မကြာခင် ကျင်းပတော့မယ့် အာဆီယံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအစည်းအဝေးဟာ မြန်မာစစ် ကောင်စီအပေါ် ရဲရဲတင်းတင်း တာဝန်ယူမှုရှိရှိနဲ့ အာဆီယံနိုင်ငံတွေ အရေးယူဆောင်ရွက်ရမယ့်အချိန်ဖြစ်တယ်လို့ APHR လူ့အခွင့်အရးဆိုင်ရာ အာဆီယံလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များအဖွဲ့က တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။ 

ပြီးခဲ့တဲ့ရက်ပိုင်းက ကိုဂျင်မီနဲ့ ကိုဖြိုးဇေယျာသော်အပါအဝင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ၄ ယောက်ကို စစ်ကောင်စီရဲ့ ဥပဒေမဲ့ ကွပ်မျက်မှုတွေကြောင့် ပြည်တွင်းမှာရော ပြည်ပမှာပါ ကန့်ကွက်သံတွေ ဆူညံသွားခဲ့ပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ မြန်မာနိုင်ငံ ပြဿနာအရေးကို ဖြေရှင်းဖို့အတွက် အာဆီယံဘက်က ကြိုးစားနေတာတွေ အကုန်လုံး ပြက်ရယ်ပြုခံလိုက်ရတယ်ဆိုတဲ့ တုံ့ပြန်တာတွေလည်း တွေ့ရပါတယ်။

အခုလို နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို သေဒဏ်စီရင်မှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အာဆီယံလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များအဖွဲ့ APHR ပြောခွင့်ရပုဂ္ဂိုလ် မူစခေါင်ရဲ့  အမြင်သဘောထားကိုသိရဖို့ ဒီဗွီဘီက ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။

မေး- ပထမဆုံး မေးချင်တာက၏ အခုတလောမှာ မြန်မာပြည်သူတွေ စိတ်ဆင်းရဲနေခဲ့ရတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူတွေကို ဥပဒေမဲ့ကွက်မျက်မှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အာဆီယံလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များအဖွဲ့ APHR ရဲ့ သဘောထားကို သိချင်ပါတယ်။

ဖြေ- ပထမဆုံး ပြောချင်တာကတော့ မကြာသေးခင်က အရိုင်းစိုင်း အရက်စက်ဆုံးနည်းနဲ့ သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရသူတွေရဲ့ မိသားစုဝင်တွေကို APHR ရဲ့ ကိုယ်စား လှိုက်လှိုက်လှဲလှဲ ဝမ်းနည်းစကားပြောခွင့်ရတဲ့အတွက်  ဒီမိုကရက်တစ် မြန်မာ့အသံကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ ခုချိန်ထိ လူမဆန်ဆုံးနည်းတွေနဲ့ ဆက်လက်သတ်ဖြတ်ခံနေရတဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေအတွက်လည်း ဝမ်းနည်းပါတယ်။

APHR အဖွဲ့အစည်းအနေနဲ့ အာဆီယဒေသခံ ပြည်သူလူထုရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေတွေကို စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။ ခုလိုချိန်မှာ အဆိုးဆုံးကတော့ မြန်မာပြည်သူတွေ အခြေအနေပါ။

အခုလို စစ်ကောင်စီရဲ့ သတ်ဖြတ်မှုကို အပြင်းအထန် ရှုတ်ချရုံတင်မကပါဘူး ဒီလုပ်ရပ်ဟာ အရိုင်းအစိုင်း ဥပဒေမဲ့ဝါဒဖြစ်တယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ နံပါတ် ၁ အချက် - သတ်ဖြတ်ခံရသူ လေးယောက်ထဲမှာ တယောက်ဟာ မြန်မာပြည်သူတွေကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ် တယောက်လည်းဖြစ်နေပါတယ်။ မြန်မာပြည်သူတွေ လူသားတယောက်လို ရှင်သန်နေထိုင်ပိုင်ခွင့် လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ လူ့ဂုဏ်သိက္ခာကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်သူတွေလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ဟာ ခုလိုသတ်ဖြတ်မခံရခင်မှာလဲ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဥပဒေအရ ဘာတခုမှ ခုခံချေပပိုင်ခွင့်မရခဲ့ပဲ စစ်ကောင်စီရဲ့ မတရားတဲ့ လျို့ဝှက်စစ်ခုံရုံးကနေ ဥပဒေမဲ့စီရင်ခံခဲ့ရတာပါ။ သူတို့ကို တရားစွဲ အပြစ်ရှိတယ်ဆုံးဖြတ် စီရင်ချက်ချ ကွက်မျက်လိုက်ပစ်တဲ့ လက်လွတ်စပါယ် သတ်ဖြတ်မှုပါ။

မိသားစုတွေတောင် အရိုးပြာကောက်ယူခွင့်မရခဲ့ဘူးဆိုတော့ ကျမတို့က စစ်ကောင်စီကို ရှုတ်ချရုံတင်မကပါဘူး  စိုးရိမ်ရတာတွေကို ပြောနေပါတယ် အရေးယူဆောင်ရွက်ကြဖို့ တောင်းဆိုနေပါတယ်။ အာဆီယံဒေသတွင်းနဲ့ နိုင်ငံတကာက အားလုံးအတူတကွစုစည်းပြီး အာဆီယံအဖွဲ့နဲ့ လူ့အခွင့်အရးကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရမယ့် အမေရိကန် ဉရောပသမဂ္ဂဝင်နိုင်ငံတွေ ယူကေ၊ ဩစတြေးလျ အပါအဝင် အစိုးရအဖွဲ့တွေကို ဖိအားပေးပြီး စစ်ကောင်စီအပေါ် လွတ်လပ်တဲ့စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေ ချက်ချင်း လုပ်ခိုင်းဖို့လိုပါတယ်။ ဒါမှပဲ မျက်မြင်သက်သေတွေဟာ ဖမ်းဆီးခံရမှာကို စိုးရိမ်နေစရာမလိုပဲ ထုတ်ဖေါ်ပြောဆိုခွင့်ရနိုင်ပါမယ်။ ဒီလိုရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေကို တားဆီးနိုင်ဖို့ နိုင်ငံတကာနဲ့ အာဆီယံအဖွဲ့တွေ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်မှုကင်းမဲ့နေတာတွေကိုလဲ ထောက်ပြချင်ပါတယ်။

မေး- အခုလိုချိန်မှာ အာဆီယံအဖွဲ့နဲ့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းရဲ့ ပြင်းထန်တဲ့တုံ့ပြန် အရေးယူဆောင်ရွက်မှု ဖိအားပေးမှုတွေလိုအပ်နေတာကြားရပါတယ်။ လောလောဆယ်မှာ စစ်ကောင်စီက လုံးဝ မသိကျိုးကျွန်ပြုထားတဲ့ အာဆီယံ သဘောတူညီချက် ၅ချက် အခြေအနေလည်း ရှိပါတယ်။ လက်ရှိအာဆီယံ ဥက္ကဋ္ဌ ကမ္ဘောဒီးယားက ကြားဝင်ဖြေရှင်းဖို့ကြိုးစားမှုအပေါ်မှာလည်း အားမလိုအားမရတွေရှိနေပါတယ်။ အဲဒီအပေါ်မှာရော ဘယ်လိုသုံးသပ်ချင်လဲ။

ဖြေ- ကျမက ကမ္ဘောဒီးယားသူပါ။ ရှင်တို့လိုပဲ ပြည်ပမှာပဲ နေရတဲ့သူပါ။ ဟွန်ဆန်အစိုးရက ကျမရဲ့ပါတီကို ဖျက်သိမ်းပြီး လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တာဝန်ကို ဖယ်ရှားခံခဲ့ရပါတယ်။ အဓိကအတိုက်အခံပါတီအနေနဲ့ NLD အခြေအနေနဲ့ အတော်လေး ဆင်ပါတယ်။ လူထုဆန္ဒမဲ ၄၃ရာခိုင်နှုန်းထိ ပြည်သူထောက်ခံမှုအားကောင်းကောင်း ရရှိထားတဲ့ပါတီဟာ အတိုက်အခံ ပါတီဆိုတာထက်ပိုပါတယ်။ အာဆီယံရဲ့ အလှည့်ကျ ဥက္ကဋ္ဌ ကမ္ဘောဒီးယားလုပ်ပုံတွေက ကျမတို့လည်း အရှက်ရပါတယ်။ ဟွန်ဆန်အစိုးရခန့်အပ်တဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာအာဆီယံကိုယ်စားလှယ်ဟာ အာဆီယံ မြန်မာ ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ချက်ကို လေးစားမှုမရှိပဲ ဂုဏ်သိက္ခာကျဆင်းစေတာတွေပဲ လုပ်နေခဲ့ပါတယ်။

နံပါတ်တစ်အချက်က ဟွန်ဆန်ဟာ တခြားအာဆီယံ၉နိုင်ငံရဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ တိုင်ပင်ညှိနှိုင်းမှုမလုပ်ပဲ အာဆီယံ ဥက္ကဋ္ဌ အနေနဲ့ သူ့သဘောနဲ့သူ နေပြည်တော်ကိုသွားပြီး မင်းအောင်လှိုင်နဲ့ လက်ဆွဲနှုတ်ဆက်တယ်။ ရှေ့နောက်မစဉ်းစားတဲ့ ကောင်းဘွိုင်သံတမန်နည်းကိုသုံးပါတယ်။ သူက ကမ္ဘောဒီးယားကိုလည်း အဲလိုပဲအုပ်ချုပ်ပါတယ်။ သူ့ကိုယ်သူ မင်းအောင်လှိုင်ကို အကြံပြုနိုင်စွမ်းရှိမယ်လို့ ထင်နေပါတယ်။ သူက မင်းအောင်လှိုင်က အကြံပေးဖို့သွားတာမဟုတ်ဘူး။ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်တဲ့ မင်းအောင်လှိုင် တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုမှုရပြီး ပိုဆိုးလာအောင် အားပေးဖို့သွားတာ။ အဲဒါတွေကြောင့်လဲ ခုလိုသတ်ဖြတ်မှုတွေလုပ်ဖို့ မင်းအောင်လှိုင် ရဲရဲတင်းတင်းဆုံးဖြတ်ခဲ့တာပဲ။ နောက်ထပ် သေဒဏ်ချမှတ်ခံထားရတဲ့ လူ ၁၀၀ လောက်အတွက်လဲ ကျမတို့စိုးရိမ်နေရပါတယ်။ အာဆီယံ  အလှည့်ကျ ဥက္ကဋ္ဌနိုင်ငံဟာ အာဆီယံဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ချက်ကို အကောင်းဆုံး အကောင်အထည်ဖေါ်ဆောင်နိုင်ဖို့ ကျရှုံးခဲ့တာကို ရာခိုင်နှုန်းပြည့် တာဝန်ခံရပါမယ်။

အာဆီယံကိုယ်စားလှယ်ဟာ နေပြည်တော်ကို သွားတယ်။ မင်းအောင်လှိုင်တဲ့ စကားပြောတယ်။ တခြားအာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေကို တိုင်ပင်ဆွေးနွေးခြင်းမရှိပဲ တရားမဝင်တဲ့ စစ်ကောာင်စီရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဆိုတဲ့သူတွေကို အာဆီယံအစည်းအဝေးတက်ဖို့ ဖိတ်ကြားတယ်။ အဲဒါထက်ပိုဆိုးတာက မြန်မာပြည်သူတွေကို စာနာမှုအကူအညီတွေပေးဖို့ သွားဆွေးနွေးတယ်၊ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂကိုယ်စားလှယ် နိုလင်းဟေဇာကိုကျတော့ အစည်းအဝေးကို မဖိတ်ကြားခေါ်ခဲ့ဘူး။ ဒါတင်ဘယ်ကမလဲ။ ခုလိုသတ်ဖြတ်မှုအပြီးမှာ အာဆီယံကိုယ်စား ဥက္ကဋ္ဌ နိုင်ငံရဲ့  ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်တော့လည်း နှစ်ဘက်စလုံးအကြမ်းဖက်နေကြတယ်လို့ အပြစ်တင်ထားတယ်။

တကယ်တော့ စစ်ကောင်စီတဘက်ထဲကပဲ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုတွေ ကျူးလွန်နေတာပါ။ စစ်ကောင်စီတခုထဲပါ အဲဒါအလွန့်အလွန် ရှင်းလင်းပါတယ်။ သူက NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ ကိုယ်စားလှယ်တွေနဲ့ တွေ့ဆုံဖို့ ဘယ်တုန်းကမှ မကြိုးစားခဲ့ဘူး။ မင်းအောင်လှိုင် စိတ်ကြိုက်ဆွေးနွေးမှုတွေလုပ်ဖို့ ခွင့်ပြုထားခဲ့တယ်။ အဲဒါ လုံးဝမှားယွင်းနေပါတယ်။

မေး- နောက်ထပ်မေးခွန်းကတော့ အခုအခြေအနေ ဆိုးဆိုးရွားရွားဖြစ်နေတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အာဆီယံအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ်မှာ ဘယ်လိုတင်းတင်းမာမာ ရပ်တည် တုံ့ပြန်လှုပ်ရှားသင့်လဲ။

ဖြေ- မလေးရှားနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး ဒေါက်တာဆိုင်ဖူဒင်ရဲ့ မြန်မာစစ်ကောင်စီကို အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအဖြစ် အသိအမှတ်မပြုဘူးဆိုတဲ့ ရပ်တည်ချက်က ရှင်းလင်းပြတ်သားပါတယ်။ စစ်ကောင်ဆီနဲ့ အဆက်ဖြတ်ရုံတင်မကပါဘူး။ အာဆီယံဘက်က အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့လည်း ပါဝင်ပါတယ်။ အာဆီယံနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အစည်းအဝေးပွဲက မကြာခင်စတင်တော့မှာပါ။ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးလည်’ တက်ရောက်ပါမယ်။ အဲဒါ အာဆီယနိုင်ငံတွေ အတူတကွ အရေးယူဆောင်ရွက်ရမယ့် အချိန်ပါပဲ။ ရဲရဲတင်းတင်း သတ္တိရှိရှိနဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေ ကမ္ဘာပြည်သူတွေအပေါ် တာဝန်သိသိ တာဝန်ယူမှုရှိရှိ အရေးယူဆောင်ရွက်ရပါမယ်။ ယူကရိန်းပြည်သူတွေအတွက် နိုင်ငံတကာက အရေးယူဆောင်ရွက်ပေးကြသလိုပါပဲ။

NUG က ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ခုခံကာကွယ်ခွင့်ကို တောင်းဆိုထားတာပါ။ မြန်မာပြည်သူတွေရဲ့တောင်းဆိုမှုတွေ NUG ကိုယ်စားလှယ်တွေရဲ့တောင်းဆိုမှုတွေကို ဖြည့်ဆည်းပေးရပါမယ်။ ယူကရိန်း သမ္မတရဲ့ တောင်းဆိုမှုကို အမေရိကန်နဲ့ နိုင်ငံတကာက ဖြည့်ဆည်းပေးကြသလိုမျိုးပါ။

မေး- နောက်ဆုံးမေးခွန်းပါ။ လောလောဆယ် မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ စိတ်မကောင်းဖြစ်ရ စိတ်ခံစားနေကြရတဲ့ အခြေအနေရှိတယ်။ ကွက်မျက်ခံရသူတွေရဲ့ မိသားစုဝင်တွေအပြင် စစ်ကြောရေးမှာ အသက်သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ ဒီမိုကရေစီရေးလှုပ်ရှားသူတွေရဲ့ မိသားစုဝင်တွေ သောင်းနဲ့ချီပြီး အကျဉ်းချခံထားရသူတွေရဲ့ မိသားစုဝင်တွေ၊ သန်းနဲ့ချီတဲ့ စစ်ဘေးရှောင်ပြည်သူတွေ တက္ကသိုလ်ကျောင်းတက်နေရမယ့်အချိန်မှာ တောထဲရောက်ပြီးခုခံစစ်ကို ဆင်နွှဲနေကြရတဲ့လူငယ်တွေ ဆင်းရဲဒုက္ခတွေခံစားနေရတဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေအားလုံးအတွက် ဘယ်လိုနှုတ်ဆက်စကားပြောချင်ပါသလဲ။

ဖြေ- ကျမ ချစ်ခင်ရတဲ့ မြန်မာပြည်က ညီအစ်ကိုမောင်နှမတွေအားလုံးရှင် ကိုယ်ပဲရှိတယ်၊ ဘယ်သူမှမရှိကြဘူးလို့ မခံစားပါနဲ့။ မြန်မာပြည်သူတွေ နာကျင်ခံစားနေရတာကို ရှင်တို့လိုပဲ ငြိမ်းချမ်းရေးလိုလားသူတွေအားလုံးက မျှဝေခံစားနေကြရပါတယ်။ ဒါ့အပြင် လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အာဆီယံလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များအဖွဲ့ဝင်တယောက်အနေနဲ့ ဒီလိုရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေ ရပ်ဆိုင်းသွားဖို့ ကျမတို့အကောင်းဆုံးကြိုးစားပေးပါ့မယ်။

ဂျပန်ဟာစစ်ကောင်စီကို ထောက်ပံ့မှုတွေ ရပ်ဆိုင်းရပါမယ်။ NUG ကိုထောက်ခံအားပေးတဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဖြစ်ဖို့ ပြောင်းလဲရပါမယ်။ သြစတြေးလျနိုင်ငံဟာ (လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖေါက်သူ အစိုးရတွေကိုချမှတ်တဲ့ ) magnitsky law ကိုအသုံးပြုပြီး ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေကျူးလွန်တဲ့ အဆင့်မြင့် စစ်ကောင်စီအရာရှိတွေကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် အရေးယူရပါမယ်။ သန်းနဲ့ချီတဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေ နာကျင်ခံစားနေရတာကို ပြေလျော့ဖို့ နိုင်ငံစုံညှိနှိုင်းဆောင်ရွက် အရေးယူမှုရှိမှပဲ အခုလိုသတ်ဖြတ်မှုတွေ အမြန်ရပ်ဆိုင်းစေနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။