“ငယ္ငယ္က စာသင္ခန္းထဲမွာ က်မရဲ႕ရင္သားကို ဆရာတေယာက္က မထိတထိနဲ႔ကိုင္တာ ခံရဖူးတယ္။  ဆရာ ဆုိေတာ့ ျပန္မေျပာရဲဘူး။ ေၾကာက္ခဲ့တယ္” မႏၱေလးၿမိဳ႕က ေဒၚစႏၵာက အတိတ္ကအေၾကာင္းေတြကို  ျပန္ေျပာျပေနတာပါ။ အခုခ်ိန္မွာ အသက္ (၄၀) အရြယ္ကို ေရာက္ေနၿပီျဖစ္တဲ့ ေဒၚစႏၵာဟာ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ (၆) တန္း ေက်ာင္းသူေလးတေယာက္ျဖစ္ၿပီး အေဆာင္မွာ စာသင္ၾကားေပးတဲ့ဆရာက မိမိရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အား ကိုင္တြယ္ခဲ့တာကို ျပန္ေျပာေနျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ “အဲဒီတုန္းက ရွက္လည္းရွက္တယ္။ ဘယ္သူ႔ကိုမွ မေျပာျပရဲဘူး။ ဆရာကိုလည္း ေၾကာက္ရတယ္” လို႔ ေဒၚစႏၵာက သူခံစားခဲ့ရတာကို ျပန္ေျပာျပပါတယ္။ မိဘေတြကလည္း သားသမီးစကားကို မယံုၾကည္လို႔ အေဆာင္မွာ ျဖစ္ပ်က္တဲ့ကိစၥကို ျပန္ေျပာျပတဲ့အခါမွာ အေဆာင္မွာ မေနခ်င္လို႔ေျပာေနတာလို႔ ထင္ခဲ့တယ္လို႔ သူက ဆက္ေျပာပါတယ္။ မိန္းကေလးတေယာက္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ကို အမ်ိဳးသားတေယာက္က ကိုင္တြယ္တာဟာ ျပစ္မႈေျမာက္ၿပီး တုိင္ၾကားႏုိင္တယ္ဆိုတာကို သူတို႔ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္မွာ ေသခ်ာမသိရွိခဲ့ၾကပါဘူး။ လက္ရွိမွာ ဆယ္ေက်ာ္သက္ေတြ အမ်ားဆံုးေနထိုင္ၾကတဲ့ ပုဂၢလိကအေဆာင္ေတြမွာ  ဆရာေတြက မိန္းကေလးငယ္ေတြကို ထိကပါးရိကပါးလုပ္တာ၊ ခႏၶာကိုယ္ကို ထိေတြ႔ကိုင္တြယ္တာေတြ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ မံုရြာၿမိဳ႕  Justice House ရဲ႕ ေျပာေရးဆုိခြင့္ရွိသူ ကိုေက်ာ္သူရိန္ထြန္းက ေျပာျပပါတယ္။ “က်ေနာ္တုိ႔ ပုဂၢလိကအေဆာင္ေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးေတြ၊ ကေလးအခြင့္အေရးေတြ သြားေဟာေျပာရင္ အမ်ားဆံုး ႀကံဳရၾကားရတာကေတာ့ မိန္းကေလးငယ္ေတြရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ျဖစ္တဲ့ တင္ေတြ၊ ရင္ေတြကို ဆရာေတြက ကိုင္တြယ္တယ္လို႔ ကေလးေတြက ေျပာျပပါတယ္” လုိ႔  သူက ေျပာပါတယ္။ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္နဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ ဥပေဒေတြ၊ ဆယ္ေက်ာ္သက္ မိန္းကေလးေတြအေနနဲ႔ မိမိခႏၶာကိုယ္ကို ကိုင္တြယ္ထိပါးလာရင္ ၿငိမ္မေနဘဲ တိုင္ၾကားရမယ္ဆိုတာကို ဦးစားေပးေဟာေျပာေနရတယ္လို႔လည္း ကုိေက်ာ္ သူရိန္ထြန္းက ေျပာပါတယ္။ “က်မငယ္ငယ္တုန္းက မိန္းကေလးျဖစ္လို႔ အိမ္ထဲကေန အိမ္ျပင္မထြက္ရဘူး။ လူႀကီးေတြ မပါရင္ အျပင္ေပးမထြက္ဘူး။ ေယာက်္ားေလးေတြ စတာေနာက္တာ၊ မေတာ္တေရာ္ေတြ လုပ္ျပတာမ်ဳိးရွိရင္လည္း ကိုယ္အေနအထိုင္မတတ္လို႔ဆိုၿပီး အ႐ုိက္ခံရတယ္” လုိ႔ (၁၈) ႏွစ္အရြယ္ ပထမႏွစ္ ဓာတုေဗဒတက္ေနတဲ့ မက်ဴးလစ္က အတိတ္က အျဖစ္အပ်က္ကို ေျပာပါတယ္။ လမ္းမွာ ေယာက်္ားေလးေတြရဲ႕ စေနာက္တာ ခံရလို႔ အိမ္ကိုျပန္တုိင္တဲ့အခါ မိန္းကေလးေတြ အသံုးမက်လို႔ အေနအထုိင္မတတ္လို႔ အခုလိုလုပ္တာခံရတာလို႔ တထစ္ခ်စြပ္စြဲေျပာဆုိတာ ခံရတယ္လို႔လည္း မက်ဴးလစ္က ေျပာပါတယ္။ “အရင္ကဆုိ လူၾကားထဲ မတုိးရဲဘူး။ ပတ္ဝန္းက်င္ စေနာက္ရင္လည္း ဒီအတုိင္း ၿငိမ္ခံတယ္။ ျပန္မေျပာရဲဘူး” လို႔ မက်ဴးလစ္က  ေျပာျပပါတယ္။ မက်ဴးလစ္ဟာ ဆယ္ေက်ာ္သက္နဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး၊ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးသင္တန္းေတြကို တက္ေရာက္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ေျပာင္းလဲလာခဲ့ပါတယ္။ “သင္တန္းေတြတက္ၿပီးေတာ့ ကိုယ့္ကို မဟုတ္တာေတြ စေနာက္လာရင္ ကိုယ္ဘယ္လုိျပန္ၿပီး တုံ႔ျပန္လုိ႔ရမလဲဆုိတာ သိလာတယ္။ အမွားအမွန္လည္း ခြဲျခားတတ္လာတယ္။ တခုခုျဖစ္ရင္ ရွက္စရာမဟုတ္ဘူး၊ ျပန္ေျပာရမယ္ဆိုတာေတြ သိလာပါတယ္” လို႔လည္း သူမက ေျပာျပပါတယ္။ စူးစမ္းမႈရွိၿပီး စမ္းသပ္ခ်င္တဲ့အရြယ္ျဖစ္တဲ့ ဆယ္ေက်ာ္သက္မိန္းကေလးေတြအတြက္ လူ႔အခြင့္အေရး အသိပညာေပးမႈေတြ အားနည္းေနဆဲျဖစ္တယ္လို႔ အမ်ိဳးသမီးအေရး ေဆာင္ရြက္ေနသူေတြက ေျပာဆုိလုိက္ပါတယ္။ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ဆိုတာ ထိလြယ္ရွလြယ္တဲ့ အရြယ္ေတြျဖစ္သလို  ဆယ္ေက်ာ္သက္ အရြယ္ေတြကို ပစ္မွတ္ထားၿပီး ေစာ္ကားဖို႔၊ က်ဴးလြန္ဖို႔  အခြင့္ေကာင္းယူခ်င္သူေတြလည္း မနည္းလွပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဆယ္ေက်ာ္သက္ မိန္းကေလးေတြဟာ သူတို႔အရြယ္မွာ ရင္ဆိုင္ရတဲ့ မတရားမႈေတြ၊ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိပါးမႈ၊ ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို ဘယ္လုိကာကြယ္သင့္သလဲ၊ ဘယ္လိုတုံ႔ျပန္ရမလဲဆုိတာ သိလို႔လိုအပ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ငယ္စဥ္ကေလးဘဝကတည္းက မိသားစုအသိုင္းအဝန္းထဲမွာလည္း ခြဲျခားဆက္ဆံခံရသလို လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြလည္း မသိမသာျပဳက်င့္ခံေနၾကရတယ္လို႔ ဆယ္ေက်ာ္သက္ရြယ္ အမ်ိဳးသမီးေတြကို သင္တန္းေပးေနတဲ့ ျမန္မာ့အမ်ဳိးသမီးသမဂၢ (BWU) မွ ဇူးပဒုမၸာက ေျပာျပပါတယ္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈနည္းတဲ့ေဒသေတြမွာ ဆယ္ေက်ာ္သက္မိန္းကေလးေတြရဲ့ဘဝက အဖက္ဖက္မွာ ပညာေပးဖုိ႔ လိုအပ္ေနျပီး ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ က်န္းမာေရး၊ အမ်ဳိးသမီးအခြင့္အေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရးေတြကို ပိုၿပီးေတာ့ အသိေပးဖုိ႔လုိ အပ္တယ္လို႔  စြမ္းရည္ျမွင့္တင္ေရးတာ၀န္ခံ ဇူးပဒုမၸာက ေျပာလိုက္တာပါ။ “ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ကေတာ့ အရွက္တရားေတြႀကီးတယ္။ ေျပာရဲဆုိရဲမရွိၾကဘူး။ မိသားစုထဲမွာလည္း ေနရာမေပးမႈေတြ၊ သမီးမိန္းကေလးမို႔ အခြင့္အေရးမေပးမႈေတြေၾကာင့္ အလုိလိုေနရင္း ေၾကာက္စိတ္ေတြမ်ားေနတာ ေတြ႔ရတယ္” လို႔  ဇူးပဒုမၸာက ဆုိပါတယ္။ ဆယ္ေက်ာ္သက္ရြယ္ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အနာဂတ္ရဲ႕လူငယ္ေတြျဖစ္လာမွာမို႔ အခုအခ်ိန္ကစၿပီး အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ အျခားအခြင့္အေရးပုိင္းဆုိင္ရာေတြ သိနားလည္ထားသင့္တယ္လို႔ သူမက ဆက္လက္ေျပာပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ ကေလးသူငယ္ေတြကို လူ႔အခြင့္အေရးဆုိင္ရာ သင္တန္းေပးေနတဲ့ Justice House (တရားဥပေဒ စိုးမုိးေရးနဲ႔ တရားမွ်တမႈစီမံခ်က္) မွ  ကိုေက်ာ္သူရိန္ထြန္းက “နယ္ေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြေရာ၊ ကေလးသူငယ္ေတြပါ သူတို႔နဲ႔ဆုိင္တဲ့ ဥပေဒေတြကို မသိၾကဘူး။ မိန္းကေလးတေယာက္ကို ေယာက်္ားေလးတေယာက္က ႏႈတ္နဲ႔ က်ဴးလြန္တာ  ျပစ္မႈေျမာက္တယ္ဆိုတာ သူတုိ႔မသိၾကဘူး။ စတာေနာက္တာလို႔ ယူဆၾကတယ္” လို႔ ေျပာပါတယ္။ “အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ ကေလးသူငယ္ အခြင့္အေရးေတြက မသိတဲ့သူအမ်ားႀကီးရွိေသးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပိုၿပီးလုပ္ေပးသင့္တယ္” လုိ႔လည္း ကိုေက်ာ္သူရိန္ထြန္းက ဆုိပါတယ္။ စာသင္ေက်ာင္းေတြမွာ ကေလးသူငယ္အခြင့္အေရး သြားေရာက္ေဟာေျပာမႈေတြ ျပဳလုပ္တဲ့အခါမွာ ကေလးေတြက ဆရာေတြ ရွိေနရင္ စကားသိပ္မေျပာၾကဘူးလို႔လည္း သူက ဆက္လက္ေျပာျပပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး သင္႐ုိးညႊန္းတမ္း လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ေက်ာင္းသင္႐ုိးညႊန္းတမ္းမွာ ထည့္သြင္းသင္ၾကားေပးဖုိ႔ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြက ေတာင္းဆုိထားေပမယ့္ လက္ရွိအခ်ိန္ထိေတာ့ ထည့္သြင္းျခင္း မရွိေသးပါဘူး။ ေက်ာင္းပညာေရးသင္ရိုးညြန္းတမ္းေတြမွာ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအရာေတြအျပင္ ဆယ္ေက်ာ္သက္ရြယ္ အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ပညာေပးမႈေတြကိုလည္း အသက္အရြယ္အပိုင္းအျခားအလုိက္  ထည့္ေပးသင့္တယ္လို႔ လူ႔အခြင့္အေရးတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြက ေျပာဆုိၾကပါတယ္။ “အသက္ (၁၁) ႏွစ္အရြယ္ကစ လူ႔အခြင့္အေရးေခါင္းစဥ္ႀကီးနဲ႔ မဟုတ္ရင္ေတာင္မွ လူ႔အခြင့္အေရး ေဝါဟာရေတြ လူအခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္ ေလးစားမႈရွိေစတဲ့၊ လူသားခ်င္း ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ မျပဳေစတဲ့၊ ဘာသာေရးအေပၚ အေျခခံၿပီး မခြဲျခားသင့္တာေတြ ထည့္သြင္းသင္ၾကားေပးသင့္ပါတယ္” လုိ႔ ဇူးပဒုမၸာက ဆုိပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီး ကိုေက်ာ္သူရိန္ထြန္းကလည္း “သင္႐ုိးညႊန္းတမ္းမွာထည့္ၿပီး သင္ၾကားရင္ အသက္အရြယ္ အပိုင္းအျခားအလိုက္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈေတြ ေလ်ာ့နည္းလာမယ္။ အခ်င္းခ်င္းၾကားမွာ ပိုသင့္ျမတ္လာၿပီး အျပန္အလွန္ ေလးစားတတ္လာမယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္” လုိ႔  ဆိုပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးဆုိတာ ဆယ္ေက်ာ္သက္အမ်ိဳးသမီးေတြတင္ နားလည္ဖို႔မဟုတ္ဘဲ ျမန္မာျပည္မွာ ဆယ္ေက်ာ္သက္ အမ်ိဳးသားေရာ အမ်ိဳးသမီးပါ လူ႔အခြင့္အေရးကို စသင္လုိ႔ ရတဲ့အရြယ္ သင္ေပးဖို႔လိုၿပီး ဒီအရြယ္ေတြကို သင္ၾကားေပးတာက ပိုၿပီးထိေရာက္တယ္လို႔ လူ႔အခြင့္အေရးပညာေပးမႈေတြျပဳလုပ္ေနတဲ့  ညီမွ်ျခင္း(ျမန္မာ) မွ စီမံကိန္းတာဝန္ခံ ကိုေနလင္းထုိက္ကလည္း ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ မိန္းကေလးေတြသာမက အရြယ္ေရာက္အမ်ိဳးသမီးေတြပါ ကိုယ့္အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ခံရတာေတြကို မေျပာရဲၾကဘဲ က်ဴးလြန္ခံရသူကိုသာ အျပစ္ျမင္တတ္တဲ့ လူမႈအသိုင္းအဝန္းတခုလံုးကိုလည္း ပညာေပးမႈေတြ အမ်ားႀကီးျပဳလုပ္ရပါဦးမယ္လို႔ ကိုေနလင္းထုိက္က ဆက္လက္ေျပာဆုိ လိုက္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြအေပၚ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္တာ သိရရင္ ဒါေတြကို ထိေရာက္တဲ့ ကာကြယ္ေပးမႈေတြရွိဖို႔ ယႏၱရားေတြလည္း အေရးႀကီးပါတယ္လို႔ လူ႔အခြင့္အေရး ေဆာင္ရြက္သူေနေတြက ေဝဖန္ေထာက္ျပလိုက္ပါတယ္။ ငယ္ရြယ္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြအေပၚ လိင္ပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြမ်ားေနတဲ့အတြက္ အဲဒီလိုလိင္ပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ၊ ထိကပါးရိကပါး လုပ္မႈေတြ ႀကံဳေတြ႔လာရင္ ဘယ္လိုတားဆီးကာကြယ္ရမလဲဆုိတဲ့ အသိပညာေပးမႈေတြနဲ႔ အေထာက္အကူျပဳအစီအစဥ္ေတြ စနစ္တက် လုပ္ေဆာင္ထားေပးသင့္ပါတယ္လို႔ ဆယ္ေက်ာ္သက္ အမ်ိဳးသမီး မက်ဴးလစ္ကလည္း ဆက္လက္ေျပာဆုိပါတယ္။ “က်မငယ္ငယ္တုန္းက ႀကံဳေတြခဲ့ရတာကို ဒီေခတ္ကေလးေတြ ဆက္မျဖစ္ေစခ်င္ေတာ့ဘူး။  ျဖစ္လာရင္ ဘယ္လုိ ကာကြယ္ရမယ္၊ ဘယ္လုိတုိင္ၾကားလုိ႔ ရတယ္ဆုိတာ သိထားဖုိ႔လုိအပ္တယ္။ ေနာက္မိဘေတြကလည္း ကေလးေတြေျပာတာကို ေသခ်ာဂ႐ုစိုက္နားေထာင္ေပးဖို႔၊ အေလးထားဖို႔ ေတာင္းဆိုခ်င္တယ္” လို႔ ေဒၚစႏၵာကလည္း ေျပာလိုက္ပါတယ္။ ဆယ္ေက်ာ္သက္ရြယ္ လူ႔အခြင့္အေရးပညာေပးမႈေတြဟာ မိန္းကေလးေတြအတြက္သာမက ေယာက္်ားေလးငယ္ေတြအတြက္ပါ လိုအပ္ေနတာပါ။ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ ေယာက်္ားေလးေတြအေပၚမွာလည္း လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိပါးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြျဖစ္ေနတာကို ဒီေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ ဆရာေတြရဲ႕ က်ဴးလြန္မႈ၊ အလုပ္ရွင္ေတြရဲ႕ က်ဴးလြန္မႈ၊ ဘာသာေရးဆိုင္ရာပုဂိၢဳလ္ေတြရဲ႕ က်ဴးလြန္မႈေတြအျဖစ္ ၾကားသိ ေတြ႔ျမင္လာၾကရၿပီလုိ႔ လူ႔အခြင့္အေရးပညာေပးတဲ့အလုပ္ေတြ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ သင္တန္းဆရာ/မေတြကလည္း အခိုင္အမာေျပာၾကားလာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ (ယခုေဆာင္းပါးကို http://hiburma.net/ ဝက္ဘ္ဆုိက္မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။)