၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၁၂ ရက္ေန႔တြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံကို စတင္က်င္းပေတာ့မည္ဟု ၾကားသိရေသာအခါ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၉ ရက္ေန႔က စတင္ခဲ့သည့္ အမ်ိဳးသားညီလာခံ၌ "ဇမၺဴဒီပါ လက္ယာေတာင္ကြ်န္း ၾသဘာနိမိတ္ထြန္း" "တိမ္ေျခငယ္ ရွင္းပါလို႔၊ ျမဴနွင္းငယ္စိုစို" စသျဖင့္ ရြတ္ဆိုကာ ယခုလို ျပာသိုလမွာ ေရွးကတည္းက ညီလာခံမ်ား က်င္းပခဲ့ၾကေၾကာင္းျဖင့္ ရႊန္းရႊန္းေ၀ေအာင္ အဖြင့္မိန္႔ခြန္း ေႁခြသြားခဲ့သည့္ အမ်ိဳးသားညီလာခံက်င္းပေရး ေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ (ေမ်ာက္ေခါင္းမ်ိဳးညြန္႔ဟု လူသိမ်ားသည့္) ဗိုလ္ခ်ဳပ္မိ်ဳးညြန္႔ကို သတိရမိသည္။ ၎က အမ်ိဳးသားညီလာခံႀကီးဟာ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးသမိုင္းမွာ ထူးျခားအေရးပါၿပီး ႏုိင္ငံေတာ္အက်ိဳး၊ တိုင္းရင္းသားျပည္သူမ်ားရဲ႕အက်ိဳးကို အျမင့္မားဆံုး ေဖာ္ေဆာင္ အလုပ္အေႂကြးျပဳႏုိင္စြမ္း ရွိေစရမည့္အေၾကာင္း မစားရ ၀ခမန္း အာေဘာင္အာရင္းသန္သန္ ဟစ္ေႂကြးသြားခဲ့သည္။ ရာစုႏွစ္၏ ေလးပံုတပံုနီးပါးမွ် ၾကာၿပီးသည့္ ယခုအခ်ိန္ တိုင္းျပည္၏ အေျခအေနကို ျပန္ၾကည့္လုိက္ေသာအခါ အမ်ိဳးသားညီလာခံသည္ သမိုင္းတြင္ ထူးျခားသည္ဟူသည္မွာ အဆိုးဘက္ကျဖစ္ေနေၾကာင္း ေတြ႔ႏုိင္သည္။ ယင္း၏ ရလဒ္မ်ားကို ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့ရာတြင္ (ခ႐ုိနီတသိုက္၊ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းသစ္မ်ားႏွင့္ ေနျပည္ေတာ္ရွိ ႏုိင္ငံေရးအ၀န္းအ၀ိုင္းတခ်ိဳ႕မွလြဲ၍) တတိုင္းျပည္လံုးရွိ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစံု လူထု၏ အေျခအေနမွာ ကုန္းေကာက္စရာ မရွိေလာက္ေအာင္ပင္ ျဖဴခါျပာခါ က်သြားခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ဤအလားတူ ဇာတ္လမ္းကိုပင္ ေနာက္တေက်ာ့ ျပန္လွမ္းဦးေတာ့မည့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံဟူသည္ကို အမႊမ္းတင္လာၾကျပန္ေခ်ၿပီ။ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲကို ေလသံလႊင့္၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံဟူေသာ ေခါင္းစဥ္သစ္ေျပာင္း၊ ၀ိုင္အရက္ေဟာင္းကို ပုလင္းသစ္ထဲ ထည့္ျပလိုက္ေသာအခါ ဟိုႏုိင္ငံေရးအင္အားစု၊ သည္တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔ စသည္မ်ားအတြင္းတြင္ အေတာ္ပင္ လႈပ္ခါလ်က္ရွိေၾကာင္း သတိျပဳမိသည္။ စိတ္မခ်မ္းျမည့္ဘြယ္ ေတြ႔ရသည္မွာမူ ရွစ္ေလးလံုး အေရးေတာ္ပံုေနာက္ပိုင္း ကရင္ျပည္နယ္ မာနယ္ပေလာကို အေျချပဳၿပီး ဒီမိုကရက္တစ္မဟာမိတ္အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (ဒီေအဘီ) အား ဖြဲ႔စည္းကာ ေတာ္လွန္စစ္ကို တိုးျမႇင့္ဦးေဆာင္ခဲ့သည့္အျပင္ အမ်ိဳးသားညီလာခံကို ဆန္႔က်င္ခဲ့ၾကရာ၌ ေရွ႕ဆံုးတန္းမွ ပါ၀င္ခဲ့ၾကသည့္ ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအ႐ုံး (ေကအန္ယူ) မွာ ယခု ဒုတိယအႀကိမ္ အမ်ိဳးသားညီလာခံကို ပံုေဖာ္ရာ၌မူ ေရွ႕ဆံုးတန္းမွ ပါ၀င္ေနျခင္းပင္။ ေတာ္လွန္စစ္ ဆင္ႏႊဲခဲ့ရာ၌ နိုင္ငံေရးအစဥ္အလာ ႀကီးမားခဲ့ေသာ ေကအန္ယူသည္ ညီလာခံ၏ မမွ်တသည့္ ဖြဲ႔စည္းမႈ၊ ႐ႈပ္ေထြးသည့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားေအာက္တြင္ မ်က္စိလွည့္ခံရၿပီး ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုေအာက္သို႔ ဒူးေထာက္ရေတာ့မည့္ အရိပ္အေယာင္မ်ားကို ေတြ႔ျမင္ေနရပါၿပီ။ ရွစ္ေလးလံုးအၿပီးေနာက္ပိုင္း ၿမိဳ႕ျပေဒသမ်ားကို အသီးသီးစြန္႔ခြာၿပီး ကခ်င္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္မ်ားအျပင္ အဓိကအားျဖင့္ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္အေျခစိုက္ တုိင္းရင္းသား ေတာ္လွန္ေရးေဒသမ်ားသို႔ ေရာက္ရွိကာ ျမန္မာႏုိင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားမ်ား ဒီမိုကရက္တစ္တပ္ဦး (ေအဘီအက္စ္ဒီအက္ဖ္) တည္ေထာင္တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့စဥ္က တပ္ရင္း (၁၇) ရင္းအင္အား တေသာင္းေက်ာ္ရွိခဲ့သည္။ တိုင္းရင္းသား အဖြဲ႔အစည္းအသီးသီးမွ တပ္မ်ားႏွင့္ အတူလက္တြဲ၍ ေတာ္လွန္စစ္ကို ဆင္ႏႊဲခဲ့စဥ္အတြင္း ၁၉၈၉ မွ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္အတြင္း စစ္ရွိန္အျမင့္ဆံုး ျဖစ္ခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရး ဗဟိုဌာနခ်ဳပ္ မာနယ္ပေလာကိုလည္း ခုခံကာကြယ္ တုိက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾကရာ တုိက္ပြဲစဥ္မ်ားအတြင္း ရန္သူအေလာင္းခ်င္းထပ္မွ် က်ဆံုးခဲ့သည္။ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ ဧၿပီလတြင္ အေရွ႕ေတာင္တိုင္းစစ္ဌာနခ်ဳပ္ တုိင္းမႉး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေမာင္လွက တဘက္သတ္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးကို ေၾကညာခဲ့ရသည္။ ထုိစဥ္က မာနယ္ပေလာဌာနခ်ဳပ္တြင္ ေအာင္ပြဲခံယူခဲ့ၾကပါသည္။ ထိုေအာင္ပြဲႏွင့္အတူ ကရင့္အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္ႏွင့္ အမိ်ဳးသားေရးအလံအား အျမင့္ဆံုး လႊင့္ထူႏုိင္ခဲ့သည္။ ကရင္ဆိုတာ ဒါပဲကြဟု သက္ေသျပႏိုင္ခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္စစ္ႏွင့္အတူ ေတာ္လွန္ေရးကို ဦးေဆာင္ႏုိင္သည့္ အဖြဲ႔အစည္းအျဖစ္ ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအ႐ုံး (ေကအန္ယူ) ၏ ႏုိင္ငံေရးဂုဏ္သိကၡာမွာ အျမင့္ဆံုးသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ (ဒီေအဘီ) တပ္ေပါင္းစုဥကၠ႒ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေစာဘုိျမက "ေတာ္လွန္ေရးလုပ္တယ္ဆိုတာ သတၱိရွိဖုိ႔လိုတယ္။" "လူထုကို အကာအကြယ္ေပးရမယ္။" "ကရင့္ေတာ္လွန္ေရးဟာ ကရင္အမ်ိဳးသားထု တခုအတြက္သာ မကဘူး။ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစံု လူထုမ်ားအတြက္ ျဖစ္တယ္။" အစရွိေသာ မိန္႔ခြန္းမ်ားသည္ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္း အသီးသီးအတြင္း ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေစာဘုိျမႏွင့္အတူ စုေပါင္းေခါင္းေဆာင္ခဲ့ၾကရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည့္ မြန္ျပည္သစ္ပါတီ ဥကၠ႒ႀကီး ႏုိင္ေရႊက်င္၊ ေကအိုင္အို ဥကၠ႒ႀကီး ဦးဘရန္ဆိုင္း၊ ကရင္နီအမ်ိဳးသားတိုးတက္ေရးပါတီ ဥကၠ႒ႀကီး မန္းေအာင္သန္းေလး စသူတို႔မွာ အသိဉာဏ္ပညာႏွင့္ ျပည့္စံုၾက၊ ႐ုိးသားၾက၊ ကိုယ္က်ိဳးမဖက္ဘဲ ေတာ္လွန္ေရးကို တစိုက္မတ္မတ္ ဆင္ႏႊဲၾကသည့္ ဂုဏ္သိကၡာႏွင့္ ျပည့္စံုၾကသူမ်ား ျဖစ္သျဖင့္ ထုိစဥ္က ေတာ္လွန္ေရးတပ္ေပါင္းစုသည္ ရန္သူစစ္အာဏာရွင္မ်ားအား ထိေရာက္စြာ ၿခိမ္းေျခာက္ႏုိင္ခဲ့သည္။ ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသသို႔ ျပန္လည္ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္ကာ စစ္ရွိန္ကိုျမႇင့္ရန္ႏွင့္ စစ္အေျခခံေဒသ တိုးခ်ဲ႕ရန္မ်ားကိုပင္ ေလ့လာျပင္ဆင္မႈမ်ား ျပဳႏုိင္ခဲ့သည္။ ဤတြင္ ျမန္မာစစ္အာဏာရွင္မ်ားဘက္က စစ္ေရးထိုးစစ္မ်ားကို ရပ္ဆိုင္းေၾကာင္း တဘက္က ေၾကညာသည္။ အျခားတဘက္က ႏုိင္ငံေရးထိုးစစ္ စတင္လာပါေတာ့သည္။ ယင္းမွာ န၀တ စစ္အစိုးရက ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ (၂၄) ရက္စြဲျဖင့္ ေၾကညာခ်က္အမွတ္ ၁၁/၉၀ ကို ထုတ္ျပန္ကာ ခိုင္မာသည့္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲေရးအတြက္ အေျခခံမူမ်ား ခ်မွတ္ႏုိင္ရန္ အမ်ိဳးသားညီလာခံအား ၆ လအတြင္း ေခၚယူက်င္းပေပးမည္ျဖစ္ေၾကာင္းျဖင့္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ေတာ္လွန္ေရးဘက္က ရပ္တည္မႈမွာ တျပည္လံုး အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးႏွင့္ ႏုိင္ငံေရးျပႆနာကို ႏုိင္ငံေရးအရ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးျဖစ္သည္။ ယင္းကို ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ကတည္းက ဒီေအဘီ တပ္ေပါင္းစုက ဦးေဆာင္ကာ စတင္ေတာင္းဆိုခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ န၀တ စစ္အစိုးရက အမ်ိဳးသားညီလာခံ က်င္းပမည္ဟူေသာ လုပ္ငန္းစဥ္ကိုလည္း လံုး၀ပင္ ဆန္႔က်င္ ရပ္တည္ခဲ့သည္။ တျပည္လံုး အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးႏွင့္ ႏုိင္ငံေရးျပႆနာကို ႏုိင္ငံေရးအရ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးကိုသာ စိုက္လိုက္မတ္တတ္ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က ရပ္တည္ေတာင္းဆိုခဲ့ခ်က္မ်ား မွန္သည္ဟု သံုးသပ္ႏုိင္သည္။ ယခုအခ်ိန္တြင္ ယင္းတို႔ကို လက္ရွိစစ္အစိုးရက ေရာင္ျပန္ဟပ္ ေဖာ္ေဆာင္မႈမ်ား ျပဳလာေၾကာင္း ေတြ႔ႏုိင္သည္။ ယခုက်င္းပေတာ့မည့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံအား က်င္းပၿပီးခဲ့သည့္ အမ်ိဳးသားညီလာခံႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္သံုးသပ္ရန္ လိုအပ္လာပါသည္။ သို႔မွသာ အတိတ္ကအမွားကို သင္ခန္းစာယူ၊ ေနာင္မမွားေအာင္ ေရွာင္ႏုိင္ပါမည္။ အမ်ိဳးသားညီလာခံ မက်င္းပမီ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၂ ရက္ေန႔က ထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ န၀တ၏ အမိန္႔အမွတ္ ၁၃/၉၂ အပုိဒ္ ၄(ခ) တြင္ (တို႔တာ၀န္အေရးသံုးပါး ပါ၀င္ေစလ်က္) အမ်ိဳးသားညီလာခံ၏ ဦးတည္ခ်က္ ေဘာင္ ၆ ရပ္ဟူသည္ကို ႀကိဳတင္သတ္မွတ္ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ တဖန္ အမ်ိဳးသားညီလာခံ က်င္းပၿပီးေနာက္ ခ်မွတ္လိုက္သည့္ အေျခခံမူမ်ားဟူရာတြင္ ယင္း ဦးတည္ခ်က္ေဘာင္ ၆ ရပ္သည္သာလွ်င္ ထိပ္ဆံုးတန္းမွ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ စင္စစ္အားျဖင့္ စစ္အစိုးရ၏မူကို အမ်ိဳးသားညီလာခံမွ ခ်မွတ္လိုက္သည့္မူအေနျဖင့္ ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္း လိမ္လည္ကာ ထုတ္ျပန္ခဲ့ျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ ယင္းမူ ၆ ရပ္သည္ပင္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၏ (အေျခခံအက်ဆံုး ေက်ာ႐ုိးအျဖစ္) ပုဒ္မ (၆) အတိအက် ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ပုဒ္မ (၆) ပါ မူ ၆ ရပ္အနက္ အဓိကအက်ဆံုးမွာ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အမ်ိဳးသားႏုိင္ငံေရး ဦးေဆာင္မႈ အခန္းက႑တြင္ တပ္မေတာ္က ပါ၀င္ထမ္းေဆာင္ႏုိင္ေရး ျဖစ္သည္။ ယင္းကိုရည္ညႊန္းလ်က္ တျပည္လံုးရွိ လႊတ္ေတာ္အသီးသီး၌ စစ္သားအမတ္ ေလးပံုတပံုပါ၀င္ျခင္း၊ သမၼတ သို႔မဟုတ္ ဒု-သမၼတ ျဖစ္ႏုိင္သူတဦးအား စစ္တပ္က ေရြးခ်ယ္ေစလႊတ္ျခင္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑တြင္ ကာလံုကို ထည့္သြင္းျခင္း၊ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ တရား႐ုံး သီးျခားတည္ေထာင္ျခင္း၊ ကာကြယ္ေရး၊ ျပည္ထဲေရးႏွင့္ နယ္စပ္ေရးရာ ၀န္ႀကီးသံုးဦးကို ကာခ်ဳပ္က ခန္႔ထားျခင္း အစရွိသျဖင့္ (ကမာၻေပၚ၌ မည္သည့္ႏုိင္ငံ၏ ဖြဲ႔စည္းပံုတြင္မွ်မရွိဘဲ) စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို ေရရွည္သက္ဆိုးရွည္ေစမည့္ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားအား ထည့္သြင္းေစခဲ့သည္။ ဤသည္မွာ အမ်ိဳးသားညီလာခံမွ ထြက္ေပၚခဲ့ၿပီး ယေန႔အထိ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစံု လူထုတရပ္လံုး ခါးသီးဆိုး၀ါးစြာ ခံစားေနရေသာ ရလဒ္ျဖစ္သည္။ အန္အယ္လ္ဒီသည္ ျပည္တြင္းစစ္ကို ၿငိႇမ္းသတ္ႏုိင္မည့္ စစ္မွန္သည့္ ဒီမိုကရက္တစ္ ဖက္ဒရယ္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသစ္တရပ္ ေပၚထြက္လာေရး လမ္းေၾကာင္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းၿပီး ႏုိင္ငံေရးမဟာဗ်ဴဟာ အမွားႏွစ္ႀကိမ္ က်ဴးလြန္ခဲ့သည္။ ပထမအႀကိမ္မွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို သက္ဆိုးရွည္ေစမည့္ ဖြဲ႔စည္းပံု ေပၚထြက္လာေရးအတြက္ စီစဥ္ခင္းက်င္းထားသည့္ အမ်ိဳးသားညီလာခံသို႔ တက္ေရာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ န၀တ၏ ေၾကညာခ်က္အမွတ္ ၁/၉၀ အပိုဒ္ ၂၀ အရပင္လွ်င္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ျခင္းခံရသည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ တာ၀န္မွာ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲရန္ျဖစ္ေၾကာင္း ၀န္ခံထားခဲ့ရသည္။ အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ အာဏာလႊဲေပးေရးအား ျပတ္ျပတ္သားသား မဦးေဆာင္ႏုိင္ခဲ့သည္ရွိေစဦး၊ ၁/၉၀ ကိုပင္ ကိုင္စြဲ၍ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲေရးအတြက္ မိမိတို႔မွာသာ အဓိကလုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း ေတာင္းဆိုသင့္ခဲ့သည္။ လက္မခံပါက စစ္အစိုးရ၏ လုပ္ငန္းစဥ္ကို ျငင္းဆန္၊ ၎က ေပၚထြက္လာသည့္ ဖြဲ႔စည္းပံုကိုလည္း အသိအမွတ္မျပဳဘဲ ႏုိင္ငံေရးအရ ခပ္တင္းတင္း ရပ္ခံေန႐ုံသာရွိသည္။ ထိုစဥ္က ယင္းကဲ့သို႔ မရပ္တည္ဘဲ အမ်ိဳးသားညီလာခံသို႔ တက္ျခင္းျဖင့္ ညီလာခံ၏ တရား၀င္မႈ (Legitimacy) ကို အန္အယ္လ္ဒီက ျဖည့္ဆည္းေပးခဲ့သည္။ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္ အမ်ိဳးသားညီလာခံက်င္းပေရး ညႇိႏႈိင္းေဆြးေႏြးပြဲ ဒုတိယေန႔၌ အန္အယ္လ္ဒီဥကၠ႒ ဦးေအာင္ေရႊက ၁/၉၀ အပိုဒ္ ၂၀ ကိုပင္ ကုိးကားကာ ေရြးေကာက္ခံ ကိုယ္စားလွယ္ စုစုေပါင္း ၃၇၇ ဦးခန္႔ က်န္ရွိေနမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ယင္းတို႔အားလံုးကို ညီလာခံကိုယ္စားလွယ္မ်ားအျဖစ္ ခြင့္ျပဳေစလိုေၾကာင္းျဖင့္ အႀကံျပဳခဲ့ေသာ္လည္း စစ္အစိုးရက ပယ္ခ်ခဲ့သည္။ ၎တို႔ မူလခ်မွတ္ထားခဲ့ၿပီးျဖစ္ေသာ ကိုယ္စားလွယ္ရွစ္ဖြဲ႔ (ႏုိင္ငံေရးပါတီ၊ ေရြးေကာက္ခံကိုယ္စားလွယ္၊ တုိင္းရင္းသား၊ လယ္သမား၊ အလုပ္သမား၊ အသိပညာရွင္၊ ႏုိင္ငံ့၀န္ထမ္းႏွင့္ အျခားဖိတ္ၾကားသင့္သူမ်ားဟူေသာ) ကိုသာ အတင္းအက်ပ္ လက္ခံေစခဲ့သည္။ အမ်ိဳးသားညီလာခံ တက္ေရာက္ခဲ့သူ စုစုေပါင္း ၇၀၂ ဦးအနက္ ေရြးေကာက္ခံကိုယ္စားလွယ္ ၁၀၇ ဦးမွ်ကိုသာ တက္ေရာက္ခြင့္ျပဳခဲ့သျဖင့္ ညီလာခံ၏ ခုႏွစ္ပံုတပံုခန္႔မွ်ကိုသာ လူထုကိုယ္စားလွယ္အေနျဖင့္ လက္ခံႏိုင္သူမ်ား ကိုယ္စားျပဳခြင့္ ရခဲ့သည္။ က်န္သည့္ ခုႏွစ္ပံုေျခာက္ပံုအနက္ ငါးပံုခန္႔မွာ စစ္အစိုးရအလိုက် ပံုသဏၭာန္အမ်ိဳးမ်ိဳး ဖန္တည္းေရြးခ်ယ္ ေခၚယူထားခံရသူျဖင့္ ညီလာခံကို လႊမ္းမိုးခ်ယ္လွယ္ခဲ့သည္။ စစ္အစိုးရအလိုက် အေျခခံမူ ဟူသည္မ်ား ထြက္ေပၚေစပါေတာ့သည္။ ဥကၠ႒ ဦးေအာင္ေရႊ ဦးေဆာင္တင္သြင္းခဲ့သည့္ ေရြးေကာက္ခံ ၃၇၇ ဦးလံုး ပါ၀င္ခြင့္ရေစေရးမူကို စစ္အစိုးရက လက္မခံပါက အန္အယ္လ္ဒီအေနျဖင့္ ညီလာခံ မတက္႐ုံသာရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ အန္အယ္လ္ဒီသည္ စစ္အစိုးရ ေပးသမွ်ကေလးကိုပင္ လက္၀ါးျဖန္႔ယူကာ ႏုိင္ငံေရးပါတီကိုယ္စားလွယ္ ၅ ဦး၊ ေရြးေကာက္ခံ ၈၈ ဦးမွ်ျဖင့္ အမ်ိဳးသားညီလာခံသို႔ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ထိုမွစ၍ စစ္အစိုးရသည္ အန္အယ္လ္ဒီ၏ အားနည္းခ်က္ကို သိသြားခဲ့ၿပီဟု ဆိုႏုိင္သည္။ ၁၉၉၃ ေဖေဖၚ၀ါရီလ ၂၄ ရက္ေန႔ အမ်ိဳးသားညီလာခံတြင္ ဦးေအာင္ေရႊက "A Constitution shall not contain a seed of its own destruction" "အေျခခံဥပေဒတရပ္တြင္ ယင္းအား ဖ်က္ဆီးေစမည့္ မ်ိဳးဥ မပါရွိေစရ။" ဟူေသာမူကို တင္သြင္းခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၌ ယင္းကိုဖ်က္ဆီးေစမည့္ မ်ိဳးဥသာမက အေကာင္လိုက္ကိုပင္ ျမင္ေနရၿပီ။ ယင္းအေကာင္မ်ားက အေျခခံဥပေဒအား ဖ်က္ဆီးမည္ကို မေသခ်ာေသာ္လည္း တိုင္းျပည္ကို ဖ်က္ဆီးေနသည္မွာေတာ့ ေသခ်ာလ်က္ရွိသည္။ အမ်ိဳးသားညီလာခံတြင္ ဦးေအာင္ေရႊ၏ တင္ျပေဆြးေႏြးခ်က္ တခုတေလကိုမွ် စစ္အစိုးရက လိုက္နာလုပ္ေဆာင္ခဲ့ျခင္း မရွိပါ။ အန္အယ္လ္ဒီကို တင္ျပခြင့္ေပးမည္။ သို႔ရာတြင္ စစ္အစိုးရက သူလုပ္ခ်င္တာ လုပ္သြားခဲ့သည္ကို အမ်ိဳးသားညီလာခံမွ ထင္ရွားစြာ သင္ခန္းစာယူႏုိင္သည္။ အမ်ိဳးသားညီလာခံသို႔ အန္အယ္လ္ဒီ တက္ေရာက္ခဲ့ျခင္းသည္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ သက္ဆိုးရွည္ေစမႈကို ျဖည့္ဆည္းေပးရာသာ ေရာက္ေစခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က ကရင့္ေတာ္လွန္ေရးနယ္ေျမ မာနယ္ပေလာကို ဗဟိုျပဳကာ ဖြဲ႔စည္းထားသည့္ အမ်ိဳးသားေကာင္စီ (National Council of the Union of Burma – NCUB) သည္ အမ်ိဳးသားညီလာခံကို ေတာက္ေလွ်ာက္ ဆန္႔က်င္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၄ ေအာက္တိုဘာလ ၁၀ ရက္မွ ၂၀ ရက္ေန႔အတြင္း အမိ်ဳးသားေကာင္စီက ကမကထျပဳ က်င္းပခဲ့သည့္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲ Constitutional Seminar တြင္ ျပည္တြင္းရွိ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္း အားလံုးနီးပါးႏွင့္ ႏုိင္ငံတကာေရာက္ ႏုိင္ငံေရးအင္အားစု အမ်ားစုႀကီး အပါအ၀င္ ကုိယ္စားလွယ္ႏွင့္ ေလ့လာသူ စုစုေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့ရာ ကိုယ္စားျပဳမႈ အက်ယ္ျပန္႔ဆံုးႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးနယ္ေျမတြင္ က်င္းပခဲ့သမွ်အနက္ အႀကီးမားဆံုး ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္။ ယင္းတြင္ အမ်ိဳးသားညီလာခံ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း အေသးစိတ္ကုိ ေ၀ဖန္ေထာက္ျပ ကန္႔ကြက္႐ႈတ္ခ်ခဲ့ၾကသည္။ ညီလာခံကို လုပ္ထံုးလုပ္နည္းအရ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားမႈမွာ မည္မွ်အထိ တင္းက်ပ္ပါသနည္း။ ေနာင္တြင္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၏ ပုဒ္မ (၆) ျဖစ္လာမည့္ ဦးတည္ခ်က္ (၆) ရပ္ကို လုပ္ထံုးလုပ္နည္း၏ အခန္း (၁) မွာပင္ ညီလာခံဦးတည္ခ်က္အေနျဖင့္ ထည့္သြင္းသတ္မွတ္ထားၿပီးျဖစ္သည္။ ယင္းတုိ႔ကို ဆန္႔က်င္သည့္ အေျခခံမွ ေဆြးေႏြး၍ မရေၾကာင္း ကိုယ္စားလွယ္အားလံုး သိရွိၿပီးျဖစ္သည္။ မည္သူမွ်လည္း မေဆြးေႏြးရဲခဲ့ၾက။ ေဆြးေႏြးရာတြင္ပင္ "သဘာပတိႀကီးခင္ဗ်ား" ဟု ဦးတည္ပန္ၾကားကာ ေဆြးေႏြးရမည္ဟုျဖစ္ေၾကာင္း အတိအလင္း သတ္မွတ္ထားျခင္းျဖင့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ စိတ္ဓာတ္ကို ခ်ိဳးႏွိမ္ထားခဲ့သည္။ "ႀကိဳတင္ေပးပို႔ထားေသာ ေဆြးေႏြးခ်က္အတိုင္း ဖတ္ၾကားေဆြးေႏြးရမည္။" ဟူ၍ သတ္မွတ္ျခင္းျဖင့္ ႐ုပ္ခႏၶာကိုယ္ကိုလည္း ခ်ဳပ္ကိုင္ထားခဲ့သည္။ ထိုအၾကားမွပင္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းကို ခ်ိဳးေဖာက္သည္ဟူေသာ စြပ္စြဲခ်က္ျဖင့္ ေဒါက္တာေအာင္ခင္ဆင့္အား ေထာင္ဒဏ္ႏွစ္ ၂၀ ခ်ခဲ့ေသးသည္။ အမ်ိဳးသားညီလာခံသို႔ တက္ေရာက္ခဲ့ၿပီးေနာက္ အတုအေယာင္သာျဖစ္ေၾကာင္း သေဘာေပါက္သျဖင့္ ယင္းကို ေက်ာခိုင္းကာ လြတ္ေျမာက္နယ္ေျမ မာနယ္ပေလာသို႔ ေရာက္ရွိလာၾကေသာ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ဦးခြန္မားကိုဘန္း၊ ဦးဒင္နီယယ္ေအာင္ စသူတို႔ကလည္း အထက္ပါ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲႀကီးတြင္ ၎တုိ႔၏ အေတြ႔အႀကံဳမ်ားကို ထပ္ေဆာင္းတင္ျပခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ အဆိုပါ ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲမွေန၍ အမ်ိဳးသားညီလာခံကို ဆန္႔က်င္သြားၾကရန္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ား ထြက္ေပၚလာၾကေသာအခါ အဖြဲ႔အစည္း အသီးသီးသည္ ျပည္တြင္းျပည္ပတြင္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖန္႔ခ်ိလႈံ႔ေဆာ္ၾကပါေတာ့သည္။ ယင္း၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားအနက္ တရပ္ဟု ဆိုႏုိင္သည္။ ထိုမွ မေရွးမေႏွာင္းတြင္ အန္အယ္လ္ဒီသည္ အမ်ိဳးသားညီလာခံ တက္ေရာက္ျခင္းမွ ရပ္နားသြားခဲ့သည္။ အန္အယ္လ္ဒီက ႏုိင္ငံေရးမဟာဗ်ဴဟာ ဒုတိယအမွားကို ထပ္မံက်ဴးလြန္ဦးေတာ့မွာလား။ "တႏုိင္ငံလံုး အပစ္ရပ္စာခ်ဳပ္ အန္စီေအတြင္ တရားဝင္ႏုိင္ငံေရးပါတီ ကိုယ္စားလွယ္ပာူ၍သာ ေရးသားထားၿပီး ေရြးေကာက္ပြဲအႏုိင္ရပါတီမွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားဟု ေရးသားထားျခင္း မရွိသည့္အတြက္" ဟူ၍ အေၾကာင္းျပကာ စစ္အစိုးရက အန္အယ္လ္ဒီ၏ အခန္းက႑ကို ေသးသိမ္ေစလိုက္သည္။ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈဆိုင္ရာ မူေဘာင္တြင္ ေရြးေကာက္ပြဲ၌ သဲသဲလႈပ္မွ် အႏုိင္ရခဲ့သည့္ အန္အယ္လ္ဒီကို (လႊတ္ေတာ္အမတ္တေနရာမွ် အႏုိင္မရခဲ့သည့္) ႏုိင္ငံေရးပါတီ အမ်ားစုႀကီးႏွင့္ တန္းတူထားကာ ကိုယ္စားလွယ္တက္ေရာက္ခြင့္ျပဳသည္။ ဤသည္ကို အမ်ိဳးသားညီလာခံတုန္းကကဲ့သို႔ပင္ အန္အယ္လ္ဒီက လက္ခံလိုက္ေၾကာင္း ၾကားသိရျပန္သည္။ လက္နက္ကိုင္ရွစ္ဖြဲ႔မွ်ႏွင့္သာ လက္မွတ္ထိုးထား႐ုံမက စာခ်ဳပ္၏ ေခါင္းစဥ္ႏွင့္ ဆန္႔က်င္ကာ တႏုိင္ငံလံုး အပစ္ရပ္ရန္ပင္ တတ္ႏုိင္စြမ္းမရွိေသာ အန္စီေအအေပၚ အေျခခံထားသည့္ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈဆိုင္ရာ မူေဘာင္ကို အန္အယ္လ္ဒီက လြယ္လင့္တကူ လက္ခံလိုက္မည္ဆိုပါက ႀကီးမားေသာ ႏုိင္ငံေရး မဟာဗ်ဴဟာ အမွားတခုကို ဒုတိယအႀကိမ္ ထပ္မံ က်ဴးလြန္ရာ ေရာက္သြားႏုိင္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္နည္း။ အပ်က္သေဘာေဆာင္သည့္ သက္ေရာက္မႈမွာ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔မည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၁၅ ရက္ေန႔တြင္ အန္စီေအကို လက္မွတ္ေရးထိုးရာ၌ သက္ေသအျဖစ္ ပါ၀င္ေစရန္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား ဖိတ္ေခၚေသာအခါ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ား အားလံုး မပါ၀င္သျဖင့္ လက္မွတ္မထိုးႏုိင္ေၾကာင္း၊ ရန္တိုက္ေပးသလို ျဖစ္ေနမည္ကို စိုးရိမ္ေၾကာင္းျဖင့္ ေျပာကာ ျငင္းဆန္ခဲ့သည္။ ဤရပ္တည္ခ်က္အေပၚ ျပည္သူလူထုမ်ား အထူးသျဖင့္ ထိုစဥ္က အန္စီေအကို လက္မွတ္မထိုးဘဲ စုစည္းရပ္ခံခဲ့ၾကသည့္ တုိင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက တန္ဖုိးထားခဲ့ၾကသည္။ ယခုမူ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ႏွင့္ အန္အယ္လ္ဒီသည္ ဤရပ္တည္ခ်က္ကို ၎တုိ႔ကိုယ္တိုင္ ခ်ိဳးေဖာက္ခဲ့ေခ်ၿပီလား။ အန္အယ္လ္ဒီက ယင္းသို႔ေသာ ရပ္တည္လုပ္ေဆာင္မည္ဆိုပါက အန္စီေအ လက္မွတ္မထိုးဘဲ က်န္ေနသည့္ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအား ပစ္ပယ္လိုက္ရာ က်ပါမည္။ စစ္အစိုးရလုပ္ေနသည့္ အန္စီေအကို အေျခခံမည့္ အတုအေယာင္ေဆြးေႏြးပြဲ လုပ္ငန္းစဥ္တခုလံုးအား အသိအမွတ္ျပဳေပးလိုက္ရာလည္း ေရာက္သြားပါမည္။ စစ္အစိုးရခင္းထားသည့္ အန္စီေအ၏ ေနာက္ဆက္တြဲ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအတုိင္းသာ အန္အယ္လ္ဒီက ဆက္လက္ေဖာ္ေဆာင္မည့္ အေနအထားအား ေဖာ္ျပလိုက္သလိုလည္း ျဖစ္ပါမည္။ ယင္းမွာ မဟာဗ်ဴဟာအမွားဟု သံုးသပ္ရသည့္ ပထမအေၾကာင္း ျဖစ္သည္။ ဒုတိယအေၾကာင္းမွာ ေရြးေကာက္ပြဲ အႏုိင္ရသူမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည့္ လႊတ္ေတာ္တြင္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ေရးဆြဲခြင့္၊ ျပင္ဆင္ခြင့္ စသည့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ား ရွိရမည္ဟူေသာ အခ်က္ကို အန္အယ္လ္ဒီကိုယ္တိုင္က ျငင္းပယ္လိုက္ရာေရာက္မည္ ျဖစ္ျခင္းပင္။ ေရြးေကာက္ပြဲအႏုိင္ရ အန္အယ္လ္ဒီ၏ တာ၀န္သည္ ဖြဲ႔စည္းပံုကိစၥကို တိုက္႐ုိက္ ကုိင္တြယ္သြားရန္သာ ျဖစ္သည္။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုျပင္ေရး လမ္းေၾကာင္းကို လက္ခံထားေသာ အန္အယ္လ္ဒီသည္ မိမိတို႔အမ်ားစု အသာစီးရထားေသာ လႊတ္ေတာ္အတြင္းတြင္ ဤဖြဲ႔စည္းပံုျပႆနာကို ကိုင္တြယ္သြားသင့္သည္။ ယခုမူ ယင္းႏွင့္ဆန္႔က်င္ကာ ျပည္သူလူထုက အခြင့္အာဏာ အပ္ႏွင္းထားေသာ လႊတ္ေတာ္အား ျပင္ပမွ အဖြဲ႔အစည္းတခုက ဖြဲ႔စည္းပံုကိစၥကို အဓိကဦးတည္လ်က္ သံမဏိႀကိဳးႀကီးတခုျဖင့္ လွမ္းၿပီး ခ်ဳပ္ေနွာင္မႈကို အန္အယ္လ္ဒီက လိုလိုလားလား လက္ခံလိုက္ျခင္းမ်ိဳး မျဖစ္သင့္ပါ။ တတိယအေၾကာင္းမွာ လႊတ္ေတာ္၊ အစိုးရ စသည္မ်ား ဖြဲ႔စည္းလည္ပတ္ၿပီးေနာက္တြင္ အန္အယ္လ္ဒီကိုယ္တိုင္ကိုလည္း ထိခိုက္ေစေတာ့မည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ (၁၄၊ ၁၅) ရက္ေန႔မ်ားတြင္ က်င္းပခဲ့သည့္ တတိယအႀကိမ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆြးေႏြးမႈ ပူးတြဲေကာ္မတီ (ယူပီဒီေဂ်စီ) (အန္အယ္လ္ဒီပါ၀င္တက္ေရာက္သည့္) အစည္းအေ၀းမွ အတည္ျပဳလိုက္သည္ဟုဆိုေသာ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈဆိုင္ရာ မူေဘာင္ အပုိဒ္ ၁၄ "အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း" ဟူေသာ ေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ၁၄ (၁)။ ျပည္ေထာင္စု သေဘာတူစာခ်ဳပ္တြင္ ပါရွိေသာ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားႏွင့္ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ရွိေစရန္ ဥပေဒအသစ္မ်ား ျပ႒ာန္းျခင္း၊ တည္ဆဲဥပေဒမ်ားကို ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ပယ္ဖ်က္ျခင္းတို႔ကို လႊတ္ေတာ္၊ တပ္မေတာ္ႏွင့္ အစိုးရ၀န္ႀကီးဌာနမ်ားမွ မိမိတို႔ သက္ဆိုင္ရာက႑အလိုက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္သြားရမည္။ ၁၄ (၂)။ ႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရသည္ ျပည္ေထာင္စု သေဘာတူစာခ်ဳပ္အား အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္သြားရမည္။ အထက္ပါ အပုိဒ္ႏွစ္ခုအရဆိုလွ်င္ ျပည္ေထာင္စု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံသည္ ေပၚေပါက္လာမည့္ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ အစိုးရ၏အထက္တြင္ ရွိေနသည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံမွ ေမြးဖြားေပၚထြက္လာမည့္ ျပည္ေထာင္စု သေဘာတူစာခ်ဳပ္တြင္ ပါရွိေသာ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားႏွင့္ ဆန္႔က်င္ကာ အန္အယ္လ္ဒီ ဦးေဆာင္သည့္ လႊတ္ေတာ္သည္ ဥပေဒအသစ္မ်ား ျပ႒ာန္းခြင့္မရွိ။ တည္ဆဲဥပေဒမ်ားကို ျပင္ဆင္၊ ပယ္ဖ်က္ခြင့္မရွိ။ ဤသည္ကို အန္အယ္လ္ဒီက လက္ခံလိုက္မည္ဆိုပါက ဥပေဒေၾကာင္းအရ အဘယ္မွ် ရင္နာဘြယ္ ေကာင္းပါသနည္း။ အန္အယ္လ္ဒီဦးေဆာင္သည့္ လႊတ္ေတာ္က ဒီမိုကရက္တစ္ ဖက္ဒရယ္ဖြဲ႔စည္းပံု ေပၚထြန္းေရး လမ္းေၾကာင္းကို ဦးတည္မည္ ဆိုၾကပါစို႔။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံကေန ထြက္ေပၚလာမည့္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားက ယင္းကို ပိတ္ထား (Block) လုပ္ထားလွ်င္ မည္သို႔ျဖစ္မည္နည္း။ လူထု၏ အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ထိခိုက္ျပ႒ာန္းထားသည့္ ဥပေဒေဟာင္းမ်ားအား လႊတ္ေတာ္က ဖ်က္သိမ္းျခင္း၊ ျပင္ဆင္ျခင္း ျပဳလိုမည္ဆုိပါစို႔။ ယင္းတို႔ကိုလည္း အလားတူ ပိတ္ထားလွ်င္ မည္သို႔လုပ္ၾကမည္နည္း။ အန္အယ္လ္ဒီသမၼတ၏ ေနာက္မွာ ကာခ်ဳပ္က ေသနတ္ႏွင့္ ေထာက္ထားမည္။ သမၼတ၏ အာဏာကို ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုႏွင့္ ကန္႔သတ္ထားခံရၿပီးလည္း ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ ယခုတဖန္ လႊတ္ေတာ္ေရာ အန္အယ္္လ္ဒီ အစိုးရကိုပါ ျပည္ေထာင္စု သေဘာတူစာခ်ဳပ္က ထပ္မံ၍ ထိန္းခ်ဳပ္ထားခံလိုက္ရသည့္ အေျခအေနသို ့ေရာက္သြားပါမည္။ သို႔ျဖစ္ပါက အန္အယ္လ္ဒီဦးေဆာင္သည့္ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ အစိုးရသည္ လူထုအတြင္း သာမန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကိစၥမ်ား လည္ပတ္ေစရန္ ဥပေဒျပ႒ာန္းျခင္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းတို႔ လုပ္႐ုံသာရွိသည္။ တကယ္တန္းအားျဖင့္ ဒီမိုကရက္တစ္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုႏုိင္ငံ ေပၚေပါက္ေစရန္ အုတ္ျမစ္ခ်ႏုိင္မည့္ ဥပေဒသစ္မ်ား ျပ႒ာန္းျခင္း၊ တည္ဆဲ မတရားဖိႏွိပ္သည့္ ဥပေဒေဟာင္းမ်ားအား ဖ်က္သိမ္းျခင္းတို႔ကို လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ဘြယ္ မရွိေတာ့ပါ။ တျခမ္းပဲ့ အန္စီေအတြင္ သက္ေသအျဖစ္ လက္မွတ္မထိုးဘဲ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ မွန္ကန္စြာ ရပ္တည္ခဲ့သည္။ "ဒါက ဆီပူအိုးပဲ၊ ဒီအထဲကို မဆင္းၾကနဲ႔" ဟူ၍ ေထာက္ျပခဲ့ရာလည္း ေရာက္ခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ ယင္းမွာ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၁၅ ရက္ေန႔က ျဖစ္ခဲ့သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲ မက်င္းပရေသးပါ။ ေရြးေကာက္ပြဲ်ရလဒ္မ်ား ထြက္ေပၚလာၿပီးျဖစ္သည့္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၅ ရက္ေန႔တြင္မူ သူမ၏ရပ္တည္ခ်က္ ေျပာင္းသြားျခင္းလား။ တျခမ္းပဲ့ အန္စီေအအေပၚတြင္ အေျခခံၿပီး ေရးဆြဲထားသည့္ ႏုိင္ငံေရးမူေဘာင္ကို လက္ခံ အတည္ျပဳေပးလိုက္မည္ဆိုလွ်င္ ဆီပူအိုးကို လက္ညႇဳိးထိုး၍ ျငင္းဆိုခဲ့သည့္ သူမကိုယ္တိုင္ကပင္ မီးပံုထဲသို႔ ခုန္ခ်ျပလိုက္ရာ ေရာက္သြားပါမည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနျဖင့္ ဤအေျခအေနကို အျမန္ဆံုး ျပန္လည္ေလ့လာၿပီး တည့္မတ္သြားႏုိင္လိမ့္မည္ ေမွ်ာ္လင့္သည္။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုေအာက္တြင္ ႀကံ့ဖြံ႔မဟုတ္သည့္ အျခားမည္သည့္ပါတီမွျဖစ္ေစ အရပ္သားတဦးက သမၼတအေနျဖင့္ ေခါင္းေဆာင္ကာ အစိုးရဖြဲ႔စည္းမည္ဆိုပါက ေျခႏွစ္ဘက္သာရွိၿပီး လက္ႏွစ္ဘက္မရွိသည့္ အစိုးရလို ျဖစ္ေနသည္။ ညာလက္႐ုံးသဖြယ္ အားထားရမည့္ ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီးအား သမၼတက ခန္႔ထားခြင့္မရွိ။ သို႔ျဖစ္၍ ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီး၏ ႀကီးၾကပ္မႈေအာက္တြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရမည့္ ကာခ်ဳပ္မွတဆင့္ တပ္မေတာ္အား သမၼတအာဏာစက္ျဖင့္ အမိန္႔ေပး၍မရ။ ကာခ်ဳပ္ကို သမၼတက ျဖဳတ္ခ်ခြင့္မရွိ။ ကာခ်ဳပ္က ျပန္ျဖဳတ္ခ်မွာကိုပင္ စိုးရိမ္ေနရသည္။ ဤသည္မွာ အစိုးရတြင္ ညာလက္႐ုံးကင္းမဲ့ေနသည့္ အေနအထားျဖစ္သည္။ ဘယ္႐ုံးလက္သဖြယ္ အသံုးခ်ရမည့္ ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီးအားလည္း သမၼတက ခန္႔ထားခြင့္မရွိ။ သို႔ျဖစ္၍ ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီး၏ ကြပ္ကဲမႈေအာက္တြင္ ရွိေနသည့္ အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီးဌာနႏွင့္ လံုၿခံဳေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ားျဖစ္ေသာ ရဲတပ္ဖြဲ႔၊ အထူးစံုစမ္းစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႔၊ အမ်ိဳးသားေထာက္လွမ္းေရးဗ်ဴ႐ုိ အစရွိသည့္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအား သမၼတ၏ အာဏာသည္ တိုက္႐ုိက္သက္ေရာက္မႈမရွိ။ ထို႔အျပင္ ဘယ္လက္႐ုံး၏ အစိတ္အပိုင္းတခုသဖြယ္ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ တိုက္႐ုိက္ဆက္ဆံကာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိစၥမ်ားအား ထိေတြ႔ကိုင္တြယ္ရမည့္ နယ္စပ္ေဒသေရးရာ ၀န္ႀကီးကလည္း သမၼတကို အမႈထားစရာမလို။ ဤသည္မွာ အစိုးရတြင္ ဘယ္လက္႐ုံးကင္းမဲ့ေနသည့္ အေနအထားျဖစ္သည္။ အန္အယ္လ္ဒီသည္ လူထုေထာက္ခံမႈျဖင့္ ႏုိင္ငံေရးရာဇပလႅင္သို႔ လွမ္းတက္သြားလိုက္ႏုိင္ေသာ္လည္း ၎က ဖြဲ႔စည္းမည့္ အစိုးရသည္ ယင္းအေျခအေနကို ရင္ဆိုင္ေနရလ်က္ရွိသည္။ လက္ႏွစ္ဘက္မဲ့သလို ျဖစ္ေနေသာ အန္အယ္လ္ဒီ အစိုးရအဖြဲ႔ အေနျဖင့္ တိုင္းျပည္ကို တစံုတရာ မွ်ေ၀အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရႏုိင္ရန္ အာဏာယူထားဆဲ စစ္ေခါင္းေဆာင္ ေဟာင္းသစ္မ်ားႏွင့္ ညႇိရပါေတာ့သည္။ ၎တို႔ မႀကိဳက္တာမလုပ္ရဲ၊ ၎တို႔ခ်မွတ္ထားသည့္ လမ္းေၾကာင္းႏွင့္ မေသြဖည္ရဲ၊ ၎တို႔လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားႏွင့္ မဆန္႔က်င္ရဲ၊ အမွားႀကီးမွန္း သိပါလ်က္ႏွင့္ ထုတ္ေဖာ္မေျပာရဲ၊ မည္သည့္အပိုင္းကိုေတာ့ ၎တို႔အစိုးရသစ္က တာ၀န္ခံႏုိင္မည္၊ မည္သည့္အပိုင္းကိုေတာ့ တာ၀န္မခံႏုိင္ဟူ၍ပင္ တုိင္းျပည္ကို မေၾကညာရဲဘဲ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ခဲ့မႈႀကီးမ်ား၊ အဂတိလိုက္စားခဲ့မႈႀကီးမ်ား အပါအ၀င္ အမွားဟူသမွ်ကိုပါ အန္အယ္လ္ဒီက တာ၀န္ယူဆက္ခံကာ ဆက္လက္ခ်ီတက္ရေတာ့မည္ဆိုပါမူ တိုင္းျပည္အတြက္ လြန္စြာ ရင္ေလးဖြယ္ပင္။ ဤအတိုင္းဆုိပါက ကာခ်ဳပ္က ဦးေဆာင္လ်က္ အဆိုပါ ၀န္ႀကီးဌာနသံုးခုႏွင့္ (အစိုးရ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားဟု ဆိုေသာ္လည္း အစိုးမရႏုိင္သည့္) လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ထင္သလို ၾကမ္းၾက ရမ္းၾက၊ လူထုကို ဆက္လက္ဖိႏွိပ္ၾကမည့္ က်ဴးလြန္မႈမ်ားအား (လက္ပန္းေတာင္းေတာင္ သာဓကမွာထက္ ပိုမိုဆိုးရြားစြာ) အန္အယ္လ္ဒီ အစိုးရက လိုက္လံကာကြယ္ ဖုံးဖိေပးရပါေတာ့မည္။ ယင္းသို႔ျပဳျခင္းျဖင့္ လူထုႏွင့္ ထိပ္တိုက္ေတြ႔ႏုိင္သည့္ အေနအထားမ်ိဳးကို အန္အယ္လ္ဒီ မေလွ်ာက္လွမ္းသင့္ပါ။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အန္အယ္လ္ဒီအေနျဖင့္ျဖစ္ေစ အာဏာလိုခ်င္သည္ကို မည္သို႔မွ် ကန္႔ကြက္ရန္ အေၾကာင္းမရွိ။ ႏုိင္ငံေရးပါတီေထာင္ျခင္းမွာ အာဏာရလို၍သာ ေထာင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဤသည္မွာ တရားျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ျပည္တြင္းစစ္မီးကို ၿငိမ္းေစၿပီး တိုင္းျပည္တြင္းရွိ အေျခခံလူထုမ်ား ဘ၀တိုးတက္မႈရွိေအာင္ အုပ္ခ်ဳပ္နိုင္စြမ္းရွိမည့္ တကယ့္အာဏာကိုမူ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုေအာက္၌ မရႏုိင္၊ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ လည္ပတ္ေရးကိုသာ ပံ့ပိုးေပးရာေရာက္မည့္ အာဏာအက်ိဳးအပဲ့ကိုမွ်သာ ရႏုိင္ပါမည္။ သို႔ျဖစ္၍ အာဏာလိုခ်င္လွ်င္ တိုင္းျပည္အာဏာကို တကယ္တန္း ရေအာင္ယူႏုိင္သည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ခင္းရန္လိုအပ္ပါမည္။ တဘက္တြင္လည္း အန္အယ္လ္ဒီ ရင္ဆိုင္ေနရသည့္ အခက္အခဲမ်ားကို နားလည္၍ ရႏုိင္သည္။ သို႔ရာတြင္ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ ဆက္စပ္ကာ တျခမ္းပဲ့ အပစ္ရပ္စာခ်ဳပ္အေပၚ အေျချပဳၿပီး လက္ရွိစစ္အစိုးရ ခင္းထားေသာ လမ္းေၾကာင္းအတိုင္း ဆက္လက္ေလွ်ာက္လွမ္းမည္ ဆုိလွ်င္မူ စစ္မွန္သည့္ အာဏာရမည္မဟုတ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္လည္း ေ၀းပါမည္။ သို႔ျဖစ္၍ အန္အယ္လ္ဒီသည္ မိမိ၏ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး မဟာဗ်ဴဟာကို ရွာေဖြတည္ေဆာက္ရန္ လုိအပ္လာပါေတာ့သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲ မဲဆြယ္ခဲ့ရာ၌ ေျပာင္းလဲခ်ိန္တန္ၿပီဟု အန္အယ္လ္ဒီက ေႂကြးေၾကာ္ခဲ့သည္။ လူထုက အန္အယ္လ္ဒီအား မဲေပးခဲ့ရာတြင္လည္း အန္အယ္လ္ဒီက ဦးေဆာင္ကာ ေျပာင္းလဲေပးလိမ့္မည္ဟူေသာ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ျဖင့္ ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ယခုမူ လူေတြသာ ေျပာင္းသြားတယ္၊ (ဥပေဒေတြ ေျပာင္းရန္ေ၀းလို႔) မူေတြဘာမွ မေျပာင္းပါလားဟု သံုးသပ္လာၾကမည္ဆိုရင္ အန္အယ္လ္ဒီ၏ ႏုိင္ငံေရးဂုဏ္သိကၡာကို ႀကီးမားစြာ ထိခုိက္ႏုိင္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိစၥတြင္ အေရးအႀကီးဆံုးျဖစ္သည္။ လက္ရွိ စစ္အစိုးရ ခ်မွတ္ထားသည့္ လမ္းေၾကာင္းအတိုင္း ဆက္ေလွ်ာက္မည္ဆိုလွ်င္ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရသည္ စစ္အစိုးရသာ ျဖစ္ပါမည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံသည္ စစ္မီးလွ်ံမည့္ ညီလာခံသာ ျဖစ္ပါမည္။ ဒီမိုကရက္တစ္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုသည္ ေနာက္ထပ္ႏွစ္တရာတိုင္ ေပၚလာနိုင္ဖြယ္မရွိပါ။ အဘယ္ေၾကာင့္နည္း။ ယခုက်င္းပမည့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံသည္ က်င္းပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည့္ အမ်ိဳးသားညီလာခံႏွင့္ ကြက္တိတူေနသည့္အျပင္ ပိုဆိုးေသာ ေနာက္ခံအေျခအေနမ်ား ေပၚေပါက္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ယင္းတို႔မွာ အဘယ္နည္း။ ပထမတခုမွာ ေနာက္ခံ ဥပေဒ အေဆာက္အအံု (Background Legal Framework) ျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသားညီလာခံ က်င္းပေနစဥ္က စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို အသက္သြင္းထားသည့္ ဖြဲ႔စည္းပံု တည္ရွိမေန။ ယခု ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံု တည္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ ယင္းသည္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံကို အရိပ္မည္းႀကီး ထိုးေနမည္မွာ ေျမႀကီးလက္ခတ္မလြဲပါ။ ဒုတိယတခုမွာ ညီလာခံကိုယ္စားလွယ္ အခ်ိဳးအစား (Proportion of Representation) ျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသားညီလာခံတုန္းကပင္ ကိုယ္စားလွယ္အစုအဖြဲ႔ အေနျဖင့္ အမည္နာမ အတိအက်တပ္ကာ တက္ေရာက္ခြင့္ မရခဲ့ေသာ တပ္မေတာ္သားမ်ားအား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံတြင္ ကုိယ္စားလွယ္ဦးေရ ၁၅၀ အထိ သတ္မွတ္ေပးလိုက္သည္။ ၎တို႔သည္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ဆက္လက္ သက္ဆိုးရွည္ေစမည့္ အခိုင္အမာမဲ (Solid Voting) ျဖစ္သည္။ ဆက္လက္ေရတြက္ပါမည္။ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ၇၅ ဦးအနက္ ႀကံ့ဖြံ႔မွ ၁၀ ဦးခန္႔ ပါလာႏုိင္သည္။ အစိုးရအဖြဲ႔ကိုယ္စားလွယ္ ၇၅ ဦးအနက္ အနည္းဆံုးအားျဖင့္ ၂၀ ဦးခန္႔ကို လက္ရွိစစ္ဗိုလ္မ်ား၊ စစ္ဗိုလ္ေဟာင္းမ်ားထဲက ထည့္သြင္းေပးရႏုိင္ဖြယ္ရွိသည္။ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္း ကိုယ္စားလွယ္ ၁၅၀ အနက္ အနည္းဆံုး ၅၀ ဦးခန္႔မွာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ ေဟာင္းသစ္မ်ားႏွင့္ ပုလင္းတူဗူးဆို႔ ျဖစ္ေနၿပီဟု တြက္ႏုိင္သည္။ တရား၀င္ႏုိင္ငံေရးပါတီ ကိုယ္စားလွယ္ ၁၅၀ အနက္ ၁၀၀ ဦးခန္႔သည္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို တျဖည္းျဖည္း ျပင္ဆင္သြားေရးကိုသာ သေဘာတူႏုိင္ဖြယ္ရွိသည္။ တိုင္းရင္းသားကိုယ္စားလွယ္ ၅၀ ႏွင့္ အျခားပါ၀င္သင့္ ပါ၀င္ထိုက္သူ ၅၀ တို႔အနက္ (အမ်ိဳးသားညီလာခံမွာကဲ့သို႔ပင္) အနည္းဆံုး ၇၀ ခန္႔မွာ စစ္အစိုးရက စိတ္ႀကိဳက္ေခၚယူမည့္သူမ်ား ျဖစ္မွာ ေသခ်ာေလာက္သည္။ စုစုေပါင္းလွ်င္ ၄၀၀ ရွိသည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံကိုယ္စားလွယ္ ၇၀၀ အနက္ အနည္းဆံုး ၄၀၀ မွာ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုအတိုင္းသာ ဆက္သြားလိုသူမ်ား၊ သို႔မဟုတ္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ပုဒ္မ ၄၃၆ အေျခခံျဖင့္ တျဖည္းျဖည္း ျပင္ဆင္သြားလိုသူမ်ား၊ သို႔မဟုတ္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို အေျခခံ၍သာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုဟူေသာ အမည္နာမျဖင့္ ေဖာ္ေဆာင္လိုသူမ်ား ျဖစ္မည္မွာ မလြဲဧကန္ပင္။ ကုိုယ္စားလွယ္ဦးေရ အခ်ိဳးအစားအရ ၾကည့္႐ုံမွ်ႏွင့္ ညီလာခံ၏ ရလဒ္ကို တြက္ဆႏုိင္သည္။ ဒီမိုကရက္တစ္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအသစ္တရပ္ ေပၚထြက္လာေရးမွာ ဤကိုယ္စားလွယ္ အခ်ိဳးအစားမ်ိဳးျဖင့္ လံုး၀ပင္ မျဖစ္ႏုိင္ပါ။ တတိယတခုမွာ ညီလာခံကို လည္ပတ္ေစမည့္ ေနာက္ခံစုဖြဲ႔မႈ (Operational institutional mechanism) ျဖစ္သည္။ ယင္းတြင္ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းမ်ား၊ ၎တို႔ႏွင့္ အေပးအယူ တည့္လ်က္ရွိေသာ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းသစ္မ်ား၏ မ်က္ႏွာကိုၾကည့္ၿပီး ဘ၀ရပ္တည္ေနၾကရသည့္ ျမန္မာၿငိမ္းခ်မ္းေရးဌာန (အမ္ပီစီ) မွ ပုဂၢိဳလ္မ်ားတို႔က ညီလာခံအတြက္ ဟိုေကာ္မတီ၊ သည္ေကာ္မတီ စသည့္ ေခါင္းစဥ္ခြဲအမ်ိဳးမ်ိဳး ေအာက္တြင္ အတြင္းေရးမႉးအဖြဲ႔သဖြယ္ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရေနျခင္း ျဖစ္သည္။ စတုတၳႏွင့္ အေရးႀကီးလွေသာ ေဘာင္ခတ္မႈမွာ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈဆိုင္ရာ မူေဘာင္၏ အခန္း (၆) အပုိဒ္ (၆-၂) အရ ေအာက္ပါအတိုင္း ကန္႔သတ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ "ျပည္ေထာင္စု ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ညီလာခံတြင္ လုပ္ငန္းေကာ္မတီ အသီးသီးမွ တင္ျပလာေသာ ကိစၥရပ္မ်ားအနက္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို အေျခခံသည့္ ျပည္ေထာင္စုဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္မ်ား၊ ႏုိင္ငံေတာ္လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းေရး ကိစၥရပ္မ်ား အပါအ၀င္ အေရးႀကီးေသာ ကိစၥရပ္မ်ားကို ညီလာခံတက္ေရာက္သူ အစုအဖြဲ႔ တခုခ်င္းစီမွ အနည္းဆံုး ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအထက္ ေထာက္ခံမဲရရွိ၍ တက္ေရာက္သူ စုစုေပါင္း၏ အနည္းဆံုး ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအထက္ ေထာက္ခံမဲျဖင့္ ဆံုးျဖတ္ႏုိင္သည္။" "ဆိုးလွခ်ည္လား" ဟု ေရရႊတ္မိသည္။ ငယ္ငယ္က သူငယ္ခ်င္းအခ်င္းခ်င္း ေနာက္ေျပာင္ေျပာဆိုခဲ့သည့္ "သည္ထက္ဆိုးတာေတာင္ သည္ေလာက္မဆိုးဘူး" ဟူေသာစကားကို သတိရမိသည္။ ဆိုးလွၿပီဟု သံုးသပ္ခဲ့ေသာ အမ်ိဳးသားညီလာခံ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားမွာပင္ ယင္းကဲ့သို႔ ကန္႔သတ္မႈမ်ိဳး မပါရွိပါ။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ေရး၊ ဖက္ဒရယ္တပ္မေတာ္ဖြဲ႔စည္းေရး စသည္တို႔ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ "ညီလာခံတက္ေရာက္သူ အစုအဖြဲ႔ တခုခ်င္းစီတိုင္းမွ အနည္းဆံုး ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအထက္ ေထာက္ခံမဲ" ရရန္ဆိုသည္မွာ မည္သို႔မွ်မျဖစ္ႏုိင္။ ပထမအဆင့္မွာကတည္းက ပယ္ခ်ခံခဲ့ရၿပီးျဖစ္မည္။ ဒုတိယအဆင့္ျဖစ္သည့္ "တက္ေရာက္သူ စုစုေပါင္း၏ အနည္းဆံုး ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအထက္ ေထာက္ခံမဲ" ရရန္ဟူသည္မွာ လံုး၀ပင္ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့။ ျပင္ရန္ လြန္စြာခက္ေအာင္ လုပ္ထားသည့္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံု၏ ပုဒ္မ ၄၃၆ ကန္႔သတ္မႈမ်ိဳးကို ျပည္ေထာင္စုညီလာခံတြင္ အသံုးခ်ထားျခင္းပင္။ ဤမွ်ဆိုး၀ါးလွေသာ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈဆိုင္ရာ မူေဘာင္ကို အတည္ျပဳေပးခဲ့ၾကေသာ ႏုိင္ငံေရးအင္အားစုမ်ား အားလံုးတြင္ တာ၀န္ရွိပါမည္။ ယင္းအေပၚအေျခခံ၍ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ က်င္းပပါေတာ့မည္။ ညီလာခံ အျမန္ဆံုးၿပီးစီးမည္ဆိုပါက ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ပိုမိုက်ားကန္ေပးမည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ အစိုးရ၏ အခြင့္အာဏာအေပၚ သံမဏိႀကိဳးျဖင့္ တုတ္ေႏွာင္ထားမည့္ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားသာ ထြက္ေပၚလာပါမည္။ ညီလာခံကို ႏွစ္ေပါင္းရွည္ၾကာစြာ က်င္းပေနမည္ ဆုိပါလွ်င္လည္း တဘက္တြင္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုႏွင့္အညီ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား တခုၿပီးတခု က်င္းပကာ သက္တမ္းကို ဆြဲဆန္႔သြားပါေတာ့မည္။ အေျခအေနႏွစ္ရပ္လံုးတြင္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္သာ ေရရွည္တည္တန္႔ခိုင္ၿမဲဖြယ္ရွိပါမည္။ "ဆုပ္လည္းစူး၊ စားလည္း႐ူး" ဆိုသည္မွာ ဤအေျခအေနမ်ိဳးျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဒီမိုကရက္တစ္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုႏုိင္ငံ ေပၚထြန္းလာေရးကို လိုလားျမတ္ႏုိးေသာ ႏုိင္ငံေရးအင္အားစုမ်ား အားလံုးသည္ ဤႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲဆိုင္ရာ မူေဘာင္ႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံဟူသည္ကို ျပတ္သားစြာ ဆန္႔က်င္ရပ္တည္ၾကရန္သာ ရွိသည္။ ထိုမွ ေနာက္တဆင့္သည္ အဘယ္နည္း။ အမ်ိဳသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ အစိုးရသည္ တျခမ္းပဲ့ အန္စီေအကို လက္မွတ္မထိုးေသးေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားကိုပါ ဖိတ္ေခၚၿပီး ဘက္ႏွစ္ဘက္ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား ျပန္လည္က်င္းပရန္ လုိပါမည္။ ေနာက္တဆင့္တြင္ (တႏုိင္ငံလံုး အပစ္ရပ္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားအျပင္) ဒီမိုကရက္တစ္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု အုတ္ျမစ္ခ်ႏုိင္ရန္ ရွင္းလင္းတိက်ေသာ အေျခခံေက်ာ႐ုိးမ်ား၊ သံုးပြင့္ဆိုင္အေပၚ အေျခခံ၍ အမ်ားဆံုး ကိုယ္စားလွယ္ ၃၀၀ ထက္မပိုဘဲ တက္ေရာက္ေသာ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲ က်င္းပႏုိင္ေရး သေဘာတူညီခ်က္မ်ား အစရွိသည္တို႔ ပါ၀င္ေစမည့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ (Peace Agreement) ထြက္ေပၚလာေအာင္လုပ္၊ ထုိစာခ်ဳပ္ကိုသာ လႊတ္ေတာ္သို႔ တင္သြင္းကာ ဥပေဒျပဳျခင္းျဖင့္ ဥပေဒျပႆနာကို ေက်ာ္လႊားႏုိင္ပါမည္။ ျပည္ေထာင္စုအတြက္ ဤမွ်အေရးႀကီးလွေသာ အခ်ိန္တြင္ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစံု ျပည္သူအသီးသီးသည္လည္း မိမိတို႔၏ သေဘာထားအျမင္မ်ားအား တဦးခ်င္းစီအေနျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ အဖြဲ႔အစည္းအလိုက္ျဖစ္ေစ ထုတ္ေဖာ္ၾကျခင္းျဖင့္ ႏုိင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲအား လူထုေဆြးေႏြးပြဲ အေနအထားမ်ိဳးေရာက္ေအာင္ ဖန္တီးႏုိင္မွသာ စစ္မွန္သည့္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ရႏုိင္ေသာ လမ္းေၾကာင္းေပၚလာပါမည္။ မၿငိမ္းခ်မ္းႏုိင္ေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံကို ေစာင့္ရန္မလိုပါ။ ေအာင္ထူး (လူ႔အခြင့္အေရးေရွ႕ေန၊ ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳကြန္ရက္ တည္ေထာင္သူ)