လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈ စြပ္စြဲခ်က္ေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး သက္ေသအေထာက္အထား အခုိင္အမာရွိရင္ ေဖာက္ဖ်က္က်ဴးလြန္သူေတြကို  တရားဥပေဒအရ အေရးယူသြားမယ္လို႔ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ ျမန္မာသံအမတ္ႀကီး  ဦးေဟာက္ဒိုစြမ္းက ေျပာပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္က ထြက္ေျပးသြားတဲ့ မြတ္ဆလင္အမ်ဳိးသမီးေတြအေပၚ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ရွိခဲ့တယ္ဆိုၿပီး ဒီဇင္ဘာ ၁၂ ရက္က က်င္းပတဲ့ ကုလသမဂၢ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီ အစည္းအေဝးမွာ ေျပာၾကားခဲ့တဲ့အေပၚ ျမန္မာသံအမတ္က ျပန္လည္တု႔ံျပန္လုိက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ ျမန္မာသံအမတ္ႀကီး ဦးေဟာက္ဒိုစြမ္းက “လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္တာေတြကို ျမန္မာအစိုးရက ခြင့္လႊတ္မွာမဟုတ္ဘူးဆိုတာ ျမန္မာအစိုးရက အေလးထား ေျပာၿပီးသားပါ။ သက္ေသအေထာက္အထား အခုိင္အမာရွိရင္ ေဖာက္ဖ်က္က်ဴးလြန္သူေတြကို တရားဥပေဒေၾကာင္းအရ အေရးယူသြားမွာပါ” လို႔ ေျပာပါတယ္။ ကုလသမဂၢ အတြင္းေရးမႉးခ်ဳပ္ရဲ႕ ပဋိပကၡတြင္း လိင္အၾကမ္းဖက္မႈဆိုင္ရာ အထူးကိုယ္စားလွယ္ မစၥ ပါရာမီလာပတ္တန္ကေတာ့ ႏိုဝင္ဘာ ၅ ရက္ကေန ၁၃ ရက္ထိ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံက ဒုကၡသည္စခန္းကို သြားေရာက္ခဲ့တဲ့ ခရီးစဥ္မွာ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ရင္နာစရာအေကာင္းဆံုး ဆိုးဆိုးရြားရြား လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ရက္စက္မႈေတြ က်ဴးလြန္ခဲ့တာ ေတြ႔ခဲ့ရတယ္လုိ႔ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီမွာ ရွင္းလင္းေျပာသြားပါတယ္။ သူေတြ႔ဆံု စကားေျပာခဲ့တဲ့ အမ်ဳိးသမီးနဲ႔ မိန္းကေလးေတြတိုင္းဟာ အဓမၼျပဳက်င့္တာ၊  အုပ္စုဖြဲ႔ အဓမၼျပဳက်င့္တာ၊ မုဒိမ္းက်င့္သတ္ျဖတ္ခံရတာ၊ လူျမင္ကြင္းမွာ အဝတ္အစား ခၽြတ္ထားၿပီး အရွက္ရေအာင္လုပ္တာ၊ စစ္တပ္အခ်ဳပ္ခန္းမွာ လိင္ကၽြန္အျဖစ္ ဆက္ဆံခံရတာေတြ အပါအဝင္ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြကို ကိုယ္တိုင္ခံရတာ ဒါမွမဟုတ္ မ်က္ျမင္သိခဲ့ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ လြတ္ေျမာက္လာတဲ့ အမ်ဳိးသမီးတေယာက္ဆိုရင္ ၄၅ ရက္ၾကာ ဖမ္းဆီးခံရစဥ္မွာ အႀကိမ္ႀကိမ္ အဓမၼျပဳက်င့္ခံခဲ့ရတယ္။ ဒါေတြဟာ ႏိုင္ငံတကာ လူသားခ်င္းစာနာမႈနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး ဥပေဒေတြကို ေဖာက္ဖ်က္ေနတယ္။ အျပစ္က်ဴးလြန္သူေတြကို အေရးယူဖို႔ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီကို ေတာင္းဆိုသြားပါတယ္။ ျမန္မာသံအမတ္ႀကီးကေတာ့ ေမာင္ေတာမွာ ARSA ရဲ႕ ၾသဂုတ္ ၂၅ ရက္ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္လာတဲ့ လူသားခ်င္းစာနာမႈအေရး၊ လံုၿခံဳေရးနဲ႔ လူမႈစီးပြားကိစၥေတြေျပာတာ မေတြ႔ရတဲ့အေၾကာင္း၊ စက္တင္ဘာ ၅ ရက္ကတည္းက အၾကမ္းဖက္သမားေတြနဲ႔ တိုက္ခိုက္မႈ မရွိေတာ့ဘဲ စစ္တပ္ေတြလည္း ေဒသတြင္းက ျပန္႐ုပ္သြားၿပီျဖစ္တဲ့အေၾကာင္းနဲ႔ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး၊ ေရရွည္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ လံုၿခံဳေရးအတြက္ ရခုိင္ျပည္နယ္မွာ ရဲတပ္ဖြဲ႔က အင္အားေတာင့္တင္းဖို႔လိုတယ္၊ ေဒသခံရဲေတြကို သင္တန္းေပးဖို႔ ဂ်ပန္က သေဘာတူထားၿပီးျဖစ္တယ္လို႔လည္း ေျပာသြားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ၾကက္ေျခနီအဖြဲ႔ အာဆီယံနဲ႔ WFP တို႔ အပါအဝင္ ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး လူသားခ်င္းစာနာမႈ အကူအညီေပးေရးလုပ္ငန္းေတြ ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ အေျခအေနေတြ၊ ျမန္မာ-ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံ သေဘာတူညီခ်က္အရ ဒုကၡသည္ေတြ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး စတင္ေဆာင္ရြက္မယ့္ အေျခအေန၊ ျမန္မာဘက္က ဟိႏၵဴဒုကၡသည္ ၅၀၀ ကို အရင္ဆံုးျပန္ေခၚဖို႔ ပန္ၾကားထားေပမယ့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္က ပထမအသုတ္မွာ မြတ္ဆလင္ေတြကို ထည့္သြင္း ျပန္ပုိ႔ခ်င္ေနတယ္လို႔လည္း ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္က ရွင္းလင္းေျပာပါတယ္။ ကုလသမဂၢရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ လက္ေထာက္အတြင္းေရးမႉးခ်ဳပ္ ဂ်က္ဖရီဖလ္တ္မန္းကေတာ့ ဒုကၡသည္ေတြ ေနရပ္ျပန္ပို႔ရာမွာ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး အားထုတ္ဖို႔၊ အခ်ိန္သတ္မွတ္ခ်က္ထားဖို႔၊ မူလေနရာျဖစ္ဖို႔၊ ဒုကၡသည္စခန္း ဒါမွမဟုတ္ ယာယီေနရာ မျဖစ္ေစဖုိ႔၊ လြတ္လပ္စြာ သြားလာခြင့္ျပဳဖို႔၊ ျပန္လာဖို႔အတြက္ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြဟာ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ဟာမ်ဳိးျဖစ္ဖို႔၊ ဒုကၡသည္ျပန္ပို႔ေရးကိစၥမွာ ကုလသမဂၢ ဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာ မဟာမင္းႀကီး႐ုံးရဲ႕ အခန္းက႑ အေရးႀကီးတဲ့အေၾကာင္းေတြ ေျပာသြားပါတယ္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝန္းအေနနဲ႔ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံတို႔ အၾကား အႀကံေတြေပးသင့္ေပမယ့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ျပႆနာဟာ ဘာသာေရးနဲ႔ သမိုင္းေနာက္ခံ အေျခအေနေၾကာင့္ တညတည္းနဲ႔ အေျဖမရႏိုင္ဘူး၊ ေရတိုမွာ သက္သာရာရဖို႔ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြဟာ ေရရွည္မွာ အဆိုးဘက္ကို အႏုတ္လကၡဏာေဆာင္တဲ့ သက္ေရာက္မႈေတြ ျဖစ္ေစမွာကို သတိျပဳဖို႔ ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ႐ႈတ္ခ်ၿပီး မြတ္ဆလင္ေတြအေပၚ လူမ်ဳိးသုဥ္းသတ္ျဖတ္မႈ စြပ္စြဲခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြ ျဖစ္လာမွာကို ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႔ အေရးႀကီးတယ္လို႔ ႐ုရွားႏိုင္ငံက သတိေပးေျပာၾကားလိုက္ၿပီး ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံခ်စ္ၾကည္ေရးက ပထဆံုး အေရးႀကီးတဲ့အေၾကာင္း ဒီအေျခအေနေတြ ျဖစ္ရတာဟာ အရင္ ကုိလိုနီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာလို႔ ေျပာပါတယ္။ လက္ရွိ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီ အလွည့္က်ဥကၠ႒အျဖစ္ တာဝန္ယူထားတဲ့ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံကေတာ့ လူသားခ်င္းစာနာမႈ အကူအညီေတြ ေပးခြင့္ျပဳေရး တိုးတက္ေအာင္ ျမန္မာအစိုးရရဲ႕ လတ္တေလာ အားထုတ္ႀကဳိးပမ္းမႈေတြကို ႀကဳိဆိုတဲ့အေၾကာင္း၊ ေျမျပင္မွာ အေျခအေနေတြ တိုးတက္ဖို႔ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံစလံုးကို ထပ္ၿပီး ေထာက္ပံ့ကူညီဖို႔ အသင့္ရွိတဲ့အေၾကာင္း ႏိုင္ငံတကာအသုိင္းအဝန္းက ေရရွည္အေျဖရွာႏိုင္ေအာင္ ျမန္မာရဲ႕ အားထုတ္မႈေတြကို ဆက္လက္ အားေပးေထာက္ခံဖုိ႔ ေျပာပါတယ္။ ဒီအစည္းအေဝးမွာ ယူေက၊ အေမရိကန္၊ ဆြီဒင္၊ အီတလီ၊ ျပင္သစ္၊ အီဂ်စ္၊ ကာဇက္စတန္၊ အီသီယိုးပီးယား၊ ယူကရိန္း၊ ဘိုလီးဗီးယား၊ ဥ႐ုေဂြးနဲ႔ ဆီနီေဂါႏိုင္ငံေတြကလည္း သေဘာထားေတြ ရွင္းလင္းေျပာၾကားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီအစည္းအေဝးဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရခိုင္ျပည္နယ္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏိုဝင္ဘာ ၆ ရက္က လံုၿခံဳေရးေကာင္စီမွာ အစည္းအေဝးက်င္းပၿပီး ဥကၠ႒ရဲ႕ ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္ၿပီးေနာက္ ရက္ေပါင္း ၃၀ အၾကာမွာ အေျခအေနေတြ တိုးတက္မႈရွိမရွိ ေနာက္ဆက္တြဲ ထပ္မံေဆြးေႏြးၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။