ေရြးေကာက္ပြဲအႏုိင္ရ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ဥကၠ႒ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ေတာင္းဆိုမႈအရ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္နာယက သူရဦးေရႊမန္း၊ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္၊ တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗုိလ္္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး မင္းေအာင္လႈိင္တို႔နဲ႔ သီးျခားစီ ေတြ႔ဆုံခဲ့ၾကပါတယ္။ အႏိုင္ရပါတီကို အာဏာလြႊဲေျပာင္းေရး ေခ်ာေမြ႔ဖို႔ သမၼတက အာမခံခဲ့သလို ဗုိ္လ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး မင္းေအာင္လႈိင္က ေဆြးေႏြးပြဲဟာ ရလဒ္ေကာင္းတယ္လို႔ ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို မဲဆႏၵရွင္ျပည္သူေတြက ႏိုင္ငံအႀကီးအကဲအျဖစ္ ဦးေဆာင္အစိုးရ ဖြဲ႔စည္းေစလိုတဲ့ဆႏၵနဲ႔ အန္အယ္လ္ဒီပါတီကို ပုံေအာၿပီး မဲေပးခဲ့ၾကေပမယ့္ သမၼတ တာ၀န္ထမ္းဖို႔ကေတာ့ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒရဲ႕ ကန္႔သတ္ခ်က္ကို ေက်ာ္လႊားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ လက္ရွိျဖစ္ထြန္းတိုးတက္မႈေတြအေပၚ မျပတ္ေစာင့္ၾကည့္ေနတဲ့ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ဦးကိုနီကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲအႏိုင္ရပါတီ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္က လာမယ့္လႊတ္ေတာ္မွာ ကိုယ္စားလွယ္အမ်ားစုနဲ႔ လႊမ္းမိုးေတာ့မယ္ဆိုေတာ့ လႊတ္ေတာ္အတြင္းမွာ အတိုက္အခံအျဖစ္ ဘယ္သူေတြက ေပၚထြက္လာႏိုင္ေျခရွိလဲ။ “အခုျမင္ေနရတဲ့ အခင္းအက်င္းအရဆိုရင္ အတိုက္အခံအေနနဲ႔က ျပည္ခိုင္ၿဖဳိးက ၄၁ ေယာက္ရွိတယ္။ တပ္မေတာ္သားကိုယ္စားလွယ္ ၁၆၆ ေယာက္ေပါ့၊ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္မွာ ၁၁၀၊ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္မွာ ၅၆ ေယာက္၊ ဒါ အတိုက္အခံရွိမယ္။ ေနာက္တခါ တုိင္းရင္းသားဘက္ကလည္း အင္အားႀကီးႀကီးနဲ႔ ၀င္လာတဲ့ဟာက ရွမ္းရွိမယ္၊ အက္စ္အန္အယ္လ္ဒီ (ရွမ္းတိုင္းရင္းသားမ်ားဒီိမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္) ရွိမယ္။ ေနာက္တခါ ရခိုင္ဘက္က တက္လာတဲ့ပါတီ (ရခိုင္အမ်ဳိးသားပါတီ) ရွိမယ္။ အဲဒီ သူတို႔တေတြဟာလည္းပဲ ဒါ အတိုက္အခံအေနနဲ႔ ရပ္တည္သြားႏုိင္တဲ့ အေနအထားေတြရွိတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ေ၀ဖန္တာ၊ ေထာက္ျပတာ လုပ္ႏိုင္တဲ့ အေနအထားရွိပါတယ္။ အမ်ားစု က်ေနာ္တို႔က အႏိုင္ရတယ္ဆိုေပမယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔က အမွန္ေျပာရရင္ Simple Majority ေက်ာ္႐ုံေလးပဲ ရတာ။ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၀န္းက်င္ေလာက္ပဲ ရွိပါတယ္။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ စစ္တပ္က ၂၅ ရာႏႈန္းယူထားတဲ့အတြက္ သိပ္ၿပီးေတာ့ လႊတ္ေတာ္တခုလုံးကို Simple Majority ေက်ာ္႐ုံပဲရွိတယ္။ တကယ့္တကယ္ေတာ့ အမ်ားႀကီး ဟို ၆၇ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ၃ ပုံ ၂ ပုံေတြဘာေတြ က်ေနာ္တို႔က မရေသးပါဘူး။” ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ႏိုင္ငံသားတိုင္း ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံပိုင္ခြင့္ရွိသည္ဆိုေတာ့ အခုလူေတြ စိတ္၀င္စားေနတာက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က သမၼတအျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံပိုင္ခြင့္ရွိတယ္မဟုတ္လား။ ဖြဲ႔စည္းပုံအရကိုပဲေလ။ “အဲဒါက ဒီလိုဗ်။ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒရဲ႕ Internal Persistent ေခၚတာေပါ့။ သူက စာအုပ္တအုပ္ထဲမွာပဲ အေရွ႕နဲ႔အေနာက္ မညီမညြတ္ျဖစ္တာ။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕အေျခခံမူမွာ ႏိုင္ငံသားတိုင္းဟာ အေရြးခံခြင့္ရွိတယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ျပ႒ာန္းထားတယ္။ ဒါေပမယ္လို႔ ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ ပုဒ္မ ၁၂၀ မွာက်ေတာ့ ႏိုင္ငံသားတိုင္း အေရြးခံလို႔ မရေတာ့ဘူးခင္ဗ်။ မိဘႏွစ္ပါးပါ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မွဆိုၿပီး သူက လုပ္ပစ္လိုက္တယ္။ အဲဒါက အေတာ့္ကို ေရွ႕ေနာက္မညီမညြတ္ျဖစ္တဲ့အျပင္ ေတာ္ေတာ္အဓိပၸာယ္မရွိတဲ့ ပုဒ္မမ်ဳိးေပါ့ဗ်ာ။ တျခားႏိုင္ငံေတြမွာလည္း မသုံးပါဘူး။ သူက အေရြးခံတဲ့လူ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ဖို႔လိုမယ္၊ သူဟာႏိုင္ငံအတြင္းမွာ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ၁၀ နွစ္ရွိရမယ္၊ ၁၅ ႏွစ္ရွိရမယ္။ ၁၀ ႏွစ္ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ေနတာ၊ ဒါမ်ဳိးပဲ သူက လုပ္လို႔ရမယ္။ ဟုိမိဘ ၂ ပါးပါ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ရမယ္ဆိုတဲ့ဟာက ဒါက ခုနအေျခခံမူနဲ႔သြားၿပီးေတာ့ ဆန္႔က်င္ေနတယ္။ တခါ ထပ္ၿပီးေတာ့မွ သမၼတအရည္အခ်င္းက်တဲ့အခါက်ေတာ့ ဇနီးေရာ၊ ခင္ပြန္းေရာ၊ သားေရာ၊ သမီးေရာ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ဖို႔ လိုတယ္ဆိုၿပီးေတာ့ သူက ထပ္ၿပီးေတာ့ Extend လုပ္လိုက္တယ္။ ခ်ဲ႕လိုက္တာေပါ့ ဥပေဒကို။ ခ်ဲ႕လိုက္တဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔က ႏိုင္ငံသားက တမ်ဳိး၊ အေရြးခံလို႔ရတဲ့ ႏိုင္ငံသားက တမ်ဳိး၊ သမၼတျဖစ္လို႔ရတဲ့ ႏိုင္ငံသားက တမ်ဳိးဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံသားထဲမွာ Class ေတြကို အမ်ားႀကီးသြားခြဲျခားလိုက္သလိုျဖစ္ေနပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒေရာ၊ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ႏိုင္ငံသားဥပေဒေရာ ႏွစ္ခုစလုံးဟာ ျပန္ၿပီးေတာ့ သုံးသပ္ရမယ့္ ဥပေဒထဲမွာ ပါေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားတိုင္း ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါ၀င္ခြင့္မရွိေအာင္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပိတ္ပင္ထားတဲ့ ျပ႒ာန္းခ်က္ေတြကို က်ေနာ္တို႔ ျပန္ျပင္ပစ္ဖို႔လိုပါတယ္။” အႏိုင္ရပါတီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ သား ၂ ဦးဟာ အရင္တုန္းက ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြ ျဖစ္ၾကၿပီး  ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ကေန ႐ုပ္သိမ္းခံၾကရတယ္ေပါ့ေနာ္။  အဲဒီေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕သားေတြကို ႏိုင္ငံသားျပဳခြင့္ ျပန္ေပးလိုက္လို႔ရွိရင္ ၅၉ စ ျပင္ဆင္ေရးလမ္းေၾကာင္းက ပြင့္သြားႏိုင္လား။ ခင္ပြန္းသည္ ေဒါက္တာမုိက္ကယ္ အဲရစ္စ္ကလည္း ကြယ္လြန္ခဲ့ၿပီဆုိေတာ့ေလ။ “ဟုတ္ပါတယ္ခင္ဗ်။ ၅၉ (စ) မွာ သမၼတေလာင္းရဲ႕အရည္အခ်င္းကို သတ္မွတ္တဲ့ေနရာမွာ ဇနီး၊ ခင္ပြန္း၊ သားသမီး၊ ဒါေတြ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ရမယ္လို႔ သူက သတ္မွတ္ထားတဲ့အတြက္ အခု ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕သား ၂ ေယာက္က ႏိုင္ငံျခားသားျဖစ္ေနလို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို သမၼတအျဖစ္ အေရြးခံလို႔မရတဲ့သေဘာျဖစ္ေနတာ။ အဲဒီေတာ့ အလြယ္ဆုံးနည္းကေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ကေလး ၂ ေယာက္ဟာ တကယ္ေတာ့ မူလက ဗမာႏိုင္ငံသားအျဖစ္ သူတို႔က ခံယူထားသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါကို ၁၉၈၉ မွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို အေရးယူတဲ့အခ်ိန္မွာပဲ ကေလး ၂ ေယာက္ရဲ႕ ႏိုင္ငံသားကို ႐ုပ္သိမ္းလိုက္တဲ့အတြက္ ဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိးျဖစ္သြားတာပါ။ အဲဒီေတာ့ တမင္တကာကို ကေလး ၂ ေယာက္ရဲ႕ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈကိုလည္း ႐ုပ္သိမ္းတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဥပေဒမွာလည္းပဲ ဒီအခ်က္ကို ထည့္ထားတယ္ဆိုေတာ့ ဒါကေတာ့ရွင္းပါတယ္၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ရည္ရြယ္တာေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေပမယ့္ ဒါကို အလြယ္တကူျဖည္မယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ေတာ့ ကေလး ၂ ေယာက္ကို ျပန္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳတယ္ဆိုရင္ ၅၉ စ နဲ႔  အလိုလိုလြတ္သြားေရာ။ ၅၉ စ မွာ သူက ၿငိကို မၿငိေတာ့ဘူး။ အဲဒီေတာ့ သူတို႔ကို ႏိုင္ငံသားအျဖစ္က ႐ုပ္သိမ္းထားတာကို ျပန္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ခြင့္ျပဳေပးလိုက္မယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ ၅၉ စကို က်ေနာ္တို႔က လြယ္လြယ္ကူကူ ေက်ာ္ျဖတ္လို႔ရသြားပါၿပီ။ ဒါကေတာ့ အလြယ္ဆုံးနဲ႔ အျမန္ဆုံးနည္းပါပဲ။ လႊတ္ေတာ္လည္း တင္စရာမလိုတဲ့နည္းပါပဲ။ ဘာျဖစ္လို႔တုန္းဆိုေတာ့ ဒီကေလး ၂ ေယာက္ကို ႏိုင္ငံသားေပးတာ၊ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ႐ုပ္သိမ္းတာဟာ က်ေနာ္တို႔ လ၀က ၀န္ႀကီးေပါ့ဗ်ာ၊ လူ၀င္မႈႀကီးၾကပ္ေရး၀န္ႀကီးရဲ႕ အာဏာေအာက္မွာ ရွိေနတဲ့အတြက္ အလြယ္တကူပဲ လူ၀င္မႈႀကီးၾကပ္ေရး၀န္ႀကီးက ဒါ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ လုပ္ေပးလိုက္လို႔ရပါတယ္။ ဆိုလိုတာကေတာ့ အစိုးရအဖြဲ႔ သေဘာတူတာနဲ႔တင္ ၿပီးသြားႏိုင္ပါတယ္။” ေဒါက္တာမိုက္ကယ္အဲရစ္စ္က ကြယ္လြန္ၿပီဆုိေပမယ့္ သူက ခင္ပြန္းသည္ဆုိေတာ့ ၿငိစြန္းေနမလား။ “မဟုတ္ဘူးဗ်၊ ဒါကေတာ့ Existence (ျဖစ္တည္မႈ) ဆုံးသြားၿပီဆိုရင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ခင္ပြန္းမရွိပါဘူး။ မုဆိုးမပါ။ သူ႔ကို ခင္ပြန္းရွိတယ္လို႔ ေျပာလို႔ကို မရေတာ့ပါဘူး။ Existence ရွိေနတဲ့ခင္ပြန္း ႏိုင္ငံျခားသားျဖစ္မွသာ ဒီပုဒ္မနဲ႔ ဆိုင္ပါတယ္။ မဟုတ္ရင္ မဆိုင္ပါဘူးခင္ဗ်။ ဒါက တလမ္းေပ့ါဗ်ာ၊ ေနာက္တလမ္းကေတာ့ က်ေနာ္တို႔က ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၉ (စ) ကို ျပင္မယ္လို႔ တကယ့္ key player ႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ အားလုံးက သေဘာတူတယ္၊ လက္ရွိ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ နာယကႀကီးကလည္း သေဘာတူမယ္၊ အစိုးရဘက္ကလည္း ဒါကို ကန္႔ကြက္ဖို႔မရွိဘူး၊ တပ္မေတာ္ေခါင္းေဆာင္ကလည္း ကန္႔ကြက္ဖို႔မရွိဘူး၊ အခုတက္လာတဲ့ အႏိုင္ရပါတီကလည္း ဒါကိုျပင္ဖို႔ သေဘာတူတယ္ဆိုတဲ့ key player ေတြ သေဘာတူတယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ က်ေနာ္တို႔က လႊတ္ေတာ္မွာ အထူးဥပေဒတခု ျပ႒ာန္းလို႔ရပါတယ္။ ၅၉ (စ) ကို ျပဳျပင္ဖို႔ရွိတဲ့အတြက္ သူ႔ရဲ႕အသက္၀င္မႈကို ရပ္ပစ္လိုက္လို႔ရတယ္။ ဒါဆိုရင္ ၅၉ (စ) က မရွိေတာ့တဲ့သေဘာ ျဖစ္သြားမယ္။ အဲဒါဆိုလို႔ရွိရင္လည္းပဲ က်ေနာ္တို႔က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အလြယ္တကူ သမၼတ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ informal way လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို over lap လုပ္လိုက္တဲ့ဟာမ်ဳိးေပါ့ဗ်ာ။ က်ေနာ္တို႔က ဒါကို ေက်ာ္ထားလိုက္တာေပါ့။ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနအရ၊ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ဥပေဒရဲ႕အထက္မွာ ရွိတာကိုး။ ဒီလိုလည္း သြားလို႔ရပါတယ္။ ဒါေတြကေတာ့ အျမန္ဆုံးနည္းေပါ့။ ျမန္ျမန္ က်ေနာ္တို႔က ဒီျပႆနာကို ေျဖရွင္းတဲ့နည္းေပါ့ဗ်ာ။ ေျဖရွင္းဖို႔လည္း ေကာင္းပါတယ္၊ လိုလည္းလိုအပ္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔တုန္းဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ တတိုင္းျပည္လုံးရဲ႕ဆႏၵနဲ႔ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ထားတဲ့ အမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္၊ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္တေယာက္ဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အႀကီးအကဲျဖစ္ဖို႔လမ္းကို ဖြင့္ေပးသင့္ပါတယ္။ အဲဒါ ဘာတုန္းဆုိေတာ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ သိပ္အဓိကက်ပါတယ္။ ဒီလို ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းတေယာက္ သမၼတအျဖစ္ ဦးေဆာင္မယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ပံ့ပိုးမႈနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ေနာက္က်ေနတဲ့တိုင္းျပည္၊ နိမ့္က်ေနတဲ့တိုင္းျပည္ဟာ အခ်ိန္တိုအတြင္းမွာ ေရွ႕ကို တက္လာႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒီလို တုိင္းျပည္ရဲ႕ ေရွ႕ေရးကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ သင့္ေတာ္တဲ့ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မယ္ဆိုရင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ သမၼတျဖစ္လာႏိုင္စရာ အေၾကာင္းရွိပါတယ္။” ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္ခင္ကတည္းက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေျပာခဲ့တယ္၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္၊ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲေတြကို သူ ဦးေဆာင္သြားမယ္လို႔။ အခု အႏိုင္ရတဲ့အခါ တကယ့္လက္ေတြ႔မွာ ႏိုင္ငံအႀကီးအကဲ သမၼတျဖစ္ခြင့္ မရဘဲနဲ႔ လက္နက္ကုိင္ အဖြဲ႔အစည္းေတြက ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးရာမွာ သူ႔ဦးေဆာင္မႈပိုင္းမွာ အက်ပ္အတည္း၊ အဖုအထစ္ ရွိလာႏိုင္ေျခရွိသလား။ အဲဒါက အေရးႀကီးကိစၥအျဖစ္ ရွင္းဖို႔မဟုတ္ဘူးလား။ “ဒီလိုဗ်၊ အဲဒါကလည္း ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒနဲ႔ တစိတ္တပိုင္း ပတ္သက္တယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဟာ သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္လို႔ သူက ပုံေဖာ္ထားတာ။ ဒါေပမယ့္ တကယ့္တကယ္ေတာ့ သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရး အစစ္အမွန္မဟုတ္ဘူး။ သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုတာက သမၼတကို ျပည္သူက တိုက္႐ုိက္ေရြးရတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူက ျပည္သူကိုပဲ တာ၀န္ခံၿပီးေတာ့ အလုပ္လုပ္ရတယ္။ ဒါက သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့စနစ္ အစစ္အမွန္၊ အခု က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ သမၼတေရြးပုံက ျပည္သူေတြက လႊတ္ေတာ္ကို ေရြးရတယ္။ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ကို ေရြးၿပီးေတာ့ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ဆိုတာကို ဖြဲ႔စည္းတယ္။ အဲဒီ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္မွာရွိတဲ့ ျပည္သူမ်ား ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ထားတဲ့ အမတ္မင္းမ်ားကေနၿပီးေတာ့ သမၼတကို ေရြးတာ။ အဲဒီေတာ့ ပါလီမန္ကေန သမၼတကို ေရြးတဲ့အတြက္ တနည္းအားျဖင့္ Parliamentary Administration လို႔ေခၚတဲ့ ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုံစံလည္း ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါက က်ေနာ္တို႔ key point (အဓိကအခ်က္) ပဲ။ အဲဒီေတာ့ လက္ရွိဖြဲ႔စည္းပုံသည္ အႏွစ္သာရက  ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီ  အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုံစံ ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ပါတီတခုက အႏိုင္ရရင္ အဲဒီပါတီက သမၼတကို ေရြးမယ္၊ အဲဒီေတာ့ အဲဒီသမၼတသည္ အဲဒီပါတီအႀကီးအကဲရဲ႕ ေအာက္မွာပဲ ရွိေနမယ္၊ အဲဒီပါတီရဲ႕ ေအာက္မွာပဲရွိေနမယ္။ သူ႔ကို သမၼတအျဖစ္ ပါတီက တင္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီသမၼတသည္ ပါတီရဲ႕ မူ၀ါဒနဲ႔ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို ေက်ာ္လို႔မရဘူး။ ဒီေအာက္မွာပဲ သူက အလုပ္လုပ္ရေတာ့မယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဟာ သမၼတမျဖစ္ရင္လည္း သမၼတအထက္မွာ သူရွိေနမယ္ဆိုတာ လုံး၀မွန္တယ္။ လက္ရွိဖြဲ႔စည္းပုံကလည္း ဒီလမ္းေၾကာင္းကို သူက ထြင္ထားလို႔ပါ။” ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီးကာလ၊ အႏိုင္ရရွိသူစာရင္း တရား၀င္ေပါက္တဲ့ကာလေရာက္တဲ့ လက္ရွိကာလမွာ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ လက္ေတြ႔က်က် လုပ္ႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းက ဘာေတြျဖစ္မလဲ။ “အခု ဥပေဒျပင္ဖို႔ဟာ လႊတ္ေတာ္လမ္းေၾကာင္းကို သြားမယ္ဆိုရင္ေတာ့ လက္ရွိလႊတ္ေတာ္ရဲ႕ ေနာက္ဆုံးဆက္ရွင္ေခၚတာေပါ့ဗ်ာ။ last section၊ ပထမအႀကိမ္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ရဲ႕ ေနာက္ဆုံးအစည္းအေ၀း ထိုင္ေနတယ္။ ဒီမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔က လူနည္းစုပဲ ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို႔ ဒီ ပါလီမန္လမ္းေၾကာင္းနဲ႔ လႊတ္ေတာ္လမ္းေၾကာင္းနဲ႔ ျပင္ဖို႔ကေတာ့ မရႏိုင္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ပထမဦးဆုံး လႊတ္ေတာ္အစည္းအေ၀း ပထမအႀကိမ္ ဒုတိယလႊတ္ေတာ္အစည္းအေ၀း စမွာကေတာ့ ၂၀၁၆ ဇန္န၀ါရီလကုန္ သို႔မဟုတ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလဆန္းေလာက္ျဖစ္မယ္။ ျဖစ္မယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ ဒါက ဥပေဒအရ ေျပာတာပါ။ ဥပေဒအရ ေရြးေကာက္ပဲြက်င္းပတဲ့ေန႔ကေန ရက္ေပါင္း ၉၀ အတြင္းမွာ လႊတ္ေတာ္ေခၚေပးရမယ္လို႔ ေျပာထားေတာ့ ရက္ေပါင္း ၉၀ ဆိုတာ ေဖေဖာ္၀ါရီ ပထမအပတ္ေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီေတာ့ လႊတ္ေတာ္ထိုင္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ လြႊတ္ေတာ္မွာ အမ်ားစုရွိတာမွန္တယ္။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားစု ရွိပင္ရွိေသာ္ျငားလည္း တပ္မေတာ္က ၂၅ ရာႏႈန္း ယူထားဆဲျဖစ္တဲ့အတြက္ ဖြဲ႔စည္းပုံကုိ ျပင္ခ်င္ရင္ေတာ့ တပ္မေတာ္ သေဘာမတူေသးသေရြ႕ က်ေနာ္တို႔က လုပ္လို႔ရမွာမဟုတ္ဘူး။ က်ေနာ္တို႔ ဖြဲ႔စည္းပုံျပင္ဆင္ေရး ႀကိဳးစားရင္လည္း တပ္မေတာ္က ကန္႔ကြက္ရင္ အလုပ္ျဖစ္မွာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ လက္ရွိတည္ဆဲအေနအထားမွာ ျပဳျပင္ဖို႔၊ ျပင္ဆင္ဖို႔ ေျပာင္းလဲဖို႔ဆိုရင္ အေရးႀကီးဆုံးအခ်က္ကေတာ့ တပ္မေတာ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ နားလည္မႈရဖို႔က ဒါဟာ အဓိကအခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။" ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ မျပင္မဆင္ဘဲနဲ႔ ဒီအတိုင္းထားၿပီးေတာ့ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရး အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႔ေအာင္၊ တိုင္းျပည္ က႑ေပါင္းစုံ ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္ေအာင္၊ ႏိုင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ စီးေမ်ာ၀င္ေရာက္လာေအာင္ ေဖာ္ေဆာင္လို႔ မရႏိုင္ဘူးလား။ “မရႏိုင္ပါဘူးခင္ဗ်။ မရႏိုင္ပါဘူး။ လက္ရွိဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို မျပဳျပင္ရင္ နံပါတ္ (၁) ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ တည္ေဆာက္ဖို႔ လုံး၀မရႏိုင္ဘူး။ နံပါတ္ (၂) ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္လို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဟာ လုံး၀ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ဒီဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ဒီတိုင္းရင္းသားေတြက မႀကိဳက္လို႔ ဒီလက္နက္ကိုင္ တိုက္ခိုက္မႈေတြ ျဖစ္ေနတာပါ။ ျပည္တြင္းစစ္ေတြ ျဖစ္ေနတာပါ။ အဲေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဒီ အစိုးရဖြ႔ဲၿပီးတာနဲ႔ အခုလက္ရွိ သမၼတႀကီး ဦးသိန္းစိန္လုပ္ထားတဲ့ Peace Process ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ကို ဆက္ၿပီးေတာ့ လုပ္သြားရမွာပါပဲ။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့လည္းပဲ ဦးစားေပးလုပ္မယ္လို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ေျပာတာကို က်ေနာ္တို႔က သိရပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အျမန္ဆုံး ဒီ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္မွာ လုပ္ရမယ့္ဟာ political dialogue လို႔ေခၚတဲ့ ႏိုင္ငံေရးေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးပြဲ။ အဲဒီ ႏိုင္ငံေရးေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးပြဲက ဘယ္ကို ဦးတည္သြားမလဲဆုိေတာ့ ဖက္ဒရယ္၊ တကယ့္ကိုယ္ပိုင္အခြင့္အေရးကိုေပးတဲ့၊ တိုင္းရင္းသားေတြကို ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္၊ ကိုယ္ပိုင္စီမံခန္႔ခြဲခြင့္ေပးတဲ့ စနစ္ကိုေျပာင္းရေတာ့မယ္။ အဲဒီလိုေျပာင္းမယ္ဆိုရင္ ဒီဖြဲ႔စည္းပုံႀကီးဟာ လုံး၀ကို က်ေနာ္တို႔က ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရေတာ့မယ္။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ တိုင္းရင္းသားေတြနဲ႔ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရးနဲ႔ တိုင္းျပည္ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးနဲ႔ ဒီမိုကေရစီ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံ ထူေထာင္ေရးဆိုတာေတြ အားလုံးဟာ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရးေပၚမွာ တိုက္႐ုိက္ သက္ဆိုင္ေနတဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို႔ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရးအလုပ္ဟာ အစိုးရဖြဲ႔ၿပီးတာနဲ႔ ဦးစားေပးၿပီးေတာ့ အာ႐ုံစိုက္လုပ္ရမယ့္ အလုပ္ထဲမွာ ပါပါတယ္ခင္ဗ်။" လြန္ခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းတုန္းက အႏိုင္ရပါတီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးမင္းေအာင္လႈိင္တို႔ ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတဲ့ပြဲမွာ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ တိုင္းျပည္အတြက္ အက်ဳိးရွိတဲ့ အလုပ္ေတြမွာ အႏုိင္ရပါတီနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သြားမယ္လို႔ ထုတ္ျပန္ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဖြဲ႔စည္းပုံျပင္ဆင္ေရးက တိုင္းျပည္အတြက္ အက်ဳိးရွိတဲ့အရာ မဟုတ္လား။ အဲဒီကိစၥမွာ ေသာ့ဂေလာက္ကို ကိုင္ထားတာကလည္း တပ္မေတာ္ဆိုေတာ့ေလ။ ဖြဲ႔စည္းပုံျပင္ဆင္ေရးကိစၥက ဘယ္ေလာက္အက်ဳိးရွိလဲ။ “မွန္ပါတယ္ခင္ဗ်။ တိုင္းျပည္အက်ဳိးရွိဖို႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မယ္ဆိုရင္ ပထမဦးဆုံး လုပ္ရမယ့္အလုပ္ဟာ ညင္ညင္သာသာ အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးေရးဟာ ပထမအဆင့္ေပ့ါဗ်ာ။ အခ်ိန္တိုအတြင္းမွာ အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးႏိုင္ေလေလ၊ တိုင္းျပည္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးကို ေစာေစာ စတင္ႏိုင္ေလပဲျဖစ္မယ္။ ဒါက နံပါတ္တစ္။ အဲဒီေတာ့ အာဏာလႊဲေျပာင္းေရး ေရွာေရွာ႐ႉ႐ႉ ျဖစ္ၿပီဆိုရင္ ေစာေစာက က်ေနာ္ေျပာသလုိ ဗမာႏိုင္ငံကို အလွ်င္အျမန္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ဖို႔ ႏိုင္ငံျခားက ရင္းနွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ စီး၀င္လာဖို႔၊ ျပည္တြင္းမွာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ဘ၀ေတြလည္း လုံၿခဳံမႈရွိဖို႔၊ အဲဒါေတြအားလုံး အခ်ိန္တိုတိုအတြင္း ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ဖို႔ဆိုရင္ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရးဟာ ဦးစားေပးလုပ္ရမယ့္ အလုပ္ပဲ။ အဲဒီေတာ့ တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္က ေျပာတဲ့စကားက တိုင္းျပည္တိုးတက္ဖို႔အတြက္ ပူးေပါင္းလုပ္မယ္ဆိုရင္ ဒီစကားက ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ၿခဳံငုံမိတဲ့စကား ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ က်ေနာ္တို႔ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရး ကိစၥမွာလည္း တပ္မေတာ္ဘက္ကလည္း ေထာက္ခံခ်က္ ေပးလိမ့္မယ္လို႔ က်ေနာ္ေတာ့ ယုံၾကည္ပါတယ္။” ျမန္မာျပည္ ေရွ႕ကိုသြားဖို႔ဆိုရင္ ေခါင္းေဆာင္ေတြအေနနဲ႔ ဥပေဒလမ္းေၾကာင္းအတိုင္း သြားတာနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးလမ္းေၾကာင္းအတိုင္း တဘက္နဲ႔တဘက္ ညိႇညိႇႏႈိင္းႏႈိင္း သြားၾကတာမွာ ဘယ္နည္းလမ္းက အသင့္ေတာ္ဆုံးျဖစ္မလဲ။ အခုကာလမွာေလ။ “က်ေနာ္တို႔က ၂ ခုစလုံး သြားရမယ္ဗ်။ နံပါတ္ ၁ က တိုင္းျပည္ အလွ်င္အျမန္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ဖို႔နဲ႔ တည္ၿငိမ္ဖို႔က ညိႇႏႈိင္းေရးလမ္းေၾကာင္းက ပထမ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔ ညိႇႏႈိင္းေရးလမ္းေၾကာင္းက ပထမျဖစ္သလဲဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ လႊတ္ေတာ္မွာ အမ်ားစုေနရာရၿပီး အစိုးရဖြဲ႔ႏိုင္ေပမယ္လို႔ အစိုးရအဖြဲ႔ရဲ႕ ေမာင္းႏွင္အားက import ေခၚတာေပါ့ဗ်ာ၊ အတည္ျပဳေဆာင္ရြက္ႏိုင္တဲ့ စြမ္းအားက လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းနဲ႔ ပတ္သက္တယ္။ ရဲတို႔ စစ္တပ္တို႔ဟာ အစိုးရေနာက္ကေန backing အေထာက္အပ့ံ ေပးရတယ္။ အစိုးရက ဒါမလုပ္နဲ႔လို႔ အမိန္႔ထုတ္လိုက္လို႔ရွိရင္ လုပ္ေနတဲ့ဟာကို ခ်က္ခ်င္းအေရးယူဖို႔ဆိုတာ ရဲနဲ႔ စစ္တပ္ပဲရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ လက္နက္ကို္င္အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ အႀကီးအကဲက တပ္မေတာ္ျဖစ္ေနတယ္။ လက္ရွိဖြဲ႔စည္းပုံမွာ ဒီ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ေတြကို အမိန္႔ေပးႏိုင္တဲ့ အာဏာကို ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ကို ေပးထားတဲ့အတြက္ ေလာေလာဆယ္ က်ေနာ္တို႔က ညိႇႏိႈင္းေဆြးေႏြးေရး လမ္းေၾကာင္းနဲ႔ အေျဖရွာၿပီးေတာ့ သြားရမယ္။ အဲဒီေနာက္က ဘာလိုက္ရမလဲဆိုေတာ့ ဥပေဒလိုက္ရမယ္။ ဥပေဒကေတာ့ အေရးအႀကီးဆုံးပါ။ တကယ့္ က်ေနာ္တို႔ စည္းကမ္းရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံျဖစ္ဖို႔၊ ဒီမိုကေရစီ တကယ္ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံတခု ျဖစ္ဖို႔ဟာ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးဟာ အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ တရားဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေဆာင္ရြက္စရာေတြကလည္းပဲ မလြဲမေသြ ေနာက္ကလိုက္ ေဆာင္ရြက္ရမယ္။ သို႔ေသာ္ အဲဒီ တရားဥပေဒပိုင္းဆိုင္ရာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြကို ေဆာင္ရြက္ဖို႔ ပထမလိုတာက ေဆြးေႏြးပြဲလိုပါတယ္။ သက္ဆို္င္ရာ key player အေရးပါတဲ့ပုဂိဳၢလ္ေတြရဲ႕ ေဆြးေႏြးပြဲ ဒါက ပထမျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့မွ ရလာတဲ့အေျဖနဲ႔အညီ ဥပေဒေတြကို ျပင္ဆင္ျပ႒ာန္း ေျပာင္းလဲၿပီးေတာ့မွ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ကို တည္ၿငိမ္ေအာင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေအာင္ ဆက္ၿပီးေတာ့ လုပ္ရမွာ။” ေစာင့္ၾကည့္အကဲခတ္သူ တေယာက္အေနနဲ႔ ျမန္မာျပည္ လက္ရွိေရာက္ေနတဲ့ ဆုံမွတ္မွာ ဦးကိုနီ ဘာေတြျမင္လဲ၊ ဘာေတြအႀကံျပဳစရာရွိမလဲ။ “ဟုတ္ကဲ့၊ က်ေနာ္တို႔ ေလာေလာဆယ္ ေရာက္ေနတဲ့ အေနအထားက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးရဲ႕ အစေနရာကို အခုမွေရာက္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ဗမာႏိုင္ငံ အမွန္တကယ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႔ဆိုတဲ့ ေႂကြးေၾကာ္သံနဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က စည္း႐ုံးၿပီးေတာ့မွ အႏိုင္ရခဲ့ၿပီ၊ ျပည္သူလူထု ေထာက္ခံမႈကို ရခဲ့ၿပီ။ အခုအခ်ိန္ကေန က်ေနာ္တို႔က အေျပာင္းအလဲကို တကယ္လုပ္ရမွာ။ အဲဒီေတာ့ အေျပာင္းအလဲကို တကယ္လုပ္မယ္ဆိုရင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ဦးေဆာင္မႈေပးတဲ့ အပိုင္းမွာသာ ပါပါတယ္။ တကယ္အေျပာင္းအလဲျဖစ္ဖို႔ ပထမဦးဆုံး အေရးႀကီးတာက တပ္မေတာ္က ဒါကို ပါ၀င္ကူညီပံ့ပိုးေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ျပည္သူ႔တပ္မေတာ္၊ ျပည္သူထဲက ေပါက္ဖြားလာတဲ့ တပ္မေတာ္ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ျပည္သူေတြရဲ႕ဆႏၵကို အေလးအနက္ထားတဲ့အတြက္ ျပည္သူက ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ျပည့့္ျပည့္၀၀ ေနာက္ကေန ေထာက္ခံပံ့ပိုးေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ နံပါတ္ (၃) ျပည္သူေတြကလည္းပဲ အမွန္တကယ္ ေျပာင္းလဲခ်င္တယ္ဆိုရင္ မိမိတို႔ကိုယ္တိုင္က စၿပီးေတာ့ စည္းနဲ႔ကမ္းနဲ႔ ေနထိုင္သြားၾကဖို႔၊ စည္းနဲ႔ကမ္းနဲ႔ လုပ္ကိုင္ၾကဖို႔ ျပည္သူေတြကိုယ္တိုင္ကလည္း ကိုယ့္ဘက္က ေျပာင္းလဲေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲဒါက အေရးအႀကီးဆုံးအခ်က္ပါပဲ။"