေၾကာင္း စဥ္းစားရင္း သူ႔ကဗ်ာတပိုဒ္က ေခါင္းထဲ ဝင္လာျပန္သည္။ “ဒီမိုးက ေရစီးတယ္ ဒီမိုးကို လက္ခုပ္နဲ႔ခံၿပီး ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ သရဏဂုံတင္ေတာ့ အေမ မ်က္ရည္က်တယ္” (၂၀၁၉ ဇြန္လ ၄ ရက္ေန႔က ဆူးေလ ရွန္ဂရီလာတြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ မင္းထင္ကိုကိုႀကီး၏ လူ႔အခြင့္အေရး အခ်က္ ၃၀၊ ဇာတ္လမ္းတို႐ုပ္ရွင္ ၃၀ ျပပြဲ အမွတ္တရ) ေမာင္သာမည