ေျမာက္အတၱလႏၱိတ္ စစ္စာခ်ဳပ္အဖြဲ႔ရဲ႕ သက္တမ္းက ဆယ္စုႏွစ္ ခုႏွစ္ႏွစ္ ျဖစ္လာခ်ိန္မွာ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးကလည္း ၂၀၁၅ အလြန္ သူ႔ရဲ႕ ေဒသတြင္း စည္းလံုးခိုင္ခန္႔မႈ ရရွိေရး ႀကိဳးပမ္းေနခ်ိန္ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီအဖြဲ႔ႀကီး ၂ ဖြဲ႔က တဖြဲ႔ရဲ႕အေၾကာင္း တဖြဲ႔သိဖို႔၊ နားလည္ဖို႔ ပိုၿပီးအေရးႀကီးလာတဲ့ အခ်ိန္လို႔ ေျပာရင္ မမွားႏုိင္ပါဘူး။ အာရွေဒသတြင္းအနာဂတ္ တည္ၿငိမ္ေရးဟာ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္အေရး ႐ႈပ္ေထြးတင္းမာေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ပိုလို႔ အေရးႀကီးလာပါၿပီ။ အထူးသျဖင့္ အာဆီယံက မဟာဗ်ဴဟာအရ ေဒသတြင္း ဘံုလံုၿခံဳေရးကိစၥေတြနဲ႔ ကမၻာလႊမ္းၿခံဳ လံုၿခံဳေရးေတြအတြက္ အာဆီယံကိုယ္စားလွယ္ေတြက ေဒသလူ႔အဖြဲ႔အစည္း တည္ေဆာက္ေရးမွာ ဒီမိုကေရစီေရးနဲ႔ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးကို ႐ုိေသေလးစားတဲ့ ႏုိင္ငံေတြက ေနတိုးရဲ႕ အခန္းက႑ကို လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတခုအျဖစ္ ေနရာေပးဖို႔ လိုလားလာတဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္လာတဲ့ အတြက္ပါ။ အေရွ႕ေတာင္အာရွရဲ႕ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရးဆိုင္ရာ ပထ၀ီမဟာဗ်ဴဟာနဲ႔ စီးပြားေရး ပထ၀ီ တန္ဖိုးေတြကလည္း ေနတိုးရဲ႕ အနာဂတ္ လုပ္ငန္းတာ၀န္ေတြဟာ သူ႔ရဲ႕ အစဥ္အလာအရ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ေနရာေဒသရဲ႕ အလြန္ကို ေရာက္လာၿပီး အာဆီယံအပၚ ပိုၿပီး မွီတည္လာႏုိင္တယ္လို႔ ယူဆလာၾကပါၿပီ။ အာဆီယံအေနနနဲ႔ သူ႔ရဲ႕ ဘံုေဒသလံုၿခံဳေရးနဲ႔ ကာကြယ္ေရးအတြက္ အဖြဲ႔အစည္း ပိုၿပီး က်စ္လစ္ခိုင္မာလာေရး ပိုၿပီး အေလးေပးလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ေနတိုးရဲ႕ ဘက္စံုကာကြယ္ေရး အစီအမံေတြနဲ႔ စစ္ေရးဆိုင္ရာ လွပ္ရွားမႈေတြ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္စြမ္း၊ စစ္လက္နက္ပစၥည္း အဆင့္မီေရးနဲ႔ ပူးတြဲလုပ္ကိုင္ေအာင္ျမင္မႈ ရယူဖို႔၊ ေဒသဆိုင္ရာ သုေတသနနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုတက္မႈေတြ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္မႈ၊ သင္ယူမႈဆိုင္ရာ ႐ုပ္၀တၳဳပစၥည္းေတြ ႂကြယ္၀မႈနဲ႔ လက္ေတြ႔ ေတြ႔ေနရတဲ့ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္မႈေတြကို အေလးေပး စဥ္းစားလာရၿပီလို႔ ဆိုရမယ့္အခ်ိန္ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ေနာက္ ေနတိုးရဲ႕ ဘက္စံု အက်ပ္အတည္းကာလ စီမံေဆာင္ရြက္ႏုိင္မႈေတြဆီကလည္း အတိုင္းအတာတခုထိ သင္ယူႏုိင္မယ္လို႔ အာဆီယံဘက္က စဥ္းစားလာေနပါၿပီ။ ေနာက္တခုက တခ်ဳိ႕ အာဆီယံႏုိင္ငံေတြရဲ႕ စစ္တပ္ေတြဟာ စစ္ေရးလႈပ္ရွားမႈ ေဆာင္ရြက္ဖို႔ အသင့္အေနအထားရွိေရးနဲ႔ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ထိေရာက္ေရးမွာ အေတာ္ႀကိဳးစားေနရဆဲ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေနတိုးရဲ႕ ပညာရပ္ဆိုင္ရာနဲ႔ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေရးဆိုင္ရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြက အာဆီယံႏုိင္ငံေတြအတြက္ အသံုး၀င္လာတယ္လို႔ ေျပာရမွာပါပဲ။ အာဆီယံနဲ႔ ေနတိုးတို႔ၾကား တြဲဖက္ေတြအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေရးစနစ္တခု ရရွိဖို႔ ဒါမွမဟုတ္ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုဖို႔ အနာဂတ္ကို က်ေနာ္တို႔ ေျပာဆိုဖို႔ဆိုတာကေတာ့ အေတာ္စြန္႔စားရမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ဘယ္ အနာဂတ္ အာဆီယံ ေနတိုး တြဲဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမဆို အနည္းဆံုး အဓိက မူ၀ါဒ ၅ ခု အတြင္းမွာ ရွိရပါမယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈထိန္းသိမ္းေရး၊ လူသားခ်င္း စာနာေထာက္ထားမႈ အကူအညီေပးေရး၊ ကပ္ေဘးသင့္မႈ ကယ္ဆယ္ေရးနဲ႔ ေရပိုင္နက္ဆိုင္ရာ လံုၿခံဳမႈရွိေရးေတြနဲ႔ ကာကြယ္ေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြနဲ႔ အၾကမ္းဖက္၀ါဒ တိုက္ဖ်က္ေရးေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရပိုင္နက္ လံုၿခံဳေရးမွာ ဥပမာအေနနဲ႔ တႏုိင္ငံနဲ႔ တႏုိင္ငံ ေလ့လာသင္ယူစရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိသလို အထူးသျဖင့္ အၿမဲတမ္း ေနတိုး ပင္လယ္ေရျပင္ဆိုရာအုပ္စု ၁ ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းတခုျဖစ္တဲ့ မဟာမိတ္ႏုိင္ငံေတြ ေရတပ္ဆိုင္ရာ လႈပ္ရွားမႈေတြ လုပ္ေဆာင္ေနဆဲျဖစ္တဲ့ ေအဒင္ ပင္လယ္ေကြ႔ေဒသလို ေနရာမ်ိိဳးေတြမွာ ပင္လယ္ဓားျပ တိုက္ဖ်က္ေရးကို ေနတိုးနဲ႔ အာဆီယံၾကား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လို႔ရတဲ့ ေနရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနတယ္လို႔ ဆိုရမွာပါ။ အေတြ႔အႀကံဳ အမ်ားႀကီး ရွိေနၿပီးျဖစ္တဲ့ ေနတိုးရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္းသိမ္းမႈနဲ႔ ကပ္္ေဘးကယ္ဆယ္ေရး လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္မႈေတြမွာလည္း အလားတူပါပဲ။ အဲဒီကိစၥေတြမွာ အာဆီယံက သူ႔ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ေတြကို ျပန္ၿပီး ေကာင္းမြန္တိုးတက္ေအာင္ လုပ္ရမယ့္ ပကတိ အေနအထား ရွိေနပါတယ္။ ဒီ ၂ ခုကေတာ့ ဒီႏွစ္ျဖစ္လာမယ့္ အာဆီယံဥကၠ႒ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံရဲ႕ ထိပ္တန္းအစီအစဥ္ေတြ ျဖစ္လာေတာ့မွာပါ။ အထက္မွာ တင္ျပခဲ့တဲ့ အဓိကမူ၀ါဒ ၅ ခု နယ္ပယ္ကို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အဆင့္  ၄ ဆင့္နဲ႔ ေရွ႕ဆက္ေဆာင္ရြက္လို႔ ရႏုိင္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာပိုင္း၊ အဖြဲ႔အစည္းပိုင္း၊ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈပိုင္းနဲ႔ ျပည္သူခ်င္း ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္ေရးေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာအရေတာ့ ေနတိုးက လမ္းေၾကာင္း ၂ ခုသံုးၿပီး လံုၿခံဳေရးကိစၥ ၅ ခုနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေဆြးေႏြးေျပာဆိုလို႔ ရႏုိင္ပါတယ္။ လမ္းေၾကာင္းတခုက အာဆီယံ ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကိီးေတြ အစည္းအေ၀း (အာဆီယံႏုိင္ငံအားလံုးနဲ႔ ၾသေၾတးလ်၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ တ႐ုတ္၊ ေတာင္ကိုရီးယား၊ ဂ်ပန္၊ အိႏၵိယ၊ ႐ုရွားနဲ႔ နယူးဇီလန္ႏုိင္ငံေတြအပါ) နဲ႔ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒုတိယလမ္းေၾကာင္းကေတာ့ အုပ္စု ၂ ခုက အေရးႀကီးပါတယ္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွရဲ႕ အဓိက အႀကံေပး ၉ အုပ္စုကြန္ရက္ (ASEAN_ISIS) နဲ႔ အာရွ-ပစိဖိတ္ လံုၿခံဳေရး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေကာင္စီ (CSCAP) တို႔နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ေဆြးေႏြး ေဆာင္ရြက္ဖို႔ပါ။ အဲဒီအဖြဲ႔ ၂ ခုလံုးမွာ လမ္းေၾကာင္းေတြရွိလို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ သူတို႔က အာဆီယံနဲ႔ အာဆီယံေဒသဆံုရပ္ (ARF) နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ႏုိင္သလို CSCAP ကလည္း အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ ဖ်က္ဆီးႏုိင္တဲ့ လက္နက္ျပန္႔ပြားမႈကိစၥ၊ ဆိုင္ဘာရာဇ၀တ္မႈကိစၥနဲ႔ ေရတပ္ဖြံ႔ၿဖိဳးေကာင္းမြန္မႈလို ေနတိုးက စိတ္၀င္စားတဲ့ ကိစၥေတြအတြက္ ေလ့လာေရးအုပ္စု အမ်ားႀကီးရွိတဲ့အတြက္ အက်ိဳးရွိႏုိင္ပါတယ္။ အဖြဲ႔အစည္းအရ ေနတိုးအေနနဲ႔ အာဆီယံ အတြင္း၀န္အဖြဲ႔၊ အာဆီယံ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ထိန္းသိမ္းေရး ဗဟိုဌာန၊ လူသားခ်င္းစာနာေထာက္ထားမႈဆိုင္ရာ အကူအညီနဲ႔ ကပ္ေဘးကယ္ဆယ္ေရး ဒါမွမဟုတ္ အာဆီယံ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး အဖြဲ႔လိုမ်ိဳးေတြနဲ႔ အနာဂတ္မွာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လို႔ ရလာႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒီလို ခ်ိတ္ဆက္မႈ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးအတြက္ လက္ေတြ႔ပိုင္းကိစၥေတြကို ရွာေဖြလုပ္ေဆာင္လို႔ ရႏုိင္သလို လူသားခ်င္း စာနာေထာက္ထားမႈ အကူအညီေပးေရး၊ ကပ္ေဘးသင့္မႈ ကယ္ဆယ္ေရး၊ အက်ပ္အတည္းကာလ စီမံကြပ္ကဲမႈ၊ ေရေၾကာင္းလံုၿခံဳေရးနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္းသိမ္းမႈ ေဆာင္ရြက္ေရးေတြမွာ အေလးထား သုေတသန လုပ္တာမ်ိဳးေတြမွာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လို႔ ရႏုိင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဥပမာ ေနတိုးအေနနဲ႔ ေဒသတခုလံုး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္းသိမ္းမႈ ဒါမွမဟုတ္ လူသားခ်င္း စာနာေထာက္ထားမႈဆိုင္ရာ အကူအညီနဲ႔ ကပ္ေဘးကယ္ဆယ္ေရး ေလ့က်င့္မႈေတြမွာ အနာဂတ္မွာ ပါ၀င္လာႏုိင္မွာျဖစ္ၿပီး ေလာေလာဆယ္ရွိေနတဲ့ ဂါ႐ူဒါ ဒိုင္း၊ ေအအာအက္ဖ္ ဒီရက္ဆ္ခ္နဲ႔ ေအဒီအိပ္ဆ္ခ္ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္မႈေတြကို ေက်ာပိုးေဆာင္ရြက္ေပးႏုိင္ ဒါမွမဟုတ္ ဆုံရပ္သစ္တခုကို ဖန္တည္းေပးႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ ပိုၿပီး လက္ေတြ႔က်တဲ့ ဆိပ္ကမ္းလည္ပတ္မႈေတြလို အရာရွိ လဲလွယ္ေဆာင္ရြက္မႈေတြလို ၾကားက်တဲ့ သံတမန္ေရး ကာကြယ္ေရး လွဳပ္ရွားမႈပံုစံမ်ိဳးေတြကနဲ႔ ေဒသတြင္းႏုိင္ငံေတြအၾကား ရွိေနတဲ့ တခ်ိဳ႕အကဲဆတ္တဲ့ ကိစၥမ်ိဳးေတြကိုလည္း ေနတိုးက ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးႏုိင္မယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီလိုလုပ္လာႏုိင္မွပဲ တခ်ိဳ႕အာဆီယံႏုိင္ငံေတြရဲ႕ ကာကြယ္ေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမွာ နက္နဲတဲ့ ေလ့က်င့္ေဆာင္ရြက္မႈေတြ ဒါမွမဟုတ္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး ေဆာင္ရြက္မႈေတြအတြက္ နည္းလမ္းေတြကို စဥ္းစားလို႔ ရလာႏုိင္မွာျဖစ္ၿပီး အၾကမ္းဖက္၀ါဒ ဆန္႔က်င္တိုက္ဖ်က္ေရးစြမ္းရည္ တုိးတက္ေကာင္းမြန္လာေရးအတြက္လည္း လုပ္ငန္းသစ္ေတြ ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုး ျပည္သူခ်င္း ဆက္ဆံလာတဲ့ အဆင့္မွာ ေနတိုးအေနနဲ႔ ေဒသတြင္း အႀကံေပးအဖြဲ႔ေတြ တကၠသိုလ္ေတြနဲ႔ သုေတသနလုပ္ငန္း၊ ပညာေရးဆိုင္ရာ ခ်ိတ္ဆက္ေဆာင္ရြက္မႈေတြ လုပ္လာႏုိင္သလို လူထုသံခင္းတမန္ခင္း ေဆာင္ရြက္မႈအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြနဲ႔လည္း အာဆီယံအဖြဲ႔နဲ႔ ထိေတြ႔လာႏုိင္မယ္လို႔ ေလ့လာသံုးသပ္သူေတြက ဆိုပါတယ္။ အဲဒါေတြဟာ ေဒသတြင္းတည္ၿငိမ္ေရးအတြက္ ေနတိုးရဲ႕ ေပးစြမ္းနိုင္မႈေတြအေပၚ လူထုပံုရိပ္နဲ႔ သိျမင္နားလည္မႈေတြကို တျဖည္းျဖည္း ျမႇင့္တင္ေပးႏုိင္လာမယ္လို႔လည္း ဆိုပါတယ္။ ေနတိုးကေတာ့ အဖြဲ႔၀င္မဟုတ္တဲ့ တြဲဖက္ေဆာင္ရြက္သူေတြရဲ႕ အေရးပါမႈကို အသိအမွတ္ျပဳလာရင္း တည္ဆဲ ဘ႑ာေရး အကန္႔အသတ္ေတြ၊ မဟာမိတ္ႏုိင္ငံတြင္း အျငင္းပြားမႈေတြ အာရွေဒသတြင္း အကဲဆတ္မႈေတြအေပၚ သတိရွိရွိနဲ႔ အဆင့္သတ္မွတ္ ခ်ဥ္းကပ္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သြားမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေယဘုယ် အာရွေဒသနဲ႔ အထူးသျဖင့္ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏုိင္ငံေတြအဖို႔ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္လာသူ အသစ္ကို လက္ခံဖို႔ ေဆြးေႏြးဖို႔ အခ်ိန္အတိုင္းအတာတခု လိုအပ္မယ္ဆိုတာ သတိထားဖို႔ လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္။ ဘာလို႔ဆိုေတာ့ အာရွနဲ႔ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏုိင္ငံေတြဟာ တႏုိင္ငံနဲ႔တႏုိင္ငံ အဆင္ေျပေျပ ေနႏုိင္ဖို႔အတြက္ ခံသာတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္တခုကိုပဲ အၿမဲလိုခ်င္ေတာင့္တတတ္ၾကလို႔ ျဖစ္တယ္လို႔ ႏုိင္ငံေရး သုေတသီေတြက သံုးသပ္ေ၀ဖန္ထားတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံကေတာ့ အႏုိင္ရပါတီက စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ဖို႔ အခြင့္ရရင္ေတာင္မွ အလြန္ ဒီမိုကေရစီ က်င့္သားမရေသးတဲ့ႏုိင္ငံ ျဖစ္ေနေသးတဲ့အတြက္ က်င့္သားရၿပီး အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏုိင္ငံေတြကို အေသအခ်ာ ေလ့လာသင္ခန္းစာယူၿပီး ေနတိုးရဲ႕ ခ်ဥ္းကပ္ေဆာင္ရြက္လာမွာေတြကို အေသအခ်ာ သတိထားဖို႔ လိုအပ္မယ္လို႔ ယူဆမိပါေၾကာင္း။      ။ Ref:  Article of a researcher  of Center for Strategic and Interfnational Studies at a NATO –Asia security dialogue.