ျမန္မာျပည္ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥေတြကို ျပည္ပမွာ အႏွစ္ ၂၀ ေက်ာ္ေလာက္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ခဲ့၊ အခုလက္ရွိ ျမန္မာျပည္တြင္း ဝင္ၿပီးေတာ့ Equality Myanmar ရဲ႕ ဒါ႐ိုက္တာလည္းျဖစ္တဲ့ ဦးေအာင္မ်ဳိးမင္းရဲ႕ အႏွစ္ ၂၀ ေက်ာ္ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥေတြ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့ အေတြ႔အႀကံဳေတြ၊ အခု ျမန္မာျပည္မွာ ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္ေနခ်ိန္၊ အစိုးရအေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ေနခ်ိန္၊ ဒီမိုကေရစီအစိုးရ ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္ ျမန္မာျပည္ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေန ဘယ္အေျခအေန ျဖစ္ေနလဲဆိုတာ ဒီဗြီဘီက ေတြ႔ဆုံေမးျမန္းထားပါတယ္။ ေမး - ကုိေအာင္မ်ဳိးမင္း၊ က်ေနာ္တို႔ ၂၀၁၄ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္ေလာက္က အစိုးရ မေျပာင္းေသးတဲ့အခ်ိန္ ဒီဗီြဘီနဲ႔ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္းတခုမွာ ေျပာခဲ့တာ ရွိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္က အေျခအေနေပါ့ေနာ္၊ လူ႔အခြင့္အေရး အဆိုးဘက္ကေန အေကာင္းဘက္ကို ဦးတည္ေနတယ္လို႔ ေျပာခဲ့တာ ရွိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အခုလက္ရိွအေျခအေန ဘယ္ေလာက္အထိ ေရွ႕ခရီးသြားေနၿပီလဲ။ ဒါမွမဟုတ္ ေနာက္ျပန္မ်ား ဆုတ္သြားသလား။ ေျဖ - က်ေနာ္တို႔ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ အရင္ ေျပာခဲ့သလိုေပါ့ေနာ္။ အရင္တုန္းက အရမ္းဆိုးဝါးခဲ့တဲ့ ကာလတခုကို ျဖတ္သန္းခဲ့ေတာ့ အခုလိုမ်ဳိး အရင္အစိုးရလက္ထက္မွာ တခ်ဳိ႕ေသာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြက ရွိလာခဲ့တဲ့အတြက္ အေပါင္းလကၡဏာေဆာင္လာၿပီလို႔ က်ေနာ္ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ အခုလက္ရွိ အစိုးရအေနနဲ႔ ေျပာမယ္ဆုိရင္ေတာ့ အေပါင္းလကၡဏာေဆာင္ေသာ အေျခအေနေတာ့ ေရာက္ေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႕ေသာကိစၥေတြမွာ ေရွ႕ဆက္တိုးဖို႔အတြက္ အခက္အခဲေတြ ဆက္လက္ရွိေနတုန္းပဲဆိုတဲ့ အေၾကာင္းအရာေလးေတြ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ ေမး - တခ်ဳိ႕ကိစၥဆိုတာ ဘယ္လိုကိစၥမ်ဳိးလဲ။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့။ ပထမဦးဆံုး က်ေနာ္ ေျပာခ်င္တာက ျပည္တြင္းပဋိပကၡ ကိစၥတခုပါ။ အရင္တုန္းကလည္း ျဖစ္ခဲ့တယ္။ အခုလည္း ဆက္လက္ျဖစ္ေနတယ္။ အခု ျပည္တြင္းမွာ ျပည္တြင္းစစ္လို႔ေတာင္ ေခၚလို႔ရတဲ့ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡေတြက အမွန္ဆို ခ်ဳပ္ၿငိမ္းသင့္ၿပီ။ ဒီအစိုးရလက္ထက္မွာ ဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးမႈေတြ၊ ႀကိဳးပမ္းမႈေတြ က်ေနာ္ အသိအမွတ္ျပဳတယ္၊ ႀကိဳဆိုတယ္။ က်ေနာ္ အသိအမွတ္ျပဳသလိုပဲ လူထုက ေမွ်ာ္လင့္ေတာင့္တမႈေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြလည္း အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘာျဖစ္ေနလဲဆိုေတာ့ တဘက္မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိစၥကို သြားေနသည့္တိုင္ေအာင္ တကယ့္ေျမျပင္မွာဆိုရင္ တိုက္ပဲြေတြျဖစ္ေနျခင္းကိစၥက အားလံုးအသိပါပဲ။ အဲဒီေတာ့ တိုက္ပဲြျဖစ္ေနျခင္းကိစၥေၾကာင့္ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥကို သံုးသပ္မယ္ဆိုရင္ အျပစ္မဲ့ျပည္သူေတြ ေသဆံုးတာေတြ၊ ေက်းလက္ေတာရြာမွာ ရွိတဲ့သူေတြ တခါတေလ ဖမ္းဆီးႏွိပ္စက္ခံရတာေတြ ရွိေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ တဘက္မွာ ႀကိဳးပမ္းမႈကို ေရွ႕ကိုသြားေပမယ့္ တကယ္ လူ႔အခြင့္အေရးအရ သြားႏိုင္သေလာက္ သြားသင့္သေလာက္ မသြားႏိုင္ဘဲ တိုက္ပဲြေတြ ျဖစ္ေနျခင္းက က်ေနာ္တို႔ ပထမဦးဆုံး သြားခ်င္ေပမယ့္ တိုးလို႔မရတဲ့ အေျခအေနတခုလို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ေမး - ဒါကေတာ့ ျပည္တြင္းစစ္ ပဋိပကၡေတြမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ နမူနာတခုကို ေျပာတာေပါ့ေနာ္။ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့မွ ေျပာၾကမယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံတကာ ေဆာင္းပါးရွင္ေတြ ေဝဖန္တာလည္း ရွိပါတယ္။ ျပည္တြင္းေဆာင္းပါးရွင္ေတြ ေဝဖန္တာလည္း ရွိပါတယ္။ ဒီကိစၥမွာ ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ေနတယ္။ စစ္တပ္က တဘက္၊ အစိုးရက တဘက္ ဆိုတာမ်ဳိး ျဖစ္ေနတယ္။ ဆိုလိုတာက အစိုးရကိုယ္တိုင္က စစ္တပ္အေပၚမွာ လႊမ္းမိုးႏိုင္တဲ့အာဏာ မရွိဘူးဆိုေတာ့ တိုက္ပဲြေတြ ဆက္ျဖစ္တယ္။ ခုနက ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္း ေျပာသလိုမ်ဳိး အရပ္သားေတြ ထိခိုက္တာေတြ ၾကားရတာမ်ဳိး ရွိတယ္ေပါ့။ တျခား ဘယ္လိုနည္းလမ္းမ်ဳိးနဲ႔ သြားၿပီး ဒီလိုကိစၥေတြ၊ အရပ္သားေတြ ထိခိုက္တယ္၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မလဲ။ ေျဖ - အဲဒီေတာ့ ခုနကလို စစ္ပဲြေတြျဖစ္ၿပီဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔က အစိုးရတရပ္ပဲ ေအာ္ေနလို႔ မရဘူးဗ်။ တကယ့္ကို တိုက္ပဲြေတြ ဆင္ႏဲႊေနတဲ့ တပ္မေတာ္ေတြကလည္း ဒီစစ္ကို တားဆီးခ်င္တဲ့ဟာမ်ဳိး၊ ေနာက္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲဖို႔အတြက္ လိုအပ္သလို လက္နက္ကိုင္အဖဲြ႔အစည္းေတြကလည္း ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ တကယ့္ကို ရပ္စဲဖို႔အတြက္ နည္းလမ္းရွာဖို႔လိုတယ္။ အခုဟာက ခုနက ေျပာသလိုပဲ။ က်ေနာ္တို႔မွာ ျပည္တြင္းစစ္ကိစၥ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡ ေျပာမယ္ဆိုရင္ အစိုးရကသတ္သတ္၊ တပ္ကသတ္သတ္ ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီအေျခအေနႀကီးကိုယ္တိုင္က သိပ္ၿပီးေတာ့ ပံုစံမက်တဲ့အရာမ်ဳိး ျဖစ္ေနတယ္ဗ်။ အမွန္ဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔က ဒီကိစၥမွာ ပါဝင္ပတ္သက္တဲ့ တပ္ေတြေပၚမွာ အစိုးရကလည္း စကားေတြေျပာၿပီးေတာ့ ဒီကိစၥရပ္ႏိုင္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းမ်ဳိး ရွိရမယ္။ ဒါေပမယ့္ မရွိဘူး။ အရင္ကတည္းကလည္းျဖစ္တယ္။ သမၼတႀကီးဦးသိန္းစိန္လက္ထက္ကလည္း ေျပာခဲ့တယ္။ စစ္ပဲြေတြ ျဖစ္တယ္။ အခုအခ်ိန္မွာ ဒါမ်ဳိးျဖစ္ေနတဲ့ဟာကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ပင္လံုညီလာခံလိုပံုစံမ်ဳိးနဲ႔ ေခၚၿပီးေတာ့ လုပ္ေဆာင္ေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါကို စစ္တပ္ဘက္က အေလးမထားဘူး။ အဲဒါကိုယ္တိုင္က ဒီမိုကေရစီဆိုတဲ့ အရပ္သားအစိုးရရဲ႕ သြားေနတဲ့ပံုစံမ်ဳိး၊ သူတို႔ရဲ႕ ေပၚလစီကို အေကာင္အထည္မေဖာ္ႏိုင္တာ ျဖစ္ေနတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာလည္း ဒါမ်ဳိးကို ခြင့္ျပဳထားေနတယ္။ တကယ္တမ္း အပစ္အခတ္ ရပ္စဲသည့္တိုင္ေအာင္ တကယ္ လက္နက္ကိုင္ တိုက္ခိုက္ေနတဲ့ စစ္တပ္ကို က်ေနာ္တို႔က ဘယ္လိုမွ ဖိအားမေပးႏိုင္တဲ့ပံုစံက လူ႔အခြင့္အေရးအရ အမွန္တကယ္ ရၿပီလား၊ ဒီမိုကေရစီလမ္းေၾကာင္းအတိုင္း အမွန္တကယ္ သြားၿပီလားဆိုတာ ေမးခြန္းထုတ္စရာေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေမး - အဲဒီေတာ့ အရင္အင္တာဗ်ဴးေတြတုန္းက ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္း ေျပာဖူးတာ တခု ရွိပါတယ္။ အာဏာရွင္စနစ္ကို မလုိခ်င္တဲ့လူေတြ ကိုယ္တိုင္ကိုက အာဏာရွင္မျဖစ္ဖို႔လိုတယ္၊ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္တဲ့ အစိုးရကို မလုိခ်င္တဲ့လူေတြကိုယ္တိုင္ကိုက လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္တာ မျဖစ္ဖို႔လိုတယ္ဆိုတာမ်ဳိး ေျပာခဲ့တာ ရွိပါတယ္။ သတင္းေတြမွာဆိုရင္ အခု စစ္တပ္ဘက္က လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္တယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္၊ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ ေလာက္ ေတာက္ေလွ်ာက္ ႏိုင္ငံတကာမီဒီယာမွာ ေျပာခဲ့ၾကတယ္။ အစီရင္ခံစာေတြ ထြက္ခဲ့ၾကတယ္။ အခုေနာက္ဆံုးျဖစ္ေနတဲ့ တိုက္ပဲြေတြမွာဆိုရင္ အရပ္သား ေသတာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေနတယ္။ လက္နက္ကိုင္တိုင္းရင္းသားေတြဘက္က ပစ္တဲ့ က်ည္ဆန္ေတြ ဆိုတာမ်ဳိး က်ေနာ္တို႔ သတင္းေတြမွာ ဖတ္ရတာေတြရွိတယ္။ ဒီမွာလည္း အမွားအယြင္းေတြမ်ား ျဖစ္ေနမလားလို႔။ စစ္တပ္က လုပ္ခဲ့တာေတြ ရွိမယ္၊ လုပ္ေနတာေတြ ရွိမယ္ေပါ့။ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ေတြ ကိုယ္တိုင္ကလည္း ဒီပဋိပကၡေတြၾကားထဲမွာ နည္းနည္းအားနည္းေနတာမ်ဳိး ျဖစ္ေနမလား။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့။ အခုဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ မူဆယ္ဘက္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥမ်ဳိးဆိုရင္ အျပစ္မဲ့ အရပ္သားေတြ ထိခိုက္တာေတြ၊ သူနာျပဳယာဥ္တို႔၊ ေနာက္ ကယ္ဆယ္ေရး လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့သူေတြကို တိုက္ခိုက္ခံရတဲ့ ကိစၥေတြ ေတြ႔ေနရပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ စစ္ပဲြဆိုင္ရာ ဥပေဒဆိုတာ ဂ်ီနီဗာကြန္ဗင္းရွင္းလို႔ေခၚတဲ့ လူလူခ်င္း စာနာေထာက္ထားေသာဥပေဒ ပါဝင္ပါတယ္။ တပ္ေတြ သူတို႔ဘာသာတိုက္တာ။ ဒါ စစ္ပဲြအရ စစ္ဥပေဒသပါ။ ဒါေပမယ့္ အရပ္သားေတြ ပါဝင္လာၿပီဆိုရင္ လူသားခ်င္းစာနာမႈ အကူအညီကို ေလးစားဖို႔ လိုအပ္သလို လူသားခ်င္းစာနာတဲ့ ဥပေဒေတြကို တန္ဖိုးထားဖို႔ လိုအပ္တယ္။ တပ္တဘက္တည္း လုပ္ေဆာင္လို႔မရဘူး။ ပါဝင္ပတ္သက္ေနေသာ တပ္အားလံုးက ဒါကို သေဘာေပါက္ဖုိ႔ လိုအပ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ အခုလိုမ်ဳိး ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္ အျငင္းပြားမႈေတာ့ ရွိတာေပါ့။ ဟိုဘက္က လုပ္တယ္၊ ဒီဘက္က လုပ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ လူ႔အခြင့္အေရးအရ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ဟိုဘက္တပ္ လုပ္မွ ေျပာမယ္၊ ဒီဘက္တပ္လုပ္လို႔ မေျပာဘူးဆိုတဲ့ ပံုစံမ်ဳိး မျဖစ္ဘူး။ ဘယ္သူပဲလုပ္လုပ္၊ အရပ္သားေတြကို တိုက္ခိုက္ျခင္း၊ ကေလးမ်ားနဲ႔ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအေပၚ အၾကမ္းဖက္ျခင္း၊ မသက္ဆိုင္တဲ့ အျပစ္မဲ့ျပည္သူေတြကို ခုတံုးလုပ္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ေနသမွ်၊ က်ဴးလြန္သမွ် ဘက္ႏွစ္ဘက္စလံုးက လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈ၊ အထူးသျဖင့္ ဂ်ီနီဗာကြန္ဗင္းရွင္းလို႔ေခၚတဲ့ လူသားခ်င္းစာနာမႈ ဥပေဒကို ခ်ဳိးေဖာက္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ ဘယ္သူက်ဴးလြန္က်ဴးလြန္ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္တဲ့သူေတြကိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔က ႐ႈတ္ခ်ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွသာ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္တာ ျဖစ္မယ္။ ဒါမွမဟုတ္ဘဲ တဘက္လုပ္တာပဲ ေျပာ၊ တဘက္လုပ္တာ  မေျပာဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဒါက ဘက္လိုက္ေသာအရာ ျဖစ္တယ္။ က်ေနာ္တို႔က က်ဴးလြန္တဲ့သူကို မၾကည့္ဘူး။ က်ဴးလြန္ခံရတဲ့သူေတြက ဘယ္သူေတြလဲ။ အဲဒီအေပၚမွာ ဘယ္လိုမ်ဳိး လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈ လုပ္ေဆာင္လဲ။ အဲဒီအေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ စစ္တပ္က်ဴးလြန္လည္း လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈပါ။ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖဲြ႔ေတြ က်ဴးလြန္လည္း လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈပါ။ ဒါကို အမွန္တရားအတိုင္း က်ေနာ္တို႔က တင္ျပဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ေမး - ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်။ ဒါကေတာ့ ပဋိပကၡေတြနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြအေၾကာင္း ေျပာသြားတာေပါ့ေနာ္။ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာျပည္မွာ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္းတို႔လည္း ေတာက္ေလွ်ာက္ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥ လုပ္ခဲ့တယ္။ အရင္တုန္းကဆို ျမန္မာျပည္မွာ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အဖဲြ႔အစည္း၊ အစိုးရကိုယ္တုိင္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့တဲ့ အဖြဲ႔အစည္း မရွိခဲ့ဘူး။ လုပ္တဲ့သူေတြကိုေတာင္မွ ေထာင္ခ်ခဲ့တဲ့ ကာလေတြ ရွိခဲ့တယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ အစိုးရသစ္ တက္လာတဲ့အခ်ိန္က်မွ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ဆိုတဲ့အဖဲြ႔ ေပၚလာတယ္။ အဲဒီေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွာဆိုလည္း ၿပီးခဲ့တဲ့လပိုင္းဆိုရင္ အျငင္းပြားမႈကိစၥေတြ အမ်ားႀကီး ရွိခဲ့တယ္။ အခုလက္ရွိ ဒီလိုမ်ဳိး အေရးႀကီးတဲ့ Organization တခု၊ Mechanism တခု ဘယ္ေလာက္အထိ အလုပ္လုပ္ႏိုင္ၿပီလဲ။ အခုက ေျပာတဲ့ စစ္ပဲြလိုကိစၥမ်ဳိးေတြမွာ ဒီ Mechanism ရဲ႕ အလုပ္လုပ္ပံုေတြမွာ အားနည္းခ်က္ေတြမ်ား ရွိေနသလား။ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္း ဘယ္လိုမ်ား ေျပာခ်င္ပါသလဲ။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို က်ေနာ္တို႔ ေထာက္ျပေဝဖန္တာေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ဆိုတာက ျပင္သစ္မွာ ခ်မွတ္ထားတဲ့ Paris Principle နဲ႔ ကိုက္ညီရမယ္။ အဓိကက လြတ္လပ္မႈ ရွိရမယ္။ သူ႔ရဲ႕လုပ္ေဆာင္မႈက အစိုးရကေန ထိန္းခ်ဳပ္မႈ မရွိရဘူး။ ေနာက္တခုက ထိေရာက္မႈရွိရမယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥကို သူေျပာထားတဲ့အတိုင္း သူ႔ရဲ႕တာဝန္ရွိတဲ့အတိုင္း ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္ေဆာင္မႈရွိရမယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွာ ပါဝင္တဲ့သူေတြက အလႊာစံုရမယ္။ ေနာက္ထပ္ အေရးႀကီးတာက အရပ္ဘက္အဖဲြ႔အစည္းေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ရွိရမယ္ဆိုတာနဲ႔ တိုင္းတာပါတယ္။ လက္ရွိ ရွိေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က က်ေနာ္ အၿမဲတမ္းေျပာထားသလိုပါပဲ။ သမၼတက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ၿပီးေတာ့ အရပ္ဘက္လူမႈအဖဲြ႔အစည္းေတြကေန သိထားတဲ့သူေတြ မဟုတ္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ တခါတေလ အစိုးရတပ္ေတြမွာ ျဖစ္သလို မိုးက်ေရႊကိုယ္ေတြ မ်ားေနတယ္။ အားလံုးကလည္း အရင္တုန္းက အစိုးရပိုင္းမွာ တာဝန္ယူထားတဲ့သူေတြျဖစ္ေတာ့ လူေတြက ပိုၿပီးေတာ့ ေျပာစရာေတြ ျဖစ္တာေပ့ါ။ ေနာက္ ဒီဟာကို လုပ္ပိုင္ခြင့္ထဲမွာ သူတို႔မွာ လုပ္ပိုင္ခြင့္က အမွန္ေတာ့ ေပးထားပါတယ္ဗ်။ လူ႔အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ေရးနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး ျမႇင့္တင္ေရး ႏွစ္ခုလံုး လုပ္ေဆာင္ထားတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ေရးအရ တိုင္ၾကားမႈေတြကို လုပ္ေဆာင္ေပးရမယ္ဆိုတဲ့အရာေတြ ရွိတယ္။ ျမႇင့္တင္ေရးအရ အစိုးရကို ေလးစားလိုက္နာေအာင္ တိုက္တြန္းေျပာဆိုတာ ရွိမယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္ပဲြျဖစ္တိုင္းျဖစ္တိုင္း လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က ၿငိမ္ေနပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ဆို အရင္တုန္းက လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ရဲ႕ဥကၠ႒နဲ႔ မီဒီယာရဲ႕ ေျပာဆိုခ်က္မွာဆိုရင္ စစ္ပဲြေတြမွာ ဘက္ႏွစ္ဘက္စလံုး က်ဴးလြန္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ သူတို႔ ဒီကိစၥကို မေျပာဘူးဆိုတာက လ်စ္လ်ဴ႐ႈျခင္းသေဘာမ်ဳိး သက္ေရာက္ေနတယ္။ အမွန္ေတာ့ ဘယ္သူပဲက်ဴးလြန္က်ဴးလြန္၊ က်ဴးလြန္မႈကို လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က မားမားမတ္မတ္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုၿပီးေတာ့ က်ဴးလြန္တဲ့သူေတြ ရပ္တန္႔ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးဖို႔ လိုအပ္တယ္။ အစိုးရက တာဝန္ရွိသလို ဂ်ီနီဗာကြန္ဗင္းရွင္းလို အရာေတြ၊ အမ်ဳိးသမီးနဲ႔ ကေလးေတြကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရမယ့္ ကုလသမဂၢ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အမွတ္ ၁၃၂၅ ေတြကို လိုက္နာရမွာေတြ။ ေမး - ဒါေတြက ျမန္မာအစိုးရက လက္မွတ္ထုိးၿပီးသား ကိစၥေတြလား။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့။ အကုန္လံုး ထိုးထားၿပီးသားပါ။ ဒါေပမယ့္ လက္မွတ္ထိုးစရာမလိုဘဲနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး လံုၿခံဳေရးေကာင္စီကေန ခ်မွတ္ထားတဲ့အရာေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ လက္မွတ္ထုိးစရာ မလုိဘဲနဲ႔ ႏိုင္ငံတိုင္း လိုက္နာရမယ့္ Customary International Laws ေတြ ျဖစ္ကုန္ပါၿပီ။ လိုက္နာသင့္ေသာ ႏိုင္ငံတကာ Laws ေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ လက္မွတ္ထိုးျခင္း၊ မထိုးျခင္းနဲ႔ မဆိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အဲဒါေတြကို ေဖာ္ထုတ္ဖို႔။ ေနာက္တခါ အဲဒီေနရာေတြမွာ ျဖစ္တတ္ေသာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ တိုင္ၾကားလာရင္ အေရးယူဖို႔။ က်ေနာ္တို႔ အဲဒီအပိုင္းမွာေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က အခုခ်ိန္ထိ အားနည္းေနတုန္းပါပဲ။ အဲဒီေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ရဲ႕ လြတ္လပ္မႈကို ေမးခြန္းေတြ ထုတ္သလို သူ႔ရဲ႕ထိေရာက္မႈကိုလည္း လူေတြက သံသယရွိေနတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္ေနတုန္းပါပဲ။ ေမး - အဲဒီေတာ့ ထိေရာက္မႈအေၾကာင္း ေျပာမယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္းကိုပဲ ၾကည့္ၾကရေအာင္။ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူတေယာက္။ တကယ့္ကို အက်ပ္အတည္းကာလမွာ ႏိုင္ငံျခားမွာ ရပ္တည္ၿပီးေတာ့ လုပ္ခဲ့ရတယ္။ အခု ျမန္မာျပည္ထဲမွာ လာလုပ္ေနရတယ္။ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္း အရင္အင္တာဗ်ဴးေတြတုန္းက ေျပာခဲ့တာရွိတယ္။ ေခတ္ေတြက ဘယ္လိုျဖစ္လာလဲဆိုေတာ့ ေျပာခ်င္ရာေျပာ နင္တို႔သာ အသံကုန္သြားမယ္၊ ငါတို႔ကေတာ့ လုပ္ခ်င္မွလုပ္မယ္ဆိုတဲ့ ပံုစံမ်ဳိး ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒါက အခုအခ်ိန္အထိ ရွိေနတုန္းလား။ ေျပာင္းသြားၿပီလား။ ေျဖ - အရင္ကထက္ ေျပာလို႔ရတာေတာ့ ေသခ်ာတယ္။ အဖဲြ႔အစည္းေတြအေနနဲ႔ မွတ္ပံုတင္လို႔ရလာတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥကို အခုလို သတင္းမီဒီယာက ေျပာလာႏိုင္တယ္။ အစိုးရပိုင္မီဒီယာေတြမွာ ဒါကို တင္ဆက္လာတာ တိုးတက္မႈေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ေျပာရရင္ေတာ့ တကယ္တမ္း ေလးစားမႈရွိရဲ႕လားဆိုတဲ့ အပိုင္းေလးပါ။ အဲဒီေနရာမွာ ႏိုင္ငံတခုကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးတဲ့၊ ဒါမွမဟုတ္ အျပန္အလွန္ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ တရားဥပေဒျပဳေရး၊ လႊတ္ေတာ္၊ တရားစီရင္ေရး၊ တရား႐ုံးနဲ႔ အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအပိုင္းကို က်ေနာ္တို႔ ၾကည့္ရပါမယ္။ အခု နားေထာင္မႈအပိုင္းမွာ က်ေနာ္တို႔ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ လႊတ္ေတာ္ပိုင္းမွာ ပိုၿပီးနားေထာင္တယ္။ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြကိုယ္တိုင္က ေျပာတဲ့အခ်က္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ဥပေဒၾကမ္းေတြကို တင္သြင္းတာေတြ ေျပာင္းဖို႔အတြက္ ေျပာတာ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ လႊတ္ေတာ္ပိုင္းမွာက အားေကာင္းၿပီးေတာ့ က်န္တဲ့အစိုးရပိုင္းက အားနည္းတာေတြ။ အဆိုးဆံုးက တရားစီရင္ေရးအပိုင္းမွာ တကယ္တမ္း လူ႔အခြင့္အေရးကို ေလးစားၿပီးေတာ့ တိုးတက္လာတဲ့အပိုင္းမွာ အားနည္းတယ္။ ေဒါက္တိုင္သံုးခုမွာ ေဒါက္တိုင္တခုပဲ ခိုင္ၿပီးေတာ့ က်န္တဲ့ႏွစ္ခုက ၿပိဳလဲေနတယ္၊ ပ်က္စီးေနတယ္၊ အားမေကာင္းလည္း ဘာမွ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာက လႊတ္ေတာ္ပိုင္းမွာေတာ့ နားေထာင္မႈ ရွိလာတယ္။ ျပည္သူ႔အသံ၊ လႊတ္ေတာ္အသံ ဆိုတဲ့အတိုင္း တင္ျပမႈရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြကိုယ္တိုင္က တခါတေလ ရင္ဖြင့္လာတယ္။ ဘာလဲဆိုေတာ့ ငါတို႔က တင္ၿပီးေတာ့ ေမးခြန္းေတြေတာင္ ေကာင္းေကာင္းမေျဖဘူး။ ေကာင္းမြန္တဲ့ေမးခြန္း မျဖစ္ဘူး။ ေနာက္ တရားစီရင္ေရးအပိုင္းက်ေတာ့ ဘာမွ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ မရွိဘူးဆုိတဲ့ အသံေတြက က်န္တဲ့ ေဒါက္တိုင္ႏွစ္ခု အားနည္းခ်က္။ လူထုက ျဖစ္ခ်င္တဲ့ ဆႏၵေတြကို ေဒါက္တိုင္ႏွစ္ခုစလံုးကေန ေလးစားတဲ့အသံပိုင္းမွာေတာ့ စိတ္မေကာင္းစရာပဲ အားနည္းေနတယ္လို႔ ေထာက္ျပခ်င္ပါတယ္။ ေမး - လူထုအေျချပဳ အဖဲြ႔အစည္းေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရးလုပ္ေနတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ အခန္းက႑ လက္ရွိျမန္မာျပည္အေျခအေနမွာ ေရွ႕ကထက္ ပိုၿပီးေတာ့ အရာေရာက္သလား။ ေျဖ - အခုဆိုရင္ အသင္းအဖဲြ႔ေတြကို လြယ္လြယ္ကူကူ မွတ္ပံုတင္ႏိုင္တယ္။ မွတ္ပံုမတင္သည့္တိုင္ေအာင္ ဒီအသင္းအဖဲြ႔ေတြက လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တယ္လို႔ ဥပေဒေတြက ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ ဒါ အားေကာင္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ မသိမျမင္ႏိုင္ေသာ ဖိအားေတြက ရွိေနတုန္းပဲ။ အထူးသျဖင့္ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ပါ။ အခုဆိုရင္ ၆၆(ဃ) ဆိုတာ ေတာ္ေတာ္ႀကီးကို ေၾကာက္စရာ ျဖစ္လာပါတယ္။ အရင္တုန္းကေတာ့ ၅၀၅(ခ) ေပါ့ေနာ္။ အခုက နံပါတ္ေတာ့ ေျပာင္းသြားတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ကို ထိခိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဥပမာ ဆက္သြယ္ေရးဥပေဒ ၆၆(ဃ) ကုိ ေျပာမယ္ဆိုရင္ လူတေယာက္အေပၚမွာ ဂုဏ္သိကၡာထိခိုက္ေအာင္ ေျပာဆိုတာ အမွန္က ရာဇသတ္ႀကီးပုဒ္မမွာ ရွိထားၿပီးသား။ ဒါက လိုရင္လိုသလို စဲြႏိုင္တာ။ ပိုဆိုးတာက စဲြလိုက္တာနဲ႔ ေထာင္ထဲကို ေရာက္မွာ။ အာမခံမရဘူးဆိုတဲ့ အရာမ်ဳိးေတြက တခါတေလ လုပ္ခ်င္သလို လုပ္ဖုိ႔အတြက္ ဆဲြထားတဲ့ဥပေဒ ျဖစ္ေနတယ္။ ဥပေဒက အလုပ္ေအာင္ဖို႔ထက္ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ဖုိ႔ ပိုမ်ားေနတယ္။ အခုအခ်ိန္မွာ ဒါကို ဒီအတိုင္းပဲ က်င့္သံုးေနျခင္းက တခါတေလက်ရင္ က်ေနာ္တုိ႔မွာ ပါးစပ္ေတြ သတိထားေနရပါတယ္။ ေမး - လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးအဖဲြ႔အစည္းေတြ၊ လူမႈအဖဲြ႔အစည္းေတြ၊ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္းတို႔လို အဖဲြ႔အစည္းေတြ ဝင္ပါလို႔ရတယ္၊ ဝင္ေဆြးေႏြးလို႔ရတယ္၊ စည္း႐ံုးလာလို႔ ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္ေတြ႔အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈအပိုင္းမွာ အားနည္းေနတာမ်ဳိး ျဖစ္ေနတယ္။ လႊတ္ေတာ္ဆိုရင္ တကယ္ကို လူထုအသံကို နားေထာင္ၿပီးမွလုပ္တာ။ ဒါေပမယ့္ တကယ့္ လူေတြကို အက်ဳိးျပဳႏိုင္တဲ့ ကိစၥေတြ၊ လူေတြ လိုခ်င္တဲ့ကိစၥေတြ ေဆာင္ရြက္တဲ့အပိုင္းမွာေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအပိုင္းက လုပ္ရမယ့္အပိုင္းေတြ ရွိမွာေပါ့ေနာ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔ အားနည္းသလဲ။ ဆိုလိုတာက မျဖစ္မေန လုပ္ရမယ့္ ဥပေဒေတြ အားနည္းေနတာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ရွိၿပီးသားဥပေဒေတြကို ေဆာင္ရြက္တဲ့ေနရာမွာ မူမမွန္တဲ့ကိစၥေတြမ်ား ျဖစ္ထြန္းေနသလား။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့။ က်ေနာ္တုိ႔ ပထမဆံုး ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ လႊတ္ေတာ္ရဲ႕တာဝန္ကေတာ့ ဥပေဒျပဳေရးတာဝန္ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဥပေဒေတြ ျဖစ္လာဖို႔အတြက္၊ ဥပေဒေတြ ေျပာင္းႏိုင္ဖုိ႔အတြက္ သူတို႔ တတ္ႏိုင္သေရြ႕ ႀကိဳးစားေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဥပေဒနဲ႔ ေပၚလစီကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖုိ႔အတြက္ကေတာ့ ေဒါက္တိုင္ႏွစ္ခုျဖစ္တဲ့ အစိုးရရယ္၊ တရားစီရင္ေရးအပိုင္းပဲ။ ဒီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းမွာ တခါတေလ ဘာေတြ႔ရသလဲဆိုေတာ့ ဥပေဒေတြ၊ ေပၚလစီေတြ ခ်မွတ္သည့္တိုင္ေအာင္ ေျပာင္းလဲခ်င္ေသာစိတ္ မရွိေသာ တခ်ဳိ႕ေသာလူေတြက ဆက္လက္ၿပီးေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွာ တာဝန္ယူေနတာ။ မူေတာ့ ေျပာင္းတယ္၊ လူမေျပာင္းဘူး။ အဲဒီေတာ့ လူေတြက ဗ်ဴ႐ိုကေရစီစနစ္ႀကီးတခုလံုးကို ဆက္လက္ၿပီးေတာ့ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနတဲ့အရာ ျဖစ္တယ္။ တဘက္ကလည္း ေျပာင္းလဲခ်ိန္တန္ၿပီဆိုတဲ့ ေလလိႈင္းႀကီးတိုက္လာတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီဟာေတြက ခုန ယႏၲရားကို ၿဖိဳဖ်က္ဖုိ႔အတြက္ အခက္အခဲရွိတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုတာ့ မလႈပ္ မ႐ႈပ္ မျပဳတ္ ဆိုတဲ့ စိတ္ဓာတ္ေတြ ရွိေနတုန္းပဲ။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ေျပာင္းလည္း ဘာမွမထူးပါဘူး၊ အရင္အတိုင္းပဲဆိုတဲ့ အေဟာင္းကို ခံုမင္ေနေသာ ယႏၲရားနဲ႔ ေခြးသားစိတ္လို႔ေခၚလို႔ရတဲ့ အသိုင္းအဝိုင္းက ရွိေနတုန္းပဲ။ ေနာက္တခုက ဥပေဒေတြ ဘယ္ေလာက္ထိရွိရွိ ဥပေဒကို က်င့္သံုးမယ့္ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္က ဒီဥပေဒကို ကဖ်က္ယဖ်က္လုပ္လည္း ဘာမွမတတ္ႏိုင္ဘူးဗ်။ အခု အမႈေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္ေနတယ္။ အမွန္ဆို ဥပေဒအတိုင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ရင္ ဒီဟာက ထိုက္သင့္တဲ့ ဥပေဒေတြ ျဖစ္လာသလို အေရးယူဖုိ႔ ျဖစ္လာမယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘာျဖစ္လာလဲ။ တရားစီရင္ေရးအပိုင္းမွာပါတဲ့ တရားသူႀကီး အပါအဝင္ တရားေရးမ႑ိဳင္က ၿပိဳလဲၿပီးေတာ့ အဂတိလိုက္စားမႈေတြ၊ မ်က္ႏွာလိုက္မႈေတြ၊ ဥပေဒအတိုင္း ထိထိေရာက္ေရာက္ မလုပ္ေဆာင္မႈေတြေၾကာင့္ ဒီဥပေဒႀကီးက ရွိေပမယ့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈမွာ အားနည္းေနတယ္။ အဓိက က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေနတာက အဂတိလိုက္စားမႈနဲ႔ အာဏာကို အလဲြသံုးစားမႈက အျမစ္တြယ္ေနေတာ့ အမ်ားႀကီး ခက္ခဲေနတာ။ အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာ ဘာျဖစ္လာလဲ၊ မတရားမႈေတြ ျဖစ္လာတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေငြေၾကးမရွိတဲ့သူေတြ၊ ပညာမတတ္တဲ့သူေတြ၊ မေျပာရဲ မဆိုရဲ ျဖစ္တဲ့သူေတြကို ေငြရွင္ေၾကးရွင္နဲ႔ နီးစပ္တဲ့သူေတြက အၿမဲတမ္း အႏိုင္က်င့္မႈေတြ ျဖစ္လာတဲ့အတြက္ လူ႔အခြင့္အေရးလည္း ခ်ဳိးေဖာက္ခံရေသးတယ္၊ တရားဥပေဒစီရင္ေရးမွာလည္း မမွန္မကန္ လုပ္ခံထိေသးတယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ လာဘ္စားမႈေတြေၾကာင့္ ဆက္ၿပီးေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးကို ခ်ဳိးေဖာက္ခံေနရတဲ့ ဘဝက တကယ့္ကို ရင္နာစရာေကာင္းေနပါတယ္။ ေမး - အဲဒီေတာ့ ခုနကလို အားနည္းတဲ့သူေတြအပိုင္း ေျပာမယ္ဆုိရင္ ဒီလေတြအတြင္းမွာ အမ်ားဆံုး ေဖာ္ျပၾကတာက သက္ငယ္မုဒိမ္းလုိ ကိစၥမ်ဳိးပါ။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ရင္ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ျမင့္တက္လာတဲ့သေဘာမ်ဳိး။ ႏွစ္ ၂၀၊ ၁၀ ႏွစ္ေလာက္အတြင္းမွာေတာင္ ေတာ္ေတာ္မ်ားတဲ့ႏႈန္းလို႔ မီဒီယာေတြက ေရးၾကတာေပါ့ေလ။ ဒါလည္း မီဒီယာေတြ ပြင့္လင္းလာတာနဲ႔ ဆိုင္ေကာင္းဆိုင္ႏိုင္တာေပါ့ေနာ္။ ဒါမွမဟုတ္ ေခတ္ကလည္း ျဖစ္လာတာမ်ဳိး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒီလိုလူေတြကို အျပစ္ေပးတဲ့ေနရာမွာ ဘယ္လိုျဖစ္သင့္သလဲဆိုတဲ့အေပၚမွာ အျငင္းပြားၾကတာ ရွိပါတယ္။ တဘက္ကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး႐ႈေထာင့္က ေျပာၾကတာရွိတယ္။ တဘက္ကေတာ့ ရာဇဝတ္မႈ ႏွိမ္နင္းေရးဘက္က ေျပာၾကတာ ရွိပါတယ္။ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္းတို႔ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူေတြအေနနဲ႔ ဒီကိစၥေတြအေပၚမွာ ဘယ္လိုမ်ား ျမင္လဲ။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့။ ပထမဦးဆံုး ဘယ္လိုအျပစ္ေပးမလဲဆိုတာ မေျပာခင္ ဘယ္ဥပေဒနဲ႔ ကိုင္တြယ္လဲဆိုတာ အရင္သြားဖို႔ လိုအပ္တယ္ဗ်။ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာ ကေလးအခြင့္အေရးဆိုင္ရာစာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ထုိးထားတဲ့အတြက္ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ကတည္းက ကေလးစာခ်ဳပ္ဆိုတာ ရွိထားၿပီးသား။ Child Law ဆိုတာ ရွိထားၿပီးသား။ အဲဒါေတြက အခုခ်ိန္ထိ ဆက္ရွိေနတယ္။ ေျပာင္းလဲဖို႔လုပ္ေပမယ့္ ေျပာင္းလဲတဲ့အဆင့္ မေရာက္ေသးဘူး။ အဲဒီဥပေဒက လက္ရွိတည္ရွိေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ကေလးအေပၚမွာ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေစာ္ကားမႈကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူႏိုင္ေသာ အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္ခ်က္ မပါဘူး။ အဲဒီေတာ့ ျပႆနာတက္ၿပီ။ ေနာက္တခုက ကေလးအခြင့္အေရးစာခ်ဳပ္အရ အေရးမယူႏိုင္တဲ့အတြက္ ရာဇဝတ္မႈအရ အေရးယူမယ္ဆိုရင္ ပုဒ္မ ၃၇၆ ကိုပဲ ကိုင္တြယ္ၿပီးေတာ့ ေျဖရွင္းလို႔ရမယ္။ အဲဒီဥပေဒအတိုင္းဆိုရင္ ျပစ္ဒဏ္က ၁၀ ႏွစ္ကေန တသက္တကြၽန္းအထိ ခ်ႏိုင္တယ္ဆိုတာမ်ဳိး ေဖာ္ျပထားတယ္။ အဲဒါက ဥပေဒထဲမွာ။ အမွန္တကယ္ ရွိသင့္တာကေတာ့ ဒီလိုမ်ဳိး ကေလးသူငယ္ေတြအေပၚမွာ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေစာ္ကားမႈက ပထမဆံုး အဆိုးဝါးဆံုး ကေလးသူငယ္အေပၚမွာ အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈ ျဖစ္သလို လူမဆန္ေသာ ရာဇဝတ္မႈ ျဖစ္တဲ့အတြက္ သာမန္ ရာဇသတ္ႀကီးပုဒ္မေလာက္ကို ကိုင္တြယ္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ေနတာထက္စာရင္ တကယ့္ကို ကေလးသူငယ္ သက္ငယ္မုဒိမ္းေတြကို သတ္မွတ္ၿပီးေတာ့ ႀကီးေလးေသာျပစ္ဒဏ္ေပးေသာ ဥပေဒတရပ္ လိုအပ္တယ္။ ေမး - သီးသန္႔ဥပေဒတရပ္ရွိဖို႔ လိုတာေပါ့။ ေျဖ - သီးသန္႔ဥပေဒတရပ္ကို လိုတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဒါက အရမ္းဆိုးလြန္းတယ္။ အဲဒီေတာ့ ပထမဆံုး က်ေနာ္တို႔ လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔အတြက္က လက္ရွိမွာ အဲဒီဥပေဒမရွိဘူး။ ေနာက္ထပ္ အေရးယူမႈအပိုင္း။ အမွန္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔ တခ်ဳိ႕က ေသဒဏ္ေပးမႈကို ေတာင္းဆိုတာ ရွိပါတယ္။ ဟုတ္ပါတယ္။ ခံစားတဲ့လူေတြက ပိုၿပီးေတာ့ ခံရခက္မွာေပါ့။ ေသဒဏ္ေပးခ်င္တယ္ဆိုတာ၊ သူ႔ကို လက္စားေခ်ခ်င္တာ၊ ေနာင္ၾကဥ္သြားေအာင္ လုပ္ေဆာင္ခ်င္တာ အျပစ္ေပးခ်င္တဲ့ဆႏၵ။ အဲဒီလိုမ်ဳိးပံုစံနဲ႔ က်င့္သံုးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာမွာ ေသဒဏ္ေပးမႈကို ဖ်က္သိမ္းဖို႔သင့္တယ္ဆုိတဲ့ အေတြးအေခၚ ေတာ္ေတာ္ေလး မ်ားလာတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေသဒဏ္ေပး႐ံုနဲ႔ အဲဒီလူတေယာက္က ဒီလိုမ်ဳိး လုပ္ေဆာင္တာဟာ လူ႔အခြင့္အေရးအရ မလုပ္သင့္ေသာအရာ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္တခုက သူ႔ကို ေထာင္ခ်ျခင္းက သူ႔ကို ေနာင္တရဖို႔အတြက္၊ ေနာက္တခါ ဒါမ်ဳိးမျဖစ္ဖုိ႔အတြက္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲဖို႔အတြက္ လုပ္ေဆာင္ေပးရမယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ တခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ေထာင္ဆို ေထာင္လို႔ေတာင္ မေခၚပါဘူး။ Correction Department ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးဌာနလို႔ ေခၚၾကတယ္။ စာရိတၱ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖုိ႔ လိုအပ္တယ္။ အဲဒါမ်ဳိးကို က်ေနာ္တို႔က ပိုၿပီးေတာ့ ဦးတည္သင့္တယ္လို႔ ထင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီပံုစံအတိုင္းဆိုရင္ က်ေနာ္တုိ႔က သာမန္ျပႆနာက ဘာလဲဆိုေတာ့ ျပစ္ဒဏ္ေပးတဲ့ဥပေဒ ရွိသည့္တိုင္ေအာင္ ေအာက္ေျခမွာ တရားသူႀကီးေတြက ေငြေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ တခုခုေၾကာင့္ျဖစ္ေစ ေလွ်ာ့ေပါ့ၿပီးေပးတာေတြ ရွိတယ္။ ေနာက္တခု ပိုဆိုးတာက ျပစ္ဒဏ္ေပးၿပီးေတာ့ ခ်ဳပ္ရက္နဲ႔ ေလွ်ာ့ၿပီးေတာ့ လြတ္ရက္ေတြနဲ႔ ျပန္လြတ္လာတာ ရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ အျမင့္ဆံုးျပစ္ဒဏ္ဆိုတဲ့ဟာမ်ဳိး ေပးသင့္တယ္။ ဒါကေတာ့ က်ေနာ္ လံုးဝ လက္ခံတယ္။ တကယ့္ကို အျမင့္မားဆံုးျပစ္ဒဏ္ ေပးသင့္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ၊ လူမဆန္တဲ့အတြက္။ အျမင့္မားဆံုးျပစ္ဒဏ္တခုကို စဥ္းစားတဲ့အခါမွာ ေသဒဏ္တခုတည္း မဟုတ္ဘဲနဲ႔ တကယ့္ကို တသက္လံုး ေနာင္တရေနေအာင္၊ သူ႔ရဲ႕စိတ္ဓာတ္က ျပန္ၿပီးေတာ့ ေနာက္တခါ မလုပ္ႏိုင္ေအာင္၊ လုပ္ခ်င္တဲ့စိတ္ ျပန္ၿပီးေတာ့မရွိေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေသာ ျပစ္ဒဏ္မ်ဳိး ျဖစ္သင့္တယ္။ ဥပမာ- တသက္တကြၽန္း၊ အဲဒီမွာ တသက္တကြၽန္းတင္မကဘဲနဲ႔ သူ႔ကို ဘာခ်ဳပ္ရက္၊ ေလွ်ာ့ရက္၊ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ ဘာမွခံစားခြင့္မရွိဘဲ လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔ လိုအပ္တယ္။ ေနာက္တခုက ေသဒဏ္ထဲမွာ အနိမ့္ဆံုး ဘယ္ေလာက္၊ အျမင့္ဆံုး ဘယ္ေလာက္ သတ္မွတ္တာ မဟုတ္ဘူး။ ကေလးသူငယ္ကို ေစာ္ကားၿပီ၊ အႏိုင္က်င့္ၿပီဆုိရင္ ဒီလိုမ်ဳိး ေထာင္ဒဏ္ တသက္တကြၽန္းခ်ကို ခ်ရမယ့္အရာမ်ဳိးျဖစ္ရင္ တရားသူႀကီးေတြက ေငြေၾကာင့္ ေလွ်ာ့လိုက္တာတို႔၊ ေျပာင္းလိုက္တာတို႔ မျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့အရာမ်ဳိး ပိုၿပီးေတာ့ ျဖစ္သင့္တယ္လို႔ က်ေနာ္က ယူဆတင္ျပခ်င္ပါတယ္။ ေမး - ဟုတ္ကဲ့။ သူကေတာ့ အမႈေတြျဖစ္လာရင္ ဥပေဒေတြရွိမယ္၊ ပုဒ္မေတြရွိမယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာ တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ ဆင္ျခင္တံုတရား ဆိုတာလည္း ရွိေသးတာကိုး။ က်ေနာ္တုိ႔ဆီမွာ ျဖစ္ေနတာက ဆင္ျခင္တံုတရား ဆိုတာထက္ကို ေနာက္ကကိစၥေတြေပါ့ေနာ္။ ေျဖ - ဆင္ျခင္တံုက ေငြဘက္ကိုၾကည့္ၿပီး ဆင္ျခင္သြားတဲ့သေဘာမ်ဳိး ျဖစ္ေနတယ္။ ေမး - ဟုတ္ကဲ့၊ အဲဒါမ်ဳိး ျဖစ္ေနပါတယ္။ အဲဒါေတြက ျပႆနာေတြကို ပိုၿပီးေတာ့ ေျပာစရာ ျဖစ္တာေပါ့ေနာ္။ ေျဖ - က်ေနာ္တို႔ အဲဒီလိုမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ေနတာကို ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ တခ်ဳိ႕ဆိုရင္ ကေလးသူငယ္ေတြကို လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေစာ္ကားေနတာ ထင္ရွားေနေပမယ့္လို႔ တရားသူႀကီးက ဘယ္လိုမ်ဳိး အမႈဖြင့္လိုက္လဲဆိုေတာ့ ႀကံစည္အားထုတ္မႈအဆင့္နဲ႔။ တရားသူႀကီးတင္မကဘူး။ အမႈစစ္တဲ့ရဲေတြကပါ ေျပာင္းလိုက္တာ။ အဲဒီေတာ့ တရား႐ံုးမွာ သြားတင္လိုက္ေတာ့ ေသခ်ာတာကေတာ့ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေစာ္ကားမႈ၊ အမႈတင္လာတာက အားထုတ္မႈနဲ႔ တင္သြားတယ္။ အမႈက အလိုလို ေလ်ာ့သြားတယ္။ ေနာက္တခါ ႐ံုးမွာ ျပန္ေမးေတာ့ မင္းတို႔က ထြက္ခ်က္က ဒီလိုမ်ဳိးထြက္သြားေတာ့ မသိတဲ့သူေတြ၊ အထူးသျဖင့္ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေစာ္ကားခံရတဲ့ ကေလးေတြရဲ႕ မိဘေတြက ပညာအားနည္းတာေတြ၊ အေတြ႔အႀကံဳ အားနည္းတာေတြ၊ ေငြေၾကးအရ နိမ့္ပါးတဲ့သူေတြ ျဖစ္တဲ့အခါက်ေတာ့ သူမ်ားေျပာရင္ ဒီအတိုင္း ေခါင္းညိတ္လိုက္တဲ့ဟာမ်ဳိး။ အဲဒါေတြက ျပႆနာဗ်။ အမွန္ဆိုရင္ ကေလးသူငယ္ကို ခ်ဳိးေဖာက္ၿပီဆိုရင္ ဒါ ေသခ်ာၿပီ၊ တသက္တကြၽန္းဆိုတာ။ ဘယ္လိုမွ ေလွ်ာ့လို႔မရဘူးဆိုတာမ်ဳိး သိထားရင္ ဒါက တကယ့္ကို ႀကီးေလးေသာျပစ္ဒဏ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေမး - ဟုတ္ကဲ့။ တရားစီရင္ေရးစနစ္မွာ အေျခခံမူ ရွိတယ္ေပါ့။ ႀကီးတဲ့အမႈ ငယ္ေအာင္၊ ငယ္တဲ့အမႈ ပေပ်ာက္ေအာင္။ ဒီကိစၥမွာက တကယ္ပဲ အဲဒီလို ျဖစ္ေနတာေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမယ့္ ခံရတဲ့သူဘက္က ၾကည့္တဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါက မတရားမႈ ဆိုတာမ်ဳိး ျဖစ္ေနတာေပါ့။ ေျဖ - ဟုတ္ကဲ့။ ႀကီးတဲ့အမႈ ငယ္ေစ၊ ငယ္တဲ့အမႈ ပေပ်ာက္ေစ ဆိုတာက သာမန္အမႈမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- အင္းဝကိစၥဆိုရင္ ဒီလိုမ်ဳိး ႏွိပ္စက္မႈတင္မကဘူး။ လူမဆန္စြာ ႏွိပ္စက္မႈ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အဲဒါမ်ဳိးက်ေတာ့ ၅ သိန္းေလာက္၊ ၁၀ သိန္းေလာက္နဲ႔ေတာ့ လုပ္လို႔မရဘူး။ ဥပေဒက အရမ္းႀကီးလြန္းတဲ့အတြက္ ဒါမ်ဳိးက်ေတာ့ ေပ်ာက္ေအာင္လုပ္လုိ႔မရဘူးဗ်။ ထိုက္သင့္ေသာအရာမ်ဳိး ျဖစ္ရမယ္။ အခု က်ေနာ္တို႔ ေဆြးေႏြးေနတာကိုက ႀကီးေလးေသာျပစ္ဒဏ္ကို ေျပာေနၾကတာ။ တခ်ဳိ႕က ႀကီးေလးေသာျပစ္ဒဏ္ဆိုရင္ ေသဒဏ္တခုပဲ ျမင္တယ္။ ႀကီးေလးေသာျပစ္ဒဏ္ ေသဒဏ္အျပင္ ေနာက္ထပ္ ႀကီးေလးေသာျပစ္ဒဏ္ မရွိႏိုင္ဘူးလား။ ဒါကို က်ေနာ္တို႔ ေတာင္းဆိုေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေမး - ဟုတ္ကဲ့။ ေနာက္တခုက က်ေနာ္တို႔ ကေလးသူငယ္ေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေျပာရတဲ့အခါ တဆက္တည္း ေျပာလိုက္ခ်င္တာက ၿပီးခဲ့တဲ့ ျပည္တြင္းစစ္ေတြထဲမွာ စစ္တပ္က ကေလးစစ္သားေတြ သံုးခဲ့တာေတြလည္း ရွိတယ္။ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖဲြ႔အစည္းေတြဘက္က သံုးခဲ့တာေတြလည္း ရွိခဲ့တယ္ေလ။ အစီရင္ခံစာေတြ အမ်ားႀကီးရွိခဲ့တယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းစစ္ပဲြေတြမွာလည္း အ႐ုပ္ေတြမွာ ကေလးစစ္သားဆိုတာမ်ဳိး ျပန္ေတြ႔လာရတယ္။ တေက်ာ့ျပန္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒါ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္းတို႔ လူ႔အခြင့္အေရးသမားေတြ လုပ္ေနတဲ့အပိုင္းက ကေလးစစ္သားေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ေနာက္ဆံုး အေျခအေနက ဘယ္လိုမ်ဳိးရွိလဲ။ ေျဖ - ကေလးစစ္သားနဲ႔ပတ္သက္လို႔ အစိုးရပိုင္းကေတာ့ အရင္ကထက္ အာ႐ံုစိုက္လာတာေတြ၊ ကေလးစစ္သားေတြကို ျပန္လည္ၿပီးေတာ့ လႊတ္ေပးတဲ့သတင္းေတြ မၾကာခဏ ၾကားရပါတယ္။ ေကာင္းပါတယ္။ ႀကိဳဆိုပါတယ္။ ကေလးဆိုတာ စစ္တပ္ထဲမွာ ရွိသင့္ေသာအရြယ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ကေလးဆိုတာ ေက်ာင္းေတြမွာ ပညာသင္ၾကားရမယ္၊ မိဘရင္ခြင္မွာ ေနရမယ့္အရြယ္ေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒါမ်ဳိးလႊတ္ေပးတာ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘာဆက္ျဖစ္ေနလဲဆိုေတာ့ ဘာျဖစ္လို႔ ကေလးေတြ က်န္ေနေသးလဲ။ ဘာေၾကာင့္ တသုတ္ၿပီးတသုတ္ ဆိုမာလီ ျပန္ေပးဆဲြတဲ့သူေတြက ေငြေၾကးေၾကာင့္ လႊတ္သလို ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ေနတာလဲ။ တခါတည္း စံုစမ္းစစ္ေဆးတာေတြ၊ ဒါေတြကို တပ္ေတြအားလံုးကို ေၾကညာခ်က္ထုတ္ၿပီးေတာ့ အားလံုး တၿပိဳင္နက္လႊတ္လိုက္ရင္ မေကာင္းဘူးလား။ ဘာေၾကာင့္ အဲဒါ အားနည္းေနတာလဲ။ အဲဒါေတာ့ သံုးသပ္ဖုိ႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ လႊတ္ေပးတာ ေက်းဇူးတင္တယ္။ ေနာက္တခုက ဘာျဖစ္လဲဆိုေတာ့၊ ကေလးစစ္သား ဘာေၾကာင့္ သံုးလဲဆိုေတာ့ တပ္အင္အား တိုးခ်ဲ႕ဖို႔အတြက္ အမ်ားဆံုး သံုးၾကတယ္။ လူႀကီးေတြ သိပ္မဝင္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ကေလးေတြ ေခၚၾကတယ္။ တဘက္မွာ စစ္ပြဲေတြ ျဖစ္ေနသမွ် ကာလပတ္လုံး စစ္တိုက္ဖို႔အတြက္ လူေတြ လိုေနဦးမွာပဲ။ စစ္တိုက္ဖို႔ လူေတြက မတိုက္ခ်င္ေတာ့ရင္ ကေလးေတြဘက္ လွည့္လာၾကမွာပဲ။ အဲဒါက လက္နက္ကိုင္တပ္ေတြမွာလည္း ျဖစ္တယ္။ အစိုးရတပ္ေတြမွာလည္း ျဖစ္တယ္။ အဓိက က်ေနာ္တို႔ ျပႆနာက ကေလးစစ္သား အသံုးျပဳဖို႔အတြက္က စစ္သားမလိုေသာ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရွိေသာ၊ စစ္ပဲြမရွိေသာ လူ႔ေဘာင္အသိုင္းအဝိုင္းကို ထူေထာင္ေပးဖို႔က အရမ္းအေရးႀကီးပါတယ္။ ေနာက္တခု အခု လက္နက္ကိုင္တပ္ဖဲြ႔ေတြမွာ ကေလးစစ္သားေတြ အသံုးျပဳတာ ေတြ႔လာတယ္။ သူတုိ႔ကေတာ့ သူတို႔ဘာသာသူတို႔ ဝင္တာ။ ဒါ သူတုိ႔ရဲ႕လူမ်ဳိးကို ကာကြယ္ခ်င္လို႔ ဝင္တယ္ဆိုတဲ့အရာမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။ က်ေနာ္တို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ကေလးစစ္သားဆိုတာ ဆႏၵပါသည္ျဖစ္ေစ၊ မပါသည္ ျဖစ္ေစ၊ လက္နက္ကိုင္သည္ ျဖစ္ေစ၊ မကိုင္သည္ ျဖစ္ေစ၊ အမ်ဳိးသား ျဖစ္ေစ၊ အမ်ဳိးသမီး ျဖစ္ေစ စစ္တပ္ထဲမွာ ဝင္ေရာက္တာဝန္ထမ္းေဆာင္တာ ကေလးစစ္သားေျမာက္တဲ့အတြက္ ဒါက ကေလးအခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈ ျဖစ္သလို ဒီကေလးစစ္သား အသံုးျပဳမႈဟာ International Criminal Court ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္မႈတရား႐ံုးမွာ အဆိုးဝါးဆံုး စစ္ပဲြရာဇဝတ္မႈအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတဲ့အတြက္ ကိုယ့္ရဲ႕အမ်ဳိးသားေရး တိုက္သည့္တိုင္ေအာင္ လူ႔အခြင့္အေရးအရ နာမည္ပ်က္ေသာအရာမ်ဳိး မျဖစ္ဖုိ႔၊ ဂုဏ္သိကၡာထိခိုက္ေသာ တပ္မေတာ္ မျဖစ္ဖုိ႔အတြက္  သတိထားေပးေစခ်င္ပါတယ္ခင္ဗ်။ ေမး - ေနာက္တခုက က်ေနာ္သိခ်င္တာ တခုရွိပါတယ္။ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္းတို႔လို လူ႔အခြင့္အေရးလုပ္ေနတဲ့ အဖဲြ႔ေတြ၊ က်ေနာ္တို႔ အၿမဲတမ္းေျပာရင္ လူအခြင့္အေရးကိစၥ ရွိတယ္၊ ၿပီးေတာ့မွ အမ်ဳိးသားေရးလိုဟာမ်ဳိးရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ လူ႔အဖဲြ႔အစည္းတခုလံုးက တန္ဖိုးထားတဲ့အရာေတြ ရွိတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး႐ႈေထာင့္က ေျပာရင္ တခါတခါက်ရင္ ျပႆနာေလးေတြ အၿမဲတမ္း ရွိတတ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ကိုေအာင္မ်ဳိးမင္းတို႔ ျမန္မာျပည္ထဲ ဝင္လာတယ္။ ျမန္မာျပည္ထဲမွာ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥေတြ ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါက်ေတာ့ ဒီလိုမ်ဳိး နဂိုရွိေနတဲ့ ေရွး႐ိုးစဲြ ကြန္ဆာေဗးတစ္ အယူအဆေတြေပါ့ေနာ္။ အဲဒီအေပၚမွာ ဖိအားေတြ ေက်ာ္လႊားႏိုင္ရဲ႕လား၊ ခံေနရသလား။ ေျဖ - တခါတေလ က်ေနာ္တို႔ကို အမ်ဳိးသားေရးကို ဂ႐ုမစိုက္ဘူး၊ လူ႔အခြင့္အေရးပဲ ဦးစားေပးတယ္ဆိုတဲ့ တိုက္ခိုက္မႈေတြ၊ စြပ္စဲြမႈေတြ ရွိပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ ရွင္းရွင္းေလးပါခင္ဗ်။ အမ်ဳိးသားေရးဆိုတာက ကိုယ့္လူမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာကို ေစာင့္ေရွာက္ၿပီးေတာ့ ထြန္းကားေအာင္ လုပ္ေဆာင္မႈပါ။ ဒါကလည္း ေျပာမယ္ဆိုရင္ လူ႔အခြင့္အေရးပါပဲ။ လူ႔အခြင့္အေရးကသတ္သတ္၊ အမ်ဳိးသားေရးကသတ္သတ္ေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ထိန္းသိမ္းခြင့္ရွိတယ္။ ကိုယ့္ယဥ္ေက်းမႈကို ကိုယ္ ထိန္းသိမ္းခြင့္ရွိတယ္။ တဘက္က လူ႔အခြင့္အေရးလို႔ ေျပာထားေပမယ့္ ကိုယ့္ဘာသာကို ထိန္းသိမ္းဖုိ႔အတြက္ တျခားဘာသာကို တိုက္ခိုက္တာေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးက ခြင့္မျပဳထားပါဘူး။ ကိုယ့္လူမ်ဳိး တခုကိုပဲ ကာကြယ္ေပးၿပီးေတာ့ က်န္တဲ့လူမ်ဳိးေတြကို တိုက္ခိုက္မႈကလည္း လူ႔အခြင့္အေရး မဟုတ္ဘူးဆိုတာ သေဘာေပါက္ဖုိ႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ အမ်ဳိးသားေရးက က်င့္သံုးရင္ တလိုင္းတည္း ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ရဲ႕အယူဝါဒအစဲြနဲ႔ ကိုယ့္လူမ်ဳိးအတြက္ပဲ ဦးစားေပးၿပီးေတာ့ တျခားလူနည္းစု မတူညီတဲ့သူေတြကို တိုက္ခုိက္မႈေတြ၊ ေစာ္ကားမႈ ျဖစ္ရင္ေတာ့ ဒါက လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈ ျဖစ္တယ္။ ဒါေတာ့ မတူႏိုင္ပါဘူးခင္ဗ်။ ေနာက္တခုက တခ်ဳိ႕ ေျပာပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ပါတီတခုရဲ႕ အစည္းအေဝးမွာဆိုရင္ လူ႔အခြင့္အေရးကိုေတာ့ ဦးစားမေပးႏိုင္ဘူး၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လံုၿခံဳေရးကိုပဲ ဦးစားေပးမယ္ဆိုတဲ့ ေျပာၾကားခ်က္။ က်ေနာ္ ေတာ္ေတာ္အံ့အားသင့္သြားပါတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လံုၿခံဳေရးကို ဖန္တီးေပးတာေရာ လူ႔အခြင့္အေရး မဟုတ္ဘူးလား။ ဘာေၾကာင့္ လံုၿခံဳေရးကသတ္သတ္၊ လူ႔အခြင့္အေရးကသတ္သတ္လဲ။ လူေတြမွာ လံုၿခံဳမႈရွိျခင္းကလည္း လူ႔အခြင့္အေရး ခံစားမႈျဖစ္သလို လူေတြမွာ ဖူလံုမႈရရွိျခင္းကလည္း လူ႔အခြင့္အေရးျဖစ္တဲ့အတြက္ တခါတေလ လူ႔အခြင့္အေရးဆုိတာ လူေတြကို လံုၿခံဳေအာင္၊ ဖူလံုေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးတဲ့ တာဝန္ကို အစိုးရက ထမ္းေဆာင္ျခင္းဆိုတာ တခ်ဳိ႕က နားမလည္ဘဲနဲ႔ တမင္သက္သက္ လူ႔အခြင့္အေရးကို ေဘးေရာက္ေအာင္၊ လူ႔အခြင့္အေရးကို လူေတြ အျမင္မွားေအာင္ ေျပာဆိုေနမႈမ်ား လုပ္ေဆာင္ေနလားလို႔ က်ေနာ္ ျပန္ၿပီးေမးခြန္းထုတ္ခ်င္ပါတယ္။ ခုနတုန္းက ေမးသြားတဲ့ ေမးခြန္းေလးေပါ့ေနာ္။ လူနည္းစုေတြကိုေရာ က်ေနာ္တို႔က ဘယ္လို တန္ဖုိးထားမလဲဆိုေတာ့ ဒီႏွစ္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ လူ႔အခြင့္အေရးေန႔ ဒီဇင္ဘာလ ၁၀ ရက္ေန႔ရဲ႕ ေဆာင္ပုဒ္ေလးက ရွင္းပါတယ္။ Stand up for someone's rights today။ အဲဒီေတာ့ လူေတြက ကိုယ့္အခြင့္အေရးပဲ ကိုယ္ မေတာင္းဆိုပါနဲ႔၊ တျခားေသာသူေတြ ခံစားေနရတဲ့ အခြင့္အေရးေတြကိုလည္း နားလည္သေဘာေပါက္ၿပီး သူတို႔အတြက္ တိုက္ပဲြဝင္ေပးပါ၊ ရပ္တည္ေပးပါဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ေလး ျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ခုနက ေျပာသလို လူ႔အခြင့္အေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရး ေအာ္ေနၿပီးေတာ့ ငါ့အခြင့္အေရးပဲ လုပ္ေနမယ့္အစား ခဲြျခားခံ၊ အပစ္ပယ္ခံ၊ ေဘးကို ေရာက္ေနေသာသူေတြရဲ႕ အသံေတြကို နားေထာင္ၿပီးေတာ့ သူတို႔အတြက္လည္း လုပ္ေဆာင္ေပးဖို႔အတြက္ ဒီႏွစ္ေဆာင္ပုဒ္ေလးကလည္း တိုက္တြန္းထားပါတယ္ခင္ဗ်။ ေတြ႔ဆုံေမးျမန္းသူ - ေနသြင္ညိဏ္း