အင္း၀အပ္ခ်ဳပ္ဆုိင္မွာ အိမ္အကူ အမ်ဳိးသမီးငယ္ေလးႏွစ္ေယာက္ ကၽြန္ျပဳခံရတဲ့ပံုစံမ်ဳိး ျဖစ္ေနတာကို ျမန္မာႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က ၀င္ေရာက္ေျဖရွင္းေပးလိုက္တဲ့အေပၚ ျမန္မာျပည္တျပည္လံုးနီးပါးကေနၿပီး ဒီကေလးငယ္ႏွစ္ေယာက္အေပၚ က႐ုဏာသက္တာေရာ၊ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ရဲ႕ ကိုင္တြယ္မႈအေပၚမွာပါ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ ဦးထင္ေက်ာ္ကိုယ္တိုင္က ဒီကိစၥကို ဆက္လက္စံုစမ္းဖို႔ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥကို တစိုက္မတ္မတ္လုပ္ေနတဲ့ အရင္ HREIB၊ အခု Equality Myanmar က ဒါ႐ိုက္တာ ဦးေအာင္မ်ဳိးမင္းကို ဒီဗြီဘီက ေတြ႔ဆုံေမးျမန္းထားပါတယ္။ ေမး - ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္းေရ၊ အခု လူေတြအားလံုး သိၾကတဲ့အတိုင္း ျဖစ္တာေတာ့ အိမ္ေဖာ္ ကေလးငယ္ႏွစ္ေယာက္။ အသက္လည္း မျပည့္ေသးဘူး။ မိန္းကေလး။ တကယ္တမ္းလည္း က႐ုဏာသက္စရာ။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၅ ႏွစ္ေလာက္ အႏိုင္က်င့္ခံရတယ္။ အမ်ဳိးမ်ဳိး ႏွိပ္စက္ခံရတယ္။ လူမသိသူမသိ ျဖစ္တယ္။ အဲဒါကို တကယ္တမ္း သတင္းေထာက္တေယာက္က သြားေဖာ္ထုတ္တယ္။ ေဖာ္ထုတ္ၿပီးေတာ့ ရဲစခန္းတိုင္တယ္။ ရဲစခန္းက မလုပ္ေပးတဲ့အတြက္ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ဆီ ေရာက္တယ္။ ေကာ္မရွင္ကလည္း သူ႔နည္းသူ႔ဟန္နဲ႔ ဒီဟာကို ေက်ေအးေပးလိုက္တယ္ေပါ့။ အဲဒီအေပၚမွာ တျပည္လံုးအတိုင္းအတာနဲ႔ ႐ိုက္ခတ္မႈေတြရွိတယ္။ တကယ္တမ္း ဒီျဖစ္ရပ္ဟာ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က လူေတြ၊ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္း ေျပာသလို သူတို႔ရဲ႕ ဗဟုသုတ နည္းတာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ဘယ္လိုကိုင္တြယ္တာလဲ၊ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ စနစ္သစ္မွာ လူ႔အခြင့္အေရးကို က်ေနာ္တို႔ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ၊ ျမႇင့္တင္မလဲ။ ဒီအမႈနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပထမဆံုး ေျပာျပေပးပါဦး။ ဘာျဖစ္သြားတာလဲ၊ ဘယ္ေနရာ မွားသြားတာလဲေပါ့။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့၊ ျဖစ္စဥ္ကေတာ့ အားလံုးသိၿပီးသားပါပဲ။ Social Network ေတြမွာေရာ၊ သတင္းစာေတြမွာေရာ အကုန္လံုး ဒါက ပလူကို ပ်ံေနတာပဲဗ်ာ။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က ဘယ္လိုမ်ဳိး ၀င္ေရာက္ေျဖရွင္းေပးလဲဆိုတာ အဓိကထားၿပီး ေျပာပါမယ္။ ပထမတခုကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွာ သူတို႔ကို တိုင္ၾကားလာတယ္ဆိုရင္ စံုစမ္းစစ္ေဆးပိုင္ခြင့္ ရွိပါတယ္။ အဲဒီစံုစမ္းစစ္ေဆးပိုင္ခြင့္ကို ယူၿပီးေတာ့ သူတို႔ကေန ျဖစ္တဲ့သူေတြ၊ တိုင္ၾကားတဲ့သူေတြ၊ မ်က္ျမင္သက္ေသေတြကို သူ႔႐ံုးမွာ ေခၚၿပီးေတာ့ ၾကားနာမႈ လုပ္တယ္ေပါ့။ ဒါ သူ႔ရဲ႕လုပ္ပိုင္ခြင့္ပါ။ ပထမဦးဆံုး က်ေနာ့္အေနနဲ႔ သူ႔ရဲ႕လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို သိတာကိုေတာ့ က်ေနာ္ ပထမဆံုး ခ်ီးက်ဴးခ်င္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပႆနာက ဘာျဖစ္လဲဆိုေတာ့ ဒီကိစၥႀကီးကို ၾကားနာတဲ့အခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ကိစၥႀကီးက အရမ္းအႀကီးႀကီးပါ။ တကယ့္ကို ႀကီးေလးေသာ ရာဇ၀တ္မႈျဖစ္တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ကေလးဥပေဒကို ၾကည့္မလား။ လူကုန္ကူးမႈနဲ႔ ၾကည့္မလား။ ဒါမွမဟုတ္ ႏိုင္ငံက လက္မွတ္ထုိးထားတဲ့ CRC စာခ်ဳပ္အရ ၾကည့္မလား။ တကယ့္ အခြင့္အေရးကို ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါး ခ်ဳိးေဖာက္မႈျဖစ္တယ္။ အဲလိုမ်ဳိးျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥကို လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ ဒါကို ဆိုး၀ါးတဲ့ကိစၥလို႔ မသတ္မွတ္ဘဲနဲ႔ ေငြေၾကးေပးၿပီး ေက်ေအးတဲ့နည္းလမ္းကို သံုးလိုက္တာ။ အဲဒီမွာ လူေတြမွာ တကယ့္ကို စိတ္မေကာင္းစရာ ျဖစ္ေတာ့တာပဲ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေက်ေအးလို႔ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုမ်ဳိးအမႈက ေက်ေအးလို႔ရႏိုင္ေသာ အမႈမ်ဳိး မဟုတ္ဘူး။ ဒါ လင္မယားရန္ျဖစ္တဲ့ကိစၥ မဟုတ္ဘူး။ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ ဆဲဆိုတဲ့ကိစၥ မဟုတ္ဘူး။ တကယ့္ကို ႀကီးမားတဲ့ ရာဇ၀တ္မႈကို က်ဴးလြန္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြနဲ႔ သက္ဆိုင္ေနတဲ့ ကိစၥမ်ဳိးကို မင္းတို႔အခ်င္းခ်င္း ေက်ေအးလိုက္ဆိုေတာ့ ဒါက သူတို႔ရဲ႕ ဆင္ျခင္တံုတရားကို ေဖာ္ျပေနပါတယ္။ အမွန္ဆိုရင္ လူ႔အခြင့္အေရးသိတဲ့သူတေယာက္က ဒီကိစၥကို ဒီေလာက္နဲ႔ ေက်ေအးမယ္ဆုိတာ မျဖစ္သင့္ဘူး။ ဒါက အရမ္းႀကီးမားတဲ့အတြက္ ဥပေဒေၾကာင္းအရ သြားသင့္တယ္လို႔ အႀကံေပးမယ့္အစား လြယ္လြယ္နဲ႔ ေက်ေအးလိုက္တဲ့ဟာက သူ႔ရဲ႕ ရင့္က်က္မႈရယ္၊ အသိဉာဏ္ရယ္၊ ေနာက္တခါ ျပႆနာကို တာ၀န္ယူတဲ့စိတ္ကို က်ေနာ္တို႔ ေထာက္ျပစရာ ျဖစ္သြားတာပါ။ ေမး - တကယ္တမ္း လူ႔အခြင့္အေရးကို အကာအကြယ္ေပးမယ့္ ေကာ္မရွင္မွာ လုပ္ေနတဲ့ လူေတြရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးအေပၚ နားလည္မႈေပါ့ေနာ္။ သူတို႔ရဲ႕ ဗဟုသုတ၊ ေစာေစာက ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္း ေျပာသလို အဲလိုပဲ ဒီအမႈရဲ႕ အတိမ္အနက္၊ ဒါကိုပါ မသိဘူးဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ထင္ပါတယ္ တကယ္တမ္း နင္လား ငါလား လူ႔အခြင့္အေရးအမႈေတြ ျဖစ္လာမယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာျပည္ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို ဘယ္လိုမ်ဳိးလုပ္သင့္လဲ၊ ေနာက္တခုကေတာ့ တကယ္တမ္း ဘယ္လိုအမႈေတြကိုေတာ့ ေက်ေအးေပးမယ္၊ ဘယ္လိုအမႈေတြကေတာ့ ဆက္ၿပီး ထပ္ၿပီး အက္ရွင္ယူသင့္တယ္။ အဲဒါမ်ဳိးကို ဘယ္လိုလူေတြက တကယ္တမ္း ကိုင္တြယ္ၿပီးေတာ့ လုပ္သင့္လဲဆိုတာ နည္းနည္းေလး ေျပာပါဦးခင္ဗ်။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့။ ဒီလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ဆိုတာက လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ဆိုင္ရာ ဥပေဒအရ ေပါက္ဖြားလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေကာ္မရွင္ရဲ႕ ဥပေဒထဲမွာ ပါ၀င္မယ့္သူေတြက လူ႔အခြင့္အေရးေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရး စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြအျပင္ တိုင္းျပည္မွာရွိတဲ့ ဥပေဒကို သေဘာေပါက္ နားလည္တဲ့ အေတြ႔အႀကံဳေတြ၊ ဗဟုသုတေတြ ရွိရမယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားတယ္။ ဒါေတြက ပထမဦးဆံုး အသိဉာဏ္စိတ္ဓာတ္ပါ။ ဒါေတြကို က်ေနာ္တို႔ သိထားမွ ဒီကိစၥက သာမန္ ေျဖရွင္းလို႔ရတဲ့ကိစၥလား၊ ဆိုး၀ါးတာအတြက္ေၾကာင့္မို႔လို႔ က်ေနာ္တုိ႔ ဘာလုပ္သင့္လဲဆိုတာ ေဖာ္ျပတဲ့အရာလားဆိုတာ သူတို႔ ဆင္ျခင္တံုတရားနဲ႔ အသိပညာပိုင္းဆိုင္ရာရွိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါက ေဖာ္ျပထားၿပီးသား။ ေနာက္တခုက တခ်ဳိ႕က သိ႐ံုနဲ႔မရဘူးဗ်။ သိတဲ့အခါမွာ တခ်ဳိ႕က အသိရားပဲရွိတယ္။ ႏွလံုးသားမပါဘူး။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွာ ပါ၀င္မယ့္သူေတြက လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥ ျဖစ္လာရင္ ဘယ္ေလာက္ထိပဲ ပင္ပန္းပင္ပန္း၊ ဘယ္ေလာက္ထိပဲ အလုပ္႐ႈပ္႐ႈပ္ အမွန္တရားအတြက္ လုပ္ခ်င္တယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ဓာတ္မ်ဳိးေတြရွိတဲ့ ပိုင္ရွင္ေတြ ျဖစ္ရမယ္။ တခ်ဳိ႕က သိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ္ပင္ပန္းမွာစိုးလို႔ မလုပ္ခ်င္တာ။ ဒါနဲ႔လုပ္လိုက္ရင္ ေနာက္ထပ္ ထပ္ၿပီးေတာ့ ေရရွည္သြားရမွာဆိုတဲ့ စိတ္မ်ဳိးရွိရင္ေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္နဲ႔ မကိုက္ညီဘူး။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က နစ္နာတဲ့သူေတြကို ရွာေဖြတဲ့ဟာ၊ သူတို႔ရဲ႕တိုင္ၾကားမႈေတြကို စိတ္ရွည္လက္ရွည္နဲ႔ စံုစမ္းတဲ့အရာ၊ အမႈမွန္အတိုင္း ထိုက္သင့္တဲ့အတိုင္း ေပၚေပါက္လာေအာင္ လုပ္ခ်င္တဲ့ ႏွလံုးသားပိုင္ရွင္လည္း ျဖစ္ဖုိ႔လိုအပ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒါမ်ဳိး ေရြးခ်ယ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ခုနက ဥပေဒမွာ ပါထားသလို ကၽြမ္းက်င္တဲ့သူ၊ ဗဟုသုတရွိတဲ့သူအျပင္ လူ႔အခြင့္အေရးကို စြမ္းစြမ္းတမံ လုပ္ေဆာင္လိုေသာသူမ်ား ျဖစ္သင့္တယ္ဆိုတဲ့ ဥပေဒကို ပထမဆံုး က်ေနာ္တို႔ ထည့္သြင္းဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ေမး - ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်။ အခုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ လႊတ္ေတာ္မွာလည္း လူ႔အခြင့္အေရးကို မကာကြယ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို ျပန္လည္ဖဲြ႔စည္းဖို႔ တင္လာၿပီ။ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ ဦးထင္ေက်ာ္ကလည္း ဒီဟာကို စံုစမ္းေပးဖို႔ လုပ္ေနတယ္။ ဟိုးအရင္တုန္းက လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို က်ေနာ္တို႔ ကိုမင္းကိုႏိုင္ကိုလည္း တခ်ိန္တုန္းက လုပ္ပါလို႔ ကမ္းလွမ္းခဲ့ဖူးတာရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ အခုလိုအေျခအေနမွာ ဘယ္လိုမ်ဳိး ထိေရာက္တဲ့၊ လူ႔အခြင့္အေရးကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ကာကြယ္ေပးတဲ့ ေကာ္မရွင္ျဖစ္ေအာင္ ဘယ္ကေနမ်ား ဘယ္လို ျပန္စလုပ္သင့္သလဲ။ ေနာက္တခုက လက္ရွိ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က ဘယ္လိုအမႈေတြကို ဘယ္ေလာက္ကိုင္တြယ္ႏိုင္ခဲ့လဲ။ သူတုိ႔ရဲ႕ Competency ေပါ့။ ၂၀၁၄ ကတည္းက သမၼတအမိန္႔နဲ႔ဖြဲ႔တယ္။ အခုထက္ထိေရာ တကယ္တမ္း လက္ေတြ႔အလုပ္ျဖစ္လား။ အဲဒါေလး ျဖည့္စြက္ေျပာေပးပါဦးခင္ဗ်။ ေျဖ - အခုေလာေလာဆယ္ လႊတ္ေတာ္က ဒီသတင္းကို ၾကားသြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ေဒါပံုၿမိဳ႕နယ္၊ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ဦးၿပံဳးခ်ဳိကေန ဒီမွာ တာ၀န္ရွိတဲ့သူေတြက တာ၀န္၀တၱရား ပ်က္ကြက္တဲ့အတြက္ အေရးယူေပးဖို႔အတြက္ ေတာင္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ လက္ရွိအေျခအေနအရ တင္ျပတာေပါ့။ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ကေတာ့ ဒီဟာေတြျဖစ္ရတာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရလဲဆိုတာ ပိုၿပီးေတာ့ တြက္ဆဖုိ႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီေကာ္မရွင္ ေပၚလာကတည္းက က်ေနာ္တုိ႔ အၿမဲတမ္း ေတာင္းဆိုပါတယ္။ ဒီလိုလူေတြ ေရြးခ်ယ္တဲ့အခ်ိန္မွာ သမၼတက တိုက္႐ိုက္ခန္႔အပ္တာ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ခုနလို အသိပညာႂကြယ္တယ္။ ဗဟုသုတေတြ ရွိတယ္။ ေနာက္တခါ စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆိုင္ရာအရ လူေတြက အားကိုးၿပီး အမွန္တကယ္ လုပ္ေဆာင္လိုတဲ့သူ ျဖစ္ဖို႔အတြက္ သက္ဆိုင္ရာနဲ႔ တိုင္ပင္ညိႇႏိႈင္း ေရြးခ်ယ္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ဖို႔ ေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါေတြ မရွိခဲ့တဲ့အတြက္ အခုလိုမ်ဳိး တာ၀န္နဲ႔၀တၱရား၊ ေနရာနဲ႔စိတ္ဓာတ္၊ စိတ္ပိုင္းေစတနာနဲ႔ တာ၀န္၀တၱရား မကိုက္ညီတဲ့ အရာမ်ဳိးေတြ ျဖစ္လာတဲ့အတြက္ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ ဒါကို စိတ္မေကာင္းစရာ ေတြ႔ေနရတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ရွိၿပီးတဲ့ဥပေဒထဲမွာ ဘာေတြက ဒါမ်ဳိးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေနလဲ။ ဥပေဒထဲမွာ ဘာေတြအားနည္းေနလဲ။ ဒါကို ပထမဦးဆံုး က်ေနာ္တို႔ ျပန္လည္သံုးသပ္ၿပီးေတာ့ ဥပေဒကို ျပင္မွရပါမယ္။ ဥပေဒမျပင္ရင္ ဒီအတိုင္းပဲ ေနာက္ထပ္ လူ႔အခြင့္အေရး နားမလည္တဲ့သူေတြ၊ ခန္႔အပ္သူေတြ ထပ္တက္လာရင္ေကာ ဒီလိုပဲ ထပ္အေရးယူဦးမလား။ အရင္းစစ္ရင္ က်ေနာ္တို႔ ဥပေဒရဲ႕ အားနည္းခ်က္ပါ။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဥပေဒကို ျပန္ျပင္ဖို႔လိုအပ္သလို တကယ့္ကို လူထုက ေလးစားလက္ခံၿပီး စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာေရာ အသိပညာပိုင္းဆိုင္ရာေရာ ကၽြမ္းက်င္တဲ့သူေတြကို ေရြးခ်ယ္တဲ့လုပ္ငန္းစဥ္ ျပန္လည္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ ဒါမွသာ လူမွန္၊ အေနမွန္၊ ရာထူးနဲ႔ စိတ္ဓာတ္နဲ႔ ဘက္မွ်တဲ့ ႏွလံုးရည္၊ လက္႐ံုးရည္နဲ႔ ျပည့္စံုတဲ့သူေတြ ေပၚလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေမး - ေနာက္တခု ေမးခ်င္တာက CRC ေပါ့ဗ်ာ။ Convention on the Rights of the Children ကေလးသူငယ္မ်ားအခြင့္အေရး ၁၉၉၄ ေပါ့ေနာ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံလည္း လက္မွတ္ထိုးထားတယ္။ အခု အင္း၀က ကေလးေတြလိုပဲ လက္ရွိ မႏၲေလးမွာလည္း အဆီခ်စက္႐ံုမွာ အမ်ားႀကီး ရွိလာခဲ့တယ္။ သူတို႔ေတြ အမႈေတြ ရင္ဆိုင္ေနရတယ္။ ေနာက္ တကယ္တမ္း အမ်ားစုကလည္း ကေလးသူငယ္ေတြ၊ မိန္းကေလးေတြ၊ အရြယ္မေရာက္ေသးဘူး။ ေနာက္ အိမ္ေဖာ္လုပ္ငန္း လုပ္ၾကတယ္။ စင္ကာပူမွာသြားလုပ္တဲ့ ျမန္မာအိမ္ေဖာ္ေတြကိစၥက် ေတာ္ေတာ္ေျပာၾကတယ္။ ျပည္တြင္းမွာရွိေနတဲ့ Domestic Worker ေလးေတြေပါ့။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ေရာ တကယ္တမ္း အထူးသျဖင့္ ကေလးသူငယ္ေလးေတြေပါ့။ ဘယ္လိုမ်ဳိး အကာအကြယ္ ပိုမိုေပးသင့္လဲ။ ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္သင့္လဲဆိုတာ လူ႔အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သူတေယာက္အေနနဲ႔ ျဖည့္စြက္ၿပီးေတာ့ နည္းနည္းေျပာေပးပါဦး ခင္ဗ်။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့။ အရြယ္မေရာက္ေသးတဲ့ ကေလးေတြကို ဒီလိုမ်ဳိးလုပ္ငန္းေတြ ေစခိုင္းျခင္းက ကေလးသူငယ္ဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးကို ခ်ဳိးေဖာက္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာလည္း ကေလးအလုပ္သမားဥပေဒ မၾကာမီ ေပၚေပါက္လာရင္ အသက္ ၁၃ ႏွစ္ေအာက္ကို ဘယ္လိုမွ အလုပ္ေစခိုင္းခြင့္ မရွိဘူးဆိုတာ ေပၚေပါက္လာပါလိမ့္မယ္။ ျပႆနာက ဒီလိုမ်ဳိးကိစၥေတြ၊ အထူးသျဖင့္ အိမ္တြင္းအလုပ္သမားေတြျဖစ္တဲ့ Domestic Workers ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ က်ေနာ္တို႔မွာ တိတိက်က် ျပ႒ာန္းထားတာ မရွိဘူး။ တိတိက်က် စိစစ္တာ မရွိသလို တိတိက်က် တိုင္ၾကားႏိုင္တဲ့ ဥပေဒလုပ္ငန္းစဥ္လည္း မရွိပါဘူး။ အဲဒီေတာ့ ဒါ ပထမဦးဆံုး ကေလးအလုပ္သမားေတြကို ကာကြယ္ေပးတဲ့ဥပေဒ ရွိသည့္တိုင္ေအာင္ အိမ္တြင္းအလုပ္သမားေတြ Domestic Workers ေတြအတြက္ သီးသန္႔မရွိတဲ့ အားနည္းခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တခုက က်ေနာ္တို႔ ဘာေတြ႔ရလဲဆိုေတာ့ Domestic Workers အိမ္တြင္းအကူေတြက အိမ္ထဲမွာပဲ ျဖစ္ေနတယ္။ အျပင္က ျမင္ေလ့မရွိၾကဘူး။ ခုနကလို ရက္ရက္စက္စက္လုပ္ေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ အိမ္ဆိုတဲ့ နံရံေလးဘက္ၾကားမွာ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ဟာကို အျပင္ကလူေတြ မသိၾကဘူး။ သူတို႔ တိုင္ၾကားဖို႔အတြက္လည္း ဘာမွ အဆက္အသြယ္ မရွိၾကဘူး။ အဲဒါေတြက အိမ္တြင္းအကူ အလုပ္သမားေတြအတြက္ အဓိကျပႆနာ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လုိ႔ ပထမဦးဆံုး က်ေနာ္တို႔ လုပ္ေဆာင္သင့္တာက ကေလးဥပေဒကို ျပ႒ာန္းဖို႔၊ ကေလးအလုပ္သမား ဥပေဒကို အတိအက် ျပ႒ာန္းဖို႔ လိုအပ္တယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ အလုပ္သမားဥပေဒၾကားမွာ အိမ္တြင္းအလုပ္သမားေတြကိုလည္း အလုပ္သမားအျဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး သူတို႔ရဲ႕ အလုပ္သမားခံစားခြင့္ေတြ ရရွိေအာင္ ဒါေတြ ခံစားမႈေတြ ခ်ဳိးေဖာက္မႈ ျဖစ္လာခဲ့ရင္ တိုင္ၾကားႏိုင္တဲ့ ယႏၲရားေတြ လုပ္ေဆာင္ေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ အၾကမ္းဖက္ခံရတာ တိုင္ၾကားမႈမရွိသလို အိမ္တြင္းအလုပ္သမားေတြကို ကာကြယ္ေပးတဲ့ သီးသန္႔ဥပေဒ မရွိျခင္းက လက္ရွိအားနည္းခ်က္ေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ ေမး - ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်။ အခု ကေလးအလုပ္သမားကေနၿပီးေတာ့ ပိုက်ယ္ျပန္႔တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ဘက္ကို ျပန္သြားမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ၂၀၁၄ ဥပေဒေတာ့ ေပၚလာတယ္။ အခု ဒီခ်ဳပ္ ဦးေဆာင္တဲ့အစိုးရမွာ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥ ေျပာတယ္။ ဒီမိုကေရစီကိစၥ ေျပာတယ္။ အဲဒီေတာ့ တကယ္လို႔မ်ား တကယ္အားေကာင္းေမာင္းသန္ အလုပ္ျဖစ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္တခုျဖစ္ဖုိ႔ အရင္ရွိတဲ့ ဥပေဒကို ျပင္ရမွာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ လူေတြကို ျပင္ရမွာလား၊ မူေတြကို ျပင္ရမွာလား။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္းရဲ႕ အျမင္ေလးကို ေျပာပါဦးခင္ဗ်။ ေျဖ - က်ေနာ့္အေနနဲ႔ ျပန္ေျဖမယ္ဆိုရင္ လူလည္း ျပင္ဖုိ႔လိုအပ္သလို၊ မူလည္းျပင္ဖုိ႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္ထိ လူေကာင္းေတြ ရွိသည့္တိုင္ေအာင္ ဥပေဒအရ ခြင့္မျပဳထားရင္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ေက်ာ္လြန္တယ္ဆိုၿပီး တခါ ျပန္ၿပီးေတာ့ အေရးယူႏိုင္တဲ့ဟာမ်ဳိး ရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ မူက ျပင္ဖုိ႔လိုအပ္တယ္။ အဲဒီမူေတြေကာင္းမွ လူေကာင္းေတြ ၀င္လာလိမ့္မယ္။ လူေကာင္းေတြကလည္း မူကို အသံုးခ်ၿပီးေတာ့ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့အရာမ်ဳိး ျဖစ္လိမ့္မယ္။ ဥပမာ- ခုနတုန္းက ကိုတိုးေဇာ္လတ္ေမးတဲ့ တိုင္ၾကားစာကိစၥေပါ့။ မႏွစ္တုန္းက က်ေနာ္တို႔ ၂၀၁၅ အစီရင္ခံစာကို ၾကည့္ပါ။ ၾကည့္တဲ့အခါမွာ တိုင္ၾကားစာေပါင္း ၁၂၀၀ ေက်ာ္ ရရွိတယ္။ တကယ္တမ္း ေျဖရွင္းႏုိင္တာ ၁၀၀ ေက်ာ္ပဲ ရွိတယ္ဆိုတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါက ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ မူအရလည္း ျဖစ္တယ္ဗ်။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ေကာ္မရွင္ရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္က တိုင္ၾကားစာ လက္ခံၿပီးေတာ့ သက္ဆိုင္ရာ ၀န္ႀကီးဌာနကို လဲႊေျပာင္းတဲ့ဟာပဲ ရွိတယ္။ ဟိုက မလုိက္နာရင္ ထပ္ၿပီး ဖိအားေပးႏိုင္တဲ့ အေနအထား မရွိဘူး။ ဒါက မူရဲ႕အားနည္းခ်က္။ တခ်ိန္တည္းမွာ လူရဲ႕အားနည္းခ်က္က လက္ခံတယ္၊ ငါတို႔ရဲ႕ ဒါကိုလဲႊေပးလိုက္ရင္ ၿပီးၿပီဆိုတဲ့ ကိစၥမ်ဳိး။ အဲလိုစိတ္ဓာတ္ရွိေနသမွ် မူအရလည္း မေကာင္းဘူး။ လူအရလည္း မေကာင္းတာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ႏွစ္ခုလံုးျပင္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ထပ္ေလာင္းၿပီးေတာ့ ေျပာၾကားပါရေစ။ ေမး - ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်။ အဲဒီေတာ့ ေလာေလာဆယ္ ျမန္မာျပည္မွာ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလမွာ က်ေနာ္တို႔ ျပင္၊ သစ္၊ ႐ုပ္ ေပါ့ဗ်ာ။ ျပင္သင့္တဲ့ ဥပေဒေတြ၊ အသစ္ဆဲြသင့္တာေတြ၊ ႐ုပ္သိမ္းသင့္တဲ့ ဥပေဒေတြ။ အဲဒီထဲမွာေရာ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ေတာ့ တကယ္တမ္း ျမန္မာျပည္ရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးကို ျမႇင့္တင္မယ့္၊ ကာကြယ္မယ့္ ဘယ္လိုလုပ္ငန္းစဥ္ ဘယ္လို Process လိုလဲ၊ ေစာေစာကေျပာတဲ့ ဥပေဒအရေရာ တကယ္လက္ေတြ႔မွာေရာ ဘယ္လိုမ်ဳိး တကယ္တမ္း အလုပ္ျဖစ္တဲ့ဟာတခုျဖစ္ေအာင္ ဘာလုပ္ဖုိ႔လိုလဲဆိုတာ ေနာက္ဆံုး ေျပာျပေပးပါဦးခင္ဗ်။ ေျဖ - ေပၚခဲ့တဲ့ ဥပေဒထဲမွာ က်ေနာ္တို႔ ေကာင္းတဲ့အပိုဒ္ေတြ ရွိသလို အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒီအားနည္းခ်က္ေတြကို ျပန္လည္သံုးသပ္ၿပီး ဒါကို ဘယ္လိုေျပာင္းမလဲဆိုရင္ ဒီထက္ပိုခိုင္မာတဲ့ ဥပေဒတရပ္ ေပၚလာမယ္။ ေနာက္ထပ္တခုက ဒီဥပေဒက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္တဲ့သူေတြကို သမၼတက တိုက္႐ိုက္ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္တာ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ အရည္အခ်င္းရွိတဲ့သူ ဘယ္သူလဲ၊ ျပည္သူလူထုက အႀကံျပဳတာကိုမွ အသိအမွတ္ျပဳၿပီး ေရြးခ်ယ္တဲ့ပံုစံျဖစ္ဖုိ႔ လိုအပ္မယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ ဒီလုပ္ငန္းေတြမွာ ကန္႔သတ္ထားတဲ့အရာေတြက ဘာလဲဆိုရင္ေတာ့ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈပါ။ သက္ဆိုင္ရာ ၀န္ႀကီးဌာန ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမရွိရင္ ေကာ္မရွင္လည္း ဘာမွမလုပ္ႏိုင္ဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ေကာ္မရွင္ရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို ဒီထက္ပိုၿပီးေတာ့မွ ေပးဖုိ႔လိုအပ္တယ္။ တကယ္လို႔မ်ား ရက္သံုးဆယ္အတြင္း သူတို႔တင္ထားတဲ့ အမႈေတြကို သက္ဆိုင္ရာ ၀န္ႀကီးဌာနက ဘာမွ အေၾကာင္းမၾကားဘူးဆိုရင္ ဒီ၀န္ႀကီးဌာန ပ်က္ကြက္မႈေၾကာင့္ ေနာက္ထပ္တဆင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ေပးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ လူေတြအားလံုး ေမွ်ာ္မွန္းေနတဲ့ လြတ္လပ္ၿပီးေတာ့၊ ထိေရာက္ၿပီးေတာ့၊ မ်က္ႏွာလိုက္မႈကင္းၿပီးေတာ့ အလႊာေပါင္းစံုျဖစ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္တရပ္ ေပၚလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။