အခု ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ရဲစခန္း ၄ ခုကို ေအေအအဖြဲ႔က တိုက္ခိုက္မႈျဖစ္လာတယ္။ ျမန္မာအစိုးရဘက္ကလည္း မၾကာေသးခင္က ထိပ္သီးေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ တပ္မေတာ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ အစည္းအေဝးထိုင္ၾကၿပီး ေအေအကို ေသာင္းက်န္းသူအျဖစ္ သတ္မွတ္ေခ်မႈန္းဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်တာ၊ ရဟတ္ယာဥ္ပါသံုးဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ေပးတာေတြ ျဖစ္လာတယ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ကိစၥေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ က်ေနာ္ စိတ္ဝင္စားတာကေတာ့ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ခ်ဥ္းကပ္မႈကပါ။ “လူေတြ ဘာလို႔သူပုန္ထၾကတာလဲ” ပညာရွင္ ေရာဘတ္ တက္ ဂါး (Robert Ted Gurr) (၁၉၃၆-၂၀၁၇) က နာမည္ႀကီး စာတအုပ္ ေရးဖူးတယ္။ (Ted Gurr. Why Men Rebel. Princeton, NJ: Princeton University Press. 1970.) ပါေမာကၡ ဂါး ကေတာ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာအရ လူေတြ စိတ္ပ်က္အားေလ်ာ့ရမႈ- ရန္လိုမႈ သီအိုရီ (psychological frustration-aggression theory) ကို ေဆြးေႏြးပါတယ္။ လူေတြကို အၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္ေအာင္ တိုက္တြန္းမႈ ျဖစ္ေစတာက စိတ္ပ်က္အားေလ်ာ့ရမႈ- ရန္လိုမႈ သီအိုရီ (frustration-aggression mechanism) အေၾကာင္းခ်င္းရာလို႔ ေထာက္ျပပါတယ္။ ကာလၾကာရွည္ စိတ္ပ်က္အားေလ်ာ့ရမႈ၊ ေဒါသထြက္ရမႈေတြ ျဖစ္ေနမယ္။ ဒါေပမယ့္ ႐ုတ္ခ်ည္း အေၾကာင္းတခုခုေၾကာင့္ ခံစားလာရတဲ့အခါ ေနာက္ဆံုး အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္လာရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ သူ႔ရဲ႕ အႏုမာနမွန္းဆခ်က္အျဖစ္ “ႏႈိင္းယွဥ္ခ်က္အရ ခ်ဳိ႕တဲ့ဆံုး႐ႈံးရမႈ” (relative deprivation) ေတြ ႀကံဳတဲ့အခါ ေပါက္ကြဲထြက္ရသလို အေျခအေနကို ရွင္းျပပါတယ္။ ဆိုလိုတာကေတာ့ ကိုယ္က ရပိုင္ခြင့္က ဒီထက္ပိုတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ္ရေတာ့ ဒီထက္အမ်ားႀကီး နည္းေနတဲ့အခါ ေပါက္ကြဲရေတာ့တာပဲဆိုတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးပါ။ လူအမ်ားစုေပါင္း အၾကမ္းဖက္မႈ ျဖစ္ၾကရတဲ့ အေျခအေန (collective violence) ျဖစ္ရတာကေတာ့ လူအမ်ားက စုေပါင္းၿပီး ႏိႈင္းရ ခ်ဳိ႕တဲ့ဆံုး႐ႈံးရၿပီလို႔ ခံစားရတဲ့အခါ ျဖစ္တတ္တယ္ ဆိုပါတယ္။ အလားတူပဲ။ ပညာရွင္ ေပါ ေကာ္လီယာကလည္း ပဋိပကၡစစ္ပြဲေတြ ျဖစ္ရတာဟာ ေလာဘေၾကာင့္လား၊ နာက်ည္းမႈေတြေၾကာင့္လား ဆိုၿပီး ေမးခြန္းထုတ္ဖူးပါတယ္။ Paul Collier and Anke Hoeffler, Greed and Grievance in Civil War. World Bank. 2001.) သူက ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၉၀ ခုႏွစ္အၾကား ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အေရးပါတဲ့ ျပည္တြင္းစစ္ ၇၈ ခုကို ေလ့လာသံုးသပ္ၿပီး ေရးခဲ့တာပါ။ ျပည္တြင္းစစ္ (သူပုန္ထမႈ) ေတြဟာ ျပင္းထန္တဲ့ စိတ္ခံစားနာက်ည္းမႈေတြ၊ တန္းတူညီမွ်မႈမရွိတဲ့ အေျခအေနမွာ ျဖစ္တတ္တယ္လို႔ ယူဆထားၾကပါတယ္။ (Greviance). တၿပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ သူပုန္အဖြဲ႔တခု ဖြဲ႔စည္းဖို႔ ျဖစ္ေစတဲ့ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ အခြင့္အလမ္းေတြ၊ ဘ႑ာေငြရရွိႏိုင္မႈ အေျခအေန၊ သဘာဝရင္းျမစ္ ထုတ္ယူႏိုင္ဖို႔ အေျခအေန၊ ျပည္ပေရာက္ေနတဲ့ သူတို႔လူထုေတြရဲ႕ လႉဒါန္းမႈေတြနဲ႔လည္း ဆက္စပ္ေနတယ္ (Greed) လို႔လည္း ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကိုလည္း ေဖာ္ျပထားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ သူပုန္ထမယ္ဆိုရင္ ေငြရဖို႔ အခြင့္အလမ္းကို စဥ္းစားရပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ ေပးဆပ္ရမယ့္ အရင္းအႏွီးဆိုတာလည္း ရွိပါေသးတယ္။ စစ္ေရးအရ အသာစီးရႏုိင္မႈ ရွိႏုိင္မလား။ ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရး၊ တန္းတူညီမွ်မႈမရွိျခင္း၊ လူမ်ဳိးအခ်င္းခ်င္း ေသြးကြဲေနျခင္း.. စတဲ့ အျခား အေၾကာင္းအခ်က္ေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။ အခ်ဳိ႕ ပထဝီအေနအထားအရ ကၽြန္းေတြလိုမ်ဳိးမွာ သူပုန္ထဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ခက္ခဲတဲ့ အေနအထားေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ အဲသည္ေတာ့ အခုတဖန္ စစ္ပြဲေတြျပန္ျဖစ္လာတာ “ေလာဘေၾကာင့္လား၊ နာက်ည္းမႈေတြေၾကာင့္လား” ဆိုၿပီး က်ေနာ္ ေစာေၾကာေနမိပါေသးတယ္။ အဲဒါအျပင္ အခုေနာက္ပိုင္း အီရတ္၊ အာဖဂန္စစ္ပြဲေတြအၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွ ေသာင္းက်န္းသူေခ်မႈန္းေရးစစ္ပြဲ (Counter insurgency Operation—COIN) ေတြအေၾကာင္း တဖန္ ေခတ္စားလာျပန္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ စာတအုပ္ကေတာ့ ဆက္သ္ဂ်ဳံးရဲ႕ သူပုန္ထ စစ္ပြဲဆင္ႏႊဲျခင္း၊ ဗီယက္ေကာင္းမွသည္ အစၥလာမၼစ္ႏုိင္ငံေတာ္အထိ သင္ခန္းစာမ်ား Seth G. Jones, Waging Insurgent Warfare. Lessons from the Vietcong to the Islamic State, New York: Oxford University Press ဆိုတဲ့ စာအုပ္ပါ။ အဲသည္မွာ က်မ္း႐ုိးသူပုန္ထမႈတခုပံုစံ၊ သူပုန္အဖြဲ႔ေတြရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာ နည္းဗ်ဴဟာမ်ား စသည္ျဖင့္ အက်ယ္အျပန္႔ ေဆြးေႏြးထားပါတယ္။ သူကေတာ့ ဒုတိယကမၻာစစ္ ေနာက္ပိုင္းကေန ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အထိ ရွိခဲ့တဲ့ သူပုန္ထမႈ ၁၈၁ ခုကို ေလ့လာသံုးသပ္ထားတာပါ။ ဆက္သ္ဂ်ဳံး ေဆြးေႏြးထားတဲ့ က်မ္း႐ုိးသူပုန္ထမႈတခု ပံုစံမွာ မဟာဗ်ဴဟာအရ သံုးစြဲတဲ့ မဟာဗ်ဴဟာေတြကို ၃ ခု ေဖာ္ျပပါတယ္။ ေျပာက္က်ားစစ္ပြဲ၊ ပံုမွန္ သမား႐ုိးက်စစ္ပြဲနဲ႔ ျပစ္ဒဏ္ေပးမႈ (punishment) (အရပ္သားျပည္သူမ်ားကို တိုက္ခိုက္ျခင္း) ေတြ သံုးတတ္ၾကတယ္ ဆိုပါတယ္။ နည္းဗ်ဴဟာေတြလည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ နည္းဗ်ဴဟာေတြက ျပည္သူလူထု ေထာက္ခံမႈ မက်ဆင္းရေအာင္ ဂ႐ုစိုက္ရဖို႔ ရွိပါမယ္။ မဟုတ္ရင္ သူပုန္အဖြဲ႔တခုလည္း ၾကာရွည္ခံႏိုင္ဖို႔ မလြယ္ပါဘူး။ ေဒသခံေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံမႈ မဆံုး႐ႈံးေအာင္လည္း သူတို႔က ဂ႐ုစိုက္ၾကရပါတယ္။ အခု ေအေအရဲ႕ တိုက္ပြဲေတြ ျဖစ္လာတာဟာ (ဘာအေၾကာင္းေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္) က်မ္း႐ုိးသူပုန္ထမႈတခု ပံုစံအတိုင္း ျဖစ္လာေနတာ ေတြ႔ေနရပါတယ္။ ဒီလိုျဖစ္စဥ္ေတြက လက္ေတြ႔တိုက္ပြဲေတြ မျဖစ္ေပၚလာခင္ ကာလအေတာ္ၾကာၾကာကတည္းက စုစည္းျဖစ္ေပၚလာ၊ ေဖာ္ျပေနတတ္ပါတယ္။ ေသခ်ာ ေလ့လာၾကည့္ရင္ ေတြ႔ႏိုင္မွာပါ။ ဆိုပါစို႔။ အစိုးရတခုက ဘယ္လိုတုံ႔ျပန္မလဲ။ အစိုးရတခုကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရး (State building) စဥ္းစားပံုကပဲ စဥ္းစားပါလိမ့္မယ္။ ဆိုလိုတာက အစိုးရရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာစက္ကို ႏိုင္ငံအစြန္အဖ်ား နယ္နိမိတ္ေတြထိေရာက္ေအာင္ ျဖန္႔ၾကက္ႏိုင္ေရးပါပဲ။ အဲသလိုပဲ စဥ္းစားပါလိမ့္မယ္။ အထူးသျဖင့္ အခုကာလမွာ တည္ၿငိမ္ေရး၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး၊ အာဏာစက္တည္ၿမဲေရး လုပ္ရဖို႔ ရွိတာပါပဲ။ တဖက္မွာလည္း အစိုးရေတြက သူပုန္ထမႈကို ေျဖရွင္းဖို႔ စဥ္းစားရတဲ့အခါ ေသာင္းက်န္းသူေခ်မႈန္းေရး (COIN) ကိုပဲ စဥ္းစားမွာ မလြဲပါပဲ။ အရင္ကာလေတြတုန္းကလည္း ျဖတ္ ၄ ျဖတ္ (ရိကၡာ၊ လူသစ္၊ သတင္းအဆက္အသြယ္၊ ေခ်မႈန္းသတ္ျဖတ္) ဒါေတြလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ အစိုးရေတြဘက္က လုပ္ေလ့လုပ္ထရွိတာေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ့ သူပုန္ထတဲ့ လူမႈအသိုက္အဝန္းက သေဘာထား ေပ်ာ့ေျပာင္းသူမ်ား (moderates) ကို စကားေျပာညိႇႏိႈင္း၊ သေဘာထားျပင္းထန္ အစြန္းေရာက္သူေတြ (extremists) ေတြကို ေခ်မႈန္းဆိုတဲ့ သေဘာပါပဲ။ ဒါကလည္း အစိုးရေတြက က်မ္း႐ုိးတုံ႔ျပန္မႈေတြပါပဲ။ ေသခ်ာတာကေတာ့ စစ္ေရးသက္သက္နဲ႔ သူပုန္ထမႈေတြကို ေခ်မႈန္းေအာင္ျမင္မႈရဖို႔ ခက္တတ္ပါတယ္။ စစ္ဆင္ေရးေတြကတဆင့္ သူပုန္အဖြဲ႔ေတြကလည္း ရင့္က်က္ ထုသားေပသား က်တာမ်ဳိးလည္း ျဖစ္လာတတ္ပါေသးတယ္။ ဒါေတြကေတာ့ အခုလိုကိစၥမ်ဳိးမွာ အစိုးရက ရခိုင္လူမႈအသိုက္အဝန္းက သေဘာထားေပ်ာ့ေျပာင္းသူေတြ (moderates) ေတြကို ဘယ္လို ေဆြးေႏြး ေျပာဆိုမွာပါလဲ။ စစ္ေရးေဆာင္ရြက္ရာမွာ အလြန္အက်ဴး လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ မျဖစ္လာေအာင္ ဘယ္လိုစစ္ဆင္ေရး ေဘာင္သတ္စည္းမ်ဥ္း (rules of engagement) ေတြ ထားရွိမွာလဲ.. ဒါေတြကို စိတ္ဝင္စားမိပါတယ္။ ေသခ်ာတာကေတာ့ စစ္ေရးသက္သက္က အေျဖမဟုတ္ပါဘူး။ “စစ္နည္းဗ်ဴဟာ ဘယ္လုိသာလဲ၊ စြဲကုိင္လက္နက္ ဘယ္လုိထက္လဲ၊ ျပည္သူ႔ႏွလုံး မသိမ္းက်ဳံးလွ်င္၊ ျပည္သူ႔ခြန္အား မကုိးစားလွ်င္၊ ဓားသြားလည္းေႂကြ လွံလည္းေခြအံ့" (လက္ဝဲသုႏၵရ နႏၵိေသနပ်ဳိ႕) ဆိုတဲ့ စာဆိုလည္း ရွိပါေသးတယ္။ ျပည္သူ႔ႏွလံုး သိမ္းက်ဳံးေအာင္ အစိုးရက ဘယ္လိုစြမ္းေဆာင္မွာပါလဲ။ ဒါလည္း အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္ျဖစ္လို႔ ေစာင့္ၾကည့္လိုပါေၾကာင္း။     ။ ေအာင္သူၿငိမ္း