ႏွစ္ေပါင္း ၇၀ နီးပါး ျပည္တြင္းစစ္ကာလတေလွ်ာက္မွာ အျမင့္မားဆုံး ျဖစ္ထြန္းမႈအျဖစ္ တႏိုင္ငံလုံး ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈရပ္စဲေရးစာခ်ဳပ္ (အန္စီေအ) ကို အစိုးရနဲ႔ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကို္င္အဖြဲ႔ေတြ ပူးတြဲေရးဆြဲႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာခ်ဳပ္ကို မၾကာခင္ကာလမွာ (ရက္အတိအက် မသတ္မွတ္ႏိုင္ေသး) လက္မွတ္ေရးထိုးၾကဖြယ္ရွိပါတယ္။ ဒီစာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ထိုးလိုက္ၾကရင္ ဘာအက်ဳိးေက်းဇူးေတြ ထြက္ေပၚလာမလဲ၊ ဒီအက်ဳိးေက်းဇူးေတြကို ျပည္သူေတြက အဓိက ခံစားရမွာလား။ ဒီစာခ်ဳပ္ဟာ ဘယ္သူေတြကို အဓိက အက်ဳိးျဖစ္ထြန္းေစမလဲ။ စာခ်ဳပ္ႀကီးမွာ ဘာအားသာခ်က္ေတြပါရွိၿပီး ဘာအားနည္းခ်က္ေတြ ေတြ႔ရပါသလဲ။ ဥပေဒ အေထာက္အကူျပဳကြန္ရက္ (Legal Aid Network) တည္ေထာင္သူ၊ Federal Law Academy ေက်ာင္းအုပ္ဆရာႀကီး ေရွ႕ေန ဦးေအာင္ထူးကေတာ့ စာခ်ဳပ္ပါအခ်က္ ခ်ဳိးေဖာက္သူကို ဘယ္လိုအေရးယူမယ္ဆိုတဲ့ အဓိက အေရးႀကီးတဲ့ အာမခံခ်က္ မပါရွိျခင္းဘဲလို႔ ေထာက္ျပပါတယ္။ ဦးေအာင္ထူးကို ဒီဗြီဘီက ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ဒီႏွစ္ ၉ ရက္၊ ၉ လ၊ ၉ နာရီမွာ ေနျပည္ေတာ္မွာ အစိုးရနဲ႔ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ေတြနဲ႔ ၉ ေယာက္ခ်င္းေတြ႔ၿပီး အန္စီေအ လက္မွတ္ထိုးဖို႔ သေဘာတူၾကတယ္။ ေအာက္တိုဘာလဆန္းပိုင္းမွာ ထုိးမယ္လို႔ အစိုးရဘက္က ထုတ္ေျပာထားတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္ေတြမွာ တက္သုတ္႐ုိက္မႈေတြ ပါေနလား။ သမား႐ုိးက်လား။ ဘယ္လုိျမင္ပါသလဲ။ “ပထမတခုကေတာ့ အဲဒီေန႔က လက္မွတ္ထိုးမယ္လို႔ အတိအက် ဆႏၵထုတ္ေဖာ္တာေတာ့ ဆရာနားလည္တာေတာ့ အစိုးရျဖစ္တယ္ေလ။ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြ ဘက္ကေတာ့ အားလုံးပါ၀င္ေရးမူကို ဆက္လက္ေတာင္းဆုိထားၿပီးေတာ့ ေစာင့္ေနတဲ့သေဘာပဲ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္တခုက တက္သုတ္႐ုိက္ေနသလား ဆိုတာကေတာ့ မွန္ပါတယ္၊ တက္သုတ္႐ုိက္တယ္ဆိုတဲ့ သေဘာေတာ့ျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ လက္ရွိတက္ေနတဲ့ ျမန္မာစစ္အစိုးရအေနနဲ႔က အေၾကာင္း ၂ ခ်က္၊ ၃ ခ်က္ ရွိတယ္ေပါ့။ ပထမ ၁ ခ်က္က သူတို႔က ႏိုင္ငံတကာကေန၊ အထူးသျဖင့္ အီးယူတို႔ ေနာ္ေ၀တို႔ကေနၿပီးေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေခါင္းစဥ္ေအာက္ကေန ယူထားတဲ့ ေငြေၾကးအကူအညီက အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၁၀၀၀ နီးပါး ကပ္သြားၿပီ။ အဲလိုဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ႏွစ္ေပါင္း ၃၊ ၄ ႏွစ္အတြင္းမွာ သူတို႔အတြက္က ရလဒ္ျပဖို႔ လိုအပ္လာတယ္။ အဲဒီရလဒ္က ဘာလဲဆိုေတာ့ အန္စီေအ  (တႏိုင္ငံလုံးပစ္ခတ္တိုက္ခို္က္မႈရပ္စဲေရးစာခ်ဳပ္) ျဖစ္မယ္ေလ။ အဲဒီေတာ့ အန္စီေအကို အႀကီးအက်ယ္ လက္မွတ္ထိုးေစခ်င္တာကေတာ့ လက္ရွိတက္ေနတဲ့ ဦးသိန္းစိန္ ဦးေဆာင္တဲ့ ျမန္မာစစ္အစိုးရဘက္ကျဖစ္တယ္။ "ေနာက္တခုက တကယ္လို႔  အစိုးရေမွ်ာ္မွန္းထားတဲ့အတိုင္းပဲ အန္စီေအကို လက္မွတ္ထိုးျဖစ္သြားတယ္၊ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔ အမ်ားစုႀကီးက လက္မွတ္ထိုးလိုက္တယ္ဆိုရင္ လာမယ့္ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္၊ သူတို႔အတြက္ အေၾကာင္းျပစရာ ရသြားတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ၿပီ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရသြားၿပီ၊ အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရးႀကီးဟာ တကယ့္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရဲ႕ တကယ့္လမ္းေၾကာင္းႀကီးျဖစ္တယ္ ဆုိၿပီးေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲဆြယ္ခြင့္လည္း ရသြားႏိုင္တာေၾကာင့္မို႔လို႔ အန္စီေအကို လက္ရွိတက္ေနတဲ့ ျမန္မာစစ္အစိုးရဘက္ကေတာ့ အႀကီးအက်ယ္ လက္မွတ္ထိုးေစခ်င္တာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ တက္သုတ္႐ုိက္ေနတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။” အန္စီေအ လက္မွတ္ထုိးဖို႔ဆုိတဲ့ သတင္းဟာ ဟိုးေလးတေၾကာ္ျဖစ္ေတာ့ ႏွစ္ေပါင္း ၇၀ နီးပါး စစ္ေဘးဒဏ္သင့္သူ ျပည္သူေတြအၾကား အိုးစည္ဗုံေပါင္းနဲ႔ သဲသဲလႈပ္ ၀မ္းေျမာက္ေပ်ာ္ရႊင္ၾကလိမ့္မယ္လို႔ ေတြးမိတာေပါ့ေနာ္။ တကယ္က်ေတာ့ အဲသလိုမဟုတ္ဘဲ တက္တက္စင္လြဲတယ္။ လက္ခုပ္သံေတာင္ ေကာင္းေကာင္း မၾကားရဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ၊ ဘာခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ႀကီး ရွိေနလို႔လဲ။ “အဲဒါ အင္မတန္ေကာင္းတဲ့ေမးခြန္းပဲ။ ပထမ တခ်က္ကေတာ့ လက္ရွိအေျခအေနေအာက္မွာ လက္မွတ္ထိုးလိုက္လို႔ ရွိရင္လည္းပဲ ဘာျဖစ္လဲဆုိေတာ့ အနိမ့္ဆုံးအားျဖင့္ စစ္ပြဲကိုေတာင္မွ ရပ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဘက္ ၂ ဘက္ပဲ လက္မွတ္ထုိးၾကတာ ျဖစ္တာေၾကာင့္မို႔လို႔ တဘက္ဘက္က အထူးသျဖင့္ အေတြ႔အႀကဳံအရ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ ဒီဘက္ပိုင္းကတည္းကိုက စစ္အစိုးရ အဆက္ဆက္ဘက္ကပဲ ခ်ဳိးေဖာက္ၿပီးေတာ့ စ တိုက္ပြဲေတြဆင္ခဲ့တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္မို႔ိလို႔ တကယ့္လက္ေတြ႔က်ေတာ့ အပစ္အခတ္က မရပ္စဲႏိုင္ဘူး။ ျပန္တိုက္ၾကတာပဲ။ ဒါေၾကာင့္ အခု လက္မွတ္ထိုးတဲ့ အခါက်ေတာ့လည္းပဲ ပထမတုန္းကရထားတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေတြနဲ႔ အလားတူပဲ ျဖစ္တာေၾကာင့္မို႔လို႔ အနည္းဆုံး အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးကုိေတာင္မွ တကယ္ျဖစ္ႏို္င္ဖို႔ဆိုတာ လက္ေတြ႔မက်ဘူး။ ဒါက တခုျဖစ္တယ္။ ဒုတိယတခုက ကဲဒါျဖင့္ ဒီစာခ်ဳပ္ႀကီးကို လက္မွတ္ထိုးလိုက္ဦးေတာ့ ဘက္ ၂ ဘက္ကေတာ့ သူတို႔လိုခ်င္တာ ရေကာင္း ရသြားႏိုင္တာေပါ့။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ ျမန္မာစစ္အစိုးရဘက္က ရသြားမွာေပါ့။ ဒါေပမယ့္လုိ႔ ဘက္ ၂ ဘက္ထဲမွာ လုံး၀မပါတဲ့ ၾကားထဲက လူထုရဲ႕ အခြင့္အေရးက ဘာလဲ။ လူထုက ဘာအခြင့္အေရးကို ရမွာလဲ။ လက္မွတ္ထိုးၿပီးတဲ့ အခါက်ေတာ့ ဟုတ္လား ဒုကၡသည္ေတြ၊ အိုင္ဒီပီေတြ အတြက္ကို အာမခံခ်က္ ဘယ္ေလာက္ရွိသလဲ။ ေဒသခံလူထုအတြက္ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ဘာအာမခံခ်က္ရွိသလဲ။ အဲဒီေတာ့ ဒီေန႔လက္မွတ္ထိုးတယ္၊ မနက္ျဖန္ကစၿပီးေတာ့ ေျမယာေတြ၊ သဘာ၀သယံဇာတေတြ၊ ေရေျမေတာေတာင္ေတြ စီမံခန္႔ခြဲခြင့္မွာ လူထုရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မႈက ဘာလဲ။ ႏိုင္ငံတကာကေရာ ဘယ္ေလာက္ထိေအာင္ ၀င္လာၿပီးေတာ့ လူထုကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ၿပီးေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ ပုံမွန္သြားႏိုင္ေအာင္ အာမခံခ်က္ရွိသလဲဆုိတဲ့ ႐ႈေထာင့္ေတြက ၾကည့္တဲ့အခါက်ေတာ့ ဘာမွ တိတိက်က် မရွိတာေၾကာင့္ လူထုအမ်ားစုႀကီးက စိတ္၀င္စားမႈမရွိဘူးလို႔ သုံးသပ္ပါတယ္။” အပစ္ရပ္လက္မွတ္ထုိးလိုက္ခ်ိန္မွာ အပစ္ရပ္တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔ေတြကို မတရားသင္း ေၾကညာထားရာကေန ပယ္ဖ်က္ေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စာခ်ဳပ္မွာ ခို္င္မာအားေကာင္းတဲ့အခ်က္ မေတြ႔မိဘူး။ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ရန္လို႔သာ ဆိုထားတယ္ဆိုေတာ့ေလ။ ဒီအခ်က္ အားမေကာင္းတာဟာ ဘယ္လိုျဖစ္ႏိုင္ေျခ လမ္းေၾကာင္းေတြ ေပၚထြက္လာေစသလဲ။ “သိပ္မွန္ပါတယ္။ စာခ်ဳပ္မွာ အေျခခံအားျဖင့္ မတရားအသင္းကေန ပယ္ဖ်က္႐ုပ္သိမ္းေပးေရးကို လုပ္မယ္ဆိုတဲ့ဟာကို အတိအက် ေဖာ္ျပမထားဘူူး။ ႐ုပ္သိမ္းေရး ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္သြားရန္ သေဘာတူသည္ ဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါက ဥပေဒေၾကာင္းအရ လွည့္ကြက္တခု ျဖစ္တယ္ဆိုတာ ျမင္သာတယ္။ ဒီလိုမ်ဳိး ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္မယ္လို႔ ေရးသားထားတာဟာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ လွည့္ကြက္ျဖစ္ၿပီး မတိက်ဘူးဆိုတဲ့ အသံေတြ ထြက္လာတဲ့ အခါက်ေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂ ရက္၊ ၃ ရက္ကတင္ပဲ ဦးလွေမာင္ေရႊ (ျမန္မာၿငိမ္းခ်မ္းေရးစင္တာမွ အႀကီးတန္းအရာရွိ) က ဘာေျပာလဲဆိုေတာ့ ‘လက္မွတ္ထိုးကာနီးက်ရင္ ထိုးကာနီးမွာ ကပ္ၿပီးေတာ့ သမၼတက သူ႔ရဲ႕ သမၼတအမိန္႔ကို သုံးၿပီးေတာ့မွ လက္မွတ္ထိုးမယ့္အဖြဲ႔ေတြကို မတရားသင္းအျဖစ္က ႐ုပ္သိမ္းေပးသြားမယ္၊ ၿပီးေတာ့မွ လက္မွတ္ထိုးမယ္’ ဆိုတဲ့ဟာကို ထြက္လာတယ္။ ဒါက ေနာက္ဆုံးထြက္လာတဲ့ အခ်က္ေပါ့ေလ။ အဲဒီေတာ့ အဲလို ထြက္လာတဲ့အခါမွာ ျပႆ   နာ ၂ ခုျဖစ္သြားတယ္။ တခုက ဘာလဲဆိုေတာ့ အဲဒီလိုမ်ဳိးလုပ္ေပးဖို႔ တကယ္ သေဘာထားရွိတယ္ဆိုရင္ စာခ်ဳပ္ထဲမွာ ထည့္ေရးရမယ္။ စာခ်ဳပ္ထဲမွာ ဤစာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ေရးထုိးၿပီးတာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္ မတရားအသင္းအျဖစ္ ေၾကညာထားျခင္းမွ ပယ္ဖ်က္႐ုပ္သိမ္းရမည္လို႔ ျပင္ေရးရမယ္။ ဒုတိယတခု ပိုအေရးႀကီးတာက ဘာလဲဆိုေတာ့ တပ္နဲ႔ အဖြဲ႔နဲ႔ ၂ ပိုင္းကြဲသြားႏိုင္တယ္။ ဒီအတို္င္းေရးလိုက္လို႔ရွိရင္။ ဆိုလိုခ်င္တာက ဥပမာ ေကအန္ယူ ဆိုပါစို႔။ ေကအန္ယူ ကရင္အမ်ဳိးသားအစည္းအ႐ုံးဆိုရင္ ကရင္အမ်ဳိးသားအစည္းအ႐ုံးဟာ စာခ်ဳပ္အရ မတရားအသင္းကေန ပယ္ဖ်က္သြားၿပီ ဆိုၾကပါစို႔။ စာခ်ဳပ္မွာ ခုနေျပာသလုိ တိတိက်က် ထည့္သြင္းလိုက္တဲ့အတြက္ လက္မွတ္ထိုးတဲ့အခ်ိန္ကစၿပီး မတရားအသင္းအျဖစ္က ပယ္ဖ်က္႐ုပ္သိမ္းၿပီးသြားၿပီ ဆိုၾကပါစို႔၊ သို႔ေသာ္ ေကအန္ယူကပဲ ႐ုပ္သိမ္းလိုက္တာျဖစ္တယ္၊ ေကအန္အယ္လ္ေအလို႔ေခၚတဲ့ ကရင္အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး တပ္မေတာ္ရဲ႕ တရား၀င္အာမခံခ်က္က ဘာလဲ။ ဘာမွမပါဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဥပေဒအရ ဘာသြားေတြ႔ရလဲဆိုေတာ့ ဒီလိုလုပ္လိုက္တာဟာ ဘာျဖစ္သြားလဲဆိုေတာ့ အဖြဲ႔အစည္းနဲ႔ တပ္ကို ၂ ပိုင္းကြဲသြားႏိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ အဖြဲ႔အစည္းကေတာ့ တရားအသင္း ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။ သို႔ေပမယ့္ ရာႏႈန္းျပည့္ဆိုတာကေတာ့ ဒီအစီအစဥ္အတို္္င္း သြားမယ္ဆိုရင္ သူတို႔အဖြဲ႔အစည္းက တည္ေထာင္ထားတဲ့ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္း အသီးသီးဟာ မတရားအသင္း ဆက္ျဖစ္ေနမွာေၾကာင့္မို႔လို႔ ၂ ပိုင္းကြဲသြားႏိုင္တဲ့ ျမန္မာစစ္အစိုးရရဲ႕ လွည့္ကြက္လို႔ ဆရာေတာ့ အဲလို နားလည္ပါတယ္။” အန္စီေအ လက္မွတ္ထိုးဖို႔ စက္တင္ဘာ ၂၉ ရက္ သမၼတက အဆိုျပဳတယ္။ တဘက္က ေအာက္တိုဘာလလယ္ပိုင္းလို႔ ျပန္အဆိုျပဳတယ္။ ေအာက္တိုဘာ ပထမပတ္မွာ ေရးထိုးၾကဖို႔ ရက္သတ္မွတ္ၾကတယ္လိုု႔လည္း ၾကားေနတယ္။ အန္စီေအက ခ်က္ျခင္းလက္ငင္းႀကီးထိုးဖို႔ လိုသလား။ ေရြးေကာက္ပြဲေက်ာ္ရင္ေကာ မျဖစ္ဘူးလား။ မထုိးဘူးဆိုရင္ တိုက္ပြဲေတြ ျပန္ျဖစ္ႏိုင္လို႔လား။ အဲဒီအခ်က္ေတြေပၚမွာ ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။ “အမွန္က မထုိးလည္းဘဲ တိုက္ပဲြကေတာ့ ျဖစ္ေနတာပဲ။ အခုလည္း ျဖစ္ေနတာပဲ။ ထိုးၿပီးေတာ့လည္း တိုက္ပဲြေတြ ရပ္သြားမယ္ဆိုတာက ဘယ္သူမွ အာမခံခ်က္ မေပးႏိုင္ဘူး။ အမ္ပီစီကပုဂိဳၢလ္ေတြ ကိုယ္တိုင္ကလည္း အဲဒီလို ပါးစပ္နဲ႔ထုတ္ေျပာေနတာပဲ ‘လက္မွတ္ထိုးလိုက္ဦးေတာ့ တိုက္ပြဲေတြ ခ်က္ခ်င္းရပ္သြားမွာ မဟုတ္ဘူး’ ဆိုၿပီးေတာ့။ ဒါျဖင့္ လက္မွတ္ထုိးတဲ့ အဓိပၸာယ္က ဘာလဲ။ လက္မွတ္ထုိးတာ လက္မွတ္ထိုးတဲ့ အခ်ိန္အတြင္းမွာ တိုက္ပြဲက ရပ္မသြားဘူးဆိုရင္ လက္မွတ္ထုိးတဲ့ အဓိပၸာယ္က ဘာလဲ၊ အဓိပၸာယ္က မရွိေတာ့ဘူး။ ဘာေၾကာင့္ အဓိပၸာယ္မရွိလဲဆိုေတာ့ ဘက္ ၂ ဘက္တည္းကပဲ ရပ္ဖို႔ သေဘာတူတယ္။ ႀကီးၾကပ္မယ့္အဖြဲ႔မရွိဘူး၊ တတိယအင္အားစု မရွိဘူး။ တတိယအင္အားစုက ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်ႏိုင္တဲ့ အေနအထားမရွိဘူး။ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မႈက သက္ေသေလာက္ပဲျဖစ္တယ္။ တကယ့္လက္ေတြ႔ ႀကီးၾကပ္တဲ့ Monitoring Mission မွာ အေရးပါတဲ့ေနရာကို ယူထားၿပီးေတာ့ ထိန္းကြပ္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မယ့္ အားမရွိဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ အခုလက္မွတ္ထုိးလိုက္လည္း ေရြးေကာက္ပြဲ မတိုင္မီမွာ ဒေရာေသာပါးနဲ႔ လက္မွတ္ထိုးလိုက္လည္း ဆရာ့အေနနဲ႔ ျမင္တာကေတာ့ျဖင့္ရင္ လက္ေတြ႔ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈ  ရပ္စဲဖို႔ေတာင္မွ လက္ေတြ႔ျဖစ္ဖို႔က မလြယ္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ဒီကိစၥက ခုနေျပာသလို ဒီစာခ်ဳပ္ႀကီးဟာ မီဒီယာဆရာ ခုနကေမးသလို လူထုက စိတ္၀င္စားတဲ့ စာခ်ဳပ္ႀကီးျဖစ္ေအာင္ လူထုအက်ဳိးစီးပြားကို ေဖာ္ေဆာင္တဲ့ စာခ်ဳပ္ႀကီး ျဖစ္ေရးအတြက္ဆိုရင္ ပါသင့္ပါထိုက္တဲ့၊ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသခံ တိုင္းရင္းသားေတြ ရသင့္ရထိုက္တဲ့ လူထုုအခြင့္အေရး အေျခခံေတြကိုပါ ထည့္သြင္းခ်ဳပ္ဆိုထားတဲ့ စာခ်ဳပ္ႀကီးမ်ဳိး ျဖစ္ေတာ့မွသာလွ်င္ လက္မွတ္ထိုးတာ ပိုသဘာ၀က်တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲမတို္င္ခင္ လက္မွတ္ထိုးဖို႔ ဆိုတာဟာ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ေဒသခံတိုင္းရင္းသား လူထုအတြက္ ဘာတခုမွ အက်ဳိးစီးပြား မေမွ်ာ္မွန္းႏိုင္တဲ့ အေျခအေနေအာက္မွာ လက္မွတ္ထိုးျခင္းပဲ ျဖစ္လိမ့္မယ္လို႔ ဆရာေတာ့ျမင္တယ္။" အန္စီေအစာခ်ဳပ္ကို ဆရာလည္း က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေလ့လာသုံးသပ္ၿပီးေလာက္ၿပီလို႔႔ ယူဆပါတယ္။ ဒီစာခ်ဳပ္ဟာ ဗမာျပည္မွာ အဓိကလိုအပ္ေနတဲ့ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးတို႔၊ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးတို႔၊ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ဒီမိုကေရစီ ရရွိေရးတို႔ စတဲ့ အေျခခံ ေရခံေျမခံေကာင္းေတြကေလ အန္စီေအထဲမွာ ေတာ္ေတာ္ ျပည့္ျပည့္စုံစုံ၊ ကုံကုံလုံလုံ  လႊမ္းၿခဳံမႈကို ျမင္ရလားဆရာ။ ဘယ္လိုျမင္ရလဲ အန္စီေအနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့။ “ဒီလိုပါ လက္ရွိ အန္စီေအက လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက လုပ္ခဲ့တဲ့ Gentleman Agreement လို႔ေခၚတဲ့ ႏႈတ္ကတိတို႔၊ ၁၉၉၄ မွာ ေကအိုင္အိုနဲ႔ စစ္အစိုးရၾကားထဲမွာ ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ သေဘာတူညီခ်က္တို႔နဲ႔ စာရင္ေတာ့ ခုလက္ရွိ အန္စီေအက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ေကာင္းတယ္လို႔ ေျပာရမွာေပါ့ေလ။ ပုံသဏၭာန္အရေကာင္းတယ္။ ေရးသားေဖာ္ျပပုံေလးက ေကာင္းတယ္။ ဥပေဒပုံသဏၭာန္ပါတယ္။ ေခါင္းစဥ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပါလာတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ျပႆ နာက ဘာလဲဆိုေတာ့ ခုန မီဒီယာဆရာရဲ႕ေမးခြန္းကို ေျဖရင္ေတာ့ သူ႔မွာ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကို သြားႏိုင္တဲ့ ဖက္ဒရယ္ကိုပဲ ေဆြးေႏြးေတာ့ မေယာင္ေယာင္၊ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ပဲ ရေတာ့မလိုလို၊ ဒီမိုကေရစီအေျခခံပဲ တည္ေဆာက္သြားႏိုင္မလိုလို ဆိုတဲ့ ေရးသားပုံမ်ဳိးေတြပါတယ္။  ကဲ ဒါျဖင့္ရင္ ဘာတခု တိတိက်က် ရသလဲဆိုေတာ့ ဘာတခုမွ အတိအက်မရဘူး။ လက္ရွိ အန္စီေအရဲ႕ျပႆ  နာက ဒါပဲ။ အဲဒီေတာ့ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္ေတြမွာ လိုအပ္တဲ့ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ ရဖို႔အတြက္ ဘယ္အပိုဒ္က ဘယ္လိုေရးသားထားလို႔ အာမခံခ်က္ရွိသလဲလို႔ေမးရင္ ဘယ္သူမွ မေျပာႏိုင္ဘူး။ ဘယ္အပိုဒ္တခုတေလ၊ တေၾကာင္းတေလကမွ တိုင္းရင္းသားေတြ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္အတြက္ အာမခံခ်က္ရွိတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ တေၾကာင္းတေလမွ မပါဘူး။ ထုိနည္းတူစြာ ဖက္ဒရယ္လည္း အဲဒီအတိုင္းပဲ။ ဆိုေတာ့ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္ေတြရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္၊ ဖက္ဒရယ္အေျခခံေတြ၊ အမ်ဳိးသားတန္းတူေရး အေျခခံေတြကို တိက်တဲ့ အာမခံခ်က္စာခ်ဳပ္မွာ မပါဘူးဆိုရင္ေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးဆိုတာ ဒီစာခ်ဳပ္ေပၚ မူတည္ဖို႔ ဆိုတာကေတာ့ စိတ္ကူးယဥ္အိပ္မက္ပဲ ျဖစ္ပါလိ္မ့္မယ္။" ၉ လပိုင္း၊ ၉ ရက္ေန႔က ေနျပည္ေတာ္မွာ အစိုးရကိုယ္စားလွယ္ ၉ ဦးနဲ႔ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ ကိုယ္စားလွယ္ ၉ ဦးတို႔ ေတြ႔ဆုံပြဲမွာ  တိုင္းရင္းသားေတြ ေတာင္းဆိုတဲ့ အန္စီေအမွာ အားလုံးပါ၀င္ေရးဆိုတာကို သမၼတက မူအားျဖင့္ လက္ခံတယ္။ တအာင္းပေလာင္၊ ရခို္င္နဲ႔ ကိုးကန္႔ကို အစိုးရက ခ်န္ထားတယ္။ တဆင့္ခ်င္းလုပ္သြားဖို႔။ ကိုးကန္႔ဆို ဦးဖုန္ၾကားရွင္နဲ႔ေတာင္မွ သမၼတက လမ္းေၾကာင္းေဖာက္မယ္။ ရခုိင္ကေတာ့ တမ်ဳိးတဖုံ ကိုင္တြယ္မယ္။ တအာင္းက ဘိုင္လက္ထရယ္ထိုးဖို႔လုပ္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲကို တက္ေပါ့။ ဒီအေပၚ တိုင္းရင္းသားေတြ လက္သင့္ခံသင့္လား။ လက္သင့္မခံသင့္ဘူးလား။ ဘယ္လိုျမင္လဲ။ ဘာေၾကာင့္လဲ။ “အမွန္မွာကေတာ့ ဒီလုိ။ စာခ်ဳပ္ရဲ႕ သေဘာသဘာ၀နဲ႔ဆိုင္တယ္။ အဲဒါ ဘယ္လိုဆိုင္လဲဆိုေတာ့ တကယ္ေတာ့ တဖြဲ႔ခ်င္းစီသြားခဲ့တဲ့ Bilateral Agreement (အပစ္ရပ္နားရန္ အျပန္အလွန္သေဘာတူညီခ်က္) အဖြဲ႔အစည္းအမ်ားစုက လုပ္ထားလိုက္ၿပီးၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ဒါက အဓိက မက်သင့္ေတာ့ဘူး။ အဲဒီေတာ့ အခု အန္စီေအ ေပၚလာတဲ့အခါမွာ ဘက္ ၂ ဘက္လုံးက တူညီတဲ့ ရပ္တည္ခ်က္က ဘာလဲဆုိေတာ့ စာခ်ဳပ္ေခါင္းစဥ္မွာလည္း ပါတယ္။ ‘တႏိုင္ငံလုံး ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈ ရပ္စဲေရးစာခ်ဳပ္’ ျဖစ္တယ္။ ေခါင္းစဥ္မွာလည္းပါတယ္။ ၂ ဘက္က ဦးတည္ခ်က္ကလည္း ဒီအတိုင္းပဲ ႀကိဳးစားခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ေရးထိုးလိုက္ၿပီးတဲ့ အခ်ိန္မွာ တႏိုင္ငံလုံး ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈ တကယ္ရပ္စဲသြားဖို႔ကို လိုတာ။ အဲလို လိုတဲ့အတြက္ အဲဒီမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြမွန္သမွ် အကုန္လက္မွတ္ထိုးဖို႔ လိုတယ္။ ဥပမာဆိုရင္ အခု မီဒီယာဆရာ ေျပာသြားတဲ့ တအာင္းပေလာင္၊ ကိုးကန္႔ ဟုတ္လား၊ ရခိုင္ ထားပါဦးေတာ့ေလ၊ ဒါက သူက အခု ကြဲကဲြျပားျပား လုပ္ေနၿပီ၊ တဘက္က ကိုးကန္႔ကိုေတာ့ သမၼတက ေဆြးေႏြးမယ္တို႔၊ ရခိုင္ကေတာ့ ဘယ္လိုျဖစ္တယ္တို႔၊ ဒီဟာက အဲဒီလိုသြားလို႔မရဘူး ဥပေဒစိုးမိုးေရး သဘာ၀အရ၊ ဥပေဒစိုးမိုးေရး သဘာ၀အရ သူတို႔ လက္မွတ္ထိုးသင့္တယ္လို႔ ယူဆတဲ့ အဖြဲ႔အကုန္လုံးဟာ တေျပးတည္း တခ်ိိန္တည္းမွာ လက္မွတ္ထိုးဖို႔လိုတယ္။ ေနာက္ အခုမေျပာေသးတဲ့ ၀သပ (၀ျပည္ေသြးစည္းညီညြတ္ေရးပါတီ) ဗ်။ ၀သပလည္း ပါ၀င္လက္မွတ္ေရးထိုးေပးဖို႔ လိုတယ္။ ၀သပက ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ထားလိုက္တယ္၊ အဲဒါဘာလဲဆိုေတာ့ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္မွာ လက္မွတ္ထိုးထားၿပီးသား၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ထားၿပီးသားျဖစ္လို႔ လက္မွတ္ထိုးစရာမလိုဘူး ရပ္တည္ခ်က္ျဖစ္တယ္။ ဒါက ဆရာျမင္တာကေတာ့ ဒီရပ္တည္ခ်က္ကလြဲတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အခု ဒီစာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ထိုးလိုက္လို႔ရွိရင္ အခုလက္မွတ္ထိုးတဲ့စာခ်ဳပ္က ေရွ႕ကစာခ်ဳပ္ကို လႊမ္းမိုးသြားလိမ့္မယ္။ အဲလိုဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ တကယ္ကိုပဲ ၀သပဟာလည္း တကယ္ကိုပဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို တကယ္လိုခ်င္တယ္၊ ေမွ်ာ္မွန္းတယ္ဆိုရင္ တျခားအဖြဲ႔မ်ား အားလုံးနဲ႔ အတူတကြ ပါဖို႔လိုတယ္ဆိုတာ နားလည္ထားရင္ ၀သပလည္း တပါတည္း ပါ၀င္လက္မွတ္ေရးထိုးဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲဒီေတာ့မွ ေနာင္ ၀သပကို တိုက္မယ့္ အလားအလာလည္း မတိုက္ႏို္င္ေတာ့ဘူး၊ ၀သပ ကိုယ္တိုင္လည္း အာမခံခ်က္ရွိသြားမယ္၊ တႏိုင္ငံလုံး ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈ ရပ္စဲေရးစာခ်ဳပ္ ဆုိတာလည္း အဓိပၸာယ္ရွိသြားႏိုင္တယ္။" (မွတ္ခ်က္။                     ။ ၀အထူးေဒသ (၂) က အစိုးရနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ ေရးထိုးၿပီးၿပီျဖစ္လို႔ အန္စီေအကို လက္မွတ္ထိုးရန္မလိုဟု စက္တင္ဘာ ၄ ရက္ေန႔က ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ စက္တင္ဘာ ၁၂ ရက္ေန႔မွာေတာ့ ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းေကာ္မတီ ဒုတိယဥကၠ႒ေတြျဖစ္တဲ့ ဦးေအာင္မင္းနဲ႔ ဦးသိန္းေဇာ္တို႔ဟာ ဝ အထူးေဒသ-၂ ဒုတိယ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ဳပ္ ဦးေပါက္ယူရီ၊ မိုင္းလား အထူးေဒသ-၄ ဥကၠ႒ ဦးစိုင္းလင္းတို႔ကို ရွမ္းျပည္နယ္ အေရွ႕ပိုင္း၊ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕မွာ တႏိုင္ငံလံုး ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈ ရပ္စဲေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္ (အန္စီေအ) နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾက။) အန္စီေအကို လက္မွတ္ထိုးၾကပါၿပီ ဆိုပါစို႔။ ေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႔ေတြ ပူးတြဲဖြဲ႔မယ္။ အကိ်တ္အခဲျဖစ္လာရင္ ညိႇႏႈိင္းမယ္လို႔ သေဘာတူတယ္။ ဘယ္လိုညိႇႏႈိင္းမယ္၊ ဆုံးျဖတ္မယ္ဆိုတာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မရွိဘူး။ အရင္တုန္းကလည္း ဥပမာ ေကအိုင္အိုနဲ႔ အစိုးရအၾကား ညိႇႏႈိင္းတဲ့အဖြဲ႔ေတြ ရွိေနသားနဲ႔ ပစ္ေန ခတ္ေနၾကတာပဲေလ။ ဒီေတာ့ေလ အပစ္ရပ္စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ၿပီးကာမွ ခ်ဳိးေဖာက္တဲ့သူ၊ အဖြဲ႔ကို ဘယ္လိုကိုင္တြယ္မယ္၊ အေရးယူမယ္ဆိုတာေတြေရာ ဒီစာခ်ဳပ္မွာ အာမခံခ်က္ရွိရဲ႕လားဆရာ။ ဘယ္လိုျမင္လဲ။ “ဟုတ္တယ္။ အဲဒီေမးခြန္းက အေရးႀကီးဆုံးပဲျဖစ္တယ္။ အစပိုင္းမွာလည္း ဆရာ နည္းနည္းေျပာခဲ့ၿပီးၿပီ။ အဲဒီေမးခြန္းက လုံး၀အေရးႀကီးဆုံးပဲ၊ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ၁၉၉၄ ေကအိုင္အိုနဲ႔ အစိုးရခ်ဳပ္တဲ့ စာခ်ဳပ္တုန္းကလည္းပဲ ပူးတြဲညိႇႏႈႈိင္းသြားမယ္ဆိုတာက အဓိက အႏွစ္သာရပဲ။ အခု ဒီစာခ်ဳပ္ႀကီးကလည္း ႀကီးမားလာတယ္၊ စာမ်က္ႏွာေတြ မ်ားလာတယ္၊ ပုံသဏၭာန္ေကာင္းလာတယ္၊ ေခါင္းစဥ္ေတြ ပါလာတယ္ ဆုိေပမယ္လို႔ ပစ္ခတ္တိုက္ခို္က္မႈ ရပ္စဲေရးကို ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ေနရာမွာေတာ့ျဖင့္ရင္၊ ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ ႀကိဳးစားတဲ့ ေနရာမွာေတာ့ျဖင့္ရင္ ၁၉၉၄ တုန္းက ေကအို္င္အိုနဲ႔ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့ စာခ်ဳပ္နဲ႔ အတူတူပဲ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ႏွစ္ဘက္ ပူးတြဲအဆင့္ပဲျဖစ္တယ္။ ပူးတြဲအဆင့္ပဲ ရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ တဘက္ဘက္က စတိုက္ခ်င္ရင္ ဒီစာခ်ဳပ္က ပ်က္တာပဲ။ လက္ေတြ႔အရ ပ်က္သြားတာပဲ။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခအမ်ားဆုံးကလည္းပဲ ျမန္မာစစ္အစိုးရဘက္က အခ်ိန္မေရြး ျပန္တိုက္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ ခုန မီဒီယာဆရာေမးသလို အာမခံခ်က္ ရွိေစခ်င္ရင္ေတာ့ျဖင့္ရင္ အေကာင္းဆုံးကေတာ့ ၂ ခ်က္ေပ့ါ။ ၁ ခ်က္က ဘာလဲဆို အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ အာေခ်းမွာ ခ်ဳပ္ခဲ့သလိုမ်ဳိး Crisis Management Board လို႔ေခၚတဲ့ အက်ပ္အတည္း  စီမံခန္႔ခဲြေရးအဖြဲ႔လိုဟာမ်ဳိးကို ႏိုင္ငံတကာ ကိုယ္တိုင္ရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မႈ၊ ႀကီးၾကပ္မႈ၊ ဥပမာ Chairmanship position ယူထားၿပီးေတာ့ ဘက္ ၂ ဘက္စလုံးက အဲဒီ Chairmanship position ရဲ႕ အဲဒီ Crisis Management Board လို႔ေခၚတဲ့ အက်ပ္အတည္း စီမံခန္႔ခြဲေရး အဖဲြ႔လိုဟာမ်ဳိး အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို ၂ ဘက္ နာခံပါ့မယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္မ်ဳိးကို စာခ်ဳပ္မွာ ပါဖို႔လိုတယ္။ ဒါက ပထမ ၁ ခုျဖစ္တယ္။ ဒုတိယ ၁ ခုက ျမန္မာႏိုင္ငံ အေျခအေနက်ေတာ့ အင္ဒိုနီးရွား အေျခအေနထက္ေတာင္ ပိုဆိုးေနၿပီ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ၁၉၈၉ က စခဲ့တဲ့ ျဖစ္စဥ္ႀကီးဟာ ႏွစ္ကလည္း ေတာ္ေတာ့္ကိုၾကာေနၿပီ။ တိုက္ခ်င္တဲ့အခ်ိန္တိုက္တယ္၊ ရပ္ခ်င္တဲ့အခ်ိန္ရပ္တယ္။ အမ်ဳိးမ်ဳိးလုပ္ခဲ့တာ ေထာင္းလေမာင္းေၾကေနၿပီ။ ဒါ့ေၾကာင့္ တကယ့္ကိုပဲ အပစ္အခတ္ ရပ္စဲသြားၿပီးေတာ့ တကယ့္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆြးေႏြးပဲြေတြ တကယ္ေပၚေစခ်င္တယ္ ဆုိရင္ေတာ့ျဖင့္ရင္ အေကာင္းဆုံးက ကုလသမဂၢမွာလည္း ဒါ အစီအစဥ္ရွိတယ္။ UN Peace Keeping Force ဆိုတာ ရွိတယ္။ ကုလသမဂၢ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ ထိန္းသိမ္းေရးတပ္ေတြကို ႏွစ္ဘက္သေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထိုးၿပီးေတာင္းရင္ ကေန႔ေတာင္းရင္ လတခ်ဳိ႕အတြင္းမွာ ကုလသမဂၢတပ္ေတြ ေရာက္လာႏိုင္တယ္။ အဲဒါအေကာင္းဆုံးပဲလို႔ ဆရာေတာ့ျမင္တယ္။” အန္စီေအ လက္မွတ္ထိုးလိုက္လို႔ရွိရင္ အပစ္ရပ္အဖြဲ႔ေတြရဲ႕ နယ္ေျမေတြမွာ စီးပြားေရးဇုန္ေတြ ေပၚလာမယ္။ ဖြံ႔ၿဖဳိးမႈလုပ္ငန္းေတြ၊ ခရီးသြားလုပ္ငန္းေတြ ျဖစ္ထြန္းၿပီး ေဒသဖံံံြ႔ၿဖဳိးလာေတာ့မယ္လို႔ ယူဆခ်က္ေတြေၾကာင့္ေလ အန္စီေအဟာ အားေကာင္းခ်က္၊ အားသာခ်က္ေတြ မျဖစ္ႏို္င္ဘူးလား။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ စစ္ေဘးဒုကၡ ခံခဲ့ၾကရတဲ့ ျပည္သူေတြအတြက္ေလ။ “အန္စီေအဟာ  အားေကာင္းခ်က္ ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္၊ ဘယ္သူ႔အတြက္လဲဆုိရင္ လက္ရွိတက္ေနတဲ့ ျမန္မာစစ္အစိုးရရယ္၊ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္း၊ သစ္ေတြရယ္၊ သူတို႔ရဲ႕  ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး လက္ေ၀ခံ ခ႐ုိနီေတြ အတြက္ကေတာ့ စီးပြားေရး သိပ္ေကာင္းသြားမယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ။ ဒါက ရမ္းေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ တည္ဆဲဥပေဒရွိတယ္၊ ျပန္ေလ့လာၾကည့္ပါ။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဥပေဒရွိတယ္။ ၂၀၁၁-၂၀၁၄ ခုႏွစ္ အထူးစီးပြားေရးဇုန္ ဥပေဒမ်ား ရွိတယ္။ အဲဒီဥပေဒမ်ားအရ ေျမယာနဲ႔ သယံဇာတေတြအေပၚ အဓိက စီမံခန္႔ခြဲသြားမွာက လက္ရွိဗဟိုအစိုးရပဲ။ လက္ရွိျမန္မာစစ္အစိုးရ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ေကာ္မရွင္ေတြပဲ။ ၂၀၁၂ လယ္ယာေျမဥပေဒကလည္း အဲဒီအတိုင္းပဲ။ အဲဒီေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ဟာ ေရထု၊ ေျမထု၊ ေလထုကို ပိုင္တယ္ဆိုတဲ့ေအာက္က စီမံခန္႔ခြဲသြားမွာ။ ခုနေျပာတဲ့ အေျခခံေတြအရ၊ ဥပေဒေတြအရ ဒီေန႔ လက္မွတ္ထိုးၿပီးသြားတဲ့ အခ်ိန္ကေန စၿပီးေတာ့ မနက္ျဖန္ကေနစၿပီးေတာ့ ၂၀၁၁ - ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ျမန္မာ့အထူးစီးပြားေရးဇုန္ ဥပေဒအရ လိုင္ဇာ (ေကအိုင္အိုဌာနခ်ဳပ္) ကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေလး၀ါး (ေကအန္ယူဌာနခ်ဳပ္) ကိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဟုတ္လား၊ ႀကိဳက္တဲ့ေနရာကို ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အထူးစီးပြားေရးဇုန္အျဖစ္နဲ႔ သတ္မွတ္လိုက္လို႔ရတယ္။ ဥပေဒအတိုင္း သတ္မွတ္လို႔ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘယ္ေနရာကိုပဲ သတ္မွတ္သတ္မွတ္၊ ဖားကန္႔လား ႀကိဳက္တဲ့ေနရာ သတ္မွတ္လို႔ရတယ္။ သတ္မွတ္လို႔ရတဲ့ အခ်ိန္ကေနစၿပီး ဗဟိုအစိုးရက တိုက္႐ိုက္စီမံခန္႔ခြဲသြားလို႔ရတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္သြားလို႔ရတယ္၊ အခြန္ေကာက္လို႔ရတယ္။ ေဒသက ဘာမွလုပ္ခြင့္မရွိေတာ့ဘူး။ ဆိုေတာ့ ဒီဥပေဒကို လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္သြားမွာ ျဖစ္တာေၾကာင့္မို႔လို႔ ဒီဥပေဒကို ကိုင္ၿပီးေတာ့ ျမန္္မာအစိုးရက သူတို႔ႀကိဳက္တဲ့ ခ႐ုိနီေတြ၊ ကုမၸဏီေတြ၊ ႏိုင္ငံျခားသား လိုင္စင္ေတြ ခ်ေပးသြားမယ္၊ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ၀င္ေရာက္စီမံခန္႔ခြဲမယ္၊ သဘာ၀သယံဇာတေတြကို ႀကိဳက္သေလာက္ ထုတ္သုံးစြဲသြားမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို႔လို႔ ဒီေန႔ အန္စီေအကို လက္မွတ္ထုိးၿပီးၿပီးခ်င္းမွာ မနက္ျဖန္ကစၿပီးေတာ့ အႀကီးအက်ယ္ အက်ဳိးစီးပြား ျဖစ္သြားမွာကေတာ့ ေဒသခံတိုင္းရင္းသားေတြ မဟုတ္ဘူး၊ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႔အစည္းေတြ မဟုတ္ဘူး။ လက္ရွိတက္ေနတဲ့ ျမန္မာစစ္အစိုးရနဲ႔ သူ႔ရဲ႕ အသို္င္းအ၀ိုင္းေတြပဲျဖစ္တယ္။” အန္စီေအစာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ထုိးလိုက္ၾကၿပီဆိုပါစို႔။ ဒီစာခ်ဳပ္ႀကီးဟာ ေနာင္အစိုးရေတြ အဆက္ဆက္ တည္ၿမဲတဲ့စာခ်ဳပ္ ျဖစ္ႏိုင္မလား။ သမိုင္း၀င္ ပင္လုံစာခ်ဳပ္က လ်စ္လ်ဴ႐ႈခံရတယ္ဆိုေတာ့။ ဒီစာခ်ဳပ္မွာ ခိုင္မာမႈ၊ အားေကာင္းခ်က္၊ အားသာခ်က္ေတြ ဘာေတြေတြ႔လဲ။ “အဲဒါလည္း အင္မတန္ေကာင္းတဲ့ေမးခြန္းပဲ။ ႏႈိင္းယွဥ္ေျပာရလို႔ရွိရင္ေတာ့ ၁၉၄၇ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒမွာတုန္းက အစိုးရတရပ္ လုပ္ေဆာင္မႈကို ေနာက္အစိုးရတရပ္က တာ၀န္ခံတဲ့ ျပ႒ာန္းခ်က္ကို အဲဒီ ၁၉၄၇ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒမွာ ေရးသားေဖာ္ျပထားတယ္။ အဲဒီေတာ့ မေက်နပ္ရင္ အစိုးရကို တရားစြဲဆိုခြင့္ရွိတယ္။ အဲဒီအထိ တာ၀န္ခံမႈကို ၁၉၄၇ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒမွာ ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒမွာက်ေတာ့ ပုဒ္မ ၄၄၅ မွာ ဘာပါလဲဆိုေတာ့ တာ၀န္ခံမႈက ျပႆ   နာရွိတယ္။ အဲဒါဘာလဲဆိုေတာ့ န၀တ၊ နအဖ ေပါ့ေလ အရင္စစ္အုပ္စုလက္ထက္က လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ ေဆာင္ရြက္မႈ၊ လုပ္ငန္းနဲ႔ တာ၀န္ေတြ အကုန္လုံးကို အခု ဒီအစိုးရက တာ၀န္ခံတယ္ဆုိတဲ့ အဆင့္အထိပဲပါတယ္။ ဆိုေတာ့ အခု ၂၀၁၁ ခုနွစ္မွာ တက္လာတဲ့ အစိုးရက တာ၀န္ခံတယ္ဆိုတဲ့အဆင့္ထိပဲ ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ဖြ႔ဲစည္းပုံ အေျခခံဥပေဒက အစိုးရတိုင္းရဲ႕ တာ၀န္ခံမႈကို မရည္ညႊန္းထားဘူး။ အဆင့္တဆင့္ပဲ ရည္ညႊန္းထားတယ္။ အဲဒီေတာ့ န၀တ၊ နအဖ လက္ထက္က လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ ေဆာင္ရြက္ခ်က္၊ လုပ္ငန္းနဲ႔ တာ၀န္ေတြကို အခု ဒီအစိုးရက တာ၀န္ခံတယ္ဆိုတာပဲ ပါတယ္။ အခု ဒီအစိုးရ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို ေနာင္လာမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ ေပၚတဲ့အစိုးရေတြက တာ၀န္ခံတယ္ဆိုတဲ့ Continuous Action Responsibility လုံး၀မမပါဘူး ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ဥပေဒအရ ေျပာရရင္ေတာ့ျဖင့္ရင္ အခု ဒီကေန႔ အန္စီေအကို လက္မွတ္ထိုးလိုက္ဦးေတာ့ ေနာက္တက္လာတဲ့ အစိုးရဟာ တာ၀န္ခံလားဆိုတာ ဥပေဒအရ တာ၀န္ခံတဲ့အပိုဒ္က လုံး၀မေတြ႔ရဘူး။” ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မယ္လို႔ တပ္မေတာ္က အခါအားေလ်ာ္စြာ အႀကိမ္ႀကိမ္ထုတ္ေျပာတယ္။ ကာခ်ဳပ္ကိုယ္တိုင္ ေျပာတာေတြလည္းရွိတယ္ အေရးႀကီးတယ္ေပါ့။ ဒီတိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ အင္အားစုေတြက်ေတာ့ ဒီဖြဲ႔စည္းပုံဟာ သူတို႔ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး၊ လက္မခံဘူးဆိုၿပီးေတာ့ ရပ္တည္ခ်က္ကို ဆုပ္ကိုင္ထားတယ္။ ဒီေတာ့ေလ အန္စီေအကို လက္မွတ္ထိုးၾကၿပီး ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပဲြကို ေရာက္ရင္ ဒီအယူအဆႏွစ္ခု ထိပ္တိုက္ေတြ႔ၾကတဲ့အခါ ဘယ္လိုမ်ဳိးျဖစ္မယ္လို႔ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းႏိုင္မလဲ။ “ဟာ ဒါလည္း သိပ္ေကာင္းတဲ့ေမးခြန္းပဲ။ ဆုိေတာ့ တကယ္ေတာ့ ဒီကိစၥဟာ ခုကတည္းက ေဆြးေႏြးရမွာ၊ မီဒီယာဆရာ စဥ္းစားခ်က္က သိပ္ကိုမွန္တယ္။ အခုကတည္းက ေဆြးေႏြးရမွာ။ တကယ္ေတာ့ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ တည္ရွိသမွ် ကာလပတ္လုံး ဘယ္ေတာ့မွ ဒီမိုကေရစီမရႏိုင္ဘူး။ တိုင္းရင္းသား အခြင့္အေရးဆိုတာ စိတ္ကူးယဥ္ပဲျဖစ္မယ္။ အဲဒီေတာ့ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ ဆုိတာကေတာ့ တိမ္ေတာင္ေပၚမွာ ဆြဲတဲ့အ႐ုပ္လိုပဲ ျဖစ္သြားလိမ့္မယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို လက္မခံႏိုင္ဘူး။ ဒီမိုကရက္တစ္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသစ္ကို ပူးတြဲညိႇႏႈိင္းေရးဆြဲသြားမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္မ်ဳိးက အခုက ရႏိုင္ရင္ အေကာင္းဆုံးပဲ။ အဲဒါမရဘဲနဲ႔ လာမယ့္္ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပဲြဆိုတာကုိ ဆက္သြားမယ္ဆိုရင္ေတာ့ စစ္အစိုးရဘက္က ရာခိုင္ႏႈန္းျပည့္ ေသခ်ာတယ္၊ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒရဲ႕ ေဘာင္ေအာက္ထဲကို ဆြဲသြင္းသြားလိမ့္မယ္။ အဲဒီအခါမွာ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႔အစည္းေတြက ၁၉၉၃ ေနာက္ပိုင္းမွာ အမ်ဳိးသားညီလာခံတက္ခဲ့တဲ့  အေတြ႔အႀကဳံမ်ဳိးကုိပဲ ျပန္ၿပီးေတာ့ ေတြ႔ရလိမ့္မယ္။ အဲဒါဘာလဲဆိုေတာ့ အမ်ဳိးသားညီလာခံ ေဘာင္ထဲကို အတင္းဆြဲသြင္းတဲ့အခါက်ေတာ့ မေက်နပ္လို႔ ဆႏၵျပရင္ျပမယ္၊ ၁၃ ဖြဲ႔၊ ၁၄ ဖြဲ႔ စာေရးတင္တာ ရွိရင္ရွိမယ္၊ ေနာက္ဆုံး ႏုတ္ထြက္တာ ရွိရင္ရွိမယ္။ ဘာမွ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္္ အေကာင္းဆုံးကေတာ့ျဖင့္ရင္ အခု အန္စီေအ လက္မွတ္မထိုးခင္မွာ အခုန မီဒီယာဆရာေျပာတဲ့ ဖြဲ႔စည္းပုံကိစၥကို အရင္ရွင္းထားၿပီးေတာ့ ကဲ စစ္အစိုးရဘက္က လက္ခံႏိုင္ရင္ခံ၊ မခံႏိုင္ရင္လည္း တိုက္စရာရွိတာ ဆက္တိုက္၊ ဒီလိုမ်ဳိး သြားတဲ့နည္းလမ္းသာလွ်င္ အေကာင္းဆုံးပဲလို႔ ဆရာေတာ့ ျမင္ပါတယ္။” မည္သို႔ပင္ဆိုေစကာမူ အန္စီေအစာခ်ဳပ္ကို လာမယ့္လထဲမွာ လက္မွတ္ထိုးေကာင္း ထိုးႏိုင္ၾကတယ္ေပါ့။ ျပည္တြင္းစစ္ကို ရပ္ႏိုင္တာကလည္း အစိုးရ၊ တပ္မေတာ္နဲ႔ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ ေခါင္းေဆာင္ေတြပဲဆိုေတာ့ ဘက္ ၂ ဘက္က ပုဂိဳၢလ္ေတြကို ဆရာ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘာေျပာစရာရွိမလဲခင္ဗ်။ “ဘက္ ၂ ဘက္က ပုဂိဳၢလ္ေတြကေတာ့ ခုနက်ေနာ္ေျပာခဲ့တဲ့ဟာေတြမွာ အေျခခံကေန ပါေနပါၿပီ။ ဒါက သူတို႔ဆုံးျဖတ္ဖို႔ပဲျဖစ္တယ္။ အဓိကကေတာ့ လူထုကို ေျပာခ်င္ပါတယ္။ အခု တိုင္းရင္းသားေတြဘက္ကလည္း ဘာလဲဆိုေတာ့ ေရွ႕ကိုဆက္တိုးရတာ ခက္သြားၿပီ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ တဘက္က စစ္ေရးအရ ဖိအားေပးေနတာရွိတယ္၊ ဟုတ္လား တဖက္သတ္ေပ့ါေလ၊ ျမန္မာစစ္အစိုးရဘက္ကေတာ့ ဘ႑ာေငြ အႀကီးအက်ယ္ကိုင္ၿပီးေတာ့။ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ေတြမွာေတာ့ ဘာဘ႑ာေငြမွ ဟုတ္တိပတ္တိမရဘဲ ေဆြးေႏြးပြဲ ဆက္သြားေနရတယ္။ သူတို႔ဘက္က အက်ပ္အတည္းေတြရွိတယ္။ ေနာက္ ဥပေဒအရ ခ်ည္ေႏွာင္ထားခံရတာရွိတယ္။ ခုန က်ေနာ္တို႔ အလယ္မွာ ေဆြးေႏြးခဲ့သလို ဒီစာခ်ဳပ္ကို ဘာေၾကာင့္ လူထုႀကီးက စိတ္မ၀င္စားသလဲဆိုေတာ့ လူထုအခြင့္အေရးေတြ မပါလို႔ပဲျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီစာခ်ဳပ္ၾကီးမွာ လူထုအခြင့္အေရးေတြပါလာဖို႔၊ ဒီမိုကေရစီအခြင့္အေရးေတြ၊ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္ေတြ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ အခြင့္အေရးေတြ၊ အမ်ဳိးသားတန္းတူေရးအခြင့္အေရးေတြ၊ သဘာ၀သယံဇာတေတြအေပၚမွာ ဒီေန႔စာခ်ဳပ္လက္မွတ္ထိုးၿပီးရင္ ေနာက္ေန႔ကစလို႔ လူထုအခြင့္အေရးေတြ ဘာေတြပါမလဲဆိုတဲ့ဟာေတြကို ပါ၀င္ထည့္သြင္းျပ႒ာန္းႏိုင္ရင္ တျပည္လုံးအတြက္ အက်ဳိးရွိလိမ့္မယ္။ အဲလိုဆိုေတာ့ အခု ၂ ဖက္က၊ ၂ ဖက္လုံးက ေရွ႕ကိုသြားဖို႔အတြက္ တန္႔ေနတဲ့သေဘာရွိတဲ့အေျခအေနမွာ လူထုက ကိုယ့္ရဲ႕အင္အားကိုျပၿပီးေတာ့ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့အခြင့္အေရးေတြ ဒီစာခ်ဳပ္မွာ ပါလာေအာင္၊ အေျခခံအားျဖင့္ ပါလာေအာင္ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳေတြ၊ ေတာင္းဆိုမွဳေတြ၊ ေဆြးေႏြးမွဳေတြ ဒီလိုမ်ဳိးေတြနဲ႔ ဖိအားေပးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ျဖင့္ရင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဟာ တကယ္ပဲ အသက္၀င္ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္လို႔ က်ေနာ္အႀကံေပးခ်င္တယ္၊ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။”