ဒီတပတ္ ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ လာမယ့္ ႏုိဝင္ဘာ ၃ ရက္ေန႔က်ရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေနရာ ၁၃ ခုမွာ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပြဲ ျပဳလုပ္ဖို႔ ရွိပါတယ္။ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြဟာ လြတ္လပ္ၿပီး မၽွတမႈ ရွိမလား၊ အားလံုးပါဝင္ႏုိင္ျခင္း ရွိမလားဆုိတာ ေဆြးေႏြးမွာျဖစ္ၿပီး ဒီတပတ္ ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ Yangon Watch က ေဒါက္တာညိဳညိဳသင္းနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးပါတီျဖစ္ေျမာက္ေရးေကာ္မတီက ဦးရဲႏုိင္ေအာင္ (စာေရးဆရာ ကိုဝ) တုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ဆရာမကိုပဲ စေမးပါမယ္။ လက္ရွိအေျခအေနအထိ လာမယ့္ ႏိုဝင္ဘာ ၃ ရက္ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြအတြက္ လူစာရင္းေတြကို ဇူလိုင္ ၁ ရက္ေန႔ကေန ဇူလိုင္ ၁၃ ရက္ေန႔ ေနာက္ဆံုး တင္ခိုင္းေနၿပီေပါ့။ ဒီေန႔ ေဆြးေႏြးခ်င္တာကေတာ့ ဆရာမ ျမင္သေလာက္၊ သိသေလာက္ေပါ့။ ဆရာမရဲ႕ Yangon Watch ကလည္း ဒီေရြးေကာက္ပဲြကို ေစာင့္ၾကည့္ေနတယ္။ လြတ္လပ္မႈနဲ႔ မၽွတမႈ ဘယ္ေလာက္ရွိမလဲ။ ျမန္မာျပည္မွာ ေရြးေကာက္ပဲြက အေတြ႔အႀကံဳ ႏုတဲ့အခ်ိန္မွာ အၿမဲတမ္း ျပႆနာျဖစ္တယ္။ မဲစာရင္းေတြကိစၥမ်ဳိးေပါ့။ ဘာေတြျဖစ္ေနလဲ ဆရာမ စၿပီး ေဆြးေႏြးေပးပါဦး။” ေဒါက္တာညိဳညိဳသင္း (Yangon Watch) “ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ကေတာ့ ဘယ္ေကာ္မရွင္မဆို အတတ္ႏိုင္ဆံုး Free and Fair ျဖစ္ဖို႔ သူတို႔ရဲ႕ Capacity ရွိသေလာက္ ႀကိဳးစားၾကတာပဲေပါ့။ ဒါေပမယ့္ က်မတို႔ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေနတဲ့ ျပႆနာက ဘယ္ေခတ္မဆို အႏိုင္ရတဲ့ပါတီက ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ေတြေပၚမွာ ၾသဇာလႊမ္းမိုးတယ္။ အဲဒီေတာ့ ေခတ္အဆက္ဆက္ ၾကည့္လိုက္ရင္ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ေတြက လြတ္လပ္သင့္သေလာက္ မလြတ္လပ္ဘူး။ အၿမဲတမ္းပဲ အႏိုင္ရပါတီရဲ႕ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈကို ခံရတဲ့အခါမွာ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ေတြရဲ႕ ဘယ္ေလာက္လြတ္လပ္သလဲဆိုတဲ့ ကိစၥက ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္လာတာေပါ့။ အဲဒီ Political Culture ကို ဒီေန႔အထိ ႏိုင္ငံမွာ ေျပာင္းလဲလို႔ မရေသးဘူး။ အႏိုင္ရတဲ့ပါတီက ေကာ္မရွင္အဆင့္ဆင့္ကို ဖဲြ႔စည္းတဲ့အခါမွာ  အႏိုင္ရတဲ့ပါတီနဲ႔ နီးစပ္တဲ့သူေတြ၊ အႏိုင္ရပါတီရဲ႕ ကိုယ္စားလွယ္ေတြကပဲ ဒီေကာ္မရွင္ေတြကို လႊမ္းမိုးတာ ေတြရတယ္။ အထူးသျဖင့္ တိုင္း၊ ေဒသႀကီးတခ်ဳိ႕ ျပည္နယ္တခ်ဳိ႕ဆို ေတာ္ေတာ္ဆိုးတယ္။ ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ပါတီရဲ႕ လူေတြကပဲ ေကာ္မရွင္ကို လႊမ္းမိုးထားတဲ့အခါမွာ လာမယ့္ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြ ဘယ္ေလာက္အထိ လြတ္လပ္ၿပီး မၽွတမလဲဆိုတာ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္ေနတာေပါ့။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ျပည္သူ႔ပါတီျဖစ္ေျမာက္ေရးမွာလည္း ဒုဥကၠ႒အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ဆရာ ကိုဝ အေနနဲ႔ ေနာက္ဆံုးအေျခအေနေပါ့။ ဆရာတို႔ရဲ႕ ေရြးေကာက္ပဲြအတြက္ ျပင္ဆင္မႈ ေနာက္ဆံုးအေျခအေန၊ ဆရာတို႔ပါတီအေနနဲ႔ ရပ္တည္မႈ။ အဲဒါေတြနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္ၿပီးေတာ့ အဓိကေခါင္းစဥ္ျဖစ္တဲ့ လာမယ့္ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြ Free and Fair ျဖစ္မလားဆိုတာ ဆရာ့အေနနဲ႔ ျဖည့္စြက္ေဆြးေႏြးေပးပါဦး။” ဦးရဲႏိုင္ေအာင္ (ႏိုင္ငံေရးပါတီ ျဖစ္ေျမာက္ေရး ေကာ္မတီ) “နံပါတ္တစ္အခ်က္ကေတာ့ ပါတီအေနနဲ႔ ျဖစ္ေျမာက္မႈကို ေျပာရင္ က်ေနာ္တို႔ပါတီက ႏိုင္ငံေရးပါတီတရပ္အေနဲ႔ မွတ္ပံုတင္ဖို႔အတြက္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၉ ရက္ေန႔က စတင္ခဲ့တယ္။ အခုဆိုရင္ ၆ လရွိသြားၿပီ။ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီတရပ္ မွတ္ပံုတင္ဖို႔၊ ဒီမိုကေရစီစနစ္ အုတ္ျမစ္ခ်ႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနတဲ့ ႏိုင္ငံမွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီသစ္တရပ္ မွတ္ပံုတင္ဖို႔ ၆ လၾကာတယ္ဆိုတာ မျဖစ္သင့္ဘူးလို႔ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ ထင္တယ္။ အခုလက္ရွိ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖဲြ႔ခ်ဳပ္ ဦးေဆာင္တဲ့ အစိုးရကလည္း ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ အတြင္း ျပည္သူလူထုရဲ႕ တခဲနက္ မဲနဲ႔ ေရြးခ်ယ္လိုက္တဲ့ အစိုးရတရပ္ရဲ႕ လက္ထက္မွာ ဒီလိုၾကန္႔ၾကာမႈေတြ ျဖစ္ေနတာကေတာ့ မူအားျဖင့္ မျဖစ္သင့္ဘူးလို႔ ေျပာခ်င္တယ္။ က်ေနာ္တို႔ပါတီ ရင္ဆိုင္ရတဲ့ အခက္အခဲေပၚမွာ မူတည္ၿပီးေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ က်ေနာ့္ရဲ႕ ေယဘုယ်အျမင္ကို ေျပာခ်င္ပါတယ္။ အခက္အခဲက ဘာလဲဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ ရွစ္ေလးလံုးပါတီရဲ႕ ရွစ္ေလးလံုးဆိုတဲ့ အမည္နဲ႔ပတ္သက္လို႔ ေထာက္ခံတဲ့သူလည္း ရွိတယ္၊ ကန္႔ကြက္တဲ့သူလည္း ရွိတယ္။ သို႔ေသာ္ ကန္႔ကြက္တဲ့လူေတြခ်ည္းပဲ ရွိတာ မဟုတ္ဘူး။ ေထာက္ခံတဲ့လူေတြလည္း အင္နဲ႔ အားနဲ႔ ရွိေနတယ္ဆိုတာကို က်ေနာ္တို႔ပါတီက တိုင္း ၆ တိုင္း၊ ျပည္နယ္ ၂ ခုမွာ ဖဲြ႔စည္းၿပီး ျဖစ္တဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို႔ ဒီနာမည္အေပၚမွာ တာဝန္ယူမႈရွိရွိ၊ တာဝန္ခံမႈအျပည့္နဲ႔ လုပ္ေနတယ္ဆိုတာကို ယံုၾကည္ၿပီး ေထာက္ခံသူေတြ အမ်ားႀကီး ရိွတယ္။ ဒီနာမည္သည္ သေဘာတူႏိုင္တယ္၊ သေဘာကဲြႏိုင္တယ္။ သို႔ေသာ္ ဒီနာမည္ေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ပါတီကို မွတ္ပံုတင္ဖို႔ ခြင့္မျပဳဘူးဆိုတာေတာ့ မျဖစ္သင့္ဘူး။ ဒါကေတာ့ က်ေနာ္ သာမန္စဥ္းစားပံုနဲ႔ ေျပာတာ။ ဥပေဒအရ ေျပာတယ္ဆိုရင္လည္းပဲ က်ေနာ္တို႔ပါတီကို ႏိုင္ငံေရးပါတီတရပ္အျဖစ္ ထူေထာင္ခြင့္ျပဳၿပီး ျဖစ္တဲ့အတြက္ လက္ရွိအဆင့္မွာ ေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ ျငင္းပယ္မယ္ဆိုရင္ ဥပေဒေၾကာင္းအရ  ႏွစ္ခုပဲ ျငင္းလို႔ရတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား မွတ္ပံုတင္တဲ့ ဥပေဒ ၈(ဃ) အရ ဆိုရင္ ဘာသာ၊ သာသနာနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္တယ္ တခ်က္ေပါ့။ ဒို႔တာဝန္အေရး ၃ ပါးနဲ႔ ထိပါးတယ္ဆိုတာနဲ႔ ျငင္းပယ္လို႔ရတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ပါတီသည္ ဒီႏွစ္ခ်က္လံုးနဲ႔ မၿငိဘူး၊ မထိပါးဘူး ဆိုတာလည္း ရွင္းတယ္။ ေနာက္တခ်က္က က်န္ပါတီေတြနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ပါတီရဲ႕ အမည္၊ အလံ အမွတ္တံဆိပ္ ဆင္တူယိုးမွား ရွိေနခဲ့ရင္လည္းပဲ က်ေနာ္တို႔ကို ေျပာင္းဖို႔ ေကာ္မရွင္က အမိန္႔ေပးႏိုင္တယ္။ က်ေနာ္တို႔ပါတီရဲ႕ အမည္၊ အမွတ္တံဆိပ္ အလံက ဘယ္ႏိုင္ငံေရးပါတီနဲ႔မွ ဆင္တူယိုးမွား မရွိဘူး။ က်ေနာ္တို႔ပါတီကို မွတ္ပံုတင္ခြင့္ ျငင္းပယ္ခဲ့တဲ့ကိစၥက ဥပေဒနဲ႔ မၿငိဘူး။ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြ တရားမၽွတမႈ ရွိ၊ မရွိ ကိစၥနဲ႔ ေျပာရရင္ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ အဓိက ေျပာခ်င္တယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္က လြတ္လပ္ မၽွတတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြတခုကို လုပ္ႏိုင္ပါတယ္ဆိုတာ သက္ေသျပဖို႔က ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြက အဆက္မျပတ္ ထိေတြ႔ဖို႔လိုတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ကေတာ့ ထိေတြ႔မႈက ဒီတႀကိမ္က ဒီအစိုးရလက္ထက္မွာ ပထမဦးဆံုးလို႔ ထင္တယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ရဲ႕ တကယ့္တာဝန္က ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြနဲ႔ အဆက္မျပတ္ ထိေတြ႔ေနၿပီးေတာ့ ဘယ္လို အခက္အခဲေတြ ရွိတယ္၊ တိုင္းျပည္မွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ခိုင္မာေအာင္ လုပ္တဲ့အခါမွာ သူတို႔ဘက္က ဘာေတြ ျဖည့္ဆည္းေပးဖို႔ လိုတယ္၊ ဒီလိုဟာမ်ဳိးေတြကို စဥ္ဆက္မျပတ္ ထိေတြ႔ေနရမယ့္အစား ထိေတြ႔မႈက အင္မတန္ကို နည္းတယ္။ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြ လုပ္မယ့္ အစီအစဥ္၊ ဘယ္ေန႔ ဘယ္ရက္မွာ လုပ္မယ္၊ ဘယ္ေန႔ ဘယ္ရက္မွာေတာ့  ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္မယ့္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြရဲ႕ ေန႔က ဘယ္ေန႔မွာ စၿပီး ဘယ္ေန႔မွာ ဆံုးတယ္။ ဒီလို အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကအစ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြနဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီး လုပ္ခဲ့တာ မဟုတ္ဘူး။ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္က ယံုၾကည္ထိုက္တယ္၊ မယံုၾကည္ထိုက္ဘူး၊ စြမ္းေဆာင္ရည္ ရွိတယ္၊ မရွိဘူး။ ဒါကို ခဏေဘးဖယ္ထားလိုက္ဦး။ ဒီ process ကို ၾကည့္ရင္ေတာင္မွ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ အေနနဲ႔ သူ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တဲ့ လုပ္ရပ္တခုကို မလုပ္ခဲ့တဲ့အတြက္ အကယ္၍မ်ား ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြက ဒါကေတာ့ အားနည္းခ်က္ ရွိတယ္၊ ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ရွိတယ္ ဆုိရင္ က်ေနာ္တို႔က လက္ခံစဥ္းစားရမယ့္ အေနအထားမ်ဳိး ျဖစ္သြားၿပီ။ ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္၏ အဓိကတာဝန္သည္ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြ လုပ္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြနဲ႔ ေတြ႔မယ္၊ ညိႇႏိႈင္းၿပီးမွ ဆံုးျဖတ္တယ္ဆုိရင္ အားလံုးရဲ႕ ယံုၾကည္မႈကို ရမယ္။ အခု လုပ္သြားတဲ့ပံုစံကေတာ့ အားလံုးရဲ႕ ယံုၾကည္မႈ ရႏိုင္တဲ့ အေနအထားမ်ဳိး အားနည္းေနတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။” အျပည့္အစုံကို ႐ုပ္သံဖုိင္တြင္ ၾကည့္႐ႈႏုိင္ပါသည္။