ခရစ္ေတာ္မေပၚမီ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ကစၿပီး ဒီလမ္းမႀကီးကပဲ အရပ္ရပ္ယဥ္ေက်းမႈေတြ ဖလွယ္ခဲ့ၾကတယ္။ အာရွ၊ ဥေရာပ၊ အာဖရိက၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းတေလွ်ာက္ ဒီလမ္းမႀကီးကပဲ ကုန္ပစၥည္း အေရာင္းအဝယ္ လုပ္ခဲ့ၾကတာ။ ပါရွန္းေကာ္ေဇာေတြ။ အိႏၵိယ ဟင္းခတ္အေမြးအႀကိဳင္ေတြ၊ တ႐ုတ္ပိုးထည္ေတြ ေနရာအႏွံ႔ ေရာက္ခဲ့တာေပါ့။ တ႐ုတ္ပိုးထည္ေတြ ဖလွယ္ရာကေန SILK ROUTE ပိုးလမ္းႀကီးဆိုၿပီး ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့ၾကတယ္။ ပိုးလမ္းမႀကီးဟာ အရွည္မိုင္ ၄၀၀၀ ေက်ာ္ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဟုိေရွးေရွးတုန္းက ကမၻာ့အရွည္ဆုံး ကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္း ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဒီလမ္းေၾကာင္းကပဲ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ပညာေရးေတြနဲ႔အတူ စီးပြားေရးေတြ ဝတ္မႈန္ကူးခဲ့ၾကတာ။ ဒီလမ္းေၾကာင္းကပဲ စစ္ခ်ီရာလမ္းေၾကာင္းလည္း ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ၁၃ ရာစု မြန္ဂိုဘုရင္ နယ္ခ်ဲ႔ရာ လမ္းေၾကာင္းဆိုလည္း မမွားေပဘူးေပါ့။ ဗင္းနစ္ၿမိဳ႕သား မာကိုပိုလို ေလွ်ာက္ခဲ့တဲ့လမ္း။ ပုဂံေတာင္ ေရာက္တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ အေရွ႕ဥေရာပတလႊားမွာ လူဝါေတြ လူတြင္က်ယ္လုပ္ခဲ့ရာက အခုခ်ိန္ထိ အာဖဂန္နစၥတန္ေတြ၊ ႐ုရွား ေကာ့ဆက္ေတြဟာ လူဝါေတြ႔ရင္ ထိတ္လန္႔ေနဆဲ ရွိေသးတယ္လို႔ ဆိုစမွတ္ျပဳရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေအဒီ ၁၅ ရာစုထဲ အေရာက္ ေရေၾကာင္းလမ္းခရီး တြင္က်ယ္လာေတာ့ ပိုးလမ္းမႀကီးလည္း လွည္းသံေတြ၊ ကုလားအုပ္ဟစ္သံေတြ ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့တယ္။ တၿပိဳင္တည္း ပထဝီဝင္ႏိုင္ငံေရး (Geopolitic) လည္း ေျပာင္းလဲသြားပါေတာ့တယ္။ ရပ္ဇယ္ရဲ႕ ကုန္းေျမအေျချပဳႏိုင္ငံ (Land Powre) နဲ႔ ပင္လယ္အေျချပဳႏိုင္ငံ (Sea Powre) မ်ား အားၿပိဳင္ၾကလိမ့္မယ္ ဆိုစကားအတိုင္း ပိုးလမ္းမႀကီးထက္ ေရလမ္းခရီးက ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လို႔ ခရီးတြင္က်ယ္လာခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ပိုးလမ္းမႀကီးမွာ ကုန္သြယ္မႈ၊ ခရီးသြားလာမႈတို႔ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀ ေက်ာ္ထိ ဆိတ္သုဥ္းသြားခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ဒီေနရာမွာ ပထဝီဝင္ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ မဟန္း အယူူအဆအခ်ိဳ႕ကို ၾကည့္ရင္ “ႏုိင္ငံအင္အားဟာ ကုန္းေျမ အက်ယ္အဝန္းေပၚ မူမတည္။ ကမ္း႐ုိးတန္းအလ်ားနဲ႔ ဆိပ္ကမ္းေကာင္းမ်ား ရွိျခင္းအေပၚတြင္သာ မူတည္သည္” လို႔ ဆိုခဲ့ဖူးတယ္။ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာနဲ႔ အိႏၵိယသမုဒၵရာတို႔ဟာ ကမၻာမွာ အေရးပါတဲ့ လမ္းေၾကာင္းေတြ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဒုတိယကမၻာစစ္မွာ သက္ေသျပႏိုင္ခဲ့သလို စီးပြားကူးသန္းမွာလည္း ပင္လယ္ျပင္ေတြ အခန္းဟာ အေရးႀကီးလာခဲ့တယ္။ ပိုးလမ္းမႀကီးကို အေျခခံၿပီး ပထဝီႏိုင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲကို အစျပဳ ျမင္သိခဲ့တာက ဂ်ပန္လို႔ ဆိုရမွာပါ။ ႏွစ္ဆယ္ရာစုေႏွာင္းပိုင္း ၁၉၈၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြကတည္းက ပိုးလမ္းမႀကီး ေဖာ္ထုတ္ေရးကို သုေတသန ျပဳခဲ့ၾကတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္က ရန္ကုန္ေရာက္လာတဲ့ သုေတသန ပညာရွင္တခ်ိဳ႕နဲ႔ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္မွာ ဆုံခဲ့ဖူးတယ္။ သူတို႔ထဲက ပညာရွင္တေယာက္က ပိုးလမ္းမႀကီး ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရင္ ပထဝီႏုိင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲတခုကို ေရာက္သြားႏုိင္တယ္လို႔ ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ သူတို႔လည္း ထပ္ေပၚမလာေတာ့သလို ပိုးလမ္းမ ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ေရး သုေတသနအသံလည္း ေပ်ာက္သြားခဲ့တယ္။ အခုတခ်ိန္ တ႐ုတ္ရဲ႕ ႏွစ္ဆယ့္တစ္ရာစု ပိုးလမ္းမႀကီးဆိုၿပီး တေက်ာ့ျပန္လည္ ၾကားလာရျပန္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ကလည္း ေခတ္သစ္ပိုးလမ္းမႀကီးလို႔ ေခၚၾကသလို တ႐ုတ္တုိ႔ရဲ႕ ရပ္ဝန္းတခု လမ္းတခု One Belt, one road (OB OR) စီမံကိန္းလို႔လည္း ေခၚၾကတယ္။ ေနာက္ပိုင္းေတာ့ ရွီက်င့္ဖ်င္က one ဆိုတဲ့အေပၚမွာ အထင္လြဲမွားမႈေတြ ျဖစ္ေပၚမွာ စိုးရိမ္တဲ့အတြက္ one ကိုဖယ္ၿပီး Belt & Road initiative (BRI) လို႔ အမည္ေျပာင္းခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၆ မွာ အမည္ေျပာင္းခဲ့တာ။ ဘယ္လိုပဲ အမည္ေျပာင္းေျပာင္း ပိုးလမ္းသစ္ႀကီးဟာ အာရွ၊ ဥေရာပ၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း၊ အာဖရိကတို႔ အားလုံးပါဝင္ႏိုင္တဲ့ မဟာစီမံကိန္းတရပ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ရပ္ဝန္းတခု လမ္းေၾကာင္းတသြယ္ကို ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ ရွီက်င့္ဖ်င္က စတင္ၿပီး ကမၻာကို ခ်ျပခဲ့တာ။ ၂၀၁၆ ထဲေရာက္တာ့ ပထမအႀကိမ္ ေဆြးေႏြးပြဲကို ေဘဂ်င္းမွာ က်င္းပခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီမွာပဲ BRI အျဖစ္ ေျပာင္းခဲ့တာ။ ႏိုင္ငံေပါင္း ၃၆ ႏိုင္ငံက ေခါင္းေဆာင္ေတြ တက္ေရာက္ ေဆြးေႏြးခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ႏုိင္ငံေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္ ပါဝင္လာခဲ့တယ္။ ၂၀၁၇ မွာ ပထမအႀကိမ္ BRI ဖိုရမ္ကို က်င္းပခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္မွာ ဒုတိယအႀကိမ္ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ေတြ ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးပြဲပါ။ ႏိုင္ငံေပါင္း ၃၇ ႏိုင္ငံက ေခါင္းေဆာင္ေတြ အပါအဝင္ လူငါးေထာင္ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ BRI နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေဝဖန္ သုံးသပ္ၾကတာေတြလည္း ရွိသလို ေထာက္ခံေဆြးေႏြးၾကတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဓိက ေဝဖန္ၾကတာကေတာ့ ပိုးလမ္းမေၾကာင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး ထိခိုက္မွာေတြ။ တ႐ုတ္ေႂကြးၿမီ ေထာင္ေခ်ာက္ထဲက ႐ုန္းမထြက္မွာေတြ။ တ႐ုတ္ၾသဇာ လႊမ္းမိုးမႈ က်ယ္ျပန္႔လာႏုိင္တာေတြ။ တ႐ုတ္ရဲ႕ စီးပြားေရးနယ္ခ်ဲ႔မႈေတြ ပိုတိုးလာႏိုင္တာေတြကို ေဝဖန္လာၾကတယ္။ ဒါေတြကို ရွီက်င့္ဖ်င္က ျပန္ေခ်ပရာမွာ Open, Green and Clean ဆိုၿပီး ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ၊ ပတ္ဝန္းက်င္မထိိုက္ေစမႈနဲ႔ အဂတိကို လုံးဝသည္းခံမွာ မဟုတ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့တယ္။ သူက “အျပန္အလွန္ေဆြးေႏြး၊ အားလုံးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္၊ အက်ိဳးအျမတ္ကို မွ်ေဝစား” ဆိုတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္ကို အေျချပဳတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ တ႐ုတ္ကေတာ့ ႏိုင္ငံအားလုံး အက်ိဳးအျမတ္ကို မွ်ေဝသုံးစြဲၾကရမွာျဖစ္ေၾကာင္း။ ပါဝင္သူ ႏိုင္ငံအားလုံး အက်ိဳးရွိေစမွာျဖစ္ေၾကာင္းကို အထပ္ထပ္ ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္နဲ႔ စီးပြားေရးစႀကၤံလမ္း ၆ ခု ပါဝင္ေသာ္လည္း BCIM ဆိုတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ တ႐ုတ္၊ အိႏၵိယ၊ ျမန္မာစႀကၤံလမ္းကိုေတာ့ ဒီတႀကိမ္ေတြ႔ဆုံပြဲမွာ ျဖဳတ္ခ်ထားခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာ-တ႐ုတ္ စႀကၤံလမ္းကေတာ့ ဆက္လက္ပါဝင္ေနခဲ့ပါတယ္။ ၂၁ ရာစု ပိုးလမ္းမႀကီးနဲ႔အတူ စႀကၤံလမ္းတေလွ်ာက္မွာ ရထားလမ္း ကားလမ္းနဲ႔ အေျခခံအေဆာက္အုံေတြ ပါရွိမွာပါ။ ကုန္က်ေငြဟာ ထရီလ်ံနဲ႔ ခ်ီပါတယ္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံ အတြက္ကေတာ့ တ႐ုတ္ရဲ႕ေခ်းေငြနဲ႔ လည္ပတ္ၾကရမွာ။ အဲဒီေငြေၾကးစီမံမႈမွာ စိုးရိမ္စရာေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ရဲ႕ သီရိလကၤာ ေရနက္ဆိပ္ကမ္းရဲ႕ ေႂကြးၿမီေၾကာင့္ ဆိပ္ကမ္းတခုလုံး ၉၉ ႏွစ္ၾကာစာခ်ဳပ္နဲ႔ စီမံခန္႔ခြဲမႈကို ေပးအပ္လိုက္ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ရပ္ဝန္းတခု လမ္းေၾကာင္းတသြယ္ဟာ ေႂကြးၿမီေထာင္ေခ်ာက္ ျဖစ္သြားမွာကို စိုးရိမ္ေနၾကျခင္းပါ။ ၂၁ ရာစု ပိုးလမ္းမႀကီးဆိုေပမယ့္ ေရလမ္း ကုန္းလမ္း ႏွစ္သြယ္ပါရွိတဲ့ စီမံကိန္းႀကီးပါ။ ကုန္းလမ္းကေတာ့ တ႐ုတ္ အေရွ႕ဘက္အျခမ္းကေန ဥေရာပတိုက္ အေနာက္ဘက္ျခမ္း Rottredam ထိ ကုန္းလမ္း ကုန္သြယ္ေရးလမ္းႀကီး။ အလြန္ရွည္လ်ားတဲ့ လမ္းေပါ့။ ဒါကိုပဲ One Belt လို႔ဆိုတာပါ။ One Road ကေတာ့ တ႐ုတ္အေရွ႕ဘက္ကမ္းေျခကေန ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္။ အေနာက္အရပ္ အိႏၵိယသမုဒၵရာကို ျဖတ္ၿပီး ဥေရာပ အေရွ႕ဘက္ကမ္းအထိ ေပါက္မယ့္ ေရေၾကာင္းကုန္သြယ္ေရး လမ္းႀကီးလို႔ ဆိုပါတယ္။ ရပ္ဝန္းတခုဆိုတာက တ႐ုတ္ကေန အေနာက္ဘက္ကို ဦးတည္တဲ့ ကားလမ္း၊ ရထားလမ္းေတြ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ ေရလမ္းေၾကာင္းကလည္း ေတာင္ဘက္နဲ႔ အေနာက္ဘက္ကို ဦးတည္တဲ့ ပင္လယ္လမ္းေၾကာင္းပါ။ တကယ္ေတာ့ စီးပြားကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္း ရပ္ဝန္းဆိုေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရးပထဝီဝင္အရ Land Power နဲ႔ Sea Power (ပင္လယ္ျပင္နဲ႔ ကုန္းေျမ) ႏွစ္ခုစလုံး ပိုင္စုိးႏိုင္မႈအတြက္ အစီအမံလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ တကယ္လည္း ဒီစီမံကိန္း အေကာင္ထည္ေပၚလာရင္ ကမၻာ့အႀကီးဆုံး သမုဒၵရာႏွစ္စင္းျဖစ္တဲ့ ပစိဖိတ္နဲ႔ အိႏၵိယသမုဒၵရာ ႏွစ္စင္းလုံးဟာ တ႐ုတ္တို႔ အသုံးျပဳ လႊမ္းမိုးရာ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္မယ့္ အရိပ္အကင္းေတြ ျမင္ေတြ႔လာရပါတယ္။ အိႏၵိယ သမုဒၵရာကေန ေျမထဲပင္လယ္အထိ ထိုးေဖာက္ဖို႔က ျမန္မာတို႔ရဲ႕ ေက်ာက္ျဖဴ ေရနက္ဆိပ္ကမ္းဟာ အဓိကက်ေနျပန္ပါတယ္။ ပါကစၥတန္ အေနာက္ေတာင္ပိုင္းက ဂြါဒါ (Gwadar) ေရနက္ကမ္းဟာလည္း တ႐ုတ္တို႔အတြက္ မဟာဗ်ဴဟာက်တဲ့ ေရနက္ဆိပ္ကမ္းပါပဲ။ ဂြါဒါေရနက္ဆိပ္ကမ္းကေန အာေရဗီယံပင္လယ္ကို အေရာက္လွမ္းေနတယ္။ တ႐ုတ္ျပည္ ရွင္က်န္းျပည္နယ္ “ကက္ရွဂါ” (Kash Gar) ကေန အာေရဗီယန္ ပင္လယ္အထိ ခရီးဆန္႔ႏိုင္တဲ့ လမ္းႀကီးေပါ့။ ရပ္ဇယ္ေျပာသလိုပဲ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာဟာ အနာဂတ္ရဲ႕ သမုဒၵရာ ျဖစ္ခဲ့သလို အိႏၵိယ သမုဒၵရာဟာလည္း အနာဂတ္ျဖစ္႐ုံမက ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းကလည္း အေရးပါ အရာေရာက္တဲ့ သမုဒၵရာ ျဖစ္ခဲ့တာပါပဲ။ ပစိဖိတ္ရဲ႕ အေနာက္ကမ္းမွာ ႐ုရွား၊ တ႐ုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ၾသစေၾတးလ်၊ နယူးဇီလန္တို႔ တည္ရွိတယ္။ ပစိဖိတ္အရွ႕ဘက္ကမ္းက်ေတာ့ အေမရိကန္နဲ႔ ကေနဒါတို႔ တည္ရွိတယ္။ အိႏၵိသမုဒၵရာကေတာ့ တခ်ိန္က ၿဗိတိသွ်ေရအိုင္လို႔ေတာင္ တင္စားခဲ့ၾကတယ္။ တ႐ုတ္တို႔ရဲ႕ သမုဒၵရာႏွစ္စင္း ေပၚလစီဟာ စီးပြားေရးသာမက စစ္ေရးအရပါ မဟာဗ်ဴဟာ က်ေနတာကို ဘယ္သူမွ ျငင္းမရႏိုင္ေပဘူး။ တ႐ုတ္တုိ႔ရဲ႕ သမုဒၵရာႏွစ္စင္း ေပၚလစီအတြက္ဆိုရင္ ျမန္မာတို႔ရဲ႕ ေက်ာက္ျဖဴ ေရနက္ဆိပ္ကမ္းဟာ အလြန္အေရးပါတဲ့ အေျခအေနမွာ ေရာက္ေနတာကို ေတြ႔ရတယ္။ ေက်ာက္ျဖဴေၾကာင့္ မလကၠာ ေရလက္ၾကားကို ျဖတ္စရာမလိုဘဲ ခရီးတိုသြားႏိုင္ေျခ ရွိပါတယ္။ ဒီလို ပိုင္စုိးႏိုင္ခဲ့ရင္ တခ်ိန္က အေမရိကန္တို႔ရဲ႕ (Containment Policy) လို႔ေခၚခဲ့တဲ့ “ထိန္းခ်ဳပ္ေရးဝါဒ” ဟာ တ႐ုတ္တို႔လက္ထဲ အခ်ိန္မေရြး ေရာက္ရွိသြားႏိုင္တာကိုလည္း ကမၻာ့ပထဝီဝင္ ႏုိင္ငံေရးပညာရွင္ေတြၾကားမွာ အေျဖရွာေနၾကမွာ အေသအခ်ာပါ။ ဒါဟာ ေရေၾကာင္းဆိုင္ရာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ၾကည့္တာ။ ဒါေပမယ့္ တ႐ုတ္တုိ႔ရဲ႕ ကုန္းလမ္းမႀကီးကို ၾကည့္ရင္ ရပ္ဇယ္ရဲ႕ ကုန္းေျမအေျချပဳ ႏိုင္ငံေတြက ေနာက္ဆုံးမွာ အႏိုင္ရလိမ့္မယ္ဆိုတဲ့ ေဟာကိန္းကိုလည္း တ႐ုတ္တုိ႔ မက်န္ေအာင္ စဥ္းစားခဲ့ၿပီးပုံ ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပိုးလမ္းမႀကီးတေလွ်ာက္ကို ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ တုိးခ်ဲ႔ဖို႔ စိုင္းျပင္းခဲ့တာပါ။ တကယ္ေတာ့ တ႐ုတ္တုိ႔ဟာ ပထဝီဝင္ ႏုိင္ငံေရးပညာရွင္ မဟန္းနဲ႔ ရပ္ဇယ္တို႔ရဲ႕ မတူညီတဲ့ အျမင္ႏွစ္ခုျဖစ္တဲ့ ပင္လယ္သမုဒၵရာ သီအိုရီနဲ႔ ကုန္းေျမအေျချပဳ သီအိုရီႏွစ္ခုကို ေပါင္းစည္းၿပီး ရပ္ဝန္းတခု လမ္းေၾကာင္းတသြယ္ (Belt & Road Initiative) BRI ကို ဖန္တီးလိုက္တာပါပဲ။ ဒီစီမံကိန္းကို ေက်ာေထာက္ေပးမွာက စႀကၤံလမ္း ၆ သြယ္ပါ။ ဒီစႀကၤံလမ္း ၆ သြယ္ရဲ႕ ပထဝီဝင္ ႏိုင္ငံေရးကလည္း သီးျခားေလ့လာရမယ့္ မဟာဗ်ဴတခုပါပဲ။ အခုေတာ့ ဒီေလာက္နဲ႔ပဲ နားပါဦးမယ္။ ထြန္းေဇာ္ေဌး