ျမန္မာစကားအသံုးအႏႈန္းတခုျဖစ္ေသာ “တရားဥပေဒ” ႏွင့္ပတ္သက္၍ ဖြင့္ဆိုရာတြင္ “တရား” ႏွင့္ “ဥပေဒ” သည္ အစဥ္တြဲစပ္ေနအပ္သည္  သို ့မွသာ အနက္အဓိပၸာယ္ျပည့္စံုမည္ဟု တခ်ိဳ ့က ယူဆသည္။ ထိုအယူအဆရွိသူမ်ားအတြက္ “တရားေသာဥပေဒ” “ မတရားေသာဥပေဒ” ဟူေသာ အသံုးအႏႈန္းသည္ အျငင္းပြားစရာ ျဖစ္ေနလိမ့္မည္။ ဥပေဒ ဟူသည္ တရားမွ်တမႈကို ေဖာ္ေဆာင္ေသာအရာ ျဖစ္သျဖင့္ မတရားေသာဥပေဒ ဟူသည့္အသံုးအႏႈန္းမွာ သူ႔ဖာသာ ဆန့္က်င္ (Self-contradictary) ေနေၾကာင္း၊ “ဥပေဒ” ဟူေသာ ေ၀ါဟာရကို ဖ်က္လိုဖ်က္ဆီးလုပ္ျခင္းသာျဖစ္ေၾကာင္း ေ၀ဖန္ေပလိမ့္မည္။ ထိုသူမ်ားအတြက္ ပါေမာကၡေဒါက္တာျမင့္ဇံ၏ “စိန္႔ေသာမတ္စ္ အကြင္းနပ္စ္ရဲ႕ တရားတဲ့ ဥပေဒႏွင့္ မတရားတဲ့ ဥပေဒဆိုင္ရာ ဒႆနကို တေစ့တေစာင္းေလ့လာခ်က္” စာအုပ္သည္ စိတ္၀င္စားစရာ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ “Aquinas အလိုအရ  Lex Human ဆိုတဲ့ “လူလုပ္ဥပေဒ” ေတြဟာ တရားတဲ့ဥပေဒ၊ သို့မဟုတ္ မတရားတဲ့ ဥပေဒေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တရားတဲ့ဥပေဒဆိုတာ Aquinas အလိုအရ (၁) လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြက္ အမွန္တကယ္လိုအပ္တဲ့ ဥပေဒျဖစ္ရမယ္။ (၂) ဥပေဒကို ျပဳလုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္၊ အဖြဲ႔အစည္းက ျပဳလုပ္ျပ႒ာန္းတဲ့ ဥပေဒ ျဖစ္ရမယ္။ (၃) လူ့ကိုယ္က်င့္တရား မေဖာက္ဖ်က္ေစရန္၊ လူ႔ကိုယ္က်င့္တရား ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ ျမွင့္တင္ရန္ ဦးတည္တဲ့၊ အက်ိဳးဆက္ရွိတဲ့ ( virtuous)  ဥပေဒ ျဖစ္ရမယ္လို ႔ယဘုယ်အားျဖင့္ ေဖာ္ျပပါတယ္။ ( စာမ်က္ႏွာ ၂၇)” “ဒီလိုဆိုရင္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြက္ အမွန္တကယ္ မလိုအပ္တဲ့  (ကိုယ္က်င့္တရားအျမင္အရ) ဥပေဒကို ျပ႒ာန္းလုပ္ပိုင္ခြင့္မရွိတဲ့၊ လူ႔ကိုယ္က်င့္တရားကို ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ျမွင့္တင္ရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္မရွိတဲ့ လူ႔ဥပေဒမ်ားရဲ ့အေနအထားဟာ Aquinas သေဘာအရ “တကယ့္” ဥပေဒလား၊ ဥပေဒ မဟုတ္ဘူးလား ဆိုတာကိုေတာ့ က်ေနာ့္ ဖတ္ရႈသံုးသပ္ခ်က္အရ (အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့သလိုပဲ) အနည္းငယ္သာ (အႏွစ္သာရအားျဖင့္) ကြဲျပားတဲ့ သေဘာထားႏွစ္ရပ္ကို ထုတ္ႏုတ္ယူႏိုင္ပါတယ္။ (စာမ်က္ႏွာ ၂၈) ” “ပထမနဲ႔ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ အက်ံဳး၀င္တဲ့ သေဘာထားကေတာ့ မတရားတဲ့ “လူလုပ္” ဥပေဒေတြဟာ သဘာ၀တရားဥပေဒနဲ႔ မညီညြတ္ရင္ ဥပေဒကို (လံုးလံုး) မဟုတ္ဘူး။ (Unjust laws are no laws at all ) ဆိုတဲ့ သေဘာထားအျမင္ပါပဲ ( စာမ်က္ႏွာ ၂၈) ” “ဒုတိယသေဘာထားကေတာ့ လူလုပ္ဥပေဒေတြဟာ အမည္နာမအားျဖင့္ (ဗုဒၶဘာသာစကားကို ငွားရမ္း အသံုးျပဳရရင္) (သတိ - ေလ်ာက္ပတ္တဲ့ ငွားရမ္းမႈ လို႔ မေရးပါ) “ပညတ္” သေဘာအားျဖင့္ (ေတာ့) ဥပေဒျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဥပေဒရဲ႕ အႏွစ္သာရကို ေက်ပ်က္ေစတဲ့၊  ေလာ္လီေဖာက္ျပားမႈေတြ ဖံုးလႊမ္းေနတဲ့ “ဥပေဒ” ေတြ (perversions of law) လို ့ ဆိုပါတယ္။ အမည္နာမအားျဖင့္ “ဥပေဒ” ေတြ ျဖစ္ေပမယ့္ အႏွစ္သာရသေဘာအားျဖင့္ ဥပေဒ “သရုပ္” ကို (ေယာင္) ေဆာင္ေနတဲ့ ဥပေဒကို ေဖာက္ျပားေစမႈမ်ားသာ ျဖစ္တယ္လို ႔ဆိုပါတယ္။ ( စာမ်က္ႏွာ ၂၈၊ ၂၉ ) ” ပါေမာကၡေဒါက္တာျမင့္ဇံက အကြင္းနပ္စ္၏ ဥပေဒဆိုင္ရာ သေဘာထားအျမင္ကို ဖြင့္ဆိုျပရင္း စဥ္းစားစရာမ်ားကို ထည့္သြင္းထားပါသည္။ ဥပမာ “ေက်းကြ်န္ျပဳမႈကို ခြင့္ျပဳသည့္ ဥပေဒမ်ားသည္ မတရားေသာ ဥပေဒမ်ား ျဖစ္သည္ဟု အကြင္းနပ္စ္က ရႈတ္ခ်ခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့ေသာအခ်က္”။ သို႔ေသာ္ ယင္းအခ်က္ကို ေဖာ္ျပျခင္းမွာ “ေ၀ဖန္”သည့္သေဘာမဟုတ္ဘဲ “စဥ္းစားေတြးဆ” ရန္အတြက္သာ ျဖစ္သည္ဟု ေရးထားသည္။ ေခတ္စနစ္၏ လႊမ္းမိုးမႈကို မလြန္ဆန္ႏိုင္ခဲ့ေသာ ပညာရွင္တေယာက္အား  နားလည္မႈေပးသည္သေဘာ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္မည္။ စိန္႔ေသာမတ္စ္အကြင္းနပ္စ္ (Saint Thomas Aquinas  1224/25 - 1274) သည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၏ အထြတ္အထိပ္ဘြဲ႔ထူးျဖစ္ေသာ Saint ဘြဲ႔ကို ရရွိသူျဖစ္ရာ သူ၏ ဖြင့္ဆိုခ်က္မ်ားသည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာႏွင့္ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ျဖစ္မည္ကိုကား သံသယရွိစရာ မလိုေပ။ ထိုေၾကာင့္ အကြင္းနပ္စ္၏ အျမင္တြင္ တရားေသာဥပေဒဟူသည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာလႊမ္းမိုးေသာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ တည္တံ့ခိုင္မာေရးႏွင့္ ဆက္စပ္ေနပါမည္။ ထို့ျပင္ အကြင္းနပ္စ္သည္ ေက်းကြ်န္စနစ္ ထြန္းကားေနေသာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း  ျမင့္မားေသာေနရာကို ရယူထားသူလည္း ျဖစ္သျဖင့္ ေက်းကြ်န္စနစ္ႏွင့္ ဆန္႔က်င္ေသာ အယူအဆမ်ားကို သူ၏ ဒႆနတြင္ မေတြ႔ရျခင္းမွာလည္း စင္စစ္ သဘာ၀က်ပါသည္။ အကြင္းနပ္စ္သည္ ကားလ္မတ္စ္ (Karl Marx) ကဲ့သို႔ ေခတ္ကို ေျပာင္းလဲလိုသည့္ ဒႆနဆရာ မဟုတ္ဘဲ သူ႔ေခတ္သူ႔စနစ္ကို ခိုင္မာေအာင္ပံ့ပိုးလိုေသာ ဘာသာေရးဒႆန ဆရာမွ်သာဟု ဆိုႏိုင္သည္။ ယင္းအခ်က္ကို ေထာက္ျပေနေသာ အယူအဆကိုလည္း ေဒါက္တာျမင့္ဇံ၏ ေရးသားခ်က္တြင္ ေတြ႔ရသည္။ “Aquinas ဟာ တရားတဲ့ဥပေဒနဲ႔ မတရားတဲ့ဥပေဒကို ခြဲျခားဖို႔ စံမ်ားကို သတ္မွတ္ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့အျပင္ မတရားတဲ့ဥပေဒရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ ( Nature and Characteristics of Unjust Laws) ႏွင့္ အဲဒီ မတရားတဲ့ ဥပေဒကို လိုက္နာသင့္ မလိုက္နာသင့္ ဆိုတဲ့ စဥ္းစားစရာ “ျပႆနာ” (ျပင္သစ္ဘာသာ စကားနဲ႔ problematique) (သတိ - problematic အဂၤလိပ္ဘာသာစကား မဟုတ္) ဟာ သီးျခားစီ ျဖစ္ေၾကာင္း မိန္႔မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ ျပန္ေကာက္ရရင္ Aquinas က မတရားတဲ့ ဥပေဒတခ်ိဳ႕(စင္စစ္အားျဖင့္ အမ်ားစုကိုေတာင္) လိုက္နာသင့္ရင္ လိုက္နာရမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ( စာမ်က္ႏွာ ၃၉ ) ” “ရွင္းေနတာကေတာ့ Aquinas အလိုအရ တရားတဲ့ဥပေဒတိုင္းကို ပုဂၢိဳလ္တဦးခ်င္း/ “ျပည္သူ” ေတြအေနနဲ႔ လိုက္နာရမယ္ေပါ့။ မတရားတဲ့ဥပေဒေတြကိုေရာ ပုဂၢိဳလ္တဦးခ်င္း သို့မဟုတ္ အမ်ားျပည္သူ/ ႏိုင္ငံသားေတြအေနနဲ ့ လိုက္နာရမလား။ ဒီအေမးျပႆနာကို Aquinas က ေျဖဆိုရာမွာ “မတရားတဲ့ ဥပေဒ” ေတြဟာ မတရားပင္ မတရားေသာ္လည္း ယင္းမတရားတဲ့ ဥပေဒကို မလိုက္နာ၊ ဖီဆန္ျခင္းအားျဖင့္ လူပုဂၢိဳလ္တဦးခ်င္းစီမွာ၊ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ ဗရုတ္သုတ္ချဖစ္၊ ေက်ာ္မေကာင္းၾကားမေကာင္းေအာင္ သတင္းဆိုး၊ အေျခအေနဆိုး (Scandals) ျဖစ္ေစမယ္ဆိုရင္ အဲဒီမတရားတဲ့ ဥပေဒေတြကို မဖီဆန္ မေဖာက္ဖ်က္သင့္ဘူး၊ လိုက္နာသင့္တယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။ ( စာမ်က္ႏွာ ၄၀)” ေဒါက္တာျမင့္ဇံက Aquinas ၏ အယူအဆကို ရႈေထာင့္ ၂ မ်ိဳးျဖင့္ ျပန္လည္ သံုးသပ္ျပထားသည္။ ပထမရႈေထာင့္က  ခ်ိန္ခြင္လွ်ာထိုးၿပီးသံုးသပ္မႈ ( Balancing Perspective ) ဟု ဆိုသည္။ “မတရားတဲ့ဥပေဒကို လိုက္နာျခင္း သို႔မဟုတ္ မလိုက္နာျခင္းကို “အေလး” ကို “ခ်ိန္ခြင္”မွာ “ခ်ိန္” ၾကည့္သလို မတရားတဲ့ဥပေဒကို လိုက္နာျခင္းရဲ ့ေကာင္းက်ိဳးနဲ ့ဆိုးက်ိဳးကို “ခ်ိန္” ၾကည့္ၿပီး မလိုက္နာျခင္းရဲ ့ ဆိုးက်ိဳးေတြဟာ လိုက္နာျခင္းရဲ ့ ဆိုးက်ိဳးေတြထက္ ပိုေမာက္၊ လြန္ကဲေနမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ (ရုပ္တု ကိုးကြယ္ျခင္းကို အတင္းအက်ပ္ျပဳလုပ္ေစသည့္ ဥပေဒမ်ိဳးကဲ့သို႔ေသာ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ေတြရဲ႕ ေသာ့ခ်က္ယံုၾကည္မႈကို တိုက္ရိုက္ခ်ိဳးေဖာက္ေသာ မတရားဥပေဒမ်ိဳးမွ အပ) မတရားတဲ့ဥပေဒကို “ မခ်စ္ေသာ္လည္း” လိုက္နာၾကေပေတာ့။ သင္တို႔ရဲ႕ “လိပ္ျပာ” စိတ္ႏွလံုးကိုေတာ့ ဒီမတရားတဲ့ ဥပေဒေတြဟာ ဖံုးလႊမ္းခ်ဳပ္ကိုင္ထားႏိုင္ျခင္း မရွိေပဘူးဆိုတဲ့ (ခ်င့္) “ခ်ိန္” ၿပီး ေကာင္းက်ိဳးဆိုးလဒ္ေတြကုိ “ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ” ထိုးၾကည့္ၿပီး ဆံုးျဖတ္မႈလို ့သံုးသပ္ႏိုင္ပါတယ္။ (စာမ်က္ႏွာ ၄၄၊ ၄၅)” “ေနာက္တနည္း သံုးသပ္ႏိုင္တာကေတာ့ Slippery Slope ” လို႔ ဆိုတဲ့ “ေလ်ာ့ဆင္း၊ ေလ်ာ့ရဲ” ၿပီး ဥပေဒအနည္းစု သို႔မဟုတ္ အခ်ိဳ႕ကိုသာမကဘဲ ဥပေဒအမ်ားစုကိုပဲ ပုဂၢိဳလ္တဦးခ်င္းက ပုဂၢလိကဓိဌာန္က်စြာနဲ႔ “မတရားတဲ့ဥပေဒ” ေတြ ဆိုၿပီး “၀ရုန္းသုန္းကား” (ေပါက္လႊတ္ပဲစား) သတ္မွတ္ကာ ဒီဥပေဒဟာ မတရား၊ ဒါေၾကာင့္ ငါတို႔မလိုက္နာဘူး ဆိုၿပီး ဥပေဒမဲ့အျဖစ္ကို (Lawlessness) ကို ေလွ်ာဆင္းက်ေရာက္မယ့္အႏၱရာယ္” ကို ေရွာင္ဖယ္ဖို႔ Aquinas ဟာ သူ႔ရဲ ့ မတရားတဲ့ ဥပေဒေတြကို လိုက္နာသင့္ရင္ လိုက္နာရမယ္ဆိုတဲ့ မိန္႔မွတ္ခ်က္ကို ျပဳခဲ့ေလသလားပဲ။ (စာမ်က္ႏွာ ၄၆)” ေဒါက္တာျမင့္ဇံ၏ စာအုပ္တြင္ စဥ္းစားစရာျပႆနာမ်ားအျဖစ္ “သမိုင္းျဖစ္ရပ္” တခ်ိဳ ့ကို တင္ျပထားသည္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ လြတ္လပ္ေရး ေခါင္းေဆာင္ မဟတၱမဂႏၵီ ႏွင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၏ လူ႔အခြင့္အေရး ေခါင္းေဆာင္ မာတင္လူသာကင္းဂ်ဴနီယာ တို႔၏ မတရားေသာဥပေဒအေပၚ အာခံဖီဆန္မႈမ်ားသည္ မွန္သလား မွားသလား၊ အကြင္းနပ္စ္ ထက္ ေရွးက်ေသာေခတ္က ေအသင္ၿမိဳ႔ျပႏိုင္ငံတြင္ ေပၚခဲ့သည့္ ဂရိဒႆနဆရာ ေဆာ့ခရတၱိ၏အမႈတြင္ မတရားေသာ ဥပေဒျဖင့္ ေသဒဏ္ေပးမႈကို လက္ခံခဲ့ျခင္းသည္ မွန္သလား မွားသလား၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာလာ အယူအဆႏွင့္ ဆန္႔က်င္ ေသြဖည္ခဲ့ေသာ ဘရူႏိုကို ေသဒဏ္ေပးခဲ့သည့္ ဥပေဒသည္ တရားသလား သို႔ မဟုတ္ မတရားသလား၊ စသည္ျဖင့္။ အကြင္းနပ္စ္ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ေဒါက္တာျမင့္ဇံက ေကာက္ခ်က္ခ်ရာတြင္ “ ၂၀ ရာစုႏွစ္ အတြင္းက မတရားတဲ့ဥပေဒေတြကို ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ဖီဆန္ဆန္႔က်င္ခဲ့တဲ့ မဟတၱမဂႏၵီႀကီးႏွင့္ မာတင္လူသာကင္း ဂ်ဴနီယာတို႔ရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈေတြကို အနည္းဆံုးေတာ့ (သမၼာက်မ္းစာပါ အေရးအသားကို ကိုးကားသံုးစြဲရရင္) ကမၻာေျမႀကီးကေန ရႈျမင္သံုးသပ္ခြင့္မရတဲ့ Aquinas ဟာလည္း “ အေသ ေစာ” လွပါရဲ ့။ ( စာ မ်က္ႏွာ ၅၅) ” ဟု ေရးသားထားသည္။ ေဒါက္တာျမင့္ဇံက ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ  တင္ဇာေမာ္ႏိုင္အမႈ (၁၉၅၀) ႏွင့္ ေဆာ္ဒီအာေရ ဗီးယားႏိုင္ငံတြင္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ကားေမာင္းျခင္းကို တားျမစ္သည့္ဥပေဒကို စဥ္းစားစရာအျဖစ္ တို႔ကနန္း ဆိတ္ကနန္း တင္ျပထားသည္။ (လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း သံုးဆယ္၀န္းက်င္ကာလတြင္ NLD ေခါင္းေဆာင္မ်ားက “မတရားတဲ့ အမိန္႔အာဏာဟူသမွ် တာ၀န္အရ ဖီဆန္ၾက”  ဟု ေႂကြးေၾကာ္ကာ စစ္အစိုးရအား ဆန္႔က်င္ခဲ့သည့္အျဖစ္ကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ တင္ျပထားျခင္း မရွိသည္မွာ ယခုစာအုပ္၏ လိုအပ္ခ်က္ႀကီးတခု ျဖစ္သည္။) မည္သို႔ဆုိေစ ဥပေဒဆိုင္ရာ ဒႆန ျပႆနာမ်ားကို ဉာဏ္ကစားခ်င္သူတို႔အတြက္ ေဒါက္တာျမင့္ဇံ၏ စာအုပ္သည္ “ႏိႈးဆြမႈ” တခု ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ။ ေမာင္သာမည (စာညႊန္း - ပါေမာကၡေဒါက္တာျမင့္ဇံ၏ စိန္႔ေသာမတ္စ္အကြင္းနပ္စ္ ရဲ႕ တရားတဲ့ ဥပေဒႏွင့္ မတရားတဲ့ ဥပေဒဆိုင္ရာ ဒႆနကို တေစ့တေစာင္း ေလ့လာခ်က္)