“အမ်ိဳးသမီးေတြ ႏိုင္ငံေရးက႑ေတြမွာ ပါဝင္လာဖုိ႔ အားေပးတဲ့ဆႏၵနဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ရွိေနရင္ေတာ့  အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းက ကိုတာစနစ္ပါပဲ” လူ႔အခြင့္အေရး တက္ႂကြေဆာင္ရြက္သူလည္းျဖစ္ၿပီး ခ်င္းတိုးတက္ေရးပါတီရဲ႕ အတြင္းေရးမႉး အဖြဲ႔ဝင္ျဖစ္တဲ့ ခ်ယ္ရီဇာေဟာင္က ေျပာလိုက္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ႐ိုးရာအစဥ္အလာ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဥပေဒေတြ၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးက႑ေတြမွာ ပိုမိုပါဝင္လာေစဖို႔ အဟန္႔အတားေတြ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ နယ္ပယ္အသီးသီးေတြမွာ ပါဝင္လာဖုိ႔ဆိုတာ ကိုတာစနစ္ ထားရွိဖုိ႔ အေရးအႀကီးဆံုး ျဖစ္တယ္လို႔ အမ်ိဳးသမီးအေရး ေဆာင္ရြက္ေနသူေတြ အစဥ္တစိုက္ ေတာင္းဆုိလာခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏုိင္ငံေတာ္အတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကေတာ့ ကိုတာစနစ္ကို လက္မခံေၾကာင္းနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးက႑မွာ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ကိုတာ (ခဲြတမ္းစနစ္) အရ ထည့္သြင္းျခင္းထက္ အရည္အေသြး ျမင့္မားေအာင္ ျပဳလုပ္ၿပီး ထည့္သြင္းဖြဲ႔စည္းဖုိ႔ ပိုလုိလားတယ္လို႔ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖဲြ႔ခ်ဳပ္၊ ဗဟုိအမ်ိဳးသမီးေရးရာေကာ္မတီ ဥကၠ႒ ေဒါက္တာေမဝင္းျမင့္က ဆုိလိုက္ပါတယ္။ ေဒါက္တာေမဝင္းျမင့္က “ကိုတာစနစ္ကို အန္တီတို႔ လက္မခံဘူး။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္လည္း လက္မခံဘူး။ အမ်ိဳးသမီးေတြ အရည္အခ်င္း (skill) ျမင့္ရင္  ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္း မကဘူး။ ၆၀ ရာခုိင္ႏႈန္းလည္း ရတယ္” လုိ႔ ေျပာပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္မွာ အမ်ိဳးသမီး ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ပါဝင္ရမယ္ဆုိၿပီး သတ္မွတ္ထားေပမယ့္ အမ်ိဳးသမီးေတြ ႏုိင္ငံေရး စိတ္ဝင္စားမႈ ရွိလာၿပီး ထူးခြၽန္ထက္ျမက္စြာ ေဆာင္ရြက္လာႏုိင္ပါက သတ္မွတ္ထားတဲ့ ရာခုိင္ႏႈန္းသာမက ၆၀ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိလည္း လက္ခံသြားမယ္လို႔ ေဒါက္တာေမဝင္းျမင့္က ဆုိပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြ “ကိုတာစနစ္” ကို ဘာေၾကာင့္ ေတာင္းဆုိၾကလဲ။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူတုိင္းနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ကိစၥျဖစ္ၿပီး လူတုိင္းပါဝင္ဖုိ႔၊ ဝင္လုပ္ဖို႔ တာဝန္ရွိတယ္လို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က အစဥ္တစိုက္ ေျပာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြအေနနဲ႔ သူတုိ႔လုပ္အား၊ ကြၽမ္းက်င္မႈ၊ အစြမ္းအစေတြကို အသံုးျပဳၿပီး ကိုယ့္ႏုိင္ငံအေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္ေရး၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးေတြမွာ ပါဝင္လုပ္ေဆာင္သင့္တယ္လို႔ ခံယူလာၾကတာလည္း ရွိပါတယ္။ လက္ရွိမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြ နယ္ပယ္ေပါင္းစံုမွာ ပါဝင္လာဖုိ႔ ျမႇင့္တင္ေပးတဲ့စနစ္ မထြက္ေပၚလာေသးေပမယ့္ ကိုတာစနစ္က အေကာင္းဆံုးျဖစ္ၿပီး အသုိင္းအဝိုင္း ေနာက္ခံရွိတဲ့၊ ေနရာနဲ႔ နာမည္တခုလည္း ရွိေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ ႏုိင္ငံေရးနယ္ပယ္ကို ဝင္ေရာက္လာဖို႔  အခက္အခဲ သိပ္မရွိေပမယ့္ ေအာက္ေျခက ႀကိဳးစားလာတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ ေတာင္းဆုိေနရတာ ျဖစ္တယ္လို႔လည္း ခ်ယ္ရီဇာေဟာင္က ေျပာပါတယ္။ “သုညကေန စလာတဲ့၊ ကိုယ့္အတြက္ ဘာမွ မရွိထားတဲ့၊ သန္းေပါင္းမ်ားစြာထဲက အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ က်မတို႔က ေျပာေနတာပါ။ ေရွ႕ေရာက္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေျပာဆုိေနတာ မဟုတ္ဘူး။ ရြာေတြ ၿမိဳ႕ငယ္ေတြ မဖြံ႔ၿဖိဳးေသးတဲ့ေဒသက အမ်ိဳးသမီးေတြ အမ်ားႀကီး က်န္ပါေသးတယ္။ ဒီလူေတြအတြက္ က်မတို႔ လမ္းဖြင့္ေပးရမယ္။ သူတို႔အတြက္ အေကာင္းဆံုးက ကိုတာစနစ္ပါပဲ” လို႔လည္း ခ်ယ္ရီဇာေဟာင္က ထပ္ေလာင္းေျပာျပပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံရဲ႕ အေရးကိစၥေတြမွာ အနည္းဆံုးအဆင့္အေနနဲ႔ ဘယ္ေလာက္ ပါဝင္ရမယ္ဆိုတဲ့ မူဝါဒေတြ ခ်မွတ္ထားၿပီး ႀကိဳးပမ္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္မွသာ အမ်ဳိးသမီးေတြ ပိုၿပီး ပါလာမယ္လို႔ ယံုၾကည္လို႔ အခ်ဳိးက်ပါဝင္ဖို႔ကို တုိက္တြန္းေနရျခင္း ျဖစ္တယ္လုိ႔ Salween ျပည္သူ႔ေရးရာ မူဝါဒေလ့လာေရးအဖြဲ႔ ဒုတိယညႊန္ၾကားေရးမႉး ယိင္းေလာဝ္ကလည္း ေျပာဆုိလိုက္ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အမ်ိဳးသမီးဦးေရရဲ႕ ၃၄ ဒသမ ၂ ရာခုိင္ႏႈန္းနဲ႔ အမ်ိဳးသားလူဦးေရရဲ႕ ၂၅ ဒသမ ၇ ရာခုိင္ႏႈန္းတို႔ အထက္တန္းပညာေရးကို ၿပီးေျမာက္ခဲ့ၿပီး ဘြဲ႔ႀကိဳသင္တန္းအဆင့္ ပညာရွိလူဦးေရ စုစုေပါင္း ၆၅ ဒသမ ၂ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ မဟာဘြဲ႔အဆင့္ စုစုေပါင္း ၈၀ ဒသမ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းနဲ႔ ပါရဂူဘြဲ႔အဆင့္ စုစုေပါင္း ၈၀ ဒသမ ၈ ရာခုိင္ႏႈန္းတုိ႔ဟာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ျဖစ္ၾကတယ္လို႔ ကမာၻ႔ကုလသမဂၢ ပညာေရး သိပၸံနည္းပညာနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ အဖြဲ႔အစည္း (UNESO) ရဲ႕ စစ္တမ္း အခ်က္အလက္အရ သိရပါတယ္။ စစ္တမ္းရဲ႕ ကိန္းဂဏန္း ရလဒ္ေတြကို ၾကည့္ရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံက အမ်ိဳးသမီး ပညာတတ္ လူဦးေရဟာ အမ်ိဳးသားေတြထက္ ပိုမိုမ်ားျပားေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ႏိုင္ငံရဲ႕ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းေတြအတြက္ လူသားအရင္းအျမစ္ေတြ လုိအပ္ေနပါတယ္။ ဒီလုိအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးႏုိင္မယ့္ ပညာတတ္ အမ်ိဳးသမီးေတြ အမ်ားအျပားရွိရက္နဲ႔ ႏုိင္ငံေရးမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါဝင္မႈ နည္းေနတာဟာ ေမြးခြန္းထုတ္စရာျဖစ္တယ္လို႔ ယခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလမွာ Salween Institute for Public Policy နဲ႔ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (ျမန္မာႏုိင္ငံ) တို႔ ပူးေပါင္းထုတ္ေဝထားေသာ က်ား၊ မ တန္းတူေရး ျမႇင့္တင္ျခင္းဆုိင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာမ်ား စာတမ္းမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒီလို ကိန္းဂဏန္းေတြ အခ်က္အလက္ေတြကို ၾကည့္ရင္ ပညာတတ္၊ အရည္အခ်င္းရွိၿပီး က႑စံုမွာ ကြၽမ္းက်င္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ရွိေနေပမယ့္ ဦးေဆာင္မႈက႑မွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါဝင္လာျခင္း မရွိေသးတာ စဥ္းစားစရာ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ယိင္းေလာဝ္က ေျပာပါတယ္။ “လက္ေတြ႔မွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ အဟန္႔အတားေတြ မ်ားစြာရွိေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ကိုတာစနစ္က အဲဒီလို အဟန္႔အတားေတြကို ေက်ာ္ျဖတ္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ အေထာက္အကူျပဳေစတဲ့ နည္းစနစ္၊ နည္းနာတရပ္ ျဖစ္ပါတယ္” လို႔လည္း ယိင္းေလာဝ္က ဆုိပါတယ္။ ကိုတာစနစ္ကို စနစ္တက် ေလ့လာၿပီး တစိုက္မတ္မတ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္သြားမယ္ဆိုရင္ ပညာတတ္အမ်ဳိးသမီးေတြ၊ ကြၽမ္းက်င္မႈရွိတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြ၊ ကိုယ့္ႏိုင္ငံနဲ႔ ကိုယ့္လူမ်ဳိးအတြက္ အက်ဳိးျပဳလုပ္ငန္းေတြ ပိုမိုပါဝင္လုပ္ေဆာင္သြားႏုိင္မယ္လို႔လည္း ယိင္းေလာဝ္က ေထာက္ျပ ေျပာဆုိလိုက္ပါတယ္။ ကုိတာ (ခြဲတမ္းစနစ္) ကုိ အရည္အခ်င္းရွိေပမယ့္ ပါဝင္ခြင့္ရဖုိ႔ ခက္ခဲေနေသးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ဝင္လုိ႔ရမယ့္ ေနရာ (space) တခုကုိ ဖန္တီးေပးႏုိင္ေအာင္ ယာယီ အထူးလုပ္ေဆာင္ခ်က္ (temporary special measurement ) အျဖစ္ ကာလတခုအထိေတာ့ လုိအပ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္လို႔ မေမစံပယ္ျဖဴက ေျပာပါတယ္။ “ကုိတာမရွိရင္ အရည္အခ်င္းျပည့္ဝတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါဝင္ခြင့္ ရခ်င္ေပမယ့္ အေရအတြက္မ်ားမ်ား ပါလာဖုိ႔ ထင္သေလာက္ မလြယ္ကူပါဘူး” လို႔လည္း မေမစံပယ္ျဖဴက  ေထာက္ျပ ေျပာဆုိပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အရည္အခ်င္းျပည့္ဝတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ အမ်ားႀကီးရွိေပမယ့္ ထိပ္သီးေနရာေတြ၊ နယ္ပယ္အသီးသီးမွာ ေနရာေပးျခင္း မခံရဘူးလို႔ အမ်ဳိးသမီးေရး တက္ႂကြသူေတြက ေျပာဆိုေနၾကတာပါ။ ႏိုင္ငံေရးစင္ျမင့္မွာ ေခတ္အဆက္ဆက္ အမ်ိဳးသားေတြ ႀကီးစိုးေနရာယူထားၿပီး အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါဝင္လုိ႔မရေအာင္ ေခတ္ေနာက္က်တဲ့ ဥပေဒေတြ၊ ေရွး႐ုိးစြဲ ဓေလ့ထံုးတမ္းေတြ၊ ဘာသာေရးနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈစံႏႈန္းေတြကလည္း ကန္႔သတ္တားဆီးေနတယ္လို႔ အမ်ိဳးသမီးအေရး တက္ႂကြသူေတြက ေျပာၾကပါတယ္။ “အမ်ိဳးသမီးေတြ အရည္အခ်င္းျပည့္ဝဖို႔ အရင္လုပ္ၾကဦးဆုိတဲ့ စဥ္းစားမႈက ေရွး႐ုိးဆန္တဲ့ သမား႐ိုးက် တန္းတူညီမၽွမႈ သေဘာတရား ျဖစ္ေနတယ္” လို႔ မေမစံပယ္ျဖဴက ေျပာပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီး ယိင္းေလာဝ္က “အမ်ဳိးသမီးေတြ အရည္အခ်င္းမရွိလို႔ မပါဘူးလို႔ ယူဆတယ္ဆိုရင္ အရင္က ပါခဲ့တဲ့သူေတြ၊ အခုလက္ရွိ ပါေနတဲ့လူေတြအားလံုးက အရည္အခ်င္းရွိလို႔ ပါလာတာလို႔ ယူဆတာနဲ႔ တူေနပါတယ္” လုိ႔ ဆုိျပန္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္က အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အိမ္ထဲမွာေနၿပီး ထမင္း ဟင္းခ်က္တဲ့ အလုပ္တခုတည္း လုပ္ကိုင္ေနတာ မဟုတ္ဘဲ စီမံခန္႔ခြဲမႈေတြ အမ်ားႀကီး လုပ္ကိုင္ေနၾကသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အရည္အခ်င္းကိုယ္စီ ရွိၾကပါတယ္လို႔ ခ်ယ္ရီဇာေဟာင္ကလည္း ထပ္ေလာင္းေျပာပါတယ္။ “အမ်ိဳးသမီးေတြကို ႏုိင္ငံေရးလုပ္ငန္းေတြ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေတြမွာ ဘယ္လုိႏိုင္ငံအတြက္ အသံုးျပဳမလဲလို႔ စဥ္းစားရင္ သူတုိ႔ ပါဝင္လာႏုိင္တဲ့ နည္းလမ္းက ကုိတာစနစ္ပဲ” လို႔ ခ်ယ္ရီဇာေဟာင္က မွတ္ခ်က္ျပဳလုိက္ပါတယ္။ ကမာၻ႔ႏုိင္ငံေတြရဲ႕ ထက္ဝက္ေက်ာ္က ကိုတာစနစ္အမ်ဳိးမ်ဳိးကို က်င့္သံုးၿပီး၊ တခ်ိဳ႕ႏုိင္ငံေတြမွာ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒထဲမွာ ျပ႒ာန္းက်င့္သံုးတာရွိသလို တခိ်ဳ႕က လႊတ္ေတာ္ေတြကေန ဥပေဒျပဳ ျပ႒ာန္းၿပီးေတာ့ က်င့္သံုးတာရွိၿပီး ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအေနနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ သေဘာဆႏၵအေလ်ာက္ မူဝါဒေတြ ခ်မွတ္က်င့္သံုးတာေတြလည္း ရွိပါတယ္လို႔ ယိင္းေလာဝ္က  ဆက္ေျပာပါတယ္။ International IDEA က ျပဳစုထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြအရ ကိုတာစနစ္ကို ဥပေဒျပဳ ျပ႒ာန္းၿပီး က်င့္သံုးေနတဲ့ ႏုိင္ငံေပါင္း ၂၆ ႏုိင္ငံမွာ ပ်မ္းမၽွအားျဖင့္ အမ်ဳိးသမီးႏိုင္ငံေရးပါဝင္မႈ ၂၃ ဒသမ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းရွိတယ္လိ႔ု ဆိုပါတယ္။ အျမင့္ဆံုးႏုိင္ငံေတြကေတာ့ Rwanda (ရဝမ္ဒါ) ႏိုင္ငံ ၆၃ ဒသမ ၈ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ Nicaragua (နီကာရာဂြာ) ႏုိင္ငံ ၄၅ ဒသမ ၇ ရာခုိင္ႏႈန္းနဲ႔ Senegal (ဆီနီဂယ္လ္) ႏုိင္ငံ ၄၁ ဒသမ ၈  ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။ ကိုတာစနစ္ကို ရာသက္ပန္ သုံးစြဲဖုိ႔မဟုတ္ဘဲ အမ်ိဳးသမီးပါဝင္မႈ အားေကာင္းလာၿပီး အမ်ိဳးသားေတြနဲ႔ တန္းတူညီမၽွ ျဖစ္လာရင္ ကိုတာစနစ္ကို ျပန္လည္သံုးသပ္ႏုိင္တယ္လို႔ အမ်ဳိးသမီး အဖဲြ႔အစည္းေတြက တညီတညြတ္တည္း ေျပာဆိုၾကပါတယ္။ နန္းဆုိင္ႏြမ္ (hiburma.net ဝက္ဘ္ဆုိက္မွ ျပန္လည္ေဖာ္ျပသည္။)