ရပ္ေဝးရပ္နီး ခရီးသြားဧည့္သည္ေတြ အေနနဲ႔ ရွမ္းျပည္ကို အလည္လာရင္ အင္းေလးေဖာင္ေတာ္ဦး ဘုရားကို ေရာက္ေအာင္ လာေရာက္ဖူးေျမာ္ၾကေပမယ့္ ေညာင္ေရႊၿမိဳ႕နယ္ထဲက သာယာလွပတဲ့ စံကားေဒသကိုေတာ့ သိပ္မေရာက္လိုၾကပါဘူး။ အဲဒီေဒသဟာ အင္းေလးကန္ရဲ႕ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ ေတာင္ေၾကာတေလွ်ာက္မွာရွိၿပီး စိမ္းလန္းစိုျပည္တဲ့ ေတာင္တန္းေတြ ေနာက္ခံမွာ ေရထဲနစ္ျမဳပ္ေနတဲ့ ခၽြန္ျမျမ ဘုရားေစတီ အစုအဖြဲ႔ေတြေၾကာင့္ သာယာလွပလို႔ ေနပါတယ္။ စံကားေဒသကို ေတာင္ႀကီး ေအးသာယာၿမိဳ႕သစ္ လမ္းဘက္ကေနလည္းေကာင္း၊ ေညာင္ေရႊ-လြိဳင္ေကာ္သြား လမ္းဘက္ကေနလည္းေကာင္း၊ ကကၠဴေမြေတာ္ဘုရား-ေက်ာက္တလံုး ရြာလမ္းဘက္ကေနလည္းေကာင္း ကားနဲ႔သြားလို႔ရသလို အင္းေလးကန္ထဲက ေနၿပီးေတာ့လည္း ေမာ္ေတာ္နဲ႔ သြားလို႔ရပါတယ္။ ဓာတ္ပံုေတြထဲမွာ၊ ဗြီဒီယိုေတြထဲမွာ ေတြ႔ဖူးခဲ့တဲ့ စံကားေဒသအလွဟာ ကိုယ္တိုင္ေရာက္သြားခ်ိန္မွာေတာ့ သန္႔ရွင္းလတ္ဆတ္တဲ့ ေလျပည္နဲ႔ ေအးျမတဲ့ ေရျပင္ေတြကိုပါ ထိေတြ႔ရလို႔ သဘာဝအလွက ပိုၿပီး ျပည့္စံုသြားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စံကားေဒသရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္းနဲ႔ ဘုရားေတြ ေရထဲနစ္ျမဳပ္သြားရတဲ့အေၾကာင္း ၾကားသိရလိုက္ရတဲ့အခါ ရသမွာ ဆန္႔က်င္ဘက္ ျဖစ္သြားပါတယ္။ စံကားေဒသမွာ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၈၀၀ ေက်ာ္က ယြန္းရွမ္းလူမ်ိဳးေတြ တည္ထားခဲ့တဲ့  ၿမိဳ႕ေဟာင္းျဖစ္ၿပီး ပန္လံု၊ ဝိန္းေကာက္၊ ေဟြ႔ဖိုင္နဲ႔ စံကားဆိုတဲ့ ေက်းရြာအုပ္စုႀကီး ၄ စု ပါဝင္ကာ ေရွးအက်ဆံုးရြာျဖစ္တဲ့ ပန္လံုနဲ႔ ဝိန္းေကာက္ကေတာ့ ေရေအာက္ေရာက္သြားၿပီျဖစ္ၿပီး စံကားကေတာ့ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၁၃၆ ခုကမွ ေနာက္ဆံုးတည္တဲ့ရြာ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ စံကားရြာႀကီးမွာ ေရွးက ဦးဇင္းတပါးက တ႐ုတ္စံကားပင္ရဲ႕ အကိုင္းအခက္ေတြခ်ိဳးၿပီး ေစတီတဆူ ပူေဇာ္တည္ထားခဲ့ေၾကာင္း၊ အဆိုပါ စံကားေစတီကို အစြဲျပဳၿပီး စံကားရြာလို႔ အမည္တြင္ခဲ့တာလို႔ စံကားေဒသခံ ဦးစိုင္းနီက ေျပာပါတယ္။ စံကားေဒသဟာ ဘီလူးေခ်ာင္းရဲ႕ ကမ္းစပ္ႏွစ္ဖက္မွာ ရွိတဲ့အတြက္ စိုက္ပ်ိဳးေရးျဖစ္ထြန္းၿပီး ေဒသခံေတြ စားဝတ္ေနေရး ေခ်ာင္လည္ၾကေၾကာင္း၊ စံကားရြာဟာ ႏွစ္ေပါင္းၾကာေတာ့ ၿမိဳ႕ျဖစ္လာၿပီး ေခတ္အဆက္ဆက္ ေစာ္ဘြားေတြ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ပိုင္း ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ေလာက္မွာ ပေဒသရာဇ္ေတာ္လွန္ေရး ေပၚေပါက္ကာ ေစာ္ဘြားေတြ ပုန္ကန္ထႂကြျခင္းခံရၿပီး စံကားေဟာ္နန္းလည္း မီး႐ႈိ႕ဖ်က္ဆီးျခင္း ခံခဲ့ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ “အရင္ကဆို ေခ်ာင္းရဲ႕တဖက္ကမ္းဆီက လြင္ျပင္က်ယ္ႀကီးမွာ စပါးသီးႏွံေတြစိုက္တာ တအားျဖစ္ထြန္းတယ္၊ စားမကုန္ဘူး၊ အခု ေတာင္ေစာင္းနားေရာက္သြားတယ္၊ စိုက္ပ်ိဳးေရး အရင္လို မေကာင္းေတာ့ဘူး၊ ေဟာ္နန္းလည္း ပေဒသရာဇ္ေတာ္လွန္ေရး လုပ္တယ္ဆိုၿပီး မီး႐ႈိ႕ခံလိုက္ရတယ္၊ ေဟာ္ေလွကားတက္တဲ့ ေနရာေလးပဲက်န္တယ္၊ အခု ေဟာ္ဝင္းထဲမွာ အထက္တန္းေက်ာင္း ဖြင့္ထားတယ္။” ေဒသတြင္း မတည္ၿငိမ္မႈေတြ ရွိလာတာေၾကာင့္ ေစာ္ဘြားအဆက္အႏြယ္ေတြလည္း အျခားၿမိဳ႕ရြာမ်ားသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ခဲ့ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ လက္ထက္မွာေတာ့ ကယားျပည္နယ္ရွိ မိုးၿဗဲေရကာတာႀကီးနဲ႔တကြ ဘီလူးေခ်ာင္းေပၚက ေရအားလွ်ပ္စစ္စက္႐ုံ တည္ေဆာက္ခဲ့ေၾကာင္း၊ အဆိုပါ ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းေၾကာင့္ ဘီလူးေခ်ာင္းေရေတြ ျပည့္လွ်ံလာၿပီး စံကားေဒသ တဝက္ေက်ာ္လည္း ေရနစ္ျမဳပ္ခဲ့ရတယ္လို႔ ဦးစိုင္းနီက ဆက္ေျပာပါတယ္။ ထိုစဥ္က ေရလႊမ္းမိုးျခင္းခံခဲ့ရတဲ့ ေက်းရြာေတြမွာ ေညာင္ေရႊ၊ စံကားနဲ႔ စကြယ္ၿမိဳ႕နယ္ထဲက  ရပ္ကြက္နဲ႔ ေက်းရြာ စုစုေပါင္း ၇၀ ေက်ာ္ရွိၿပီး လူဦးေရ ၁ ေသာင္းေက်ာ္ ေရေဘးသင့္ခဲ့ရေၾကာင္း၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ၄ ေက်ာင္းနဲ႔ ဘုရားေစတီပုထိုးေတြလည္း ေရထဲေရာက္သြားၿပီး လက္ရွိ စံကားၿမိဳ႕နဲ႔ ေလွျဖင့္ တနာရီခန္႔ၾကာ ေမာင္းသြားရတဲ့ စံကားတာေခါင္ေမြေတာ္ဘုရားတို႔ ၾကားက ေရျပင္က်ယ္ႀကီးဟာဆိုရင္ ယခင္က ဝိန္းေကာက္ေက်းရြာႀကီး ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ၿမိဳ႕ကို ေရလႊမ္းသြားေတာ့ ျပည္သူေတြဟာ ေတာင္ေစာင္းနဲ႔ နီးတဲ့ဘက္ကို ေရႊ႕လာၾကသလို တခ်ိဳ႕ကလည္း အျခားတေနရာကို ေျပာင္းေရႊ႕သြားေၾကာင္း၊ စကြယ္အုပ္စုရွိ ရြာေပါင္း ၄ ရြာမွာ မိုးၿဗဲဘက္ကို ေရႊ႕ေျပာင္းသြားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေရလႊမ္းသြားတဲ့ အိုးအိမ္ေတြ၊ သီးႏွံစိုက္ခင္းေတြအတြက္ အစိုးရက ေလ်ာ္ေၾကးေပးေပမယ့္ မျဖစ္သေလာက္ေလးသာမို႔ ဘဝမထူေထာင္ႏိုင္ေၾကာင္း၊ တခ်ိဳ႕မွာ ေလ်ာ္ေၾကးျပန္ေတာင္းလို႔ ရမွန္းေတာင္ မသိဘူးလို႔ ဦးစိုင္းနီက ေျပာပါတယ္။ ေလာပိတ ေရအားလွ်ပ္စစ္ေၾကာင့္ ရန္ကုန္၊ မႏၱေလး စတဲ့ ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီးေတြ၊ ေျမျပန္႔ေဒသေတြမွာ ၂၄ နာရီပတ္လံုး လွ်ပ္စစ္မီးေတြ ထိန္ထိန္ၿငီးခဲ့ေပမယ့္ ေရလႊမ္းမိုးခံခဲ့ရတဲ့ စံကားေဒသ အပါအဝင္ အျခားေက်းရြာေတြပါ ကေန႔ထက္တိုင္ လွ်ပ္စစ္မီးမရေသးဘဲ အေမွာင္ထဲမွာ ေနခဲ့ၾကရပါတယ္။ စံကားေဒသ လွ်ပ္စစ္မီးရေရး ေခတ္အဆက္ဆက္က အစိုးရထံ တင္ျပေတာင္းဆိုခဲ့ေပမယ့္ မရရွိဘဲ လက္ရွိ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရ လက္ထက္မွာမွ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က ဓာတ္မီးတိုင္ေတြ လာစိုက္ထူထားၿပီး မီးကေတာ့ ဘယ္ခ်ိန္လင္းၿပီး တေန႔ ဘယ္ႏွစ္နာရီရမွာ မသိေသးဘူးလို႔ ဦးစိုင္းနီက ေျပာပါတယ္။ “အရင္အစိုးရေတြတုန္းကေတာ့ မီးရဖို႔ စာတင္ထားတာ အႀကိမ္ႀကိမ္ပဲ၊ တခါမွမရဘူး၊ ဒီအစိုးရသစ္ လက္ထက္မွာေတာ့ မီးရေတာ့မယ္လို႔ ေျပာတယ္၊ ဓာတ္အားေပးစက္ ေဆာက္ေနတာေတာ့ ေတြ႔တယ္၊ မီးက ဘယ္ေတာ့လင္းမလဲေတာ့ မသိဘူး၊ မီးရရင္ေတာ့ ေတာထဲမွာ ထင္းခုတ္စရာ မလိုေတာ့ဘူး၊ ေတာမျပဳန္းဘူးေပါ့၊ ကေလးေတြ ပညာေရးအတြက္ေရာ ေဆး႐ုံအတြက္ေရာ အစစ အဆင္ေျပလာမယ္၊ မီးရဖို႔ တအားေမွ်ာ္ေနၾကပါတယ္။” စံကားေစာ္ဘြားႀကီး စဝ္ခြန္ၾကည္ရဲ႕ သမီးေတာ္ စဝ္သန္းၾကည္ကလည္း ယခင္က အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ဇာတိေျမကေန ခြဲခြာခဲ့ရၿပီး အခုေနခါမွာေတာ့ ေဒသဖြံ႔႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ တတ္ႏိုင္တဲ့ဘက္က လာေရာက္ကူညီ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေၾကာင္း၊ ေရလႊမ္းမႈေၾကာင့္ ေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္ ေစတီပုထိုးနဲ႔ ေစာ္ဘြားႏြယ္တို႔ရဲ႕ အုတ္ဂူသခ်ႋဳင္းေတြပါ ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့ေၾကာင္း၊ က်န္ရွိေနေသးတဲ့ အေမြအႏွစ္ေတြကိုေတာ့ မူလလက္ရာ မပ်က္စီးေအာင္ ထိန္းသိမ္းဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ဒီဗြီဘီကို ေျပာပါတယ္။ “အရင္က ေဟာ္မီး႐ႈိ႕ခံရတာ၊ စံကားေရလႊမ္းတာေတြ ၾကားသိေပမယ့္ အဲဒီတုန္းက ကိုယ္လည္း ဘာမွမတတ္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနေပါ့ေနာ္၊ အခုေတာ့ ႏုိင္ငံေရးအေျခအေန ပြင့္လင္းလာတယ္လို႔ ေျပာရမွာေပါ့ေနာ္၊ အဲဒီေတာ့ က်မအေနနဲ႔ တတ္ႏိုင္တဲ့ဘက္က ပရဟိတလုပ္ငန္းေတြ၊ ေဒသဖြံ႔ၿဖိဳးမႈေတြ လုပ္ေပးေနပါတယ္၊ စံကားေဒသ လွ်ပ္စစ္မီးရဖို႔ လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေနပါတယ္၊ ေရလႊမ္းေတာ့ ေရွးေခတ္ စံကားအႏြယ္ေတာ္ရဲ႕ အုတ္ဂူေတြပါ ပါသြားတယ္၊ အခုက က်မတို႔အဖိုး စဝ္စိန္ဖူး (ဒႆမဆက္ေစာ္ဘြား) ရဲ႕ ဂူသခ်ႋဳင္းပဲ က်န္ပါတယ္၊ ေရလႊမ္းတာ မဟုတ္ဘဲနဲ႔လည္း မသမာသူေတြ ဖ်က္ဆီးတာ ခံရတာလည္း ရွိတယ္၊ စံကား တာေခါင္ ေမြေတာ္ဘုရားမွာဆိုရင္ ေရွးေဟာင္းအုတ္ဂူ တခု ဖ်က္ၿပီး အတူးခံထားရတာ သူတို႔က ေရွးေခတ္ေရႊပလႅင္ရွာတာတဲ့၊ ပလႅင္ရသြားလား မရလားေတာ့ မသိဘူး၊ တြင္းႀကီးက ေပ ၂၀ ေတာင္ရွိတယ္၊ ေရွးေဟာင္းအေမြေတြ ဆက္ၿပီး ထိန္းသိမ္းသြားဖို႔လည္း လိုအပ္ေနပါတယ္။” ေစာ္ဘြားသမီးက တဖက္က စံကားေဒသကို ေခတ္နဲ႔အညီ ဖြံ႔ၿဖိဳးေစလိုၿပီး တဖက္ကလည္း  ေဒသခံနဲ႔ ဘုရားေဂါပက အဖြဲ႔ဝင္ေတြကို မိမိေဒသ ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈ မေပ်ာက္ပ်က္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းၾကဖို႔ တိုက္တြန္းလိုေၾကာင္း၊ သူမအေနနဲ႔ ေလာေလာဆယ္ စံကားေဒသအေၾကာင္း စာတမ္းျပဳစုေနဆဲျဖစ္ၿပီး အခ်က္အလက္ေတြ လိုက္လံစုေဆာင္းေနတယ္လို႔ ေျပာသြားပါတယ္။ Photo: Hsen Si Fa