စက္မႈဒီဇိုင္း မူပိုင္ခြင့္ဆိုတာ အသိဉာဏ္ပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္ ၄ မ်ိဳးထဲက တမ်ဳိးသာ ျဖစ္တယ္။ အသိဉာဏ္ပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္မွာ က႑ ၄ ခု ပါဝင္ပါတယ္။ (က) ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ မူပိုင္ခြင့္ (Trademark) (ခ) စာေပ အႏုပညာ မူပိုင္ခြင့္ (Copyright) (ဂ) တီထြင္မႈမူပိုင္ခြင့္ (Patent Law) နဲ႔ (ဃ) စက္မႈ လက္မႈဒီဇိုင္း (Indrustial Design) တို႔ပါပဲ။ အခ်ိဳ႕ေသာ ပညာရွင္ေတြကေတာ့ စက္မႈပစၥည္းဆိုတဲ့ ေဝါဟာရကိုေတာင္ လက္မခံလိုၾကဘဲ “စက္မႈလက္မႈ ဒီဇိုင္း” လို႔ အမည္ေပးလိုၾကတယ္။ အခ်ိဳ႕ကေတာ့ “စက္မႈ” ဆိုတဲ့ စကားလုံးကိုေတာင္ မထည့္လိုၾကဘဲ “ဒီဇိုင္းပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္” လို႔ သတ္မွတ္လိုၾကျပန္တယ္။ အခုထိေတာ့ ပညာရွင္ေတြ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးေနၾကဆဲ၊ ျငင္းခုံေနၾကဆဲပါ။ ဒါေပမယ့္ လက္ရွိ လႊတ္ေတာ္ရဲ႕ ထုတ္ျပန္ခ်က္မွာေတာ့ “စက္မႈဒီဇိုင္းမူပိုင္ခြင့္ ဥပေဒၾကမ္း” လို႔ပဲ ထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။ “စက္မႈဒီဇိုင္း” ဆိုတာ ဆြဲေဆာင္မႈရွိေအာင္ ပုံေဖာ္ထားတဲ့ ဒီဇိုင္းပါပဲ။ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ကတဆင့္ ေပါက္ဖြားလာတာလို႔ေတာင္ ဆိုႏိုင္တယ္လို႔ ပညာရွင္ေတြ မိန္႔ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ ကမာၻမွာေတာ့ အေစာဆုံး မူပိုင္ခြင့္ ကိစၥရပ္ေတြအတြက္ ၁၈၈၆ ဘမ္းၿမိဳ႕မွာ စတင္က်င္းပခဲ့တာပါ။ ပထမဦးဆုံး မူပိုင္ခြင့္ ထုတ္ေပးခဲ့တာက ၁၇၉၀ ဝါရွင္တန္မွာ စတင္ထုတ္ေပးခဲ့တာပါ။ ပထမဆုံး မူပိုင္ခြင့္ညီလာခံကိုေတာ့ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္ထဲေရာက္မွ စတင္က်င္းပျဖစ္ခဲ့တာပါ။  ၁၉၆၁ ခုႏွစ္ ေရာမညီလာခံကေန မူပိုင္ခြင့္ေတြကို အသိအမွတ္ျပဳ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကတာ။ ေနာက္ေတာ့ ကြန္ပ်ဴတာ၊ တီဗြီ၊ အင္တာနက္၊ ဒီဂ်စ္တယ္ေတြ ေပၚလာျခင္းနဲ႔အတူ ၂၁ ရာစုရဲ႕ တန္ဖိုးဟာ အသိဉာဏ္ပစၥည္း ျဖစ္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ဒီလို ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ေခတ္ကာလေတြနဲ႔အတူ မူပိုင္ခြင့္ အ႐ႈပ္အေထြးေတြလည္း ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အသိဉာဏ္ပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္ဆိုတဲ့ အသိဉာဏ္အေပၚ အကာအကြယ္ေပးႏိုင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ စိုင္းျပင္းလာၾကပါေတာ့တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ မူပိုင္ခြင့္ဥပေဒသမိုင္းကို ၾကည့္ရင္…။ ၁၉၁၄ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၂၄ ရက္ေန႔မွာ “ျမန္မာႏိုင္ငံ မူပိုင္ခြင့္ အက္ဥပေဒ” (Burma Copyright Act 1914) ကို ျပ႒ာန္းခဲ့တယ္။ ဒါကလည္း ၿဗိတိသၽွပါလီမန္က ၁၉၁၁ မွာ ျပ႒ာန္းခဲ့တဲ့ ဥပေဒကို ျဖည့္စြက္ျပင္ဆင္ ျပ႒ာန္းခဲ့တာပါ။ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္အေနနဲ႔ကေတာ့ ၁၈၈၉ မွာကတည္းက ဗမာႏိုင္ငံ ကုန္စည္အမွတ္အသားမ်ား အက္ဥပေဒဆိုၿပီး ျပ႒ာန္းခဲ့ပါတယ္။ တီထြင္မႈဆိုင္ရာ မူပိုင္ခြင့္ (Patent Law) ကိုေတာ့ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္ ဗမာႏိုင္ငံ တီထြင္မႈ မူပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ဒီဇိုင္းအက္ဥပေဒ (Burma Patent and Designs Act 1945) ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီဥပေဒကိုေတာ့ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္ၾကာအထိ သမၼတက လက္မွတ္မထိုးခဲ့တာေၾကာင့္ မက်င့္သုံးျဖစ္ဘူးလို႔ အခ်ိဳ႕ေသာ ပညာရွင္ေတြက ေျပာၾကပါတယ္။ ၁၉၄၆ မွာေတာ့ Burma Patent and Design (emergency provisions) Act 1945 ကို ျပ႒ာန္းခဲ့ပါတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္း ၂၀၀၂ ကစၿပီး အသိဉာဏ္ပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္ကို သင္တန္းပို႔ခ် ေလ့လာမႈေတြကိုေတာ့ UMFCCI မွာ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တယ္။ အသိဉာဏ္မူပိိုင္ခြင့္န႔ဲပတ္သက္္ၿပီး ေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ အႀကိမ္ေပါင္း ၃၅ ႀကိမ္ခန္႔ ေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၀ မွာ မူၾကမ္းထြက္လာတယ္။ WIPO နဲ႔ WTO တို႔က ျမန္မာျပည္အတြက္ ၂၀၁၃ အထိ ေစာင့္ဆိုင္းခြင့္ ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၇ ေႏွာင္းပိုင္းမွာေတာ့ မူပိုင္ခြင့္ ၄ မ်ိဳးကို တခုစီခြဲၿပီး ဥပေဒၾကမ္းအျဖစ္ ျပဳစုလုပ္ေဆာင္လာခဲ့ပါတယ္။ မၾကာမီကပဲ ျပည္သူလူထု ေလ့လာႏိုင္ဖို႔အတြက္ “စက္မႈဒီဇိုင္းႏွင့္ မူပိုင္ခြင့္ဥပေဒ (မူၾကမ္း)” ကို ထုတ္ျပန္ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဒီမူၾကမ္းမွာေတာ့ အခန္းေပါင္း ၂၃ ခန္းနဲ႔ ပုဒ္မေပါင္း ၈၃ ခု ပါရွိပါတယ္။ ဒီဥပေဒကို ၂၀၀၅ခု ႏွစ္ကတည္းက ျပ႒ာန္းရမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ျပ႒ာန္းႏိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ စက္မႈဒီဇိုင္းဥပေဒဟာ ျမန္မာလူထုအတြက္ေတာ့ အသစ္အဆန္း မဟုတ္ေပမယ့္ ကာလအတန္ၾကာသည္အထိ အသက္ဝင္မႈ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ျပည္သူသာမက လုပ္ငန္းရွင္ေတြအတြက္လည္း မရင္းႏွီးခဲ့တဲ့ ဥပေဒတခုပါ။ ဒါေၾကာင့္ DVB Law Lab (ပိုင္းျခားစိတ္ျဖာ ဥပေဒေရးရာ) အစီအစဥ္မွာ “စက္မႈဒီဇိုင္းႏွင့္ မူပိုင္ခြင့္ဥပေဒၾကမ္းအေပၚ ႐ႈျမင္ခ်က္” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးတင္ဆက္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေနႏွင့္ ဥပေဒေရးရာ အတိုင္ပင္ခံ ဦးသန္းေမာင္နဲ႔ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ဦးေမာင္ေမာင္ဝင္းတို႔ကို ဖိတ္ၾကားေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ ေဆြးေႏြးပြဲမွာ အစီအစဥ္တင္ဆက္သူ ဦးခင္သန္းရဲ႕ အေမးကိုေတာ့ ဦးသန္းေမာင္က “စက္မႈဒီဇိုင္းမူပိုင္္ခြင့္ဆိုတာ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ မူပိုင္ခြင့္ကေန ေပါက္ဖြားလာတာ။ သုံးစြဲသူကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္မႈရွိေအာင္ ပံုစံထုတ္ လုပ္ေဆာင္ၾကတာ။ ဆိုၾကပါစို႔။ လူတိုင္း ဖုန္းကိုင္ေျပာေနၾကေပမယ့္ လွတာခ်င္း မတူၾကဘူး။ ဒါဟာ စက္မႈဒီဇုိင္းအရ ကြာျခားတာကို ျပေနတာပဲ။ ဒီဇီုင္းဆိုတာ သစ္ေလ တန္ဖိုးတက္ေလ။ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ ဆုိတာကေတာ့ ေဟာင္းေလ တန္ဖိုးတက္ေလပဲ။ အထူးေျပာခ်င္တာကေတာ့ ဖြင့္ဆိုခ်က္သာမက ေခါင္းစဥ္ကိုလည္း “စက္မႈလက္မႈဒီဇိုင္း” လို႔ ျပင္ရင္ ပိုသင့္ေလ်ာ္မယ္” လို႔ ေဆြးေႏြးသြားပါတယ္။ ဦးေမာင္ေမာင္ဝင္းကေတာ့ “အသိဉာဏ္ပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္ ၄ မ်ိဳးစလုံးမွာ ဥပေဒပါ အကာကြယ္ေပးမႈမွာေတာ့ တေျပးညီ ျဖစ္သင့္တယ္။ ဆိုပါစို႔။ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ မူပိုင္ခြင့္နဲ႔ စာေပအႏုပညာ မူပိုင္ခြင့္တို႔မွာ အေကာက္ခြန္႐ံုးရဲ႕ အကာကြယ္ေပးထားေပမယ့္ တီထြင္မႈနဲ႔ စက္မႈလက္မႈဒီဇိုင္း မူပိုင္ခြင့္မွာေတာ့ အေကာက္ခြန္႐ံုးရဲ႕ အကာအကြယ္ကို မရခဲ့ဘူး။ ေပးမယ္ဆိုရင္ ၄ ခုစလုံးကို ေပးသင့္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေဆြးေႏြးသူ ႏွစ္ဦးစလုံးကေတာ့ ျပစ္ဒဏ္ေပးတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သင့္တင့္မၽွတ႐ံုသာ ျဖစ္သင့္တယ္လို႔ ယူဆၾကသလို ေနာက္ဆက္တြဲ ျပစ္ဒဏ္အျဖစ္ ကုန္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္ခြင့္ ပိတ္သိမ္းတာ။ ဆက္မလုပ္ဖို႔ ပိတ္ပင္တာမ်ိဳး ျပစ္ဒဏ္လိုက္ဖို႔ လိုမယ္လို႔ ေဆြးေႏြးသြားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီဥပေဒဟာ ျမန္မာစက္မႈလက္မႈ လုပ္ငန္းရွင္တို႔အတြက္ အေတြ႔အႀကံဳ နည္းပါးခဲ့တာ အမွန္ပါ။ ဒီဇိုင္းရဲ႕ အက်ိဳးတရားနဲ႔ အျပစ္ေတြကိုလည္း ထိထိေရာက္ေရာက္ နားမလည္ႏိုင္ၾကေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံလိုသူတို႔အတြက္ကေတာ့ စက္မႈဒီဇိုင္း မူပိုင္ခြင့္ဥပေဒဟာ မလြဲမေသြ လုိအပ္ေနတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥေရာပနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံလိုသူေတြက သူတို႔ရင္းႏွီးလိုတဲ့ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ အသိဉာဏ္ပစၥည္း မူပိုင္ခြင့္ဥပေဒကို ဦးစြာေလ့လာေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီဥပေဒဟာ ျပည္တြင္း ျပည္ပ ရင္းႏွီးလိုသူေတြအတြက္ တိုက္႐ိုက္က်တဲ့ အေနအထားမွာ ရွိတာေၾကာင့္ အျမန္ျပ႒ာန္းဖို႔ လိုအပ္ေနပါတယ္။       ။ ထြန္းေဇာ္ေဌး