ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တႏုိင္ငံလုံး အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးစာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုးၿပီးေနာက္ ဖြဲ႔စည္းမယ့္ ပူးတြဲေစာင့္ၾကည့္ေရးေကာ္မတီမွာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံက ေလ့လာသူအျဖစ္ ပါ၀င္မယ္လို႔ ျပည္ေထာင္စု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းေကာ္မတီ ဥကၠ႒ ဦးေအာင္မင္းက ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ ခရီးစဥ္မွာ ေျပာပါတယ္။ ဂ်ပန္ေရာက္ျမန္မာေတြနဲ႔ Keio Tokyo University မွာ ဧၿပီ ၁၆ ရက္ေန႔က ေတြ႔ဆုံစဥ္ ဂ်ပန္မွာ အႏွစ္ ၂၀ ေလာက္ ေနထိုင္သူလို႔ မိတ္ဆက္တဲ့ ျမန္မာျပည္သားတဦးက ‘ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္မယ္ဆိုၿပီး တပ္ေတြဘာလို႔ မဆုတ္ဘဲနဲ႔ တိုးခ်တာလဲ” လို႔ ဦေးအာင္မင္းကို ဦးတည္ ေမးျမန္းတဲ့အေပၚ ေျဖဆိုတာပါ။ ဦးေအာင္မင္းက “တပ္ေတြကိုမဖယ္ေပးဘဲနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္လို႔ မရဘူးဆိုတာ က်ေနာ္ လက္ခံပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ၾကီးထဲမွာ တပ္ပိုင္းဆိုင္အခ်က္ ၄၇ ခ်က္ပါပါတယ္။ ၄၇ ခ်က္ထဲမွာ အဓိကက်တဲ့အခ်က္ကို က်ေနာ္ေျပာခ်င္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ လက္မွတ္ထိုးၿပီးတာနဲ႔ က်ေနာ္တ္ို႔ တပ္ေနရာ ေရႊ႕ေျပာင္းေရးေတြလုပ္ဖို႔ဆိုတဲ့ အခ်က္တခ်က္ပါပါတယ္။ တပ္ေနရာ ေတြ ေရႊ႕ေျပာင္းၿပီးတဲ့အခါမွာ Code of Conduct လို႔ေျပာတဲ့ ႏွစ္ဘက္တပ္မ်ား လိုက္နာရမယ့္စည္းကမ္း ေရးဆြဲထားၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးတဲ့အခါမွာ တတိယအခ်က္အေနနဲ႔ Joint Mornitoring Committee (ပူးတြဲေစာင့္ၾကည့္ေရးေကာ္မတီ) ဆုိၿပီး ဖြဲ႔စည္းမွာျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္တပ္မ်ားဟာ ထုတ္ထားတဲ့စည္းမ်ဥ္းေတြ ဥပေဒေတြ အတိုင္း လိုက္နာမႈ ရွိမရွိဆိုတာကို စစ္ေဆးသြားမယ့္အဖြဲ႔ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီစစ္ေဆးမယ့္အဖြဲ႔မွာလည္း ဂ်ပန္ႏိုင္ငံဟာ Observer (ေလ့လာသူ) အျဖစ္ ပါ၀င္မယ္ဆိုတာကို တင္ျပခ်င္ပါတယ္။” ရန္ကုန္အေျခစိုက္ ႏိုင္ငံေရးအကဲခတ္ ဦးရန္မ်ဳိးသိန္းက အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္အၿပီး ဖြဲ႔စည္းမယ့္ ပူးတြဲေစာင့္ၾကည့္ေရးေကာ္မတီရဲ႕ အခန္းက႑ဟာ အေရးႀကီးသလို ေစာင့္ၾကည့္သူေတြအျဖစ္ ျပည္တြင္းျပည္ပက အဖြဲ႔အစည္းေတြ လူပုဂိဳၢလ္ေတြ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ပါ၀င္ခြင့္ရဖို႔ သင့္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ သူက “ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးမွာ ကုလသမဂၢ၊ အေမရိကန္နဲ႔ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြက ကိုယ္စားလွယ္ေတြပါ၀င္တာ ျဖစ္သင့္သလို တဖက္က က်ေနာ့္အျမင္အားျဖင့္ေပါ့ေလ တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ အိႏၵိယႏိုင္ငံနဲ႔ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံေတြက အထူးသျဖင့္ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြက ကိုယ္စားလွယ္ေတြလည္း ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးမွာ ပါ၀င္မယ္ဆိုရင္ ပိုၿပီးေကာင္းမယ္လို႔ျမင္တယ္။ ဒါ့အျပင္ ျပည္တြင္းမွာရွိတဲ့ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ အရပ္ဘက္လူမႈအဖြဲ႔အစည္းေတြ အဲလိုအဖဲြ႔ေတြထဲက ျပည္သူအၾကားမွာလည္း  ၾကားေနတယ္၊ သမာသမတ္က်တယ္လို႔ သတင္းႀကီးတဲ့အဖြဲ႔ေတြက ကိုယ္စားလွယ္ေတြလည္း ပါ၀င္သင့္တယ္။ အဲဒါမွသာလွ်င္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာမႈ ပုံစံမ်ဳိးျဖစ္ႏိုင္မယ္ထင္တယ္။ ဥပမာ-တိုင္းရင္းသားေဒသေတြမွာဆိုရင္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုေတြကို ကုိယ္စားျပဳတဲ့ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြ အဲဒီလိုအဖြဲ႔အစည္းေတြလည္း ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးမွာ ပါ၀င္သင့္တယ္လို႔ျမင္တယ္” လို႔ ေျပာပါတယ္။ သမၼတရုံး၀န္ႀကီးလည္းျဖစ္၊ ျမန္မာၿငိမ္းခ်မ္းေရးစင္တာရဲ႔ ေခါင္းေဆာင္လည္းျဖစ္တဲ့ ဦးေအာင္မင္းက ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္မွာ သူဟာ အစိုးရကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး ေဆာင္ရြက္ေနတာမဟုတ္ဘူးလို႔လည္း ရွင္းလင္းေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဦးေအာင္မင္းက “က်ေနာ္ ဒီကေန႔ဒီအခ်ိန္ထိ မတရားတာလုပ္ခဲ့တာ တခုမွ မရွိပါဘူး။ မွ်မွ်တတန႔ဲေဆာင္ရြက္ေနတာျဖစ္တယ္။ က်ေနာ္ အစိုးရကိုယ္စား ေဆာင္ရြက္ေနတာမဟုတ္ပါဘူး။ Chief Negotiator (ၾကား၀င္ေစ့စပ္ညိႏႈိင္းေရးအႀကီးအကဲ) တေယာက္အေနနဲ႔ အလယ္ကေန တည့္တည့္မတ္မတ္ မွန္မွန္ကန္ကန္ရပ္တည္ၿပီး ေဆာင္ရြက္ေနတယ္ဆိုတာေလးကို က်ေနာ္ တင္ျပလိုပါတယ္” လုိ႔ ေျပာဆိုပါတယ္။ ဒီေျပာၾကားခ်က္နဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဦးရန္မ်ဳိးသိန္းက ၀န္ႀကီး ဦးေအာင္မင္းဟာ သမၼတဖြဲ႔ထားတဲ့ ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္ေရးေကာ္မတီရဲ႕ ဒုဥကၠ႒ျဖစ္ၿပီး အစိုးရဘက္ကို ကိုယ္စားျပဳေနတယ္လို႔  သုံးသပ္ ေျပာဆိုပါတယ္။ သူက “အခ်က္အလက္ေတြအရ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ၀န္ၾကီး ဦးေအာင္မင္းဟာ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးတဲ့ကာလတေလွ်ာက္မွာ အစိုးရဘက္ကုိ အျပည့္အ၀ ကိုယ္စားျပဳၿပီးေတာ့ ရပ္တည္ခဲ့တယ္ဆိုတာ သိသာ၊ ျမင္သာပါတယ္။ ၀န္ႀကီး ဦးေအာင္မင္းေျပာသလို သူဟာ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးတဲ့အခါမွာ အစိုးရကို ကိုယ္စားမျပဳဘူးဆိုိတာ လုံး၀မဟုတ္ပါဘူး။ ၿပီးေတာ့ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးတဲ့အခါမွာ ၀န္ႀကီး ဦးေအာင္မင္းဟာ ၾကားကေန သမာသမတ္က်က် ေဆာင္ရြက္တယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကိုလည္း ခိုင္လုံတယ္လို႔ ေျပာဖို႔ခက္ပါတယ္။” ဦးေအာင္မင္းသာမကဘဲ ျမန္မာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစင္တာဟာလည္း အစိုးရဘက္က ရပ္တည္ေဆြးေႏြးၾကတယ္လို႔ သူက ဆက္ေျပာပါတယ္။ “ေနာက္ၿပီးေတာ့ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကုိင္အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ အစိုးရအၾကား ေဆြးေႏြးတဲ့အခါမွာလည္း ဦးေအာင္မင္းသာမက ျမန္မာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစင္တာေပါ့ေလ MPC တခုလုံး အေနနဲ႔ အစိုးရဘက္က ရပ္တည္ၿပီးေတာ့ အစိုးရကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ေတြ႔ဆုံ ေဆြးေႏြးခဲ့တယ္ဆိုတာကို ျမန္မာျပည္သူလူထုတရပ္လုံးအေနနဲ႔ အဲဒီလိုပဲ သေဘာေပါက္ပါ တယ္ဗ်။ တဖက္မွာေတာ့ ၀န္ႀကီး ဦးေအာင္မင္းနဲ႔ အမ္ပီစီအဖြဲ႔ေတြဟာ အလွဴရွင္ေတြနဲ႔ေတြ႔တဲ့ အခါမွာ သူတို႔ဟာ အစိုးရကို ကုိယ္စားျပဳတာမဟုတ္ဘူး။ သူတို႔ဟာ ၾကားေနတဲ့၊ ၾကားကေန ညိႇႏႈိင္းေပးတဲ့ Negotiator (ေစ့စပ္ညႇိႏႈိင္းသူ) ပုံစံမ်ဳိး၊ အသြင္ယူၿပီး ေျပာဆုိတာမ်ဳိးေတြကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါဟာ တကယ္ေတာ့ ျပည္တြင္းလက္ရွိ ပကတိအေနအထားေတြနဲ႔ေတာ့ အင္မတန္မွ ကြာျခားၿပီးေတာ့ ေၾကာင္းက်ဳိးဆီေလ်ာ္မႈ မရွိဘူးလို႔ ျမင္ပါတယ္။” ဂ်ပန္ႏိုင္ငံဟာ ျမန္မာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္အတြက္ အဓိကအလွဴရွင္ႏိုင္ငံတခုျဖစ္ပါတယ္။ အခုတေခါက္ ဦးေအာင္မင္းရဲ႕ ခရီးစဥ္အတြင္းမွာ ဂ်ပန္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ရွင္ဇုိအာေဘးနဲ႔ ေတြ႔ဆုံခဲ့ၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ေဆာင္ရြက္ခ်က္အေပၚ ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ပန္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္က ျမန္မာျပည္စစ္မက္ျဖစ္ပြားရာေဒသေတြမွာ လူေနမႈအဆင့္အ တန္းျမင့္မားေရးအတြက္ သုံးစြဲဖို႔ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၈၃ သန္းခြဲနဲ႔ညီမွ်တဲ့ ဂ်ပန္ယန္းေငြ ၁၀ ဘီလီယံေထာက္ပံ့မႈအစီအစဥ္ကိုလည္း  ခရီးစဥ္အတြင္း အတည္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ပန္အစိုးရဟာ သမၼတဦးသိန္းစိန္တက္လာၿပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြ အစျပဳလုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳေတြကို ေထာက္ပံ့မႈ အျဖစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံေပၚ တင္ရွိတဲ့ အေႂကြးေငြ ေဒၚလာသန္း ၃၄၀၀ ကို ေလ်ာ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ၀န္ႀကီး ဦးေအာင္မင္းဦးေဆာင္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္ေရးလုပ္ငန္းအဖြ႔ဲနဲ႔ ႏိုင္ဟံသာ ဦးေဆာင္တဲ့ တႏုိင္ငံလုံးအပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးဆိုင္ရာ ညိႇႏႈိင္းေရးအဖြဲ႔တို႔ဟာ တႏွစ္ေက်ာ္ၾကာပူးတြဲ ညိႇႏႈိင္းေရးဆြဲခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံလုံး ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈ ရပ္စဲေရးသေဘာညီခ်က္ မူၾကမ္း (Singal Text) ကို သမၼတေရွ႔ေမွာက္မွာ မတ္လ ၃၁ ရက္ေန႔က သေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထုိးခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီ စာခ်ဳပ္မူၾကမ္း သက္ဆိုင္ရာ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို တင္ျပအဆုံးအျဖတ္ခံယူၾကဖို႔ရွိၿပီး စာခ်ဳပ္မူၾကမ္းထဲမွာ ဘာေတြ ပါတယ္ဆိုတာ လတ္တေလာမွာေတာ့ အမ်ားျပည္သူ မသိၾကေသးပါဘူး။ လာမယ့္ေမလဆန္းမွာေတာ့ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ေတြရဲ႕ အစည္းအေ၀းကို ၀ျပည္ေသြးစည္းညီညြတ္ေရးပါတီဌာနခ်ဳပ္ ပန္ဆန္းမွာ က်င္းပမွာျဖစ္ၿပီး တပ္မေတာ္နဲ႔ တိုက္ပြဲျပင္းထန္ေနတဲ့ ကိုးကန္႔တပ္မေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြ မတက္ႏိုင္ေအာင္ အစိုးရဘက္က ညီလာခံ စီစဥ္သူေတြကို တိုက္တြန္းေနပါတယ္။